Besluit van de gemeenteraad van de gemeente Beverwijk houdende regels omtrent het sturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s

Het Rijk heeft regels gesteld aan hoe gemeenten hun geld en kapitaal beheren. Die regels staan in de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) waarin kaders worden gesteld voor een verantwoorde, verstandige en professionele inrichting en uitvoering van de treasuryfunctie van decentrale overheden.

De treasuryfunctie wordt gedefinieerd als “het sturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s”.

In het treasurystatuut worden de kaders voor het opstellen en uitvoeren van het treasurybeleid beschreven. Het gaat daarbij om de beleidsmatige vaststelling van uitgangspunten, doelstellingen, richtlijnen en limieten. De verdere uitwerking hiervan vindt jaarlijks plaats in de begroting van de gemeente. Dit statuut maakt een objectieve en transparante verantwoording vooraf en achteraf mogelijk.

Verder bevat het statuut - conform artikel 212 van de gemeentewet - regels voor de organisatie van de administratie en voor het beheer van vermogenswaarden en - conform artikel 213 van de gemeentewet - regels die de rechtmatigheid en de doelmatigheid van de financiële administratie en het beheer van de vermogenswaarden waarborgen.

Op basis van de Financiële verordening van de gemeente dient het treasurystatuut tenminste eens in de vier jaar aan de raad te worden aangeboden ter vaststelling. Het huidige treasurystatuut was in 2015 vastgesteld.

Bij de opstelling van het treasurystatuut 2020 is rekening gehouden met het relevante wettelijke kader in de Gemeentewet, de Wet fido, Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (Ruddo), het verplicht schatkistbankieren en het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten.

In het treasurystatuut worden allereerst het begrippenkader en de doelstellingen van de treasuryfunctie van de gemeente geformuleerd. Deze worden vervolgens geconcretiseerd voor de verschillende deelgebieden van treasury: risicobeheer, gemeentefinanciering en kasbeheer. Daarna worden de organisatorische randvoorwaarden van de treasuryfunctie weergegeven. Hierbij worden de taakverdeling en de verantwoordelijkheden behandeld. Tot slot wordt ingegaan op de tussentijdse en jaarlijkse rapportages die noodzakelijk zijn om statuut worden waar nodig de in het treasurystatuut opgenomen artikelen toegelicht.

De aanbevelingen uit de Eindrapportage van de onderzoekscommissie leningenportefeuille Beverwijk, juni 2017 (INT-17-37450) zijn, voor zover van toepassing voor het treasurystatuut, verwerkt in dit treasurystatuut.

Tenslotte is hoofdstuk 3 Toetsingscriteria en randvoorwaarden voor het aangaan van garantiestellingen, het verstrekken van leningen en het aankopen van aandelen opgenomen. Dit hoofdstuk geeft weer in welke volgorde en aan welke criteria moet worden voldaan voor het aangaan van garantiestellingen, het verstrekken van leningen en het aankopen van aandelen.

De raad van de gemeente Beverwijk;

Gelezen het voorstel van het College van burgemeester en wethouders, gelet op artikelen 212 en 213 van de Gemeentewet, de Wet financiering decentrale overheden en de Wet regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden;

Besluit:

Vast te stellen het navolgende Treasurystatuut.

I Begrippenkader

II Doelstellingen van de treasuryfunctie

Risicobeheer

III Uitgangspunten risicobeheer

IV Renterisicobeheer

V Koersrisicobeheer

VI Kredietrisicobeheer

VII Intern liquiditeitsrisicobeheer

VIII Valutarisicobeheer

Gemeentefinanciering

IX Financiering

X Langlopende uitzettingen

XI Schatkistbankieren

XII Relatiebeheer

Kasbeheer

XIII Geldstromenbeheer

XIV Saldo- en liquiditeitenbeheer

Administratieve organisatie en interne controle

XV Uitgangspunten administratieve organisatie en interne controle

XVI Verantwoordelijkheden

XVII Bevoegdheden

XVIII Informatievoorziening

XIX Inwerkingtreding

Volgorde

Het eerste uitgangspunt is dat de gemeente Beverwijk terughoudend omgaat met het verstrekken van garantstellingen, het verstrekken van leningen en het aankopen van aandelen.

In de onderstaande volgorde wordt op grond van de toetsingscriteria en randvoorwaarden gehandeld:

• 1.

  Aangaan van garantiestellingen

• 2.

  Indien garantiestellingen niet mogelijk is dan geldt het verstrekken van een lening

• 3.

  Indien garantiestellingen en verstrekken van een lening niet mogelijk is, dan geldt het aankopen van aandelen.

Algemeen

De gemeente gaat alleen over tot garantstelling als deze maatregel past binnen de taak van de gemeente als overheid en binnen de geldende Europese, landelijke en gemeentelijke wet- en regelgeving. Elke aanvraag voor een garantstelling wordt daarom getoetst aan een aantal criteria en randvoorwaarden, zoals hieronder opgenomen.

Toetsingscriteria

De toetsingscriteria zijn:

• •

  Er is sprake van publiek belang;

• •

  Er is sprake van strikte noodzakelijkheid;

• •

  Betrokkenheid van andere partijen is noodzakelijk en wenselijk om het publiek belang te borgen;

• •

  Er is financiële dekking voor het instrument;

• •

  De investering wordt financieel haalbaar geacht in relatie tot de financiële positie van de aanvrager;

• •

  Er is geen sprake van ongeoorloofde staatssteun en er is geen strijdigheid met de Wet Markt en Overheid.

Publiek belang

De gemeente mag financieringsinstrumenten alleen inzetten als er sprake is van publiek belang. De gemeente bepaalt - gemotiveerd en transparant - zelf wat onder de publieke taak verstaan moet worden en hoe deze zal worden uitgeoefend. Een verstrekte garantie moet dus nadrukkelijk verband houden met het uitvoering geven aan beleidsdoelstellingen. Het is de raad die de publieke taak bepaalt. Een aanvraag moet daarom altijd getoetst worden aan de kaders die door de raad zijn meegegeven, zoals de programmabegroting.

Idealiter zou men door middel van een kosten-baten analyse de publieke baten in euro’s willen uitdrukken. Dit is echter in de meeste gevallen onmogelijk. Het is echter belangrijk om toch zo helder mogelijk te verantwoorden wat de publieke baten zijn. Er zou bijvoorbeeld een overzicht kunnen worden opgesteld met de vraag wie er gebaat is bij het afgeven van de lening of garantie, hoe groot deze groep is, en hoe groot de baten naar schatting zijn. Hierbij is het dus van belang om de situatie zonder en met garantie of lening voor deze groep te vergelijken om duidelijk te maken wat het afgeven ervan voor de groep betekent.

Als het college een lening of garantie nodig en wenselijk acht, dient te worden verantwoord waarom men verwacht dat de baten de kosten zullen overstijgen.

De (verwachte) baten dienen te worden gespecificeerd.

• o

  Wie heeft baat bij de afgegeven lening of garantie?

• o

  Hoe groot is deze groep?

• o

  Hoe groot zijn de baten voor deze groep? Het verschilt van geval tot geval hoe deze baten worden uitgedrukt.

Strikte noodzakelijkheid

Zoals aangegeven gaat de gemeente in beginsel terughoudend om met aanvragen voor garantstellingen. Het verstrekken van garanties is op zichzelf geen gemeentelijke taak en wordt daarom zoveel mogelijk overgelaten aan de markt. Dit om marktverstoring te voorkomen en vanuit het principe dat private partijen de zaken onderling vanuit hun eigen verantwoordelijkheid regelen, zonder tussenkomst van de gemeente. Een vereiste voor betrokkenheid van de gemeente is dan ook dat er sprake is van strikte noodzakelijkheid.

Bijvoorbeeld omdat externe partijen niet of slechts deels bereid zijn te financieren zonder tussenkomst van de gemeente, terwijl er wel een publiek belang is. Dit betekent meestal dat de gemeente risico’s loopt daar waar de markt niet bereid is tot financieren. Hiervoor zal de gemeente een vergoeding en/of waarborgen eisen.

Concreet houdt dit toetsingscriterium het volgende in:

• •

  Voor een garantstelling wordt alleen gekozen wanneer financiers niet bereid zijn (volledige) financiering te verstrekken, zonder een garantstelling. Dit moet worden aangetoond door de aanvrager.

• •

  De garantie moet van essentieel belang zijn voor het kunnen (blijven) uitoefenen van de activiteiten;

• •

  De gemeente verstrekt geen garantie als de financiële verantwoordelijkheid in handen is van een andere bestuurslaag (bijvoorbeeld gemeente of waterschap);

• •

  De aanvrager moet aantonen dat er geen of ontoereikende Rijks(garantie)regelingen of garanties vanuit andere instanties, zoals waarborgfondsen, mogelijk zijn waar het betreffende project/aanvrager gebruik van kan maken.

Financiële haalbaarheid en positie van de aanvrager

De risico's voor de gemeente worden beperkt door vooraf onderzoek te doen naar de financiële haalbaarheid en de financiële positie waarin de aanvragende instantie verkeert.

Bij de beoordeling wordt uitgegaan van de volgende criteria:

• •

  Door de aanvrager moeten voldoende zekerheden worden overlegd voor de garantstelling (bijvoorbeeld regresrecht of het eerste recht van hypotheek op een pand of op grond). Voor een zekerheidsstelling komen alleen roerende of onroerende zaken die gevestigd of gelegen zijn binnen de gemeente Beverwijk in aanmerking. De zekerheidsstelling wordt zo snel mogelijk - en in ieder geval binnen zes maanden - gevestigd na goedkeuring van de garantieaanvraag.

• •

  De gemeente kan op de afgegeven garantie een vergoeding in de vorm van een premie verlangen in het kader van de regels omtrent staatssteun. De premie wordt gesteld op een marktconform percentage waarvoor de gemeente in enig jaar risico loopt. De financiële positie en prognoses van de aanvrager dienen zodanig te zijn dat rente en aflossing naar verwachting betaald kunnen blijven worden.

• •

  De meerjarenbegroting, inclusief investering en kapitaallasten, is sluitend.

Staatssteun en Wet Markt en Overheid

Van staatssteun is sprake bij elk voordeel dat een overheid aan een onderneming geeft. Bijvoorbeeld door het verstrekken van een lening of het geven van een garantie aan een onderneming tegen een lagere rente of premie dan de markt biedt. Staatssteun is gebonden aan Europese regelgeving. Het is verboden om ongeoorloofde staatssteun te verstrekken. De staatssteunregels kennen een aantal uitzonderingen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om een algemeen economisch belang. Op elke garantstellingsaanvraag wordt daarom een staatssteuntoets uitgevoerd om ongeoorloofde staatssteun te voorkomen. De gemeente neemt als uitgangspunt dat commerciële ondernemingen (gekenmerkt door een winstoogmerk) geen aanspraak kunnen maken op een garantie. Dit om het risico op ongeoorloofde staatssteun verder te minimaliseren.

Gerelateerd is de Wet markt en overheid. De Wet Markt en Overheid schrijft gedragsregels voor overheden voor om concurrentievervalsing te voorkomen. Ook in het kader van deze wet wordt een toets uitgevoerd bij elke garantstellingsaanvraag.

In de bijlage worden nog aanvullende onderwerpen voor de beoordeling vermeld.

Randvoorwaarden

Naast de hierboven uiteengezette toetsingscriteria is er een aantal randvoorwaarden waaraan elke aanvraag

voor garantstelling moet voldoen:

• •

  Geen garantstellingen onder € 50.000. Voor kleinere bedragen zijn de administratieve lasten te hoog ten opzichte van het maatschappelijk nut. Aanvragen onder de € 50.000 worden niet in behandeling genomen.

• •

  Indien bij een garantstelling een beroep kan worden gedaan op een (nationaal) waarborgfonds, moet de aanvraag bij het desbetreffende fonds worden ingediend. Bij een positieve toets is de gemeente bereid maximaal 50% te participeren.

• •

  Geen langlopende garanties, tenzij.

• Langlopende garanties worden in principe niet toegekend, met name bij instellingen waar de gemeente slechts beperkte invloed heeft. Een looptijd van maximaal vijftien jaar wordt gehanteerd voor publiek maatschappelijke of grote gesubsidieerde instellingen.

• Alleen in bijzondere gevallen en na instemming van de raad kan hiervan worden afgeweken.

• •

  Garantstelling maximaal ‘pro rata’ bij bestuurlijk en / of financieel belang. Indien een garantstelling wordt verstrekt aan een organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en/of financieel belang heeft, geldt altijd dat de gemeente (maximaal) ‘pro rata’ bijdraagt aan de totale garantstelling. De gemeente zal bijvoorbeeld maximaal voor 20% garant staan voor een lening aan een rechtspersoon waarin de gemeente zelf voor 20% deelnemer is.

• •

  Geldlening binnen een jaar na goedkeuring garantie. De garantienemer moet binnen een jaar na goedkeuring (B&W besluit) van de garantie de geldlening hebben aangetrokken. Bij overschrijding van deze termijn moet een nieuw verzoek worden ingediend.

• •

  De geldlening waarop de garantstelling van toepassing is, is lineair of annuïtair.

• •

  Geen herziening rentepercentage lening tijdens looptijd garantstelling. Om risico’s te voorkomen door een stijgende rente mag de geldlening gedurende de looptijd van de garantstelling niet aan renteherziening onderhevig zijn.

• •

  Nieuwe aanvraag bij grote wijzigingen of herfinanciering. Als grote wijzigingen optreden in de aanvraag, zoals de hoogte van het bedrag of rentepercentage, of in het geval van herfinanciering dient opnieuw een aanvraag voor een garantie ingediend te worden. Het gehele toetsingsproces wordt opnieuw doorlopen, met de mogelijkheid dat de aanvrager alsnog wordt doorverwezen naar een waarborgfonds of de kapitaalmarkt.

Gemeentelijke geldlening

Indien geen garantiestelling mogelijk is en toch aan de toetsingscriteria en randvoorwaarden wordt voldaan, dan gelden de onderstaande aanvullende voorwaarden.

De gemeente Beverwijk hanteert het principe dat er geen geldleningen aan derden worden verstrekt om de volgende redenen:

• 1.

  Het vervullen van bancaire taken, zoals het verstrekken van leningen, is geen publieke taak. De gemeenteorganisatie is hier ook niet op ingericht.

• 2.

  Met een garantstelling kan hetzelfde bereikt worden, namelijk dat een derde partij een lening verstrekt aan de instelling, met de zekerheid dat de gemeente als achtervang optreedt.

• 3.

  Het verlenen van een geldlening betekent dat de gemeente zelf ook dit geld zal moeten aantrekken(doorverstrekking). Dit heeft direct effect op de gemeentelijke schuldpositie. Een gemeentelijke lening verstrekken ligt in die context minder voor de hand.

Beleidslijn is daarom dat alleen in zeer uitzonderlijke gevallen een lening wordt verstrekt. Het verstrekken van een garantstelling heeft altijd de voorkeur boven het verstrekken van een geldlening. Voorwaarden bij het verstrekken van een geldlening zijn dat er een zwaarwegend publiek belang in het spel is en dat door de benaderde financiers buitenproportionele eisen worden gesteld, zelfs bij garantstelling door de gemeente.

Voor de toetsing worden dezelfde toetsingscriteria gevolgd zoals in dit stuk opgenomen voor garantstellingen.

Aandelen

Aanvullend op de toetsingscriteria en randvoorwaarden zoals vermeld in dit hoofdstuk voor het verstrekken van garantiestellingen geldt onderstaande voor aankopen van aandelen.

De gemeente zal bij (de voorbereiding van) het besluit complexe afwegingen op verschillende gebieden moeten maken, zoals:

• I.

  Onder welke voorwaarden mag de gemeente deze aandelen kopen (rechtmatigheid)?

• II.

  Bereikt de gemeente met deze aankoop haar doel (doeltreffendheid)?

• III.

  Wordt dit doel bereikt met de inzet van zo weinig mogelijk middelen (doelmatigheid)?

• IV.

  Welke financiële risico’s loopt de gemeente bij de aankoop?

Ad I Alleen aandelen kopen om beleidsdoel na te streven en niet als financieringsfunctie

Goedkeuring voor substantiële uitbreiding van een belang in een deelneming.

Toetsing van Financieringsconstructie

Ad II Potentieel doel: Welk (beleids) doel wordt specifiek beoogd met de aankoop van de aandelen en wat is de reden dat dit niet kan middels garantiestelling of leningen.

Ad III Wat is de invloed op de aandeelhoudersvergadering, het benoemen leden van de Raad van Commissarissen.

Ad IV Financiering jaarlijkse rentelasten uit dividendopbrengsten. Wat is het koersrisico en niet verkoopbaar zijn van de aandelen

Risicobeheersing

In elke fase van de procedure voor garantstellingen zijn maatregelen getroffen met het doel risico’s in de uitvoering van dit proces te minimaliseren.

Risicobeheersing bij beoordelen en verstrekken van garantstellingen

In het voorgaande zijn toetsingscriteria en randvoorwaarden beschreven voor de verstrekking van garanties door de gemeente Beverwijk. Ten behoeve van de risicobeheersing in het uitvoeren van een beoordeling op een garantieaanvraag worden de volgende stappen ondernomen.

Beoordeling aanvraag

Bij beoordeling van een aanvraag vindt de eerste toetsing plaats aan de hand van de toetsingscriteria en randvoorwaarden zoals opgenomen in dit hoofdstuk. Daarnaast wordt bij de beoordeling van de aanvraag ingegaan op de risico’s van het in te zetten instrument en de wijze waarop deze risico’s worden afgedekt (hypotheekrecht, premie, etc.

Functiescheiding

In het proces van toetsing en beoordeling vindt functiescheiding plaats in de verschillende taken en verantwoordelijkheden voor verlening en registratie.

Overeenkomst

Een aantal randvoorwaarden voor het besluit of de overeenkomst ten behoeve van de garantstelling zijn:

• •

  Bij toekenning van een garantstelling wordt geëist dat er geen bedingen opgenomen worden in de geldleningovereenkomst die de aansprakelijkheid van de gemeente verhogen of uitbreiden boven of naast de aan de geldleningovereenkomst verbonden betaling van rente en aflossing.

• •

  Organisaties aan wie een garantie afgeven wordt moeten beleid formuleren over het inzetten van verklaringen omtrent het gedrag (VOG). De intentie is om alleen garanties af te geven aan organisaties met bestuurders, medewerkers en vrijwilligers van onberispelijk gedrag. Het betreffende beleid wordt door de gemeente opgevraagd en beoordeeld.

• •

  In het besluit of de overeenkomst worden bepalingen opgenomen over informatieverstrekking, interventie en het intrekken van een garantie, zoals hieronder uiteengezet.

Beheer en monitoring van garantstellingen

Na het besluit tot het verlenen van een gemeentegarantie is zowel op bestuurlijk als financieel vlak monitoring van belang. Hiervoor wordt de onderstaande werkwijze gehanteerd.

Jaarlijkse informatieverstrekking door geldnemer

In het besluit of de overeenkomst ten behoeve van de garantstelling is opgenomen dat de geldnemer jaarlijks -binnen zes maanden na het verstrijken van het boekjaar - de jaarstukken over het verstreken boekjaar bij het college indient. Dit bestaat uit de balans en de winst- en verliesrekening met toelichting en een accountantsverklaring of een verklaring van de kascommissie. Voor individuele gevallen is maatwerk mogelijk en kan de gemeente nadere eisen stellen. Daarnaast kan de gemeente de meest actuele gespecificeerde exploitatiebegroting bij de geldnemer opvragen. Ook treft de geldnemer actief risicobeheersmaatregelen en informeert de gemeente hierover. Wanneer dit op basis van de verstrekte informatie nodig blijkt vindt met het bestuur of de directie waaraan de garantie verstrekt is minimaal één keer per jaar overleg plaats waarin bovenstaande punten en de informatievoorziening door de geldverstrekker aan de orde komen.

Jaarlijkse informatievoorziening door geldverstrekker

De geldverstrekker informeert het college jaarlijks - binnen zes maanden na het verstrijken van het boekjaar of en in hoeverre de geldnemer zijn verplichtingen uit hoofde van de geldleningovereenkomst waarvoor de gemeente garant staat, is nagekomen.

Jaarlijkse risicoanalyse door gemeente

De door de geldnemer en geldverstrekker aangeleverde informatie wordt jaarlijks door de gemeente beoordeeld. Een risicoanalyse wordt uitgevoerd. Hieruit volgt een kleurcodering per garantstelling, die indiceert hoe risicovol de garantie is. Het college rapporteert hierover aan de raad middels een geheime rapportage, die voorafgaande aan de behandeling van de programmabegroting aan de raad wordt toegezonden.

Overige informatieverstrekking

De geldnemer en de geldverstrekker hebben daarnaast gedurende het gehele jaar de informatieplicht om aan het college die gegevens te verstrekken die van belang zijn voor de risico-ontwikkeling die met de garantstelling samenhangt. In het geval van betalingsproblemen onderneemt de garantienemer actie om de betalingsproblemen zo snel mogelijk weg te nemen of te beperken. In ieder geval zullen zij het college zo spoedig mogelijk berichten over:

• •

  Het niet nakomen door de geldnemer van de aan de geldlening verbonden betalingsverplichtingen waarvoor de gemeente garant staat. Hierbij is het uitgangspunt dat in het geval van betalingsproblemen de garantienemer actie onderneemt om de betalingsproblemen zo snel mogelijk weg te nemen of te beperken;

• •

  Wezenlijke wijzigingen van de gegevens en bescheiden die bij de aanvraag om garantie zijn overgelegd;

• •

  Rapportages waaruit blijkt dat de resultaten van de begroting significant nadeliger uitkomen;

• •

  Een statutenwijziging van de geldnemer;

• •

  Een fusie van de geldnemer;

• •

  Ontbinding van de geldnemer.

Interventiemogelijkheden

De gemeente kan interveniëren wanneer hier aanleiding voor is op basis van de verstrekte (al dan niet jaarlijkse) informatievoorziening. Het gaat hierbij om de volgende acties om risico’s te beperken of wegnemen:

• •

  De gemeente kan de frequentie en inhoud van informatievoorziening aanscherpen;

• •

  Het college kan een door hen aangewezen persoon laten deelnemen aan de bestuursvergaderingen van de geldnemer, die daarvoor de volledige agenda van deze vergaderingen en de notulen van de gehouden vergaderingen ontvangt. Deze persoon heeft inzage in de te behandelen stukken en de mogelijkheid om de risico-ontwikkeling voor de gemeente bij voorgenomen besluiten nader toe te lichten en hierover zo nodig terstond het college te informeren;

• •

  Het college kan één of meer door hen aangewezen personen zitting te laten nemen in het bestuur.

Intrekken van een garantie

De gemeente kan een garantie intrekken wanneer een of meerdere van de volgende zaken van toepassing zijn:

• •

  De overeenkomst van geldlening waarop de garantie betrekking heeft komt niet binnen een jaar na het garantiebesluit tot stand. Hierbij wordt de hoofdsom dus niet volgens het overeengekomen storting- en aflossingsschema aan de geldnemer ter beschikking gesteld;

• •

  Het risico dat voor de gemeente uit de verstrekte garantie voortvloeit, wordt significant gewijzigd door toedoen of nalaten van de geldnemer. De geldnemer onderneemt activiteiten die grote financiële risico's met zich meebrengen of treft geen maatregelen om vermogensverlies te voorkomen. Denk hierbij aan wanbeheer en het nalaten van afsluiten van verzekeringen;

• •

  De garantienemer voldoet niet aan de in de overeenkomst opgenomen verplichtingen;

• •

  De garantienemer heeft onjuiste of onvolledige gegevens verstrekt, waarbij de juiste gegevens zouden leiden tot een andere beschikking tot garantieverlening;

• •

  De (aanvraag tot) garantstelling was anderszins onjuist of onvolledig en de garantienemer wist dit of kon dit weten.

Informatievoorziening aan de raad

In het onderdeel ‘Niet in de balans tot uitdrukking komende verplichtingen en aanspraken’ wordt in de jaarrekening door het college aan de raad verantwoording afgelegd over verstrekte garantstellingen. Daarnaast wordt in de programmabegroting gerapporteerd over het (bijgestelde) risicoprofiel per garantstelling en, indien van toepassing, welke acties worden ondernomen.