Bezopen Preventie- en Handhavingsplan 2014-2018

Een nieuwe norm

De wet zegt dat je met je vingers van andermans spullen af moet blijven. Verreweg de meeste Nederlanders vinden dat normaal, en doen dat dus ook. Sinds kort zegt de wet ook: onder de achttien geen alcohol. Dit plan wil helpen dat verreweg de meeste inwoners van Borger-Odoorn ook dat normaal (gaan) vinden, en daar ook naar handelen.

Aan jongeren onder de achttien jaar mag sinds begin 2014 geen alcohol meer worden verstrekt. Geen zwak-alcoholische drank en geen sterke drank. Verstrekkers zijn strafbaar als ze wel verstrekken aan jongeren onder de achttien jaar. Ook mogen jongeren zelf onder de achttien geen drank aanwezig hebben op voor het publiek toegankelijke plaatsen (zoals straat, park, café, sportvereniging, etc.). Ze zijn strafbaar als ze het wel in bezit hebben of drinken en riskeren een boete. Supermarkten of horeca-gelegenheden die alcohol verstrekken aan jongeren onder de achttien jaar kunnen ook een forse boete krijgen.

Beter kiezen

Uitgangspunt van dit preventie- en handhavingsplan is het beïnvloeden van de omgeving van de jonge drinker. Voor het maken van gezonde en veilige keuzen over alcohol. De activiteiten die onze gemeente onderneemt worden versterkt door Drenthe-brede activiteiten onder de noemer Maklukzat en door bijvoorbeeld een landelijke campagne onder de slogan: ‘NIX onder de 18’.

Doelstellingen van beleid

Sinds 2014 is de gemeente regisseur voor het Nederlandse alcoholbeleid. Zowel educatief, juridisch als qua handhaving. Daarvoor moet de gemeente een keer in de vier jaar een preventie- en handhavingsplan maken. De gemeente kiest n.a.v. de Drank- en Horecawet artikel 43a de volgende beleidsdoelstellingen:

• 1.

  Afname van alcoholgebruik en van de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik onder de achttien jaar.

• 2.

  Afname van dronkenschap vooral tijdens uitgaansavonden in het publieke domein.

Prioriteit en doelgroep

Prioriteit van dit gemeentelijk plan ligt in de samenhang van preventie en handhaving voor de einddoelgroep: jongeren en jongvolwassenen tot 24 jaar.

Het accent ligt op

• -

  handhaving van de leeftijdsgrens voor 18-minners (omdat hier de gezondheidsschade het grootst is) en op

• -

  de groep van 18-24 om overmatig alcoholgebruik te voorkomen. Dit laatste vooral in de uitgaanssetting, waarbij zowel gezondheid als veiligheid richtpunten zijn.

Deze twee hoofdthema’s samengevat: leeftijdgrens en dronkenschap.

Achtergrond

De overheid wil met de leeftijdsgrens van achttien jaar, jongeren beschermen tegen de schadelijke gevolgen van alcohol, en de overlast die drinkende jongeren veroorzaken terugdringen. De hersenen van jongeren zijn nog in ontwikkeling. Drankgebruik in de puberteit en bij jongvolwassenen kan de opbouw van de hersenen beschadigen.

Kort samengevat is alcoholgebruik het resultaat van de volgende factoren: persoon, sociale omgeving, aanbod van drank, overheidsbeleid. Deze factoren sámen vormen een ‘systeem’ dat de keuzen van de gebruiker bepaalt. Onderzoeken toonden aan dat de meest succesvolle manier van interveniëren bestaat uit het beïnvloeden van de omgeving van jonge drinkers. Die bestaat uit: alcoholverstrekkers, scholen en ouders.

Breed begin

Gelukkig is er door de Drentse gemeenten, samen met in dit verband relevante partners, al een duidelijk begin gemaakt met bewustmaking van de gevaren van alcoholgebruik op jonge leeftijd. Bijvoorbeeld met het actieprogramma Maklukzat. Als te halen doelstelling werd afgesproken dat het gebruik van alcohol bij jongeren onder de achttien (toen nog zestien) in 2016 teruggebracht moet zijn én dat het percentage zware drinkers onder jongeren teruggebracht moet worden. De betreffende cijfers van de GGD uit 2008/2009 zullen naast die van 2015/2016 gelegd worden om vast te stellen wat al bereikt is, en wat mogelijk nog bereikt moet worden. Inmiddels zijn er overigens enigszins hoopgevende berichten dat het zogenoemde comazuipen afgenomen is, en wel met name onder de jongere jeugd.

Er zijn qua voorlichting en preventie allerlei concrete acties en activiteiten ondernomen en nog gaande. Een aantal voorbeelden.

Beleidspijlers en activiteiten

Dit preventie- en handhavingsplan bevat drie beleidspijlers:

• 1.

  educatie/preventie/communicatie, 2. regelgeving en

• 3.

  handhaving.

De activiteiten per beleidspijler worden hierna aangegeven. Overigens zit de preventiecomponent in alle drie de pijlers en ook in de samenhang tussen de activiteiten. Gemeentelijke acties kunnen overigens pas succesvol zijn als ze goed aansluiten bij regionaal en landelijk beleid.

Educatieve/preventieve/communicatieve activiteiten

Bij educatieve-, preventieve- en communicatieve activiteiten worden de volgende ‘soorten’ onderscheiden:

• -

  voor alcoholverstrekkers

• -

  voor scholen (jongeren én ouders)

• -

  voor ouders en thuissituatie

• -

  publiekscommunicatie

Alcoholverstrekkers

Alcoholverstrekkers zoals: horecaondernemers, barpersoneel, barvrijwilligers, portiers, kassières, filiaalmanagers, enz. Kortom, iedereen die verantwoordelijk is voor een goede naleving van de relevante regelgeving.

Van deze alcoholverstrekkers wordt verwacht dat ze:

• -

  de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol kennen en naleven,

• -

  het verbod op doorschenken bij dronkenschap kennen en naleven en

• -

  het verbod op het toelaten van personen in kennelijke staat van dronkenschap in de onderneming, vereniging of evenement, kennen en naleven.

Scholen

De school: een echte leeromgeving. Ook om te leren wat wel en niet verstandig is in het omgaan met alcohol. Gedragsverandering via voorlichting blijkt lastig, maar informeren over de risico’s van alcoholgebruik kan helpen om het gebruik niet normaal te gaan vinden. En om zo draagvlak te creëren voor meer effectieve gedragsmaatregelen als regelgeving en handhaving.

Vooral informatie over wat alcohol kan doen met de hersenontwikkeling is bruikbaar hiervoor: voor jongeren én voor hun ouders. Scholen worden daarom aangemoedigd om activiteiten rond dit thema te organiseren. Voorlichtende ouderavonden en de inzet van de jongerenwerker van Andes bijvoorbeeld. Voor zowel basis- als voortgezet onderwijs heeft de GGD in het kader van de jeugdgezondheidszorg een belangrijke adviserende rol bij schoolprogramma’s over middelengebruik. Het OLO-overleg is een logische plaats om dit onderwerp te agenderen. Daarnaast kan - in brede schoolverband ook - de bibliotheek een voorlichtende rol vervullen.

Een ander onderwerp van overleg met de scholen: wat gaan ze doen bij schoolfeesten, kampen, excursies en studiereizen, om de regels over alcohol te handhaven.

Ouders en thuis

Bij ‘alcoholopvoeding’ onderschatten ouders vooral twee zaken. Hoeveel hun kinderen drinken en hun eigen invloed daarop. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen van ouders die geen duidelijke regels hebben afgesproken en geen leeftijdsgrens hebben gesteld voor het drinken van alcohol, al op jongere leeftijd beginnen met drinken. Ze drinken bovendien vaker dan jongeren waarvan de ouders wel een leeftijdgrens hebben gesteld. Met die wetenschap kunnen ouders geholpen worden om wél actie te ondernemen. Het sociale team in het leefgebied kan hierbij nadrukkelijk een rol spelen: signalerend en organiserend.

Hokken en keten

In 2015 zal worden nagegaan hoe de gemeente wil omgaan met een eventuele hokken en ketenproblematiek. Als uitgangspunt in algemene zin wordt voorgesteld om te kiezen voor inventariseren en ‘in gesprek gaan’. Waarbij dat laatste inhoudt dat tenminste duidelijk wordt gemaakt waar in eerste instantie de verantwoordelijkheid ligt (bij de jongeren en de ouders zelf) en waar de grenzen liggen. Namelijk bij de wet en de verordening. En vooral ook - in voorlichtende en stimulerende zin - bij een gezonde leefstijl. Bij het onderwerp hokken en keten zal ook - zo is bij eerdere overleggen de insteek geweest - vooral in regionaal verband worden geopereerd. En ook hier kunnen de sociale teams een actieve rol spelen.

Publiek

Goed alcoholbeleid is niet zomaar populair bij inwoners en ondernemers. Zeker bij zo’n nieuwe leeftijdgrens is het goed om het draagvlak voor regels en handhaving te vergroten. Dat kan door te informeren over de gevolgen voor de gezondheid van alcohol en alcoholmisbruik. En door te wijzen op te behalen winst qua veiligheid en openbare orde.

De landelijke overheid voert de komende jaren campagne onder de slogan ‘NIX onder de 18’. Om de sociale norm te versterken dat niet drinken (en niet roken) onder de achttien jaar normaal is. Materiaal uit de landelijke campagne kan ook lokaal worden ingezet.

Daarnaast zal via de gemeentelijke site, in Week-in Week-uit en door verspreiding van een folder/flyer het belang van geen alcohol onder de achttien en alcoholmatiging in algemene zin, onder de aandacht worden gebracht. Bovendien zal worden onderzocht hoe (speciaal) jongeren via de sociale media doordrongen kunnen worden van de boodschap - en de nieuwe norm.

Regelgevende activiteiten

Aanpassing APV

Het is niet verplicht om regelgevende activiteiten (de verordenende bevoegdheid) in dit preventie- en handhavingsplan op te nemen. Maar deze activiteiten vormen wel een onmisbaar onderdeel van een integraal alcoholbeleid. Borger-Odoorn paste hiervoor ingaande 2014 de Algemene plaatselijke verordening (APV) aan. Daarbij werden de schenktijden in de paracommercie (zoals MFA’s, dorps- en buurthuizen en sportkantines) geregeld.

Instellingen met een sociaal/cultureel karakter (dorpshuizen bijvoorbeeld) mogen in Borger-Odoorn maximaal twaalf keer per jaar een bijeenkomst huisvesten waar zwak alcoholische dranken geschonken worden. Er kan dan ontheffing worden verleend. Sportkantines en andere gelegenheden (kerkelijke gebouwen bijvoorbeeld) mogen maximaal vier keer per jaar zo’n bijeenkomst onderdak bieden. In alle gevallen geldt een meldplicht van veertien dagen vooraf.

Twee hoofdpunten

In het te ontwerpen gemeentelijk evenementenbeleid worden voorwaarden verbonden aan een verleende vergunning. De organisator moet bijvoorbeeld aangeven hoe hij de leeftijdsgrens gaat controleren en hoe hij doorschenken bij kennelijke dronkenschap voorkomt. Ook hierbij wordt ingezet op de twee hoofdpunten: leeftijdscontrole en alcoholmatiging.

Voorgesteld wordt dat een verklaring sociale hygiëne een voorwaarde is voor het krijgen van een ontheffing voor het schenken van zwak alcoholische dranken (art. 35 DHW). In een speciaal info-blad heeft de gemeente het wat en hoe van vergunningen en ontheffingen op dit gebied - en van toezicht en handhaving - op een rij gezet. (zie bijlage)

Aanvullende mogelijkheden

Op grond van al verrichte activiteiten en de ervaringen daarmee in 2014, kan worden overwogen om een aantal zogenoemde kan-bepalingen die de Drank- en Horecawet biedt, in te voeren. Gedacht moet worden, bijvoorbeeld, aan een ‘three strikes - you’re out’ bepaling, het niet toestaan van happy hours, schorsen of intrekken van een vergunning, het opleggen van een bestuurlijke boete of in bijzondere gevallen het bevelen van tijdelijke sluiting. Het gaat hier zoals aangegeven om kan-bepalingen. Wil de burgemeester hiervan gebruik kunnen maken dan zullen daarvoor eerst wel beleidsregels moeten worden vastgesteld.

De gemeente zal in verband met mogelijke gezondheidsrisico’s en om overlast te voorkomen terughoudend zijn bij verzoeken die alcohol in de publieke ruimte betreffen.

Handhavingsactiviteiten

Eerst voorlichten - dan handhaven

Op grond van het vierjaarlijkse preventie- en handhavingsplan en op grond van evaluatie van de al ondernomen acties wordt elk jaar een handhavingsuitvoeringsplan gemaakt waarin de concrete acties voor dat jaar worden opgenomen.

Toezichthouders controleren of er wordt voldaan aan de regels in de Drank- en Horecawet. Er wordt onder andere gecontroleerd op regels voor de drank- en horecavergunning, op leeftijden en bijeenkomsten/sluitingstijden. De gemeente heeft hierover afspraken gemaakt met de gemeente Emmen. In 2014 zullen speciaal daarvoor opgeleide toezichthouders (BOA’s) bezoeken afleggen bij verstrekkers om de regels toe te lichten.

Van de rond 150 horeca-inrichtingen in de gemeente zullen er hiervoor in 2014 zo’n zestig zijn bezocht en tien her-controles zijn uitgevoerd. De rapportages van de voorlichtingsronden zullen worden gebruikt bij het concreter vormgeven en invullen van toekomstige handhavingsactiviteiten.

BOA’s

Zoals aangegeven: voor de tweede helft van 2014 is de focus gericht op overleg en gesprek met zo veel mogelijk actoren. Voorlichting, bewustwording en afstemming zijn daarbij de belangrijkste begrippen. Met ingang van 2015 zal (meer) daadwerkelijk worden gehandhaafd. Dit gebeurt door buitengewone opsporingsambtenaren (BOA’s) die in dienst zijn van de gemeente Emmen.

Gevolgen van het overtreden van de regels hangen af van de soort overtreding. Waar mogelijk wordt eerst gewaarschuwd. Sancties zoals boetes, dwangsommen, tijdelijk verbod op het schenken van alcohol, en in het uiterste geval het afnemen van vergunningen, zijn mogelijke gevolgen van (herhaalde) overtredingen. In een bijlage worden de sanctiemogelijkheden nader uitgewerkt.

Voor 2014 was voor preventie- en handhaving in dit kader € 10.000,- beschikbaar. Om de aangegeven activiteiten te kunnen uitvoeren zal ingaande 2015, naar huidige inschatting, jaarlijks een bedrag rond € 20.000,- nodig zijn. Overigens zijn, zeer kort samengevat, de activiteiten in de diverse beleidspijlers in een bijlage opgenomen.

Bezopen

Deze notitie begon met ‘een nieuwe norm’. In campagnetaal geformuleerd: ‘NIX onder de 18’. Nogal een contrast met de twijfelachtige eer dat de Nederlandse jeugd tot de top van de Europese ‘innemers’ zou behoren. Rond de invoering van de leeftijdsgrens van achttien jaar was dan ook nogal wat twijfel te horen. ‘Nauwelijks te controleren’, ‘moeilijk te handhaven’, waren veel gehoorde opmerkingen. Ook al zou daar een kern van waarheid in zitten, je daarbij neerleggen en niks doen: dat zou pas bezopen zijn.

Bekend en aangetoond is namelijk dat alcoholgebruik op jonge leeftijd schadelijk is voor de hersenontwikkeling. Je ogen sluiten voor die wetenschap zou niet alleen cynisch zijn maar ook nalatig. Daarmee zouden we onze jongeren - onze toekomst - pas echt tekort doen.

Preventie en handhaven. Het wordt waarschijnlijk een kwestie van lange adem en volhouden. Niet gemakkelijk maar via een meersporenbeleid, door samenwerking in de regio en samenwerking met relevante partners, is op de langere duur veel te bereiken. Dit plan wil helpen dat verreweg de meeste inwoners van Borger-Odoorn de nieuwe norm - geen alcohol onder de achttien - normaal gaan vinden en daar ook naar handelen.