Gemeentelijk Rioleringsplan gemeente Borger-Odoorn 2016-2020

Samenvatting

Een GRP kent een geldigheidsduur en een planningshorizon. De geldigheidsduur is de periode waarover de gemeenteraad het plan heeft vastgesteld. De planningshorizon geeft aan welke periode de gemeente in de afwegingen meeneemt.

Voor het goed functioneren van de riolering, met de juiste voorzieningen en de financiële bijdragen die hierbij komen kijken (de rioolheffing), is het wenselijk periodiek een GRP op te stellen. De gemeente Borger - Odoorn kiest voor een gangbare geldigheidsduur van 5 jaar. Dit GRP loopt van 2016 tot en met 2020. Mocht blijken dat er tussentijds sterk veranderende inzichten zijn ontstaan in bijvoorbeeld de samenwerking afvalwaterketen, dan zal het GRP tussentijds worden herzien.

De planningshorizon bestrijkt meestal 40 tot 80 jaar, te weten de verwachte technische levensduur van de riolering. Voor zo’n lange periode kunnen uiteraard niet alle gebeurtenissen exact ingeschat worden. Daarom wordt benadrukt dat het GRP vasgesteld wordt voor de planperiode en dat de planningshorizon, in dit GRP de periode tot 2065, een indicatie geeft van de verwachte ontwikkeling van de (vervangings)kosten op de lange termijn.

Evaluatie

Het GRP Borger - Odoorn voor de periode 2010 - 2015 is geëvalueerd. In afgelopen planperiode van heeft de gemeente de rioleringszorg en watertaken aangepakt. Er is gekozen om activiteiten in de buitenruimte zo efficiënt mogelijk met elkaar te combineren. Een belangrijk aspect is de samenwerking met andere partijen.

In de planperiode is gezamenlijk met de gemeenten Coevorden, Emmen, Hardenberg en Ommen, waterschap Velt en Vecht (thans Vechtstromen) en de drinkwaterbedrijven WMD en Vitens de samenwerking in de afvalwaterketen opgestart. Diverse werkzaamheden vanuit het GRP zijn opgepakt in het kader van de samenwerking afvalwaterketen.

In de planperiode van het GRP 2010 – 2014 is er onderzoek uitgevoerd en zijn er maatregelen getroffen. Een greep uit de speerpunten van het GRP:

• -

  Inzicht in functioneren stelsel vergroten (BRP en OAS) en meten;

• -

  De hoeveelheid en concentratie verontreinigende stoffen in riool en grondwater beperken

• -

  Aantal storingen en meldingen en kans op incidenten reduceren

• -

  Verdergaande afkoppeling van afvoerend oppervlak (ook door particulieren stimuleren);

• -

  Geen wateroverlast en beperking waterhinder;

• -

  Grondwaterbeleid formuleren en vastleggen

• -

  Duurzaam inkopen/ investeren;

• -

  Integrale aanpak van problemen in samenwerking met waterketenpartners;

• -

  Communicatie met inwoners.

• -

  De gemeente streeft er naar om uiterlijk in 2014 een 100% kostendekkende rioolheffing te hebben.

Uit de evaluaite wordt geconcludeerd dat nagenoeg alle investeringen en maatregelen uit het GRP uitgevoerd zijn. Hiermee zijn de ambities uit het GRP 2010-2014 gehaald.

De opgave / ambitie

In het voorliggende plan wordt voortgeborduurd op het bestaande beleid. Er zijn twee speerpunten te onderscheiden, te weten:

Samenwerking: Borger – Odoorn zal ook de komende jaren blijven participeren in de samenwerking Noordelijke Vechtstromen. Er wordt onder andere samengewerkt op het gebied van meten en monitoren, duurzaamheid en grondwater(beleid). Daarnaast zal gezamenlijk een incidentenplan opgesteld worden.

Anticiperen op klimaatverandering: Op de middellange termijn wil Borger - Odoorn ‘toegroeien’ naar een rioolstelsel waarbij geen wateroverlast optreedt bij een bui die theoretische gemiddeld eens in de 5 jaar voorkomt. Bij die bui mag er dan (op termijn) alleen sprake zijn van water op straat, niet van wateroverlast. Om de opgave in kaart te brengen om het lange termijn doel te bereiken wordt de komende jaren een aantal onderzoeken uitgevoerd en worden maatregelen getroffen.

Eén van de maatregelen is het continueren van afkoppeling. Kansen die zich voor doen om mee te liften met herinrichtingwerkzaamheden worden benut. Het huidige budget à € 200 duizend per jaar wordt in de planperiode doorgezet. Afkoppeling is een duurzame maatregel, waar de gemeente ook mee door wil gaan. Gezien de afname van vervangingsprojecten (op de korte en middenlange termijn) in combinatie met het feit dat de grote en relatief gemakkelijk af te koppelen oppervlakken al afgekoppeld zijn (gemeente koppelt al af sinds 1998) zal het niet bij ieder project doelmatig zijn om ook af te koppelen. Gezien de afname en de doelmatigheidsafweging wordt het afkoppelbudget na 2020 aangepast naar structureel € 150.000 per jaar.

Organisatie

Financiën

De afgelopen periode is de rioolheffing 100% kostendekkend geworden (er vindt derhalve geen aanvulling meer plaats vanuit de algemene midelen).

Borger-Odoorn beschikt over een vervangingsvoorziening. Als uitgangspunt geldt dat dotatiebedragen aan de voorziening ingezet worden om het ontstaan van nieuwe kapitaallasten te beperken. Dit leidt op termijn tot een lagere benodigde rioolheffing, aangezien er minder rentelasten ontstaan.

De volgende rioolheffing is voorzien bij voorgesteld beleid:

Jaar	Stijging van de heffing	Hoogte van de heffing	Dotatie aan de voorziening
	(exclusief indexatie)	(exclusief indexatie)	(afgerond)
2016	0,75%	€ 235,80	€ 155.000
2017	0,75%	€ 237,57	€ 259.00
2018	0,75%	€ 239,35	€ 367.000
2019	0,75%	€ 241,15	€ 511.000
2020	0,75%	€ 242,96	€ 680.000

Om nu en in de nabije toekomst aan deze stijging te kunnen blijven voldoen dienen de begrote dotaties aan de voorziening jaarlijks plaats te vinden en dient de heffing jaarlijks geïndexeerd te worden. De dotatiebedragen dienen in de begroting opgenomen te worden als last.

Alternatief

Besluit

1. Inleiding

Voor u ligt het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) van de gemeente Borger - Odoorn. Volgens de Wet Milieubeheer (artikel 4.22) dient elke gemeente te beschikken over een vastgesteld gemeentelijk rioleringsplan (GRP). De planperiode van het huidige GRP was eind 2014 afgelopen. De looptijd is met één jaar verlengd. Om deze reden heeft de gemeente een nieuw GRP opgesteld.

Het nieuwe GRP krijgt een looptijd van 2016 tot en met 2020.In het GRP zijn de ambities en speerpunten voor het beheer van de riolering in de planperiode weergegeven. Het GRP bevat beleid voornemens voor een adequaat beheer van het afvalwater, hemelwater en grondwater en geeft inzicht in de personele en financiële middelen.

Het GRP zal in toekomst onderdeel gaan vormen van het Afvalwaterplan (AWP). Het AWP is het overkoepelende beleidsplan in de samenwerking in de afvalwaterketen tussen de gemeenten Emmen, Borger-Odoorn, Coevorden, Hardenberg, Ommen, de waterschappen Hunze en Aa’s en Vechtstromen en de waterleidingmaatschappijen WMD en Vitens.

Het AWP gaat in op de beleidsmatige keuzes en doelen die we in de samenwerking in de afvalwaterketen willen bereiken. Het GRP is de uitwerking van de ambities. Doordat de koers van de samenwerking nog niet volledig is uitgewerkt, wordt er een sumier AWP opgesteld.

Daarom is dit GRP grotendeels op bestaand beleid gebaseerd.

Het GRP wordt in de toekomst onderdeel van het gezamenlijke AWP; de verwachting is dat dit de volgende planperiode het geval is.

Vandaar dat dit GRP grotendeels op het (beleid uit) GRP 2010-2014 is gebaseerd, alsmede op reeds gemaakte gezamenlijke keuzes in de samenwerking.

Dit hoofdstuk gaat in op de wettelijke basis en de diverse wet- en regelgeving die van invloed zijn op het GRP. Vervolgens worden verschillende ontwikkelingen zoals het Bestuursakkoord water en de Routekaart afvalwaterketen 2030 toegelicht. Ook wordt er een uitleg gegeven over de samenwerking in de afvalwaterketen. Ontwikkelingen in de samenwerking afvalwaterketen vormen een belangrijk onderdeel van het GRP.

1.1 Wettelijk kader en achtergrond

In 2008 zijn de verbrede gemeentelijke watertaken wettelijk vastgelegd. Sindsdien heeft de gemeente de zorgplicht om: (1) stedelijk afvalwater in te zamelen en te transporteren, (2) afvloeiend hemelwater in te zamelen en te verwerken en (3) in openbaar gemeentelijk gebied maatregelen te treffen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zo veel mogelijk te voorkomen of beperken.

De zorgplicht voor stedelijk afvalwater staat in de Wet milieubeheer (Wm), de zorgplichten voor afvloeiend hemelwater en grondwater staan in de Waterwet (Ww).

De gemeente ontvangt het stedelijk afvalwater van particulieren en bedrijven en transporteert het vervolgens naar het overnamepunt van het waterschap. Het waterschap zorgt vervolgens voor de zuivering van het stedelijk afvalwater.

De watertaken van de gemeente gaan verder dan alleen de zorg voor en het beheer van de riolering. Ook gemalen, drainage, sloten en greppels hebben het doel om (afval)water te verwerken. De voorzieningen hebben een belangrijke functie voor de bescherming van de volksgezondheid, het houden van droge voeten en het schoon houden van het oppervlaktewater:

• -

  Bescherming van de volksgezondheid:

  De gemeente verwijdert het stedelijke afvalwater uit de directe leefomgeving en transporteert het naar een RWZI;

• -

  Droge voeten:

  Door de inzameling en transport van hemelwater (en mogelijk grondwater) verwijdert de gemeente overtollig water uit de bebouwde kom;

• -

  Schoon water en een schone bodem:

  Door de aanleg van voorzieningen voorkomt de gemeente zo veel mogelijk dat ongezuiverd stedelijk afvalwater of verontreinigd hemelwater op of in de bodem of in het oppervlaktewater terechtkomt.

  Het is niet vanzelfsprekend dat de gemeente ál het hemelwater inzamelt. De wet hanteert hier de term doelmatig vanuit de gedachte dat in eerste instantie de particulier zélf verantwoordelijk is voor het hemelwater dat op zijn perceel valt. De gemeente hoeft dit hemelwater niet in te zamelen als de particulier het goed in de bodem of in oppervlaktewater kwijt kan.

1.2 Wet- en regelgeving

Diverse wet- en regelgeving is van invloed op het GRP. Hieronder worden de wettelijke kaders op landelijk, regionaal en lokaal niveau toegelicht.

1.2.1 Landelijk

Landelijke wet- en regelgeving

Wet gemeentelijke watertaken1	Op 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijk watertaken in werking getreden. Deze wet stelt de gemeenten beter in staat een bijdrage te leveren aan de aanpak van watervraagstukken in bebouwd gebied. Gemeenten hebben naast de bestaande zorgplicht voor het inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater, de zorgplicht voor de inzameling en verwerking van overtollig hemelwater en grondwater. De zorgplicht voor hemelwater betekent dat de gemeente maatregelen moet treffen voor overtollig water wat de perceeleigenaar redelijkerwijs niet zelf kan verwerken.
Waterwet2	Op 22 december 2009 is de Waterwet in werking getreden. Een achttal wetten is samengevoegd tot één wet, de Waterwet. De Waterwet regelt het beheer van waterkeringen, oppervlaktewater en grondwaterlichamen. De wet is gericht op het voorkomen van wel beperken van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste. Het verbetert de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening. Daarnaast levert de Waterwet een bijdrage aan kabinetsdoelstellingen zoals vermindering van regels, vergunningstelsels en administratieve lasten.
Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION)3	Per 1 juli 2008 is de WION in werking getreden. De wetgeving heeft tot doel het aantal incidenten met kabels en leidingen te verminderen. Uitwisseling van informatie tussen kabel- en leidingenbeheerders enerzijds en 'grondroerders' anderzijds wordt daarbij verplicht gesteld. Sinds 1 augustus 2011 is er geen verplichting voor netbeheerders om gegevens over huisaansluitingen en kolkaansluitingen uit te wisselen. Aangezien de putten zichtbaar zijn, kan ook zonder kaarten goed worden bepaald waar de kolken liggen.
Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO)4	De WABO is op 1 oktober 2010 ingevoerd. De wet regelt de omgevingsvergunning. De omgevingsvergunning is de geïntegreerde vergunning voor bouwen, wonen, monumenten, ruimte, natuur en milieu die leidt tot; betere dienstverlening aan bedrijven en burgers, minder administratieve lasten voor bedrijven en burgers, kortere procedures, voorschriften die op elkaar afgestemd zijn. Inhoudelijk regelt de Wabo de vergunningsplicht voor indirecte lozingen met daaraan gekoppeld een adviesrecht voor de waterbeheerder.
Bouwbesluit 20125	De voorschriften in het Bouwbesluit 2012 zijn landelijk uniform. Met de inwerkingtreding daarvan op 1 april 2012 vervallen de rioleringsvoorschriften in gemeentelijke bouwverordening. Een gemeente kan geen technische eisen anders dan op basis van het Bouwbesluit meer stellen aan een aansluiting voor huishoudelijk afvalwater of hemelwater, ook niet via een aansluitverordening6. Afvalwaterlozingen zijn via de milieu- en waterregelgeving geregeld in de lozingsbesluiten. Als lozen anders dan via de openbare riolering is verboden, ligt aansluiting daarop voor de hand. Daarom is de aansluitplicht uit het Bouwbesluit verdwenen. De artikelen 7 en 11 van het Besluit lozing afvalwater huishoudens (Blah) verbieden lozingen van huishoudelijk afvalwater in bodem of oppervlaktewater als het dichtstbijzijnde vuilwaterriool op (minder dan) 40 meter afstand ligt. Deze afstand wordt (bij nieuwbouw) berekend vanaf de perceelgrens en over de kortste lijn waarlangs de afvoerleidingen zonder overwegende bezwaren te leggen zijn. Wanneer aansluiting op een openbaar vuilwaterriool mogelijk is, mag de eigenaar of gebruiker zijn huishoudelijk afvalwater dus niet op een andere manier lozen, ook niet na eigen zuivering. Daarom zal de eigenaar in het algemeen wel een aansluiting willen. De perceeleigenaar heeft de eerste verantwoordelijkheid om hemelwater op te vangen. De gemeente geeft aan of de perceeleigenaar het hemelwater in het openbare hemelwater- of vuilwaterriool mag lozen of niet.

Besluit lozing afvalwater huishoudens7	Per 1 januari 2008 is het Besluit lozing afvalwater huishoudens in werking getreden. Het besluit bevat algemene regels voor het lozen van afvalwater door particulieren, zowel in het stedelijk als in het buitengebied. Het besluit gaat over alle soorten afvalwater die bij particuliere huishoudens vrijkomen zoals: afvalwater van toilet, keuken, badkamer (huishoudelijk afvalwater); afvloeiend hemelwater van daken van woningen en van het erf; afvalwater van reinigingsactiviteiten rondom het huishouden; overtollig grondwater dat wordt geloosd om grondwateroverlast te voorkomen.
Besluit lozen buiteninrichtingen8	Op 1 juli 2011 trad het Besluit lozen buiten inrichtingen (Blbi) in werking. Hierin staan enkelebepalingen die belangrijk zijn voor het GRP: • Lozingen vanuit onder meer hemelwaterstelsels in oppervlaktewater of bodem vallen onder algemene regels als de hemelwaterstelsels op een overzicht in het GRP staan en de gemeente die stelsels overeenkomstig het GRP beheert (artikel 3.14). • Eenzelfde bepaling geldt voor lozingen in oppervlaktewater vanuit een vuilwaterriool via overstorten (artikel 3.15) en voor lozingen vanuit lBA's (artikel 3.16). Met een goed GRP vallen deze lozingen onder de algemene regels. De genoemde overzichten hoeven overigens niet fysiek deel uit te maken van een GRP. Het GRP kan namelijk ook (na afstemming met de waterbeheerder) beschrijven waar de gemeente de stelselgegevens heeft vastgelegd, de lay-out van de stelsels heeft beschreven en hoe zij daarmee omgaat.
Europese Kader Richtlijn Water (KRW)	Sinds eind 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Deze zorgt ervoor dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Europa in 2015 op orde is. De KRW beschermt alle wateren (rivieren, meren, kustwateren en grondwater); stelt ambitieuze doelen om ervoor te zorgen dat wateren in 2015 een goede toestand hebben bereikt9. Nederland gaat deze doelstelling echter niet halen en heeft gebruik gemaakt van demogelijkheid om het bereiken van de doelen uit te stellen tot het jaar 202710.
Deltaprogramma11	Het Deltaprogramma is een nationaal programma. Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen werken hierin samen met inbreng van de maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Het doel is om Nederland ook voor de volgende generaties te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoet water.
Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)12	In het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) zijn afspraken vastgelegd over de wijze waarop de overheden structurele veranderingen in de nationale waterproblematiek, zoals klimaatveranderingen, bodemdaling, zeespiegelstijging en verstedelijking tegemoet zullen treden.

1.2.2 Regionaal

Regionale wet- en regelgeving

Waterschap Hunze en Aa’s

Beheerplan 2010-2015 Hunze en Aa’s	Het beheerplan geeft voor een periode van zes jaar de hoofdlijnen aan voor beleid, beheer en onderhoud. Het plan gaat vooral in op wat er de komende jaren op het waterschap afkomt en hoe zij daarop willen inspelen, ook vanuit organisatieperspectief. In het plan zijn de maatregelen in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) opgenomen die het waterschap tot en met 2015 zal uitvoeren. In de vorige beheerplanperiode is samen met de omgeving binnen het proces ‘Waterdrager’ per deelgebied een toekomstperspectief opgesteld voor Waterbeheer 21ste Eeuw (WB21) en KRW, met gekwantificeerde opgaven en oplossingen. In dit beheerplan is de uitkomst van het proces ‘Waterdrager’ samengevat en zijn de opgaven en maatregelen aangegeven. Momenteel wordt het beheeplan geactualiseerd. Het geactualiseerde plan is nog niet voorhanden.
Notitie Stedelijk Waterbeheer Waterschap Hunze en Aa’s	De Notitie Stedelijk Waterbeheer geeft weer hoe het waterschap Hunze en Aa’s haar taken en verantwoordelijkheden in het stedelijke gebied wil invullen. Het is een notitie vooral voor intern gebruik. De medewerkers van het waterschap Hunze en Aa’s zullen deze notitie gebruiken bij het uitvoeren van eigen werk én bij het afstemmen met andere partijen. In het stedelijk gebied is met name de gemeente een belangrijke gesprekspartner. In deze notitie staan de normen en richtlijnen die door het waterschap worden gehanteerd in het stedelijk gebied. In de praktijk moet echter, vanwege de complexiteit van het stedelijk gebied, ook altijd ruimte zijn voor het leveren van maatwerk in overleg met andere partijen, zoals gemeenten.
Notitie duurzaam omgaan met hemelwater, Hunze en Aa’s (november 2010)	In deze notitie wordt aangegeven hoe om te gaan met hemelwater afkomstig van wegen, verharde terreinen, daken van gebouwen, bedrijventerreinen en industrieterreinen. Het waterschapsbeleid is er op gericht om heldere uitgangspunten te geven voor het duurzaam omgaan met hemelwater. Dit is een doorvertaling van landelijke wet- en regelgeving.
Water Verbindt Samenwerken aan de toekomst van de waterketen in Groningen en Noord-Drenthe (september 2013)	In 2011 sloten gemeenten, waterbedrijven en waterschappen in Groningen en Noord-Drenthe samen een waterketenakkoord. De verschillende onderzoeken leveren het bewijs: samenwerken loont! In de beleidsvisie Water Verbindt zetten de actoren samen de kaders neer voor het inhoud geven aan samenwerking in Groningen en Noord-Drenthe. De Gemeente Borger-Odoorn is agendalid van het samenwerkingsverband.
Zuiveringsstrategie 2030 Hunze en Aa’s	Op dit moment is er voor de lange termijn geen duidelijk beeld hoe waterschap Hunze en Aa’s om wil gaan met het zuiveren van afvalwater. Het gevolg hiervan is dat het bij renovatieplannen wordt gekozen voor bewezen zuiveringstechnieken. Als we denken dat de behandeling van afvalwater over 20 tot 30 jaar wezenlijk anders gaat, zullen er nu stappen gezet moeten worden. De vraag is echter welke stappen dit dan zijn. Om deze vraag te beantwoorden is een visie en strategie voor zuiveren van afvalwater opgesteld. Hierbij is verdere invulling gegeven aan de notitie duurzaamheid en zijn aspecten zoals vermindering van CO2 uitstoot, minder energiegebruik, meer energie opwekken en hergebruik van grondstoffen. Om de ideale situatie van het zuiveren te bereiken zijn realistische doelen en maatregelen nodig. In de notitie Zuiveringsstrategie 2030 is aangegeven hoe we dit denken te bereiken.

Waterschap Vechtstromen

Water Raakt! Samen werken aan water in de stad	Deze beleidsnotitie is vooral een uitnodiging tot lokale samenwerking, ontwikkeling en innovatie met partners, inwoners en betrokkenen. Primair gericht op de gemeenten, omdat zij de natuurlijke partner is van de waterschappen in het stedelijk gebied en bovendien het aanspreekpunt voor inwoners. Waterschap en gemeenten zijn samen verantwoordelijk voor een goed stedelijk waterbeheer, nu en in de toekomst. Zo komen zij elkaar tegen bij de (her)inrichting van gebieden, bij het opstellen van bestemmingsplannen (watertoetsproces), in het beheer en onderhoud van de openbare ruimte etc. De beleidsnotitie biedt aanknopingspunten om deze samenwerking met de gemeente in te vullen, zowel op visie- als op beleids- en maatregelenniveau. Deze notitie is een handreiking om in samenwerking het beleid verder te verfijnen. De beleidsnotitie wil daarnaast de rol-en taakopvatting in stedelijk waterbeheer van de waterschappen in Rijn-Oost verhelderen. Enerzijds zijn er wettelijke taken, waar de waterschappen voor staan en waarbij zij willen voldoen aan de (landelijke, Europese en eigen) eisen die aan het stedelijk watersysteem gesteld worden. Anderzijds hebben zij ambities en willen zij bepaalde ontwikkelingen, waarvoor de waterschappen niet zelf aan de lat staan, wel stimuleren, mogelijk maken of faciliteren.
Waterkwaliteitsspoor, van vijf sporen naar één spoorboek (Rijn-Oost)	Doel is het maken vaneen voorstel voor stroomlijning van de wijze waarop de vijf waterschappen in Rijn-Oost omgaan met het waterkwaliteitsspoor, uitgaande van een gezamenlijke visie op het waterkwaliteitsspoor. Dit document beschrijft de methode voor Rijn-Oost om te komen tot inzicht in de opgave van het waterkwaliteitsspoor.
Verbrede water	Om de Kader Richtlijn Water concreet te vertalen, is er gekozen voor een organisatiestructuur op stroomgebiedsniveau, in de vorm van regionale ambtelijke en bestuurlijke overleggen. De verbrede wateragenda Rijn‐Oost betekent voor de gemeente een inzet in het overkoepelende overleg binnen het stroomgebied door deelname aan de ambtelijke en bestuurlijke overleggen.
agenda Rijn - Oost13
Waterbeheerplan	Waterschappen hebben een speciale verantwoordelijkheid voor het water; wettelijk vastgelegde taken die aangeven wat de maatschappij van hen mag verwachten, namelijk: zorgen voor een goede bescherming tegen hoog water, voor een goed functionerend regionaal watersysteem en voor het zuiveren van afvalwater. In het waterbeheerplan is beschreven hoe dit in de periode 2016-2021 gebeurd en welke maatregelen daarvoor benodigd zijn. De maatregelen zijn nog op dit moment (medio 2015) niet concreet in projecten of activiteiten uitgewerkt. Dat volgt in een later stadium, bij het vaststellen van de (meerjaren)begroting. Dit plan geeft vooral de koers aan die de waterschappen willen varen. Bij het vaststellen van die koers wil het waterschap rekening houden met de wensen en plannen van de partners (uitnodiging tot dialoog en samenwerking). Dit sluit aan bij de opzet van het bestuursprogramma 2014-2018 van Vechtstromen. Het bestuursprogramma gaat uit van een vijftal gespreksthema's voor de dialoog met partners en stakeholders in de omgeving: (1) Creëren van maatschappelijke waarde,(2) Produceren met water, (3) Natuurlijk potentieel benutten, (4) Leven met water in de stad en (5) Efficiënt en effectief werken. Dit ontwerp plan is gezamenlijk door de waterschappen in Oost-Nederland opgesteld, te weten de waterschappen Vechtstromen, Reest en Wieden, Rijn en IJssel en Groot Salland.
Vechtstromen 2016-
2021 (Ontwerp plan)14

Intentieverklaring “Naar een duurzame drinkwatervoorziening in Drenthe”	Om de drinkwatervoorziening ook in de toekomst veilig te stellen, zijn per drinkwinning de risico’s in beeld gebracht. Lekke riolering kan afhankelijk van de grondwaterspiegel een drainerende of infiltrerende werking hebben. Bij een infiltrerende werking is er kans op risicovolle emmissies naar het grondwater. Uit onderzoek bljikt dat der lekkage soms meer dan 5% van de droogweerafvoer kan bedragen15. De meest reële risico’s zijn: (a) grootschalige lekkage uit de vrijvervalriolering, (b) infiltratie vuilwater in infiltratievoorzieningen door foutaansluitingen, (c) infiltratie vuilwater uit IBA’s in de bodem en (d) situaties waarbij de toestand van de riolering, aansluitingen of IBA’s niet bekend is. Beheersmaatregelen om de risico’s te beperken zijn: (a) adequaat toepassen van de NEN 3650 bij de aanleg van grondwaterbeschermingsgebied (waaronder minimaal opleveringsinspectie), (b) reguliere inspectie met rijdende camera vanuit het riool (minimaal eens per 10 jaar, hogere frequentie indien daar aanleiding tot is), (c) volgens een normale, grbruikelijke frequentie adequaat uitvoeren van inspectie, toezicht en handhaving op aanleg, onderhoud en beheer van riolering en IBA’s op privéterrein, (d) vervangen of repareren (relinen) volgens normaal beheer, (e) opsporen van foutieve huisaansluitingen en het voorkomen van foutaansluitingen in nieuwe afkoppelprojecten, (f) periodiek opsporen en verhelpen foutaansluitingen in bestaande stelsels, (g) periodiek voorlichten over het juist gebruik van IBA’s en (h) toezicht en handhaving op functioneren IBA’s (effluentcontrole).
Zoetwatervoorziening Oost-Nederland	Ondertekening Bestuursovereenkomst Zoetwatervoorziening Oost-Nederland en vaststelling Werkprogramma Hoge Zandgronden Hiermee wordt vervolg gegeven aan de Intentieverklaring ZON (ondertekend op 27 juni 2014) en wordt een laatste stap gezet naar de echte uitvoering van maatregelen om de zoetwatervoorziening in de regio klimaatbestendig te maken. Essentie is de droogteproblematiek die naar verwachting a.g.v. klimaatverandering nog verder toe zal nemen; ’s zomers wordt het warmer en droger: beken en andere waterlopen zullen vaker droogvallen en grondwaterstanden gaan dalen (economische schade voor scheepvaart, landbouw en energievoorziening), landschaps- en natuurwaarden worden eveneens getroffen. Met warmere zomers neemt ook het risico op hittestress in bebouwd stedelijk gebied toe a.g.v. onvoldoende mogelijkheden tot koeling. Doel van de bestuursovereenkomst is om afspraken vast te leggen. De afspraken hebben betrekking op de uitwerking van het werkprogramma Hoge Zandgronden/ regio Oost-Nederland 2016-2021. Water vasthouden binnen bebouwd gebied In Borger-Odoorn is relatief weinig oppervlaktewater hetgeen vraagt om andere oplossingen. Concreet voor Borger-Odoorn het afkoppelen van verhard oppervlak op de Hondsrug en ter plekke infiltreren van het afgekoppelde hemelwater. Hiervoor kan aanspraak gemaakt worden op subsidie (indirect) vanuit het ZON. Daarnaast speelt het voorkómen dat hemelwater in de (gemengde) riolering terecht komt. Hemelwater bergen en infiltreren daar waar het valt, zowel op gemeentelijk, als op particulier niveau. Denk hierbij aan het voorkomen van het verharden van tuinen (dan wel het ontharden daarvan). Het verharden van tuinen kan een deel van de afkoppelinspanning teniet doen. De gemeente zal hier in haar communicatie richting bewoners aandacht aan besteden.

1.2.3 Lokaal

Lokale wet- en regelgeving
Waterplan Borger-Odoorn -	Het waterplan met de looptijd 2005 tot en met 2009 heeft de subtitel 'heldere waterafspraken' meegekregen. In het waterplan zijn maatregelen opgenomen die leiden tot een veilig en goed beheersbaar watersysteem. Naast een doelmatig waterbeheer is er verder aandacht voor oppervlaktewater kwaliteit, beperking risico's wateroverlast en afstemming van gebruiksfuncties. Het plan is samen met de waterschappen Hunze en Aa's en Velt en Vecht opgesteld en door de gemeenteraad op 23-12-2004 vastgesteld. Het waterplan is na de planperiode niet herzien, omdat de wateraspecten voldoende meegenomen kunnen worden en zijn in het verbreed GRP en de gemeentelijke structuurvisie.
Afvalwaterplan Noordelijke Vechtstromen	Binnen Noordelijke Vechtstromen wordt op het gebied van de afvalwaterketen samengewerkt op diverse terreinen (en in verschiielde werkgroepen) met als doel kosten te besparen, kwaliteit te verbeteren, kwetsbaarheid te verminderen en duurzaamheid en innovatie in de (afval)waterketen te versterken. Eén van de resultaten is het gezamenlijke afvalwaterplan dat de visie, context en ambities voor de samenwerking in de (afval)waterketen weergeeft. Het afvalwaterplan vormt de koppeling met de gemeentelijke GRP-en (en zal het parapluplan zijn voor het gezamenlijke nieuwe GRP), het waterbeheerplan van het waterschap en het watervoorzieningsplan van de drinkwatermaatschappij (WMD). Met het afvalwaterplan trachten de betrokken organisaties het volgende te bereiken: Meer eenduidigheid en afstemming in beleidskeuzes rond de afvalwaterketen, · Gezamenlijke koers van waterschap, WMD en gemeenten naar integraal beheer van de watertaken; · een gezamenlijk invulling aan de doelmatigheidsafweging; · een gezamenlijk beleidskader en meerjarenprogramma tot en met 2020. · een onderbouwde ambitie voor de besparingsopgave van 2 miljoen in 2020; · een gezamenlijke invulling van de ambities op het gebied van kwaliteit en kwetsbaarheid en duurzaamheid; · uiteindelijk de looptijd en plancyclus van de afzonderlijke plannen (GRP, WBP en WVP) gelijk te schakelen en nog maar 1 plan te hebben.
Afvalwaterakkoord	In het afvalwaterakkoord ondertekend door gemeente en waterschap Velt en Vecht zijn afspraken overeengekomen met als doel het realiseren van een afvalwatersysteem waarmee de gemeentelijke rioolstelsels voldoen aan de wettelijke eisen door zoveel mogelijk duurzame maatregelen. Gemeente Borger – Odoorn heeft ingezet op afkoppeling van verhard oppervlak van de riolering. Borger – Odoorn voldoet reeds meerdere jaren aan de vereisten vanuit de basisinspanning en het waterkwaliteitsspoor. Het afvalwaterakkoord heeft om die reden geen formele status meer.

1.3 Ontwikkelingen

In deze paragraaf worden de verschillende ontwikkelingen die invloed hebben op de opgave waar de gemeente voor staat, zoals de omgevingswet en planverplichting, het Bestuursakkoord water en de Routekaart afvalwaterketen 2030, toegelicht.

1.3.1 Omgevingswet en planverplichting

De wetgever bereidt momenteel de Omgevingswet voor. De Omgevingswet integreert circa 26 wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving. Hieronder vallen onderwerpen als bouwen, milieu, waterbeheer, ruimtelijke ordening, monumentenzorg en natuur.

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het vervallen van de wettelijke verplichting (na de looptijd van het Bestuursakkoord Water, 2020) van het rioleringsplan in de Omgevingswet.

“Het gemeentelijk rioleringsplan zoals dat nu op grond van artikel 4.22 van de Wet milieubeheer door de gemeenteraad moet worden vastgesteld, wordt overgeheveld naar het wetsvoorstel als facultatief programma. Het rioleringsprogramma op basis van artikel 3.13 van de Omgevingswet heeft dezelfde doelen en functionaliteiten als het rioleringsplan van de Wet milieubeheer, alleen wordt voorgesteld de verplichting te laten vervallen om een rioleringsprogramma vast te stellen. Het niet-verplichte karakter van het rioleringsprogramma brengt met zich mee, dat het gemeentebestuur deze taken dus ook op een andere wijze gestalte kan geven.”16

1.3.2 Bestuursakkoord water

In mei 2011 hebben het Rijk en de koepels, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Vewin (Vereniging van waterbedrijven in Nederland) Interprovinciaal Overleg (IPO), en Unie van Waterschappen (UvW) het Bestuursakkoord Water ondertekend met als doel een doelmatiger waterbeheer. Inzet voor een mooi, veilig, schoon, gezond en duurzaam beheer van het watersysteem en de waterketen staan daarbij centraal. Hiermee wordt de kwaliteit van het beheer vergroot tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Gemeente en waterschappen stemmen het waterbeleid op elkaar af en leveren een gezamenlijke inspanning om de waterkwaliteit te verbeteren en om wateroverlast te voorkomen. Beide partijen doen dit vanuit eigen verantwoordelijkheden waarbij expertise en deskundigheid worden gedeeld.17 Er wordt gewerkt aan een versie 2.0. Zie voor meer informatie over de samenwerking hoofdstuk 7.

De gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen, Hardenberg en Ommen, waterschap Vechtstromen en Waterleidingmaatschappij Drenthe hebben de samenwerking bekrachtigd met het Regionaal Bestuursakkoord (Afval)waterketen Noordelijke Vechtstromen. De organisaties geven hiermee de samenwerking die al sinds 2010 in gang is gezet een forse impuls.

1.3.3 Routekaart 2030

In de visiebrochure Routekaart Afvalwaterketen 2030 van de UvW en de VNG zijn richtingen opgenomen hoe gemeenten en waterschappen in 2030 een grote bijdrage willen leveren aan de verduurzaming van de samenleving, door afval om te zetten in grondstoffen, energie en schoon water. De visie past binnen de afspraken van de UvW en de VNG over samenwerking in de afvalwaterketen en bij het Bestuursakkoord Water. Sommige ontwikkelingen zijn al tamelijk dichtbij en andere ontwikkelingen staan wat verder in de toekomst. Samen vormen ze een zeer uitdagende stip op de horizon voor gemeenten en waterschappen. Bedrijven die kansen zien om op de terreinen duurzaamheid en innovatie samenwerking aan te gaan kunnen aanhaken.

In de Routekaart worden arrangementen uitgewerkt voor de bebouwde omgeving, het industrieel gebied, de grondgebonden industrie en het landelijk gebied waarin een mogelijke uitwerking wordt gegeven van de kansen die liggen in het (her-)gebruik van afvalwater en haar grondstoffen.18

Routekaart afvalwaterketen 2030, bebouwde kom

1.4 Samenwerking afvalwaterketen

Zoals bekend ligt de gemeente Borger-Odoorn in twee waterschappen en heeft daardoor ook te maken met twee samenwerkingsverbanden.

In de praktijk oriënteerd Borger-Odoorn zich meer richting de gemeenten in het beheersgebied van waterschap Vechtstromen (voormalige Velt en Vecht) en in mindere mate richting Hunze en Aa's en Noorderzijlvest.

Actief aansluiten bij beide samenwerkingsverbanden leidt zowel qua ambtelijke belasting als financieel tot een dubbele inspanning. In 2013 heeft de gemeente daarom besloten om zich aan te sluiten bij samenwerkingsverband Noordelijke Vechstromen. Daarnaast is Borger-Odoorn agendalid voor de noordelijke samenwerking (Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest).

Samenwerking binnen Noordelijke Vechtstromen

Gemeenten, drinkwaterbedrijven en waterschap binnen het gebied van Noordelijke Vechtstromen werken al geruime tijd samen in de afvalwaterketen. Deze samenwerking kan niet los worden gezien van de landelijke ontwikkelingen. In 2010 is een landelijk feitenonderzoek uitgevoerd naar doelmatig beheer van de afvalwaterketen. Mede gebaseerd op de uitkomsten van dit onderzoek hebben het Rijk en koepels van gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven en provincies in het Bestuursakkoord Water afspraken gemaakt over een doelmatiger waterbeheer. Zie paragraaf 1.3 ontwikkelingen, Bestuursakkoord water.

In september 2012 hebben de betrokken portefeuillehouders water uit de regio tijdens een gezamenlijke bijeenkomst aangegeven daadkrachtige stappen in de samenwerking te willen zetten. Speerpunten hierbij zijn het beperken van de kostenstijging, het professionaliseren van beheer, het verminderen van (personele) kwetsbaarheid en het verhogen van de duurzaamheid. Om concrete ambities te formuleren en zicht te krijgen op welke wijze besparingen en verbeteringen gerealiseerd kunnen worden, is een regionaal feitenonderzoek uitgevoerd. Dit heeft plaatsgevonden in de periode december 2012 – januari 2013. Tijdens het onderzoek zijn ook de drinkwaterbedrijven aangehaakt om de kansen in de hele waterketen te kunnen beschouwen.

De regionale samenwerkingspartners zijn de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen, Ommen en Hardenberg, waterschap Velt en Vecht en de drinkwaterbedrijven WMD en Vitens.19

Aangezien samenwerking binnen de (afval)waterketen een steeds belangrijkere plaats krijgt binnen de rioleringszorg van Borger – Odoorn is hier een apart hoofdstuk aan geweid, te weten hoofdstuk 7.

1.5 Geldigheidsduur

Een GRP kent een geldigheidsduur (of planperiode) en een planningshorizon. De geldigheidsduur is de periode waarover de gemeenteraad het plan heeft vastgesteld. De planningshorizon geeft aan welke periode de gemeente in de afwegingen meeneemt.

Voor het goed functioneren van de riolering met de juiste voorzieningen en de financiële bijdragen die hierbij komen kijken, is het wenselijk eens in de 4 tot 6 jaar een GRP op te stellen. Een GRP voor een langere termijn opstellen is niet verstandig omdat er belangrijke wijzigingen kunnen optreden, zoals (a) wijzigingen in nieuwe wetgeving of (Europees) beleid, (b) inspectieresultaten die noodzakelijke vervangingen weergeven, (c) ervaringen op diverse vlakken, waaronder de samenwerking afvalwaterketen en/of (d) afwijkingen van inkomsten, uitgaven of het vermogensbeheer.

De gemeente Borger - Odoorn kiest voor een geldigheidsduur van 5 jaar voor het GRP. Het GRP loopt van 2016 tot en met 2020. De financiële peildatum van dit GRP is 1 januari 2016 en alle genoemde bedragen zijn op huidig prijspeil (2015). Mocht blijken dat er tussentijds sterk veranderende inzichten zijn ontstaan in bijvoorbeeld de samenwerking afvalwaterketen, dan zal het GRP tussentijds worden herzien.

De planningshorizon bestrijkt in principe de gehelelevensduur (cyclus) van de riolering. De planningshorizon bestrijkt meestal 40 tot 80 jaar, de verwachte technische levensduur van de riolering. Voor zo’n lange periode kunnen uiteraard niet alle gebeurtenissen exact ingeschat worden. Daarom wordt benadrukt dat het GRP vasgesteld wordt voor de planperiode en dat de planningshorizon een indicatie geeft van de verwachte ontwikkeling van de (vervangings)kosten op de langere termijn. Het GRP wordt regelmatig geactualiseerd en indien nodig bijgesteld. De gemeente Borger-Odoorn kiest voor een planhorizon van 50 jaar en een financiële doorkijk van 25 jaar.

1.6 Achtergrondinformatie

Meer informatie over de riolering, een gemeentelijk rioleringsplan, raakvlakken met andere terreinen, aandachtspunten en veel gebruikte (vak)termen is te vinden via deze link20.

Ook de publiekssite van Stichting RIONED geeft de nodige achtergrondinformatie over het vakgebied, te raadplegen via deze link21

1.7 Leeswijzer

2. Evaluatie GRP Borger - Odoorn

In dit hoofdstuk wordt het GRP Borger - Odoorn voor de periode 2010 - 2015 geëvalueerd. Het hoofdstuk geeft inzicht of de gestelde doelen, maatregelen en ambities van het GRP zijn gehaald.

In de planperiode van GRP 2010 - 2014 heeft de gemeente de rioleringszorg en watertaken aangepakt. Er is gekozen om activiteiten in de buitenruimte zo efficiënt mogelijk met elkaar te combineren. Een belangrijk aspect is de samenwerking met andere partijen.

In de planperiode is gezamenlijk met de gemeenten Coevorden, Emmen, Hardenberg en Ommen, waterschap Velt en Vecht en de drinkwaterbedrijven WMD en Vitens de samenwerking in de afvalwaterketen opgestart. Diverse werkzaamheden vanuit het GRP zijn opgepakt in het kader van de samenwerking afvalwaterketen.

2.1 Gestelde doelen in het GRP

In de planperiode van het GRP 2010 – 2014 is er onderzoek uitgevoerd en zijn er maatregelen getroffen.

Speerpunten van het GRP waren:

• a.

  Zorgplicht afvalwater

  • -

    Borgen dat afvalwater geen negatieve invloed heeft op de volksgezondheid;

  • -

    Inzicht in functioneren stelsel vergroten (BRP en OAS) en meten;

  • -

    De negatieve invloed op het milieu tot een minimum beperken (afkoppelen, RTC);

  • -

    Vervuiling van het riool voorkomen bij de bron: straatvegen en kolken reinigen;

  • -

    De hoeveelheid en concentratie verontreinigende stoffen in riool en grondwater beperken (o.a. door terugdringen gebruik chemische onkruidbestrijdingsmiddelen en ontmoedigen gebruik uitlogende materialen);

  • -

    Aantal storingen en meldingen reduceren (beheer en onderhoud riolering, preventief onderhoud gemalen en IBA’s). Zo wordt de kans op calamiteiten eveneens verminderd.

  • -

    Op een verantwoorde manier invulling geven aan de vergunningverlening en handhaving van indirecte lozingen.

• b.

  Zorgplicht hemelwater

  • -

    Verdergaande afkoppeling van afvoerend oppervlak (ook door particulieren stimuleren);

  • -

    Geen wateroverlast en beperking waterhinder;

  • -

    Inspelen op klimaatverandering (robuust rioleringssysteem).

• c.

  Zorgplicht grondwater

  • -

    Meer inzicht verkrijgen in de grondwaterproblematiek en voorzieningen;

  • -

    Grondwaterbeleid formuleren en vastleggen voor 1 januari 2013.

• d.

  Algemeen

  • -

    Duurzaam inkopen/ investeren;

  • -

    Integrale aanpak van problemen in samenwerking met waterketenpartners;

  • -

    Communicatie met inwoners.

• e.

  Financieel

  -De gemeente streeft er naar om uiterlijk in 2014 een 100% kostendekkende rioolheffing te hebben.

Om deze speerpunten te realiseren is in het GRP 2010 – 2014 een aantal maatregelen opgenomen.

Onderstaand worden de voorgenomen maatregelen stuk voor stuk geëvalueerd.

Gebruikte symbolen

• ▲

  Maatregelen zijn uitgevoerd

• ►

  Maatregelen zijn in uitvoering, deels uitgevoerd of vervallen ▼ Maatregelen zijn nog niet uitgevoerd

2.1.1 Maatregelen zorgplicht afvalwater

Inzicht functioneren en kwaliteit rioolstelsel vergroten ▲

meldingen en klachten / jaar	2014	(2008)
(druk)riolering (algemeen)	134	(234)
huisaansluitingen	13	(0)
grondwater	1	(0)
wateroverlast	23	(51)
vijvers	1	(51)
kolken	15	(66)
stankoverlast (rioolgerelateerd)	18	(0)
totaal aantal meldingen	205	(402)

Voor het monitoren van de overstorten is aangesloten bij de centrale overstortregistratiegegevens in de provincie Drenthe. De afgelopen jaren is overeengekomen om meten en monitoren op te pakken in samenwerkingsverband Noordelijke Vechtstromen.

Vervuiling van het riool voorkomen bij de bron en hoeveelheid/concentratie verontreinigende stoffen in riool en grondwater beperken ▲

Meetprogramma en handhaving 0p foutaansluitingen (campagne) ▲

Het beheer en onderhoud van alle gemeentelijke IBA’s is overgenomen door waterschap Hunze en Aa’s. Het gevolg is dat het meetprogramma voor IBA’s is komen te vervallen.

Hemelwater op drukriolering (foutaansluitingen) leidt tot hogere gemeentelijke kosten (elektriciteit, slijtage, storingen pompen en gemalen), capaciteitsproblemen drukriolering (niet berekend op de afvoer van hemelwater), alsmede tot het onnodig zuivering van hemelwater in de rioolwater-zuiveringsinstallatie.

Om genoemde redenen worden hemelwateraansluitingen op de drukriolering door de buitendienst opgespoord middels neveldetectie en komen deze aan het licht aan de hand van meldingen van pompstoringen tijdens neerslag (indicatie dat er hemelwater op de drukriolering aangesloten is). In overleg met de bewoners wordt het verhard oppervlak afgekoppeld, waardoor er minder hemelwater in het drukrioolstelsel terecht komt.

Naast module ‘huisaansluitingen’ ook stelseltype op gemeentesite aangeven ▲ / ►

Rioolvervangingen en (daaraan gerelateerde) afkoppeling ▲

In het GRP was al aangegeven dat er in de planperiode relatief weinig rioolvervangingen uitgevoerd hoefden te worden. Als gevolg van de grote (afkoppel)inspanningen van de jaren voorafgaand aan 2010 verkeert het stelsel in goede staat. De vervangings- en (daaraan gerelateerde) afkoppel maatregelen zijn uitgevoerd conform planning. Het betrof (a) vervanging riolering Hoofdstraat Exloo en afkoppeling van 1,5 ha, (b) vervanging riolering Floralaan Nieuw-Buinen inclusief afkoppeling, (c) afkoppeling van 1,2 ha in Drouwen en (d) afkoppeling van 0,45 ha in Zandberg.

Vergunningverlening en handhaving indirecte lozingen ▲

Gemeente en waterschappen dragen er zorg voor dat aanvragen voor vergunningen bij de juiste instantie terecht komen. De gemeente heeft hierover afspraken gemaakt met de waterschappen. Aanvragers voor een watervergunning kunnen bij het klantcontact centrum (KCC) van de gemeente terecht. Het KCC zorgt voor het eventueel doorzetten van aanvraag naar ander waterpartners.

Handhaving van (vergunningen voor) indirecte lozingen vindt periodiek plaats door de Regionale Uitvoerings Dienst Drenthe (RUD).

Actualiseren aansluitvergunning ▲

De waterschappen zijn betrokken bij de totstandkoming van en heeft ingestemd met het basisrioleringsplan van Borger – Odoorn (BRP). Daarmee is de aansluitvergunning geactualiseerd.

De gemeentelijke aansluitverordening riolering uit 1999 wordt momenteel herzien (mede in verband met het Bouwbesluit 2012). Daarnaast loopt het traject om gezamenlijk met de omliggende gemeenten een uniforme aansluitverordeing op te stellen.

2.1.2 Maatregelen zorgplicht hemelwater

Verdergaande afkoppeling van afvoerend oppervlak ▲

De gemeente Borger-Odoorn wil vervuiling zoveel mogelijk bij de bron voorkomen, de afgelopen jaren is daarom flink geïnvesteerd in afkoppelen. Jaarlijks is minimaal 1 ha afgekoppeld. Het afkoppelen heeft plaats gevonden bij verbeterings- en vervangingswerkzaamheden (werk met werk maken) of autonoom om gevoelige locaties voor wateroverlast aan te pakken.

Daarnaast heeft de eigen buitendienst hemelwater afgekoppeld van de drukriolering in het buitengebied. De kernen Klijndijk, Odoornerveen en Westdorp zijn onderzocht en de geconstateerde hemelwateraansluitingen zijn aangepakt.

Geen wateroverlast en beperking waterhinder ▲

De omgeving van Marslanden en Buinerweg (Borger) stond bekend als aandachtsgebied voor water op straat. Door middel van een slokop-constructie naar het oppervlaktewater en de uitvoering van de waterberging “de Flessenhals” is er een betere afvoer gerealiseerd voor het hemelwater uit de kern van Borger.

Andere voorbeelden van getroffen maatregelen zijn de Zuiderhoofdstraat in Exloo waar een infiltratie/waterberging gerealiseerd is om de kans op wateroverlast bij intensieve neerslag te reduceren. En afkoppeling ter plaatse van de Industrieweg in Nieuw-Buinen waar o.a. het pand van Goedewagen afgekoppeld is. Hiermee wordt de kans op wateroverlast eveneens gereduceerd. Daarnaast is een viertal verbeterd gescheiden stelsels (VGS) omgebouwd naar gescheiden stelsels. Dit betekent dat op deze locaties al het hemelwater naar het oppervlaktewater wordt afgevoerd (in plaats van slechts een beperkt deel van het hemelwater zoals bij een VGS).

Inspelen op klimaatverandering ▲

Door al jaren lang af te koppelen, heeft de gemeente vroegtijdig geanticipeerd op klimaatverandering en de verwachte toename van intensieve en zware buien.

De garantie dat er nooit wateroverlast optreedt kan niet gegeven worden, maar Borger-Odoorn heeft al vroegtijdig ingezet op de afkoppeling van verhard oppervlak. Hiermee werden en worden twee doelen bereikt: enerzijds zijn de wettelijke emissie doelstellingen bereikt (basisinspanning en waterkwaliteitspoor) en tegelijkertijd wordt het rioleringsstelsel daardoor robuuster en beter bestand tegen zwaardere buien.

In Klijndijk is de berging geoptimaliseerd door RTC toe te passen. In de praktijk blijkt de sturing (onderlinge communicatie tussen systemen) storingsgevoelig te zijn. Dit is een aandachtspunt voor de komende planperiode.

Berm- en schouwsloten

Berm- en schouwsloten spelen een belangrijke rol in de waterhuishouding. De gemeente heeft de afgelopen planperiode berm- en schouwsloten gerealiseerd in onder andere Noorderdiep tussen de Drentse Mondenweg en de Kerklaan (Nieuw-Buinen) en bij het Nije Daip: de herstructurering van Linnaeuslaan en Chrysantstraat (Nieuw-Buinen).

Visualisatie terugbrengen van water in het Nije Daip

De sloten zijn noodzakelijk voor (a) de verwerking van hemelwater tijdens intensieve buien, (b) de verwerking van afgekoppeld hemelwater en (c) regulering van het grondwater.

De gemeente voert een strikt beleid ten aanzien van het dempen van sloten: wanneer een sloot (door particulieren) wordt gedempt, dienen ter compensatie passende maatregelen getroffen te worden. Controle op het dempen van sloten vindt plaats tijdens reguliere rondes.

2.1.3 Maatregelen zorgplicht grondwater

Meer inzicht verkrijgen in de grondwaterproblematiek en voorzieningen ▲ / ►

De gemeente kent weinig locaties met structurele grondwateroverlast. Een gedetailleerd grondwatermeetnet is dan ook niet doelmatig. De gemeente Borger – Odoorn kiest er voor om enkel grondwatermeetpunten (peilbuizen) aan te brengen indien daar aanleiding toe is. Daarnaast kan er historisch onderzoek uitgevoerd worden. In de wijk Hunzedal in Borger vindt een historisch grondwateronderzoek plaats. De resultaten moeten nog worden geanalyseerd.

Om de grondwaterstand in de omgeving van het aangelegde infiltratiekratten veld in Exloo te monitoren is in de nabijheid van het veld een peilbuis aangebracht.

Grondwaterbeleid formuleren voor 1 januari 2013 ▲

Het grondwaterbeleid richt zich op grondwatersituaties binnen de bebouwde kom. In het grondwater-beleid zijn de taken en verantwoordelijkheden van perceeleigenaar, gemeente, waterschap en provincie vastgelegd.

Vanuit de samenwerking Noordelijke Vechtstromen is (in samenwerking met de gemeenten Ommen, Hardenberg, Coevorden en Emmen en waterschap Vechtstromen) het grondwaterbeleid opgesteld. Tijdens het bestuurlijk overleg samenwerking afvalwaterketen op 24 september 2012 hebben de portefeuillehouders Water ingestemd met dit gezamenlijke grondwaterbeleid. Het grondwaterbeleid is opgenomen als bijlage 2.

2.1.4 Algemene maatregelen

Duurzaam inkopen/ investeren ▲

De gemeente heeft op 2 juli 2013 nieuw beleid vastgesteld (strategisch beleidsplan inkoop en aanbesteden) met als een van de doelstellingen het realiseren van zo duurzaam mogelijk inkopen. Duurzaamheid (onder andere het gebruik van materialen) kan daarbij meewegen in de beoordeling van inschrijvingen. Hierdoor kan het aspect duurzaamheid doorslaggevend zijn bij een EMVI22-gunning.

“De gemeente benadrukt het belang van duurzame ontwikkeling en daarom dient bij iedere aanbesteding aandacht te zijn voor dit onderwerp en te worden onderzocht of duurzaamheidscriteria kunnen worden toegepast. Onder duurzame ontwikkeling verstaat de gemeente: een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien.” [Strategisch beleidsplan inkoop en aanbesteden, gemeente Borger-Odoorn]

Investeren in preventief onderhoud om storingen en calamiteiten te voorkomen ▲

De gemeente pleegt preventief onderhoud aan alle gemalen. Jaarlijks worden de gemalen minimaal 1 keer gereinigd en vindt er preventief onderhoud plaats. Verder is de frequentie van de reiniging van riolen verhoogd.

Intergrale aanpak in samenwerking met waterketenpartners

▲ Op 5 augustus 2011 heeft het college van B&W besloten om actief deel te nemen het samenwerkingsverband Noordelijke Vechtstromen (zie ook hoofdstuk 1.4).

Een van de resultaten is het gezamenlijke grondwaterbeleid dat opgesteld is.

Actualiseren Waterplan ► (vervallen)

De gemeente heeft er voor gekozen om geen actualisatie van het waterplan uit te voeren, enerzijds omdat de wateraspecten voldoende meegenomen zijn en kunnen worden in het verbreed GRP en de gemeentelijke structuurvisie, anderzijds omdat in samenwerking met omliggende gemeenten en waterschap Vechtstromen een gezamenlijk Afvalwaterplan opgesteld wordt. Dit plan wordt eind 2015 vastgesteld. Deze maatregel is dan ook komen te vervallen.

Stedelijke wateropgave kern Nieuw-Buinen ▲

Het plan “wijken voor water” is in 2013 afgerond: Om een oplossing te kunnen bieden voor watertekorten in de zomer is het Buinerhornse Bos opnieuw ingericht. Door een uitgekiend ontwerp is meerwaarde gecreëerd voor de volgende functies: (a) opvangen watertekorten, (b) voorkomen wateroverlast, (c) verbeteren waterkwaliteit, (d) versterken natuurwaarden, (e) vergroten recreatiemogelijkheden (uitloopgebied) en (f) ondersteunen water, natuur-en milieu-educatie.

Naast dit project heeft de gemeente in Nieuw-Buinen diverse afkoppelmaatregelen uitgevoerd zoals de afkoppeling van diverse panden aan de Industrieweg, van de Floralaan en delen van het Noorder- en Zuiderdiep.

Communicatie met burgers ▲

Een goede voorlichting bij afkoppelprojecten is essentieel om (vrijwillige) medewerking van particulieren te bewerkstelligen. De gemeente Borger-Odoorn steekt veel tijd en energie in voorlichtingscampagnes en communicatie met haar inwoners.

Een ander voorbeeld is de brochure met betrekking tot het tegengaan van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen door particulieren.

2.2 Financiële evaluatie

Naar een 100% kostendekkende rioolheffing ▲

In de planperiode van het GRP 2010 – 2014 is het de gemeente Borger – Odoorn gelukt om, conform ambitie, de rioolheffing 100% kostendekkend te krijgen. De volgende stap is het opbouwen van een saldo in de ingestelde voorziening om de toename van vervangingsinvesteringen op te kunnen vangen. In 2015 heeft de eerste dotatie aan de voorziening plaatsgevonden (start opbouw van deze voorziening).

Verder zijn wij op het gebied van rioleringszorg sober en doelmatig aan de slag gegaan met de opgaven uit het GRP. Uit doelmatigheidsoogpunt zijn activiteiten in de buitenruimte zoveel mogelijk op elkaar afgestemd (werk met werk maken).

			2010		2011		2012		2013		2014		2015
	vast deel heffing	€	25	€	50	€	75	€	100	€	110		€ 111
	opbrengst (rekeningbasis)	€	313.750	€	631.550	€	947.400	€	1.259.800	€	1.386.440
	variabel deel heffing		0,0662%		0,0607%		0,0564%		0,0520%		0,0570%		0,0617%
	opbrengst (rekeningbasis)	€	1.802.583	€	1.640.702	€	1.500.105	€	1.340.244	€	1.369.452
	totale baten	€	2.116.333	€	2.272.252	€	2.447.505	€	2.600.044	€	2.755.892
	baten voorzien in GRP 2010-2014	€	2.056.700	€	2.206.700	€	2.356.700	€	2.456.700	€	2.467.755	€	2.467.755
	kostendekkendheid heffing		98,94%		93,08%		94,02%		96,77%		101,41%
	werkelijke lasten (rekeningbasis)	€	2.139.006	€	2.441.182	€	2.603.175	€	2.686.829	€	2.717.574
	stijging rioolheffing (gemiddeld)				7,4%		7,7%		6,2%		6,0%
	voorzien in GRP 2010-2014				7,3%		6,8%		4,2%		0,5%		0,0%

Vanaf 2012 lopen de verwachte en werkelijke lasten en baten verder uiteen. De oorzaak is een herverdeling van de interne urentoerekening.

2.3 Conclusie

Geconcludeerd wordt dat nagenoeg alle investeringen en maatregelen uit het GRP uitgevoerd zijn. Hiermee zijn de ambities uit het GRP 2010-2014 gehaald.

3. Huidige situatie

3.1 Kenmerken rioolstelsel

De oudste riolering van het stelsel van de gemeente Borger-Odoorn is aangelegd in 1936 (ruim 300 meter). Circa 12% van de riolering is ouder dan 50 jaar (28,5 km), terwijl de helft van het stelsel jonger is dan 40 jaar. Het stelsel is grotendeels van het gemengde type en gedeeltelijk een gescheiden stelsel met een totale lengte van ruim 238 km (exclusief drukriolering). De afgelopen jaren wordt bij bestaande bebouwing verhard oppervlak grootschalig afgekoppeld van de riolering. Afgekoppeld hemelwater wordt in een aantal gevallen hergebruikt. Het overige hemelwater wordt geïnfiltreerd in de bodem of stroomt af naar oppervlaktewater.

Onderstaande figuur toont de procentuele verdeling van de ouderdom van het vrijvervalstelsel.

Onderstaand is een aantal kenmerken van het gemeentelijke rioolstelsel weergegeven:

Beschrijving	Aantal / lengte
Vrijverval riolering	238	km
Drukriool (vrijvervalleidingen)	22	km
Persriolering	109	km
Rioolgemalen	32	stuks
Minigemalen (buitengebied)	469	stuks
Bergbezinkbassins	1	stuks
Overstorten gemengde stelsel (bijlage 6)	44	stuks
Huisaansluitingen	12.435	stuks
Straatkolken	11.125	stuks
Individuele Behandeling Afvalwater (IBA)	98	stuks
Infiltratievoorzieningen	700	stuks

Voor de technische levensduur van de vrijverval riolering wordt circa 80 jaar aangehouden. De gemeente Borger-Odoorn is gelegen op zandgronden. Uit de praktijk blijkt dat een levensduur van 80 jaar reëel is. Slechts een zeer gering deel van de riolering zal de komende periode op basis van leeftijd in aanmerking komen om vervangen te worden (1% van het stelsel, overeenkomend met een vervangingswaarde van ruim € 800 duizend in 5 jaar, zie bovenstaande cirkeldiagram). De genoemde termijn van 80 jaar is geen vast gegeven maar een indicatie van de gemiddelde verwachte levensduur. Op basis van rioolinspecties wordt bepaald of vervanging noodzakelijk is, of dat de riolering nog in een dusdanig goede staat is dat deze nog een aantal jaren kan blijven liggen.

Door het uitvoeren van rioolinspecties heeft de gemeente een goed beeld van de kwaliteit van het stelsel. Hieruit komt naar voren dat een te verwachte levensduur van de riolering van 80 jaar reëel is. Het daadwerkelijke tijdstip van vervanging wordt, naast leeftijd en kwaliteit, mede bepaald op basis van gepland wegbeheer.

3.2 Beheer en onderhoud

Naast éénmalige investeringen pleegt de gemeente het nodige jaarlijkse beheer, onderhoud en reparaties aan het rioolstelsel. Het reguliere onderhoud is als volgt:

-	Reiniging kolken:	2 maal per jaar
-	Reiniging riolering:	1 maal per 10 jaar (ca 23 kilometer per jaar)
-	Reiniging persleidingen:	ad hoc, op basis van klachten
-	Video inspecties:	1 maal per 10 jaar, voor het eerst 30 jaar na aanleg.
-	Grote gemalen:	1 maal per jaar reiniging en 1 maal inspectie
-	Minigemalen:	2 maal per jaar reiniging en 1 maal inspectie
-	Straatvegen:	minimaal 2 maal per jaar (gebieden met veel bladval 4 keer)

De schadebeelden van de inspecties worden ingevoerd in rioleringsbeheer. Jaarlijks wordt een programma opgesteld voor het frezen van boomwortels, omdat deze op veel plaatsen in de buizen groeien en voor verstopping kunnen zorgen. Alle grote gemalen en nagenoeg alle minigemalen (op circa 6 na die voorzien zijn van een rode lamp) beschikken over een geautomatiseerde storingsmelding.

De gemeente beschikt over een geactualiseerd rioleringsbeheersysteem Obsurv. Daarnaast heeft Borger – Odoorn de huisaansluitingen gedigitaliseerd (ruim 12.000 stuks) en zijn deze ontsloten via internet zodat iedere bewoner de betreffende huisaansluiting op kan vragen. Jaarlijks worden er middelen gereserveerd voor het bijhouden van het systeem.

De afgelopen 5 jaar is in totaal 40,2 km riolering geïnspecteerd. Hiermee is de gewenste reinigings-en inspectiefrequentie van eens per 10 jaar (voor riolen ouder dan 30 jaar), overeenkomend met circa 14 km per jaar, niet gehaald.

Uitgevoerde rioolinspecties afgelopen planperiode

Jaar	Lengte
2010	11.360
2011	5.173
2012	752
2013	12.736
2014	10.195
Totaal	40.200 meter
Gemiddeld per jaar	8,0 kilometer

De gemeente Borger-Odoorn kent een afdeling Beheer Openbare Ruimte en Groen (BORG). Deze afdeling voert op basis van interne contracten werkzaamheden uit voor de beleidsafdelingen. Ten aanzien van onder andere rioolonderhoud en reiniging zijn er prestatiecontracten tussen BORG en de afdeling Realisatie (REAL). De afdeling BORG kan voor de uitvoering van deze contracten zelf werkzaamheden uitvoeren en/of derden inhuren. Het onderhoud van kolken, gemalen, kleinere leidingen en reparaties worden hoofdzakelijke door de eigen dienst uitgevoerd.

Beheer en onderhoud IBA’s

Het beheer en onderhoud van de 86 IBA’s gelegen in het gebied van Waterschap Hunze en Aa’s is per 2015 overgedragen zijn aan Waterschap Hunze en Aa’s. Hunze en Aa’s beheert IBA systemen voor 16 gemeenten. Het waterschap en de betrokken gemeenten zijn een gemeenschappelijke regeling aangegaan voor het beheer en onderhoud. De gemeenten zijn eigenaar van de IBA systemen en het waterschap heeft circa 1.700 IBA systemen in beheer en onderhoud.

Dit is mogelijk op basis van de heffing die het waterschap oplegt aan de gebruikers van de IBA’s en in het kader van zijn wettelijke taak op het gebied van verder transport en zuivering van stedelijk afvalwater.

3.3 Hydraulisch functioneren van het rioolstelsel

Het hydraulisch functioneren van de rioolstelsels in de gemeente Borger-Odoorn is in het basisrioleringsplan (BRP) onderzocht. Nu er diverse afkoppelmaatregelen uitgevoerd zijn in Nieuw-Buinen, zoals de afkoppeling van panden aan de Industrieweg, van de Floralaan en delen van het Noorder- en Zuiderdiep (zie hoofdstuk 2) kan gesteld worden dat alle stelsels theoretisch in staat zijn een bui die statistisch eens per 2 jaar voorkomt23 te verwerken zonder dat er wateroverlast optreedt.

Gemiddeld eens per 1 à 2 jaar komt het voor dat er ergens binnen de gemeentegrens (oppervlak van 278 km2) wateroverlast optreedt als gevolg van hevige neerslag. Water-op-straat is onder voorwaarden acceptebel, zolang dat niet leidt tot problemen (zie de definitie van waterhinder en – overlast in hoofdstuk 5.2).

voorkomt mag plaatselijk voor water-op-straat zorgen (waterhinder), maar niet leiden tot wateroverlast). Hieruit blijkt dat de werking van het stelsel in de praktijk overeenkomt met de theoretische uitgangspunten.

[PAS OP: ONDERSTAANDE FIGUUR HANDMATIG INVOEGEN, WANT LOSSE TEKST]

De gemeente koppelt veel verhard oppervlak af en voert verbeteringen uit om overlast tot een minimum te beperken. Tot op heden is er circa 38% van het areaal verhard oppervlak24 afgekoppeld. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het areaal verhard oppervlak, en de afgekoppelde oppervlakken per kern.

Verhard oppervlak tbv wateropgave stand per 1 augustus 2015

kern	aanwezig VO		afgekoppeld		nieuw VO		werkwijze
Borger	37,7	ha	10,9	ha	26,8	ha	infiltratie
Ees	3,8	ha	0,6	ha	3,2	ha	infiltratie
Buinen	8,1	ha	8,1	ha	0,0	ha	infiltratie
Drouwen	4,5	ha	1,0	ha	3,5	ha	infiltratie
Nieuw-Buinen/Buinerveen	42,4	ha	17,2	ha	25,2	ha	oppervlaktewater
Exloo	13,6	ha	5,1	ha	8,5	ha	infiltratie
Exloo Dennenlaan	1,1	ha	1,1	ha	0,0	ha	infiltratie
Odoorn	11,2	ha	3,3	ha	7,9	ha	infiltratie
Valthe	4,7	ha	3,6	ha	1,1	ha	infiltratie
De Linden VGS	0,8	ha	0,8	ha	0,0	ha	oppervlaktewater
Klijndijk	7,6	ha	1,0	ha	6,7	ha	infiltratie
De Garven Klijndijk VGS	0,6	ha	0,6	ha	0,0	ha	oppervlaktewater
1e Exloermond	1,0	ha	0,0	ha	1,0	ha	oppervlaktewater
2e Exloermond	14,9	ha	4,2	ha	10,8	ha	oppervlaktewater
Valthermond	24,4	ha	8,8	ha	15,5	ha	oppervlaktewater
Zandberg	0,5	ha	0,3	ha	0,2	ha	oppervlaktewater
Totaal	176,9	ha	66,5	ha	110,4	ha
	afgekoppeld		37,7	%

3.4 Rioolaansluitingen

Alle percelen binnen de gemeentegrens van Borger-Odoorn zijn aangesloten op de (druk)riolering, voorzien van een goedgekeurde eigen zuiveringssysteem (IBA) of andere voorziening.

3.5 Meldingen

Het aantal meldingen is fors lager (205 ten opzichte van 402 stuks). Opvallend is ook dat het aantal meldingen over wateroverlast gereduceerd is, alsmede meldingen met betrekking tot (verstopte) kolken.

3.6 Vergunningen

3.6.1 Regels vanuit het BlBi

3.6.2 Aansluitverordening

In 1999 heeft de gemeente de aansluitverordening vastgesteld. Dit heeft de volgende voordelen:

• -

  Een aansluitvergunning wordt verleend op basis van publiekrecht;

• -

  Duidelijkheid over aansluitkosten;

• -

  Duidelijkheid over verantwoordelijkheden;

• -

  Werkwijze bij onderhoud en verstopping is geregeld;

• -

  Werkwijze bij sloop is geregeld.

De gemeente herziet de riool aansluitverordening op basis van de nieuwe zorgplichten en het Bouwbesluit 2012.

3.7 Huidige knelpunten

Eswateroverlast in Exloo

Bij hevige regenval vindt afstroming van hemelwater plaats vanaf de op de flanken van de Hondsrug gelegen akkers tot in de bebouwde kernen. Hierdoor stroomt hemelwater over de verharding in de westkant van de kern Exloo, met mogelijk wateroverlast als gevolg. Een deel van het water stroomt via de kolken in de riolering. Dit heeft in het verleden plaatselijk tot water-op-straat geleid doordat de riolering niet is gedimensioneerd op deze extra toevoer. De problematiek vanuit de richting van de N34 (westen) in de Hoofdstraat is opgelost door uitvoering van maatregelen, waaronder optimalisatie van de benutting van de berging in de sloten en de aanleg van een duiker onder de Hoofdstraat.Daarnaast is er afgekoppeld in Exloo en is een infiltratiekratten veld aangelegd. Er is de afgelopen tijd geen sprake meer geweest van eswateroverlast.

Ondoelmatig peilbeheer, mogelijkheden voor combinatie van belangen

Het project Wijken voor Water (Drentse Horn) heeft grondwaterafhankelijk peilbeheer, herinrichting, gerichte voorlichting en optimalisatie van de infrastructuur is het gebruik van gebiedseigen water in het watersysteem verbeterd. Hierbij is zowel de wateroverlast als de verdroging verminderd.

Wijken voor water Drentse Horn

Onderzoek naar locaties met historische grondwateroverlast

3.8 Goede kwaliteit van het watersysteem

Waterverontreiniging door foutieve aansluiting van riolering op hemelwaterafvoer

Waterverontreiniging door diffuse bronnen

Met name in het bebouwde gebied zijn er veel diffuse verontreinigingbronnen van het watersysteem. Het gaat hierbij onder meer om uitlogende bouwmaterialen, lozingen van particulieren, autowassen bij gescheiden rioolsystemen, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en zouten. Er wordt gemeentelijk beleid ontwikkeld voor duurzame bouwen en aanpak van diffuse verontreiniging. Tevens worden er in nieuwe afgekoppelde gebieden autowasplaatsen aangelegd. Zie voor de uitgevoerde maatregelen, hoofdstuk 2.1

3.9 Toetsing huidige situatie aan doelen

In bijlage 4 is de huidige situatie aan de doelstellingen getoetst. Per functionele eis is nagegaan in hoeverre wordt voldaan aan de gestelde criteria. Indien de toetsing leidt tot nieuwe maatregelen, zijn deze opgenomen in het hoofdstuk van de betreffende zorgplicht.

4. Zorgplicht afvalwater

4.1 Inleiding zorgplicht afvalwater

4.2 Doelen

Op grond van de afvalwaterzorgplicht is het doel van de riolering het ‘doelmatig inzamelen en transporteren van afvalwater’. Dit omvat een vijftal aspecten, waarvan de nummering overeen komt met de aspecten uit bijlage 5:

• ·

  Aspect 1: inzameling van het binnen het gemeentelijk gebied geproduceerde afvalwater

• ·

  Aspect 3: transport van het ingezamelde afvalwater naar een geschikt lozingspunt

• ·

  Aspect 4: voorkomen van vuilemissie naar oppervlaktewater, bodem en grondwater

• ·

  Aspect 5: minimale overlast voor de omgeving

• ·

  Aspect 6: doelmatig rioleringsbeheer en gebruik van de riolering

De bij deze aspecten behorende functionele eisen, maatstaven en meetmethoden zijn opgenomen in bijlage 5.

4.3 Strategie en maatregelen

Rioolinspectie en -reiniging

Daarnaast worden de komende jaren (gehele ronde) tijdens de inspectie de putdekselhoogtes en de b.o.b.’s ingemeten. Deze actuele gegevens worden verwerkt in het rioolbeheerpakket, zodat deze gegevens actueel, betrouwbaar en compleet zijn.

De meerkosten bedragen circa € 5.000 per jaar gedurende een periode van 10 jaar.

Inspectie pompen en gemalen

Alle gemalen, zowel de grote gemalen als de minigemalen, worden jaarlijks geïnspecteerd door de eigen dienst. Daarnaast vindt er jaarlijkse reiniging van de grote en tweejaarlijkse reiniging van de minigemalen plaats. Ook dee werkzaamheden worden in eigen beheer uitgevoerd. De kosten vallen onder de exploitatielasten van de rioleringszorg.

Periodiek dient een NEN 3140 keuring plaats te vinden. De huidige keuringsronde is momenteel halverwege. De keuringsronde zal eens in de 7 jaar uitgevoerd worden (voor het eerst weer in 2021). De kosten bedragen circa € 15.000 per ronde.

Vervuiling van het riool bij de bron voorkomen: straatvegen en kolken reinigen

De gemeente Borger - Odoorn rekent 75% van de totale inzet van de veegmachine toe aan de rioolheffing: circa 1.050 van de totale inzet van 1.400 uur wordt besteed aan rioolgerelateerde werkzaamheden en onderhoud van de machine. Deze uren zijn als volgt opgebouwd:

-	Onkruid (borstelen molgoten):	140 uur per jaar;
-	Vegen molgoten:	840 uur per jaar;
-	Onderhoud veegmachine	70 uur per jaar.

Als gevolg van de toename van het percentage gescheiden stelsels, wordt het nog belangrijker de straten en wegen goed en frequent te vegen. Hierdoor neemt enerzijds de verontreiniging van infiltratie- en hemelwatertransportvoorzieningen af en verzamelt zich minder afval in de kolken (afname kosten kolkenzuigen), anderzijds neemt de kans op waterhinder en –overlast als gevolg van verstoppingen af.

De gemeente Borger – Odoorn rekent bijna 100% van de kosten voor kolkenzuigen toe aan het product riolering (alle uren met uitzondering van bijstand bij calamiteiten niet BORG gerelateerd). Het betreft in totaal circa 2.740 uur en de kosten van de veegmachine.De werkzaamheden beperken zich niet tot het zuigen van de kolken bij gemengde stelsels, ook wordt de kolkenzuiger onder andere ingezet bij klachten (verstoppingen) en reiniging bij gemalen en wordt deze ingezet bij de autowasplaatsen (reiniging). Zie voor een raming onderstaande tabel.

Object	Activiteit
Rioolgemalen (incl.minigemalen)	Reinigen
	Klacht/storing/verstopping
Autowasplaatsen	Reinigen
Gemengd stelsel en DWA riool	Calamiteiten
	Doorspoelen riool
	Reinigen
Huisaansluitingen	Klacht/storing/verstopping
Kolken	Handmatig reinigen
	Kolken zuigen

Onkruidbestrijding

Verminderen water-op-straat / anticiperen op klimaatverandering

Voornamelijk gerelateerd aan de hemelwaterzorgplicht en om die reden in hoofdstuk 5 opgenomen.

Voorkomen van vuilemissie naar oppervlaktewater, bodem en grondwater

In dit rapport is al aan de orde gekomen dat Borger-Odoorn voldoet aan de eisen ten aanzien van de vuilemissie uit de rioolstelsels. Daarnaast zet de gemeente in op verdergaande afkoppeling, waardoor het aantal en de omvang van overstortingen uit de gemengde riolering verder afneemt.

Samen met de waterschappen gaat de gemeente de komende jaren aan de slag met het in kaart brengen, analyseren en oplossen van knelpunten in het kader van het waterkwaliteitsspoor. Hiervoor zijn, naast reguliere uren, geen aanvullende kosten geraamd (eventuele uitvoering van maatregelen zal in de volgende planperiode gestalte krijgen).

Vervanging gemalen

Bouwkundige vervangingen

Gemiddeld worden de bouwkundige onderdelen eens in de 40 jaar vervangen. Er wordt uitgegaan van bouwkundige vervanging van € 25.000 per jaar voor minigemalen en gemiddeld € 18.000 voor hoofdgemalen. De bedragen zijn gebaseerd op ervaringscijfers van de gemeente. De komende jaren zijn geen pieken in vervangingen te verwachten.

Elektrisch/mechanische vervangingen

Gemiddeld worden de mechanisch/elektrische onderdelen eens in de 20 jaar vervangen. De totale vervangingskosten bedragen circa € 950.000. Er wordt uitgegaan van mechanisch/elektrische vervanging van totaal € 50.000 per jaar voor minigemalen en hoofdgemalen. De bedragen zijn gebaseerd op ervaringscijfers van de gemeente.

Vervanging riolering

Voor de bepaling van de langjarige vervangings investeringen voor riolen is gebruik gemaakt van de theoretische restlevensduur (op basis van een technische levensduur van 80 jaar).

Ingezoomd op de periode 2016 – 2050:

De investeringsbedragen voor rioolvervanging zijn de komende jaren relatief beperkt, te weten € 350.000 per jaar (de komende 20 jaar).

Drukriolering/persleiding

De eerste vervangingen zullen over circa 20 jaar uitgevoerd moeten worden (op basis van technische levensduur). Grootschalige vervaningsronden worden echter pas over circa 50 jaar verwacht. Voor een nadere onderbouwing wordt verwezen naar bijlage 3.

Onderzoek foutaansluitingen op drukriolering vindt kerngericht plaats. Nadat onderzoek naar foutaansluitingen plaatsgevonden heeft op basis van bureaustudie (draaiuren en storingen tijdens neerslag) en neveldetectie, worden de geconstateerde verharde oppervlakken in overleg met de bewoner van de drukriolering afgekoppeld. Het (vervolgens) opnieuw aansluiten van hemelwater op drukriolering is niet toegestaan.

De eigen buitendienst voert de werkzaamheden uit, zowel met betrekking tot het onderzoek, als voor het herstel van de foutaansluitingen van hemelwater op de drukriolering. Er wordt gemiddeld 1 kern per jaar onderzocht. De benodigde uren vallen binnen de raming van de reguliere werkzaamheden. Er wordt aanvullend € 10.000 per jaar opgenomen voor materiaalkosten.

Individuele Behandeling Afvalwater (IBA)

Incidentenplan

Een aandachtspunt is het te allen tijde up to date hebben van het (rioolbeheer)systeem, waardoor er bij eventuele incidenten of calamiteiten gebruik gemaakt kan worden van de meest actuele situatie en gegevens. Hiertoe dienen revisies systematisch en op korte termijn verwerkt te worden.

Het streven van de gemeente is dan ook om het databeheer op orde te hebben en houden.

Telemetrie

Meten en monitoren

Overeengekomen is om meten en monitoren op te pakken in samenwerkingsverband Noordelijke Vechtstromen. Initiële kosten komen uit de bestaande gemeentelijke bijdrage aan de samenwerking. Eventuele inplementatiekosten zijn op dit moment nog niet bekend (PM). Voor meer informatie hierover wordt verwezen naar hoofdstuk 7.

5. Zorgplicht hemelwater

5.1 Inleiding zorgplicht hemelwater

Gemeenten hebben een zorgplicht voor de doelmatige inzameling en verwerking van hemelwater dat perceeleigenaren redelijkerwijs niet zelf kunnen verwerken. De zorgplicht legt de nadruk op de verantwoordelijkheid van de perceeleigenaar om het hemelwater zoveel mogelijk zelf te verwerken. Nadat het hemelwater door de gemeente is ontvangen, is het aan de gemeente om te bepalen hoe het hemelwater wordt verwerkt. Voorbeelden zijn: bergen, transporteren, nuttig toepassen, terugbrengen in bodem of oppervlaktewater of afvoeren naar een zuiveringsinrichting. Bij hemelwater geldt dat lokale lozing van hemelwater in het milieu (al dan niet via een gemeentelijk hemelwatersysteem) de voorkeur geniet boven lozing op een gemengd stelsel. Uiteraard is samenspraak met de waterpartners onontbeerlijk.

Bij bestaande bebouwing zijn de mogelijkheden voor perceeleigenaren om zelf het hemelwater te verwerken vaak niet aanwezig. Bijvoorbeeld omdat er geen oppervlaktewater is of de infiltratiemogelijkheden (ruimte) en –capaciteit beperkt zijn. In déze situaties (bij bestaande bebouwing) zal het vaak niet redelijk zijn om van de particulier te verlangen zelf het hemelwater te verwerken. Daarnaast is in een bestaande wijk vaak een gemengd stelsel aanwezig. Het is dan ook niet redelijk om bij bestaande bebouwing aan de perceeleigenaar te vragen het afvalwater en hemelwater gescheiden aan te bieden, zonder dat er bouwkundige ingrepen aan deze woning plaats vinden.

Bij nieuwbouwwijken en inbreidingen is het wel mogelijk om op eigen perceel te infiltreren, gescheiden te leveren of naar oppervlaktewater af te voeren en binnen het plangebied te bergen.

5.2 Afbakening

Als hemelwater niet doelmatig ingezameld en verwerkt wordt kan dit leiden tot wateroverlast. Om duidelijk te krijgen wat wordt verstaan onder overlast is hieronder uiteengezet wanneer er sprake is van wateroverlast en wat de gemeente Borger – Odoorn verstaat onder waterhinder.

5.3 Hemelwaterbeleid

De taakopvatting van de hemelwaterzorgplicht is als volgt: De gemeente zorgt in bestaand gebied voor de afvoer en verwerking van overtollig hemelwater, met uitzondering van gebieden waar drukriolering aanwezig is.

Rekening houdend met bovenstaande uitgangspunten is het gemeentelijk hemelwaterbeleid als volgt:

• ·

  In gebieden met drukriolering zamelt de gemeente géén hemelwater in. De particulier verwerkt bij voorkeur het hemelwater op eigen terrein of voert het hemelwater af naar oppervlaktewater. Het hemelwater mag niet worden aangesloten op de drukriolering.

• ·

  Bij nieuwbouw26 moeten eigenaren het hemelwater zoveel mogelijk op eigen terrein verwerken (infiltreren). Indien infiltratie op eigen terrein niet mogelijk is, kan het na overleg met en toestemming van de gemeente, afgevoerd worden naar een infiltratievoorziening of oppervlaktewater (conform de tritsen ‘vasthouden-bergen-afvoeren’ en ‘schoonhouden-scheiden-zuiveren’). Ongeracht het stelseltype van de bestaande riolering worden afvalwater en hemelwater gescheiden gehouden (conform Bouwbesluit 2012).

• ·

  Bij nieuwbouw kan optimaal geanticipereed worden op klimaatverandering. Om deze reden dienen nieuw aan te leggen systemen (samenspel tussen berging in riolering, voorzieningen en openbare ruimte) bij nieuwbouw ruimer gedimensioneerd te worden. Zie voor de normen hoofdstuk 5.3.1.

• ·

  In bestaand stedelijk gebied zamelt de gemeente het hemelwater in. Tijdens de aanleg van de hemelwatervoorziening in openbaar gebied, wordt de particulier de mogelijkheid geboden het afkoppelen van het particuliere terrein mee te nemen.

• ·

  Er moet voldaan worden aan de geldende regelgeving, zoals Bouwvoorschriften en Bouwbesluit 2012.

Nieuwe bebouwing in het buitengebied mag, net als bestaande bebouwing, alleen afvalwater en dus geen hemelwater lozen. De particulier c.q. ontwikkelaar betaalt de werkelijke aansluitkosten.

Kwalitatieve aspecten bij het lozen op oppervlaktewater

Beide waterschappen stellen geen expliciete kwaliteitseisen aan hemelwater dat op oppervlaktewater geloosd wordt. Waterschap Hunze en Aa’s heeft haar beleid vastgelegd in de Notitie Stedelijk Waterbeheer Hunze en Aa’s (2002) en de Notitie duurzaam omgaan met hemelwater (november 2010). Daarin is ook een beslisboom opgenomen ten aanzien van de omgang met hemelwater afkomstig van afgekoppelde oppervlakken, zie onderstaande tabel.

Categorie verhard oppervlak			Maatregelen
1.	Licht verontreinigde oppervlakken		Rechtstreeks afkoppelen tenzij de plaatselijke omstandigheden een verhoogd risico veroorzaken (b.v. excessieve toepassing uitlogende materialen)
2.	Matig verontreinigde oppervlakken		Met minimale voorziening afkoppelen
3.	Verontreinigde oppervlakken		Verbeterd gescheiden stelsel (VGS) of aantoonbaar gelijkwaardig. Eventueel niet afkoppelen. Zie ook bijlage "indeling bedrijven".
Invulling minimale voorziening			Afhankelijk van de aard vd verontreiniging. Toepasbaar zijn o.a. bodempassage, infiltratie, zand- en slibafvang (conform NEN-EN 7089), olieafscheider (conform NEN-EN 858), VGS met verlaagde poc, "Smartdrain", of gelijkwaardig.
			Wegen die kunnen afwateren via wegbermen van tenminste 3.00 meter hoeven niet te worden aangesloten.

Indeling verhard oppervlak		Soort oppervlakken
1. Licht verontreinigde oppervlakken		- Daken en gevels (ad 1)
		- Vrijliggende voet- en fietspaden
		- Parkeergelegenheden personenwagens (ad 2)
		- School- en speelterreinen
		- Woonerven
		- wegen < 500 verkeersbewegingen
2.	Matig verontreinigde oppervlakken	- Wijkontsluitingswegen
		- Winkelstraten
		- Doorgaande wegen met meer dan 500 verkeersbewegingen inclusief viaducten, doch uitgezonderd overige kunstwerken.
		- Busbanen
		- Parkeergelegenheden (ad 3)
		- Parkeergelegenheden voor vrachtwagens
		- Bedrijfsterreinen uitgezonderd kantoren (zie bijlage "indeling bedrijven")
3.	Verontreinigde oppervlakken	- Marktterreinen
		- Laad- en losplaatsen
		- Overslagterreinen
		- Bus- en treinstations
		- Trambanen en -stations
		- Tunnels
		- wegoppervlak voor motorvoertuigen aan weerszijden van een beweegbare brug met een minimaal aan te sluiten lengte van 100m wegoppervlak aan weerszijden van de brug.
		- openbare huisdierentoiletten

(ad 1) Betreft daken en gevels van onder andere woonhuizen, scholen, supermarkten, sporthallen, en bedrijvenparken bestaande uit kantoorpanden

(ad 2) Betreft parkeergelegenheden met een relatief lage wisselfrequentie en/of een totale capaciteit van maximaal 50 voertuigen.

(ad 3) Betreft parkeergelegenheden met een relatief hoge wisselfrequentie, bedrijfswagenstalling, en/of een totale capaciteit van meer dan 50 voertuigen.

Bron: Notitie duurzaam omgaan met hemelwater, Hunze en Aa’s (november 2010)

Het basisuitgangspunt is dat het water in principe geloosd mag worden mits het de kwaliteit van het ontvangende water niet negatief beïnvloedt. Waterschappen en gemeente treden met elkaar in overleg over eventueel te treffen maatregelen bij het lozen van afstromend hemelwater, zodat deze lozingen geen belemmering zijn voor een goede waterkwaliteit. Uitgangspunt is dat afstromend hemelwater “in beginsel schoon genoeg is om zonder verdere maatregelen terug te brengen in het milieu”.

Wanneer het water echter afkomstig is van druk bereden wegen, markten, of oppervlakken van uitlogende bouwmaterialen (koper, zink), dan zullen hieraan eisen gesteld worden.

Bij nieuwbouw, waarbij afkoppeling standaard is (eigenlijk: niet aankoppeling), dient de ontwikkelaar maatregelen te treffen zodat de kwaliteit van het afstromende hemelwater aan de eisen voldoet. Hierbij wordt tevens verwezen naar het gemeentelijk beleid hieromtrent en de zorgplicht in het BlBi.

5.3.1 Hemelwaterbeleid voor nieuwbouw en renovatie concreet uitgewerkt

• 1.

  Hemelwater is in principe schoon en wordt zo min mogelijk verontreinigd. Ongecoate uitlogende materialen bij voorkeur niet toepassen.

• 2.

  Bovengrondse afvoer van hemelwater heeft de voorkeur boven riolering. Zichtbaarheid biedt de beste garantie tegen foutieve aansluiting van afvalwater op het hemelwatersysteem en draagt bij aan bewustwording.

• 3.

  Transport van hemelwater moet worden geminimaliseerd. Benodigde voorzieningen blijven dan klein en het risico op verontreiniging beperkt. Het beste is om hemelwater te infiltreren vlakbij de plek waar het valt, dus bij voorkeur op de kavel. Overloop van de voorziening naar de tuin.

• 4.

  Infiltratie kan het beste plaatsvinden via een graspassage. De doorworteling en het bodemleven houden de infiltratiecapaciteit op peil en zorgen voor afbraak en binding van diverse verontreinigingen.

• 5.

  Rechtstreekse lozing op oppervlaktewater is vaak een goede oplossing voor percelen die grenzen aan het water. Dit moet eerst worden overlegd met het waterschap.

• 6.

  Samenspel van dakvlakken, dakgoten, regenpijpen en perceelsgoten zodanig ontwerpen dat het hemelwater zoveel mogelijk bovengronds naar de gewenste plek wordt afgevoerd.

• 7.

  Wadi's verdienen de voorkeur als een centrale infiltratievoorziening nodig is. Een wadi is een doordachte groene voorziening en geeft retentie, zuivering, infiltratie en gedoseerde afvoer. Een goed ontworpen wadi biedt bovendien ruimtelijke kwaliteit, natuurontwikkeling en recreatief medegebruik.

• 8.

  De keuze voor bovengrondse hemelwaterafvoer richting een wadi of andere centrale infiltratievoorziening impliceert dat hiermee rekening moet worden gehouden in het stedenbouwkundige plan en de civiele planuitwerking. Het gaat met name om de detaillering vanaf regenpijp via perceelsgoot en straatgoot richting infiltratievoorziening, met de notie dat water van hoog naar laag stroomt.

• 9.

  Dimensionering van infiltratievoorzieningen op basis van onderstaande richtlijnen voor de berging en de overloop, waarbij de berging wordt betrokken op daken plus verharding:

  • a.

    Nieuwbouw: 40 mm bestaande uit infiltratie en/of wadi en/of retentievijver met noodoverloop naar oppervlaktewater. Bij extreme situaties mag geen waterschade ontstaan. Daarvoor moet de inundatienorm T = 100 + 10% worden aangehouden. Hierbij is overleg met het waterschap vereist.

  • b.

    Bodemverbetering toepassen voor zover nodig, zodanig dat de voorziening na één tot enkele etmalen weer geheel beschikbaar is. Gedetailleerde eisen voor dit aspect zijn niet relevant omdat de bodem sterk gevarieerd is van opbouw en slechts ruw kenbaar middels metingen.

  • c.

    In overeenstemming met de gemeente kan de vereiste voorziening à € 1.500 per m3 berging worden afgekocht, waarbij de gemeente het t.z.t. inpast in een grotere voorziening.

• 10.

  Dimensionering van retentievoorzieningen en overig oppervlaktewater in overleg met het waterschap.

  • a.

    Uitgangspunt is voor elke kern een totale berging van de voorzieningen samen van 40 mm en een gedoseerde afvoer van 2,5 l/s/ha.

  • b.

    De retentie kan worden aangelegd als separate vijver, maar kan ook worden geïntegreerd in het watersysteem in en rond het stedelijk gebied. Hier treedt een raakvlak op met het beleid van het waterschap. Daarbij kan in overleg worden gezocht naar maatwerk, gericht op doelmatige oplossingen met zo laag mogelijke maatschappelijke kosten.

• 11.

  Infiltratie kan in sommige omstandigheden leiden tot grondwateroverlast. Op dit punt raakt het beleid voor hemelwater aan het beleid voor grondwater.

  • a.

    In geval de bodem ondiepe storende lagen kent, ligt de zaak complexer door schijngrondwaterspiegels die overlast kunnen geven bij toepassing van infiltratie.

  • b.

    In buurten met grondwateroverlast verdient bij nieuwbouw de aanleg van drainage aanbeveling. Dit laat zich dikwijls goed combineren met de toepassing van wadi's.

5.4 Strategie en maatregelen

Verminderen water-op-straat / anticiperen op klimaatverandering

De gemeente streeft er naar om wateroverlast zoveel mogelijk te voorkomen. Dit zal niet in alle extreme situaties voorkomen kunnen worden. In die gevallen onderzoekt de gemeente of er doelmatige maatregelen te treffen zijn om de kans op herhaling te reduceren, zie hoofdstuk 5.2.

Het klimaat verandert: extremen zullen vaker voorkomen, waardoor de kans op wateroverlast (ook in bebouwd gebied) toeneemt. Bestaande (gemengde) rioolstelsels zijn hier niet op berekend. In WB21 wordt ingegaan op de uitgangspunten om deze problemen het hoofd te bieden, te weten:

• -

  anticiperen in plaats van reageren;

• -

  niet afwentelen van waterproblemen, maar handelen volgens de trits “vasthouden-bergen-afvoeren”;

• -

  meer ruimtelijke maatregelen naast technische ingrepen.

De gemeente Borger-Odoorn anticipeert op klimaatverandering door bij rioolvervangingen afvalwater en hemelwater te scheiden (afkoppeling). Hierdoor zal bij extreme buien hooguit relatief schoon hemelwater op straat komen te staan en geen afvalwater. Daarnaast neemt de totaal beschikbare berging in het rioolstelsel, relatief gezien, toe. De gemeente legt bergings- en infiltratievoorzieningen aan om het hemelwater op te vangen.

Bij in- en uitbreidingen worden de tritsen “vasthouden-bergen-afvoeren” en “schoonhouden-scheiden-zuiveren” als uitgangspunt gehanteerd en worden er straatprofielen toegepast waarbij eventuele water op straat tussen de trottoirbanden geborgen kan worden (en dus niet de woningen binnenstroomt). Speciale aandacht is er ook voor bouwpeilen (in relatie tot wegpeilen). Daarnaast stimuleert de gemeente particulieren om af te koppelen en waterbewust te tuinieren. Hiervoor is onder andere het boekje Water in de tuin ontwikkeld.

Ambitie: Op de middellange termijn wil Borger - Odoorn (met het oog op de genoemde klimaatverandering) ‘toegroeien’ naar een stelsel waarbij ook geen overlast optreedt bij bui 09 (een theoretische bui die gemiddeld eens in de 5 jaar voorkomt). Bij die bui mag er dan (op termijn) alleen sprake zijn van water op straat, niet van wateroverlast. Om dit lange termijn doel te bereiken zijn de volgende maatregelen noodzakelijk:

• -

  Opstellen BRP gericht op voorkomen wateroverlast bij bui 09 (inzichtelijk maken consequenties). Starten met BRP Borger.

• -

  2D analyse (kaarten) ter identificering van gevoelige locaties voor wateroverlast (op basis van hoogtekaart);

• -

  Nadere analyse gevoelige locaties: 2D modellering (integraal model riolering en bovengrond)

• -

  Maatregelen definiëren om aan de doelstelling te kunnen voldoen (bovengronds en ondergronds)

• -

  Opstellen uitvoeringsplanning (in BRP), gekoppeld aan rioolvervanging en/of andere ingrepen in de openbare ruimte.

De komende 3 jaar wordt jaarlijks een bedrag van € 10.000 voor onderzoek opgenomen. Concrete maatregelen zijn nog niet bekend. Vooralsnog wordt uitgegaan van meeliften met rioolvervanging en gebruik maken van reguliere afkoppelbudgetten.

Ambitie van geen wateroverlast bij bui08 naar geen wateroverlast bij bui 09. Onderstaande figuren laten zien dat bui 09 een substantieel zwaardere bui is dan bui08.

Afkoppelen

Voor heel Borger - Odoorn geldt dat het verdergaand afkoppelen van verhard oppervlak bijdraagt aan het verminderen van water-op-straat. Ook draagt afkoppeling bij aan de doelstellingen in het kader van ZON (Zoetwatervoorziening Oost Nederland), waarvoor Borger – Odoorn een intentieverklaring getekend heeft in de zomer van 2015.

Kansen die zich voor doen om mee te liften met herinrichtingwerkzaamheden worden benut. Het huidige budget à € 200 duizend per jaar wordt in de planperiode doorgezet.

Afkoppeling is een duurzame maatregel, waar de gemeente ook mee door wil gaan. Gezien de afname van vervangingsprojecten (op de korte en middenlange termijn) in combinatie met het feit dat de grote en relatief gemakkelijk af te koppelen oppervlakken al afgekoppeld zijn (gemeente koppelt al af sinds 1998) zal het niet bij ieder project doelmatig zijn om ook af te koppelen. Gezien de afname en de doelmatigheidsafweging wordt het afkoppelbudget na 2020 aangepast naar structureel € 150.000 per jaar.

Doorlatendheid bodem en (behouden) infiltratiecapaciteit

Onderhoud van verticale infiltratiebuizen zal in samen met de leverancier opgepakt worden. Indien dit geslaagd is, zal een beheerplan opgesteld worden en zullen voor de volgende planperiode budget ramingen gemaakt worden.

Toetsen afvoerend oppervlak

De komende jaren laat de gemeente per kern een DWAAS/HAAS (droogweer analyse afvoer systematiek, respectievelijk hemelwater afvoer analyse systematiek) onderzoek uitvoeren om na te gaan of het theoretisch verhard oppervlak dat afvoert naar de gemengde stelsels overeenkomt met de werkelijke afvoer. Hiervoor wordt een bedrag gereserveerd van € 15.000

Ombouw verbeterd gescheiden stelsels

Indien verbeterd gescheiden stelsels (VGS) bij (hevige) neerslag te maken krijgen met gemaalstoringen en/of water-op-straat, wordt de mogelijkheid onderzocht om deze stelsels om te bouwen tot gescheiden stelsels. Dit speelt met name voor het VGS Drentse Poort.In de planperiode wordt onderzocht of het haalbaar en wenselijk is om het stelsel om te bouwen. Hiervoor wordt een budget van € 5.000 opgenomen.

Daarnaast zal het niet goed functionerende verbeterd gescheiden stelsel ter plaatse van Zuiderdiep in 2e Exloërmond omgebouwd worden tot een volledig gescheiden stelsel door de kolken te koppelen. De werkzaamheden worden door de eigen buitendienst medewerkers uitgevoerd.

Monitoring

Borger - Odoorn beschikt nog niet over gedetailleerde buienradargegevens voor de gemeente. De gemeente ziet de meerwaarde in van het ter beschikking hebben van actuele en historische regenradargegevens. Hiermee kan enerzijds vooruitgekeken worden en geanticipeerd worden op naderende buien en anderzijds teruggekeken worden: hoe groot en extreem was de bui nu (en welke theoretische herhalingstijd hoort bij de betreffende bui). Hiermee kan het inzicht in het daadwerkelijk functioneren van het stelsel verbeterd worden. De gemeente zal een abonnement afsluiten, rekening wordt gehouden met jaarlijkse kosten van € 2.000.

Berm- en schouwsloten onderhoud

Het onderhoud van sloten wordt betaald uit de rioolheffing. De sloten zijn noodzakelijk voor (a) de verwerking van hemelwater tijdens intensieve buien, (b) de verwerking van afgekoppeld hemelwater en (c) regulering van het grondwater.

Een deel van de sloten ligt in het buitengebied, waavoor de grondwatezorgplicht niet geldt. Ook het onderhoud van deze sloten wordt echter betaald uit de rioolheffing, aangezien de sloten aldaar een functie hebben in het kader van de hemelwaterzorgplicht.

Duurzaamheid

De duurzaamheidsopgave ligt vooral in het terugwinnen (en hergebruiken) van waardevolle grondstoffen en energie uit afvalwater. Afvalwater wordt steeds meer gezien als een kostbaar goed. En de terugwinning van grondstoffen en energie eruit wordt steeds meer technisch mogelijk. Dat kan in huis, in de wijk of op de centrale afvalwaterzuivering van het waterschap.

Het maatschappelijk belang van de terugwinning is tweeledig: duurzaamheid en doelmatigheid. Het terugwinnen van energie en grondstoffen uit afvalwater kan immers de kosten van de afvalwaterketen verlagen voor de burger en bedrijven.

Als gemeente kunnen en zullen wij niet autonoom (solistisch) innovatieve ontwikkelingen oppakken; wij sluiten ons aan bij initiatieven in samenwerkingsverband. Voorbeelden kunnen zijn vergisting van rioolslib (rioolslib als grondstof, grondstoffabriek, riothermie (WMD), nieuwe vormen van sanitatie maar ook de puurwaterfabriek in Emmen.

In de Puurwaterfabriek in Emmen wordt gezuiverd rioolwater getransformeerd tot ultrapuur water. Ultrapuur water is zo zuiver dat er zelfs geen mineralen en kalk in voorkomen. Dat ultrapure water wordt als stoom ingezet bij oliewinning in Schoonebeek door de Nederlandse Aardolie Maatschappij. De puurwaterfabriek is duurzaam gebouwd. Bij het proces is een minimum aan chemicaliën nodig en als grondstof wordt rioolwater gebruikt.

Dat Borger - Odoorn niet solistisch nieuwe ontwikkelingen oppakt wil niet zeggen dat zij niet duurzaam bezig is op het gebied van (stedelijk) waterbehheer. In dit GRP is al eerder aangegeven dat Borger – Odoorn al jaren voortvarend aan de slag is met de afkoppeling van verhard oppervlak van de gemengde riolering. Tot op heden is al circa 38% van het verhard oppervlak afgekoppeld; daarmee behoort Borger – Odoorn tot de koplopers in Nederland!

Daarnaast wordt met afkoppeling een robuust systeem verkregen dat beter bestand is tegen klimaatverandering.

6. Zorgplicht grondwater

6.1 Inleiding zorgplicht grondwater

Wet gemeentelijke watertaken

Met de inwerkingtreding van de ‘Wet gemeentelijke watertaken’, per 2008 zijn de gemeentelijke zorgplichten verbreed en behelzen nu ook: het in openbaar gemeentelijk gebied treffen van doelmatige maatregelen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming te voorkomen of te beperken. De gemeentelijke zorgplichten voor hemelwater en grondwater zijn verankerd in de Waterwet.

Invullen van de grondwaterzorgplicht

Vanuit de samenwerking Noordelijke Vechtstromen is (in samenwerking met de gemeenten Ommen, Hardenberg, Coevorden en Emmen en waterschap Vechtstromen) het grondwaterbeleid opgesteld. Tijdens het bestuurlijk overleg samenwerking afvalwaterketen op 24 september 2012 hebben de portefeuillehouders Water ingestemd met dit gezamenlijke grondwaterbeleid. Het grondwaterbeleid is opgenomen als bijlage 2. In het grondwaterbeleid is het volgende vastgelegd:

• -

  Definiëren van de verantwoordelijkheid van de particulier bij het bestrijden van grondwateroverlast op eigen perceel;

• -

  Stellen van voorwaarden bij aanbieden van grondwater dat de particulier niet redelijkerwijs op zijn eigen terrein kan verwerken (overtollig grondwater);

• -

  Aangeven wanneer overtollig grondwater valt onder de gemeentelijke zorgplicht.

6.2 Gewenste situatie

Het doel is om op een adequate en doelmatige wijze invulling te geven aan de grondwaterzorgplicht (doel 7). Om dit doel te bereiken zijn in bijlage 5 zijn de functionele eisen, maatstaven en meetmethoden weergegeven:

• -

  Er is voldoende inzicht in de grondwaterhuishouding;

• -

  Grondwateroverlast in nieuwbouwsituaties voorkomen;

• -

  Zoveel mogelijk voorkomen en beperken van (aan de bestemming gebonden) structurele grondwateroverlast;

• -

  Bewoners kunnen terecht voor vragen en/of klachten met betrekking tot grondwater. En zorgvuldig afhandelen meldingen door gemeente.

6.3 Strategie en maatregelen

Huidig grondwatermeetnet

Het waterschap exploiteert in en in de nabijheid van Borger – Odoorn een peilbuizenmeetnet. Deze peilbuizen worden periodiek bemeten, de grondwaterstanden worden geïmplementeerd in het grondwatermodel.

Huidig drainagestelsel

Grondwaterbeleid bij nieuwbouw

Bij nieuwbouw bestaat vaak nog de mogelijkheid om een nieuwe ontwateringsdiepte in te stellen. Voor grondwaterstanden bestaan echter geen wettelijke normen. Dit is begrijpelijk, omdat het grondwatersysteem complex is en zich niet eenvoudig laat sturen. Het vaststellen van de gewenste grondwaterstand is een bouwkundige, civieltechnische en financiële afweging. Dit verschilt als gevolg van de lokale omstandigheden en ambities per project.

(winterpeil)

De ontwateringsdiepte is het verschil tussen het maaiveld en de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG).

De GHG (gemiddeld hoogste grondwaterstand) is gedefinieerd als het gemiddelde van de 3 hoogste

grondwaterstanden per hydrologisch jaar (van 1 april tot en met 31 maart) over een periode van tenminste 8 jaar uitgaande van 2 metingen per maand op de 14de en 28ste van de maand.

De gemeente beveelt ontwikkelaars aan om het vloerpeil van gebouwen bij nieuwbouw 0,15 à 0,2 meter boven wegpeil te leggen.

Realisatie gewenste ontwatering bij nieuwbouw door ophoging

Het grondwaterbeleid is gericht op het zo min mogelijk verplaatsen van grondwater, ofwel een zogenaamde hydrologisch neutrale inrichting. Het bouwen op locaties met een goede ontwatering geniet uiteraard de voorkeur, maar dergelijke locaties worden steeds schaarser. Op locaties waar de ontwatering onvoldoende is, wordt het terrein via geheel of gedeeltelijke ophoging hydrologisch neutraal ingericht. De bodem wordt zo optimaal mogelijk opgebouwd en storende lagen worden verwijderd of doorbroken tijdens het bouwrijp maken.

In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij inbreidingslocaties, kan ophogen niet of maar beperkt mogelijk zijn. In die gevallen kan de ontwatering eventueel gerealiseerd worden door het beperkt afvoeren van grondwater door bijvoorbeeld drainage. Drainage mag alleen toegepast worden om de pieken in grondwaterstanden af te toppen. De keuze voor drainage in plaats van ophoging moet in overleg met gemeente en waterschap onderbouwd worden door een doelmatigheidsafweging op o.a. duurzaamheid, kosten, beheer e.d.

Gemeente geeft actief sturing aan het proces van bouwrijp maken

Via het instrument van de watertoets (waterparagraaf in bestemmingsplan) wordt door de gemeente actief sturing gegeven aan het proces van bouwrijp maken. De ontwikkelaar zorgt voor minimaal 1 jaar aan metingen van de grondwaterhuishouding (middels peilbuizen, twee meetmomenten per maand) als input voor de waterparagraaf van een ontwikkeling. De geplaatste peilbuizen op de ontwikkelingslocatie moeten in uitvoering en locatie geschikt zijn om gehandhaafd te worden na oplevering van de ontwikkeling zodat de gemeente het meetpunt kan op kan laten nemen in het grondwatermeetnet.

Beleid bestaande bebouwing met stappenplan klachtenafhandeling

Voor de particulier met wateroverlast is de gemeente het eerste aanspreekpunt. Via de website zal het grondwaterbeleid bij bestaande bebouwing gecommuniceerd worden met de burger. Burgers moeten weten wie in welke gevallen verantwoordelijk is: de gemeente, het waterschap, de provincie of hijzelf. Hiertoe wordt het stappenplan grondwateroverlast inzichtelijk gemaakt. Het waterloket wordt in samenwerkingsverband opgezet, het grondwaterbeleid is uniform binnen dit verband.

Indien meldingen vallen onder de verantwoordelijkheid van provincie (grondwaterbeheerder) of waterschap (waterbeheerder), dient de gemeente afspraken te maken over de afhandeling hiervan. De gemeente vervult hierin een regisseursfunctie. Zie voor verantwoordelijkheden ook de volgende informatie: http://www.vechtstromen.nl/landingspaginas/grondwateroverlast/

Verantwoordelijkheden particulier en gemeente

De particulier is primair verantwoordelijk voor maatregelen op eigen terrein. Indien er sprake is van grondwateroverlast op particulier terrein en de particulier zich redelijkerwijs niet op een andere wijze van het grondwater kan ontdoen, zal in overleg getreden worden met de gemeente. Indien er sprake is van structurele grondwateroverlast op particulier terrein als gevolg van te hoge grondwaterstanden in de openbare ruimte (de gemeente is als eigenaar verantwoordelijk voor de grondwaterstand in openbaar stedelijk gebied), heeft de gemeente de zorg om samen met de eigenaar te zoeken naar een doelmatige oplossing. In het uiterste geval kan het grondwater op een gemeentelijke voorziening worden geloosd.

De regisseursfunctie van de gemeente verplicht de gemeente tot het in ontvangst nemen van klachten met betrekking tot (grond)wateroverlast en het zorgvuldig afhandelen hiervan. Dit betekent echter niet dat de gemeente ook altijd verantwoordelijk is voor het oplossen van de ondervonden overlast.

De grondwaterzorgplicht geeft de eigenaar de verantwoordelijkheid voor het eigen terrein. Net als de particulier op eigen perceel is de ook de gemeente als eigenaar en beheerder verantwoordelijk voor de openbare ruimte. Indien afwijkende grondwaterstanden in de openbare ruimte aantoonbaar leiden tot overlast aan de bestemming van omliggende percelen, treedt de gemeentelijke zorgplicht in werking. Er zal dan in overleg met de particulier naar een doelmatige oplossing binnen redelijke termijn moeten worden gezocht. Dit ontslaat de particulier niet van zijn eigen verantwoordelijkheid om te voldoen aan de geldende bouwkundige eisen en het nemen van maatregelen om zich te ontdoen van overtollig hemel- en grondwater op eigen terrein. De gemeente is bovendien op basis van de grondwaterzorgplicht nadrukkelijk geen peilbeheerder van het grondwater geworden, wat betekent dat de grondwaterstand incidenteel hoog kan zijn. Pas als er structureel sprake is van overlast zoals in het grondwaterbeleid omschreven (zie bijlage 2) zal de zorgplicht van toepassing kunnen zijn.

De gemeente benadrukt dat sloten en greppels een belangrijke functie hebben voor de (regulering van de) grondwaterstand. Het is niet toegestaan deze te dempen, obstructies in aan te brengen, deze te verleggen of andere ingrepen in of aan te doen zonder toestemming van de gemeente.

Rioolvervanging

Inrichten gezamenlijk waterloket (website)

In de huidige situatie fungeert het klantcontactcentrum (KCC) van de gemeente als waterloket. Er zijn afspraken gemaakt over het in ontvangst nemen van watergerelateerde (aan)vragen, meldingen en klachten en de werkwijze ten aanzien van het eventueel doorzetten van acties naar ander waterpartners is geborgd.

Om een zorgvuldige afhandeling van iedere grondwatergerelateerde melding te waarborgen wordt per geval een aantal stappen doorlopen om deze goed te kunnen beoordelen. Het stappenplan is weergegeven in het Grondwaterbeleid (specifiek 5.1-5.2 en bijlage 2). Het grondwaterbeleid is integraal opgenomen als bijlage 2 aan dit plan.

De vraag of er sprake is van een structureel nadelig effect staat hierbij centraal.

Structureel nadelig effect

In een beperkt aantal gevallen is er sprake van een structureel nadelig effect van de grondwaterstand. De gemeenten hebben de taak doelmatige maatregelen te treffen om structureel nadelig effect te voorkomen of te beperken. De taak bestaat niet uit het wegnemen van de (ervaren) overlast.

Nadelig effect hoge grondwaterstand

Structureel nadelig effect van een te hoge grondwaterstand:

• -

  Bouwkundige constructies worden aangetast (o.a. rot en schimmelvorming bij houten vloeren);

• -

  Optrekkend vocht en schimmelvorming met risico’s voor de volksgezondheid;

• -

  Slechte draagkracht/verzakking van aanwezige verharding;

• -

  Water in de woning (grondwaterstand hoger dan deksel kruipruimte).

Nadelig effect lage grondwaterstand

Structureel nadelig effect van een te lage grondwaterstand:

• -

  Bouwkundige constructies worden aangetast (o.a. paalrot, zetting en ernstige scheurvorming);

• -

  Schade aan ondergrondse infrastructuur (o.a. kabels en leidingen);

• -

  Substantiële verzakkingen van tuinen, openbaar groen en verharding;

• -

  Ernstige droogteschade bij aanwezige (sier)beplanting.

Indien de gemeente vragen ontvangt die betrekking hebben op de wettelijke taken van andere organisaties zoals waterschap, provincie of drinkwaterbedrijf, dan worden de melders doorverwezen naar de betreffende instantie. De gemeente houdt hierover de regie in de backoffice.

6.4 Grondwaterbeschermingsgebieden

Een deel van het gemeentelijk grondgebied is gelegen in grondwaterbeschermingsgebied. Het betreft de gehele kern van Drouwen en een deel van Klijndijk, zie onderstaande figuren.

Grondwaterbeschermings- (geel gearceerd) en waterwingebieden (blauw gearceerd) binnen de gemeente Borger-Odoorn

In grondwaterbeschermingsgebieden gelden strengere eisen ten aanzien van gebruik. Relevant is in dit kader de afspraken die gemaakt zijn over de riolering.

De gemeente heeft geen IBA’s in de betreffende gebieden en kent alleen gemengde stelsels in dat deel van Drouwen en Klijndijk, waardoor de aanvullende voorwaarden ten aanzien van het beheer en onderhoud van IBA’s en onderzoek naar foutaansluitingen op de riolering niet van toepassing zijn.

Wel is afgesproken in de Intentieverklaring “Naar een duurzame drinkwatervoorziening in Drenthe” (zie hoofdstuk 1.2.2) dat riolering in grondwaterbeschermingsgebieden eens per 10 jaar geïnspecteerd dient te worden (ook wanneer deze riolering minder dan 30 jaar oud) en dat in 2016 de nulsituatie in kaart wordt gebracht voor de betreffende gebieden.

Voor grondwaterbeschermingsgebieden geldt dat wanneer er tijdens een inspectie lekkage klasse 3 (druppend water) geconstateerd wordt, dan leidt dat tot een ingreep (maatregel). De ingrijpmaatstaven voor riolen in grondwaterbeschermingsgebieden zijn daarmee zwaarder dan voor riolen buiten deze gebieden.

Bovenstaande leidt tot de volgende maatregelen:

• -

  Rioolinspectie eens per 10 jaar, ook voor riolen jonger dan 30 jaar. Dit heeft geen financiële consequenties, wel zullen Klijndijk en Drouwen (in 2005 geïnspecteerd m.u.v. nieuwbouw) in 2016 opnieuw geïnspecteerd moeten worden. Dit heeft consequenties voor de planning. Het betreft circa 6 kilometer aan riolering.

• -

  Nulsituatie in beeld brengen binnen grondwaterbeschermingsgebieden. Na bovenstaande inspectieronde is alle riolering in grondwaterbeschermingsgebied geïnspecteerd en kan de nulsituatie opgemaakt worden.

7. Samenwerking in de (afval)waterketen

Borger-Odoorn participeert vanwege verdergaande samenwerkingskansen met de betreffende gemeenten in samenwerkingsverband Noordelijke Vechtstreek. De gemeente is tevens agendalid bij het noordelijke samenwerkingsverband (Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest), zie tevens hoofdstuk 1.4. Dit hoofdstuk gaat in op de samenwerking in de Noordelijke Vechtstreek.

7.1 Basis van de samenwerking

7.2 Wat is er al bereikt

In 2015 is een tussenevaluatie uitgevoerd als opmaat naar Bestuursakkoord 2.0.Daarin is samengevat wat inhoudelijk bereikt is in de projectgroepen: een overzicht van de belangrijkste projectresultaten.

Een opsomming van de resultaten tot nu toe:

Financiële resultaten:

Het samenwerkingsverband is op het gebied van kostenreductie op de goede weg.

Gemeenschappelijke visie op de inhoud:

Er wordt een gezamenlijk afvalwater plan opgesteld, waarbij de totstandkoming volledig in eigen beheer is opgepakt. Het volgend GRP zal onderdeel uitmaken van dit afvalwaterplan.

Afstemming van werkwijzen en selecteren best practice

Door werkprocessen met elkaar in kaart te brengen en te vergelijken kan de meest kosteneffectieve werkwijze in beeld gebracht worden. Door deze minibenchmark komt de “best practice” naar voren. Een aantal gemeenten heeft naar aanleiding van de vergelijking van werkwijzen en de vaststelling van de best practice de reinigings- en inspectiefrequentie verlaagd. Zonder kwaliteitsverlies is hiermee een besparing van € 100.000 gerealiseerd. Het project “beoordelen inspecties en afwegen maatregelen” heeft ertoe geleid dat de best practice in alle gemeenten wordt toegepast, wat leidt

tot optimalisatie van de levensduur van de riolering. De ingrijpmaatstaven zijn zodanig aangepast dat we riolering meer functiegericht gaan beheren. Besparing orde grootte € 1 miljoen jaarlijks vanaf 2020.

Inzicht in de financiële structuren en mogelijke alternatieven, opzet voor uniform grootboek

Belangrijkste kengetallen van alle samenwerkingspartners zijn geïnventariseerd. Op basis van die kengetallen is de opdracht "exploitatie vergelijking" opgestart. Doel is om binnen dat project te komen tot een uniform grootboek voor alle samenwerkingspartners zodat vergelijking eenvoudiger wordt. De komende maanden wordt in samenwerking met andere projectgroepen een uniforme administratie uitgewerkt. Op basis van nacalculatie worden vervolgens besparingskansen in beeld gebracht. Per 1 januari 2016 voeren alle gemeenten het uniforme grootboek in.

De strategie voor het financieren van investeringen van de samenwerkingspartners zijn geïnventariseerd, waarbij geconcludeerd is dat het financieren van investeringen sterk afhankelijk is van de lokale gemeentelijke situatie.

Inzicht in processen die bij specialisatie leiden tot een betere kennisbasis en efficiëntere in zet van mensen en middelen

In de waterketen in Noordelijke Vechtstromen gaat jaarlijks € 40 miljoen om, waarvan het grootste deel investeringen betreft. Betrouwbare, actuele, volledige meetgegevens en goed databeheer vormen de basis voor gedegen en weloverwogen inversteringsbeslissingen. Onderzoek toont aan dat samenwerking op het gebied van meten en monitoren loont, zodat in de toekomst de juiste kennis op het juiste moment beschikbaar is. Investeringsbeslissingen worden vaak gepland op basis van rekenmodellen. Meetgegevens dienen om de modellen te ijken. Met betrouwbare meetresultaten kun je beter sturen op benodigde investeringen (Kosten), het verbeteren van de uitvoering van de beheertaken(Kwaliteit) en het vergroten van de kennis en kunde van de werkprocessen in de waterketen (Kwetsbaarheid). De kosten gaan hier voor de baten uit.

Uit onderzoek van de projectgroep (in samenwerking met TAUW) blijkt dat samenwerking loont: een separate hoofdpost voor iedere organisatie is geen duurzame en kosteneffectieve oplossing. Daarom nog nader onderzoek gewenst naar gezamenlijke hoofdpost met gemeenten (optie 1) of aansluiten bij Gemaal van de Toekomst Waterschap (Clearscada= optie 2). Keuzes op elkaar afstemmen. Professionalisering van functie: gezamenlijk aanstellen van een M&M professional, die valideert, kalibreert, analyseert en adviseert: Zo krijg je écht inzicht in het functioneren van het stelsel en kun je onderbouwde kosteneffectieve maatregelen nemen.

Gemaalbeheer: Gemaalbeheer/telemetrie is nu een taak waar men over het geheel gezien gemiddeld onvoldoende aan toe komt (tijd/capaciteit). Gezamenlijk investeren /ruimte creëren voor één of meer functies voor telemetrie / gemaalbeheer: leidt tot minder storingen, minder overstorten, duurzaamheid, milieurendement en tevreden burgers.

Inzicht in besparingskansen door meer markwerking toe te laten ( Reinigen en inspecteren)

De vergelijking met werkwijzen Reinigen en Inspecteren heeft geresulteerd in een optimalisatie van het werkproces.

Inkoop en aanbesteden

Alle – voor het aanbesteden – relevante werkzaamheden zijn geïnventariseerd. Het inkoopbeleid per organisatie wordt naast elkaar gelegd om eventuele hiaten eruit te halen. Daarnaast wordt de invloed van de wetwijziging voorbereid en vindt er een evaluatie van de Grondwatermonitoring plaats. Nu: kansrijke pilots onderzoeken. Er zijn nog geen concrete resultaten.

Verminderen kwetsbaarheid

De samenwerking heeft op het gebied van kwetsbaarheid al positieve ontwikkelingen laten zien. Collega’s kennen elkaar, ontmoeten elkaar en wisselen kennis en informatie uit. Er is een smoelenboek gemaakt waarin iedere deelnemer in het samenwerkingsverband vermeld is. Om de kennis blijvend te delen is een digitaal samenwerkingsplatform gemaakt waarin informatie wordt opgeslagen die voor de betrokkenen op ieder gewenst moment te raadplegen is. Kortom: kennis en ervaringen wordt gedeeld en collega’s weten elkaar beter te vinden en zoeken elkaar ook op. Deze informele vorm van samenwerking is goed inpasbaar binnen samenwerking en kan op ambtelijk niveau prima geregeld worden.

Uit de projectteams komen diverse werkprocessen naar voren waarvan het door de deelnemers wenselijk wordt geacht hier meer in samen te werken. Dit betreft werkprocessen die op dit moment onvoldoende aandacht krijgen binnen de afzonderlijke organisaties of werkprocessen die een grote meerwaarde zouden kunnen hebben voor het beheer in de waterketen op lange termijn. Meten en monitoren en gemaalbeheer zijn daar voorbeelden van.

Vanuit het project “verminderen kwetsbaarheid” is geadviseerd een pilot te starten waarin herverdeling van taken tussen partijen plaatsvindt rond meten&monitoren en gemaalbeheer. Zo zou één of meerdere personen fulltime vrijgespeeld kunnen worden om deze taken uit te voeren en zich te specialiseren.

Aandachtspunt daarbij is dat als we dat goed willen organiseren, er (binnen de huidige formatie) gaten zullen vallen in de reguliere taakuitoefening.

Vergelijkbaarheid gegevens

Eén van de uitkomsten is dat bij sommige projecten zodanig onvergelijkbaar zijn dat geen benchmark kan worden gedaan. Zo is bij Gemaalbeer sprake van appels en peren: iedereen registreert klachten en meldingen op zijn eigen manier, een ook financieel is geen sprake van eenduidigheid. Daarom is een vervolgproject: uniform groot boek en uniforme registratie.

7.3 Hoe nu verder

De tussenevaluatie heeft geleid tot een goede basis voor het Bestuursakkoord 2.0 met looptijd 2016-2020. In het Bestuursakkoord 2.0 zal de samenwerkingsambitie geformaliseerd en geconcretiseerd worden, waarbij het realiseren van het bredere draagvlak, de keuze voor een slagvaardige organisatievorm en het tot uitvoering brengen van de visie en ambitie belangrijke aandachtspunten zijn. In het afvalwaterplan zijn 7 thema’s benoemd waarmee aan de slag gegaan wordt, te weten:

• ·

  Bedrijfszekerheid en efficiency

• ·

  Volksgezondheid

• ·

  Milieu-impact

• ·

  Grondstoffen-Water-Energie

• ·

  Klimaatontwikkelingen

• ·

  Innovatieve ontwikkelingen

• ·

  Demografische ontwikkelingen

• ·

  Gedragsverandering en communicatie.

Voor concrete resultaten en vervolgstappen wordt verwezen naar Afvalwaterplan Noordelijke Vechtstromen 2016-2020.

7.3.1 Wat betekent dit voor Borger – Odoorn

De gemeente Borger – Odoorn participeert financieel (jaarlijkse gemeentelijke bijdrage) en met de inzet van uren van personeel in de samenwerking. Zoals bij iedere samenwerking geldt ook hierbij dat de lasten voor de baten uitgaan. De initiële tijdbesteding aan de samenwerkingsprojecten bedraagt circa 0,4 fte. Op termijn gaat deze investering besparingen oplveren.

Het voordeel voor Borger – Odoorn is dat naast de afname van de kwetsbaarheid (uniformiteit waardoor uitwisselbaarheid toeneemt) ook de kwaliteit verbetert (niet zelf het wiel uitvinden, maar samen discussiëren over aanpak en gewenst resultaat, van elkaar leren, best practice). Tevens betaalt de investering (in geld en uren) zich terug doordat de gemeente minder onderzoeken en maatregelen in eigen beheer hoeft uit te voeren (denk aan opstellen van een incidentenplan, grondwaterbeleid, meetplan).

Borger – Odoorn zal ook de komende jaren blijven participeren in de samenwerking. Er zijn in hoofdstuk 7.2 en in de eerdere hoofdstukken van dit GRP al aspecten benoemd die in samenwerkingsverband opgepakt zijn of worden, denk daarbij aan aspecten op het gebied van duurzaamheid, grondwater(beleid). Daarnaast zal gezamenlijk een incidentenplan opgesteld worden.

De komende planperiode wordt rekening gehouden met een jaarlijkse gemeentelijke bijdrage aan het samenwerkingsverband van € 15.000 per jaar.

8. Maatregelen

Onderstaand een samenvattende tabel met de maatregelen en ondezoeken uit voorgaande hoofdstukken.

Jaar		2016	2017	2018	2019	2020
ZORGPLICHT AFVALWATER
Rioolreiniging en -inspectie: meerkosten wijziging strategie (eens per 10 jr indien riool >30 jr)	vanaf 2017 structureel in exploitatie		€ 8.000	€ 8.000	€ 8.000	€ 8.000
Inmeten coördinaten inspectieputten en b.o.b. tijdens inspectie	vanaf 2017 voor 9 jaar in exploitatie	€ 5.000	€ 5.000	€ 5.000	€ 5.000	€ 5.000
Periodieke NEN 3140 keuring gemalen (eens per 7 jaar)	investering, activeren voor 5 jaar
Veegmachine inzet 75% voor rioleringszorg (1.050 uur en kosten veegmachine)	in exploitatie
Kolkenzuiger inzet 100% voor rioleringszorg (2.740 uur en kosten kolkenzuiger)	in exploitatie
Onkruidbestrijding alleen kosten borstelen goten, onderdeel van veegkosten	geen meerkosten
RTC Klijndijk; aanbrengen noodvoorziening	investering, activeren voor 5 jaar		€ 5.000
Vervanging (mini)gemalen: bouwkundig: gemiddeld € 43.000 per jaar	zie investeringenlijst
Vervanging (mini)gemalen: elektrisch/mechanisch: gemiddeld € 50.000 per jaar	zie investeringenlijst
Vervanging riolering (vrijverval), inclusief relining, € 350.000 per jaar	zie investeringenlijst
Vervanging drukriolering, eerste investeringen vanaf 2030	zie investeringenlijst
H2S problematiek (locaties en problematiek in kaart brengen)	eigen uren		€ 0
H2S maatregelen treffen na inventarisatie: op dit moment niet bekend = PM	PM-post
Opsporen foutaansluitingen; splitsen reiniging en inspectie bij hemelwaterstelsel	meerkosten nihil
Opsporen foutaansluitingen; drukriolering. Onderzoek en herstel eigen buitendienstmedewerkers	eigen uren
Opsporen foutaansluitingen; drukriolering. Materiaalkosten herstel foutaansluitingen	materiaalkosten uit afkoppelbudget
Vervanging IBA's, investeringen over 50 jaar	zie investeringenlijst
Systematisch en adequaat verwerken van revisies	eigen uren
Telemetrie upgrade: eenmalige upgrade t.b.v. hoofdpost	investering, activeren voor 5 jaar	€ 25.000	€ 25.000
Telemetrie: inhaalslag vervanging 275 kasten met verouderde telemetrie of ombouw rode lamp	zie investeringenlijst (bouwk. minigemalen)
Meten en monitoren: oppakken in samenwerkingsverband (initiële kosten uit bijdrage)	zie Samenwerking
Meten en monitoren: implementatiekosten zijn nog niet bekend	PM-post
Herzien gemeentelijke aansluitverordening	eigen uren
Huisaansluitingen: Riobase implementeren (afrondende werkzaamheden)	eigen uren
ZORGPLICHT HEMELWATER
Opstellen BRP Borger	investering, activeren voor 5 jaar	€ 10.000
Onderzoek anticiperen op klimaatverandering:	investering, activeren voor 5 jaar	€ 10.000	€ 10.000	€ 10.000
- 2D analysekaarten opstellen op basis van AHN2
- 2D modellering gevoelige locaties
- Maatregelen definiëren boven- en ondergronds
- Opstellen uitvoeringsplanning in BRP
Anticiperen op klimaatverandering; meeliften met reguliere vervanging c.q. afkoppelbudgetten	zie investeringenlijst
Afkoppelen van bestaand afvoerend oppervlak, investering van € 200.000 per jaar	zie investeringenlijst
Inventatisatie doorlantendheid Hondsrug (tekening k-waardes)	eigen uren
Onderzoek onderhoud verticale infiltratiebuizen samen met leverancier	eigen uren
Opstellen beheerplan onderhoud verticale infiltratiebuizen o.b.v. onderzoek (maatregelen na 2020)	eigen uren
Toetsen afvoerend oppervlak en afvalwaterhoeveelheden (DWAAS/HAAS onderzoek)	investering, activeren voor 5 jaar	€ 15.000
Onderzoek haalbaarheid en wenselijkheid ombouw VGS naar GS Drentse Poort	investering, activeren voor 5 jaar			€ 5.000
Ombouw VGS Zuiderdiep naar GS (2e Exloërmond)	eigen uren		€ 0
Aanschaf en abonnement buienradargegevens (voorspellingen en analyses)	vanaf 2017 structureel in exploitatie		€ 2.000	€ 2.000	€ 2.000	€ 2.000
Duurzaamheid (afkoppeling, gifvrij onkruidbeheer)	geen aanvullende kosten
Communicatie over niet verharden c.q. ontharden van tuinen	eigen uren
Aanleggen en onderhouden extra berm- en schouwsloten (in exploitatie projecten)	in exploitatie
ZORGPLICHT GRONDWATER
Onderhoud drainagestelsels (doorspuiten eens per 5 jaar) door eigen buitendienst	eigen uren
Onderhoud drainagestelsels uitvoeren plaatselijke reparaties door eigen buitendienst	eigen uren
Meeleggen drainage bij rioolvervanging in gebieden met hoge grondwaterstand (indien nodig)	PM-post
Frequent en t.b.v. nulsituatie inspecteren in grondwaterbeschermingsgebieden in 2016	geen meerkosten (insoectie 2016)	€ 0
Nulsituatie grondwatebeschermingsgebieden in kaart brengen na inspectie 2016	eigen uren	€ 0
SAMENWERKING
Financiële bijdrage aan samenwerking Noordelijke Vechtstromen	vanaf 2017 voor 4 jaar in exploitatie	€ 15.000	€ 15.000	€ 15.000	€ 15.000	€ 15.000
Bijdrage aan samenwerking Noordelijke Vechtstromen in tijd	eigen uren
ALGEMENE MAATREGELEN
Deelname aan Benchmark Rioleringszorg (Stichting RIONED), driejaarlijks 2016 en 2019	investering, activeren voor 5 jaar	€ 2.500			€ 2.500
Jaarlijkse tussenevaluatie GRP (uitvoering en financieel)	eigen uren
Nieuw GRP opstellen (5 jaarlijks), in samenwerking, externe advisering	investering, activeren voor 5 jaar					€ 10.000
Nieuwe BRP-en opstellen (10 jaarlijks)	investering, activeren voor 5 jaar				€ 30.000
Totaal per jaar		€ 82.500	€ 70.000	€ 45.000	€ 62.500	€ 40.000

9. Organisatie en financiën

In dit hoofdstuk wordt weergegeven welke personele en financiële middelen er nodig zijn. Ook wordt toegelicht welke lasten verbonden zijn aan het realiseren van de gestelde doelen en hoe de rioolheffing zich ontwikkelt om de lasten te dekken. Het kostendekkingsplan is toegevoegd aan het GRP in bijlage 3.

9.1 Personele middelen

Alle activiteiten voor het rioleringsbeheer zijn te vertalen naar vijf deeltaken die door medewerkers van de gemeente Borger - Odoorn worden ingevuld.27

	Taken				Onderdeel
1.		Planvorming	-
			-		Opstellen van het (verbreed)GRP
			-		In- en externe afstemming met andere plannen (zoals waterplan, RO-plannen)
			-		Opstellen van jaarprogramma’s
2.		Onderzoek	-		Inventarisatie
			-		Inspectie/ controle
			-		Meten
			-		Berekenen
3.		Onderhoud	-		Riolen/ kolken
			-		Gemalen/ mechanische riolering
			-		Infiltratievoorziening/ lokale zuivering
			-		Grondwatervoorziening
			-		Opstellen uitvoeringsplannen en werkinstructies (bestek)
			-		Financiële afwikkeling en administratie
4.		Maatregelen	-		Aanleg
			-		Reparatie
			-		Renovatie/ vervanging
			-		Verbetering
			-		Afstemming werkzaamheden met derden
			-		Toezicht
			-		Financiële afwikkeling en administratie
5.		Facilitair	-		Verwerken revisiegegevens
			-		Aanvragen en verlenen van vergunningen aan burgers en derden
			-		Klachtenanalyse- en verwerking
			-		Communicatie met bewoners, bedrijven en verzorgen van voorlichting.

9.1.1 Benodigde fte’s

Planvorming, onderzoek en facilitair

Op basis van de module D2000 van de leidraad Riolering heeft de gemeente Borger – Odoorn (ruim 25.600 inwoners) voor de taakonderdelen planvorming, onderzoek en facilitair ongeveer 2,2 fte.

Onderhoud

Met behulp van dezelfde leidraad is er aan de hand van de lengte van de diverse riolen, het aantal kolken en gemalen een schatting gemaakt van het aantal fte’s dat nodig is voor het uitvoeren van onderhoud aan de riolering. Op basis van de huidige situatie, zal de gemeente in totaal 6,1 fte nodig hebben voor onderhoud aan riolering.

Maatregelen

Het aantal fte’s dat nodig is voor het uitvoeren van maatregelen is bepaald aan de hand van de investeringsbedragen die tijdens de planperiode zijn opgenomen voor het uitvoeren van maatregelen. Het betreft maatregelen op het gebied van vervanging, verbetering en ontwikkeling. Op basis van het gemiddeld te verwachten investeringsniveau kan geconcludeerd worden dat de gemeente ongeveer 0,8 fte nodig is. (op basis van 15% voorbereiding en toezicht).

Kerntaken

Voor kerntaken zal de gemeente naar schatting derhalve 9,1 fte nodig hebben, waarbij rekening is gehouden met de op dit moment geldende uitbestedingspercentages. Uitbesteed wordt onder andere het reinigen en inspecteren van riolen. Voor een overzicht van de theoretisch benodigde formatie wordt verwezen naar bijlage 6.

De gemeente maakt jaarlijks een inschatting van de te verrichten werkzaamheden en maakt op basis van kosteneffectiviteit en beschikbare eigen expertise een afweging of zij werkzaamheden zelf uitvoert of uitbesteedt. Op deze manier is de gemeente in staat om jaarlijks te anticiperen op veranderende kosten en formatie.

9.1.2 Beschikbare fte’s

De beschikbare formatie voor de gemeentelijke rioleringszorgplicht (afvalwater, hemelwater en grondwater) bedraagt circa 9,1 fte, onderverdeeld naar 1,7 fte binnendienst en 7,4 fte buitendienst.

Begroting 2016	Begrote uren	Formatie***
Binnendienst	2.431	1,7
Buitendienst riolering*	8.655	6,2
Buitendienst toerekening**	1.734	1,2
Totaal	12.820	9,1

Onderstaande tabel toont een onderverdeling van de formatie naar de verschillende taken.

Onderdeel	binnendienst	buitendienst
Riolering algemeen	781
Rioolbeheer en inspectie	225
Onderhoud riolering	977	2.535
Wasplaatsen		120
Rioolgemalen		2.680
Ontstoppingen		740
Aansluitingen	149	140
Afkoppelen	210	2.440
Bermsloten		325
Schouwsloten	89	380
Wegen, veegmachine		1.029
Totaal [uren]	2.431	10.389

De buitendienst voert veel werkzaamheden, zoals het vegen van straten en goten in eigen beheer uit, evenals het kolkenzuigen, onderhoud gemalen en de storingsdienst.

De binnendienst formatie is krap met gemiddeld 1,7 fte. Zij wordt onder andere voor revisiewerkzaamheden (huisaansluitingen) en toezicht op de uitvoering van werken ondersteund door de buitendienst. Hierdoor wordt een evenwichtiger verdeling van de benodigde en beschikbare formatie verkregen.

Als gevolg van de samenwerking met andere gemeenten hoeft Borger – Odoorn niet alle onderzoeken en studies zelf uit te (laten) voeren, waardoor het theoretisch tekort op de formatie verder gereduceerd wordt.

Desalniettemin is de formatie van de binnendienst klein en daardoor kwetsbaar.

9.2 Financiële paragraaf

In dit hoofdstuk worden de kosten en baten (inning van de rioolheffing) van de rioleringszorg behandeld. De Commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) stelt dat de rioolheffing maximaal kostendekkend mag zijn (de gemeente mag besluiten om een deel van de kosten uit andere middelen te financieren). Het is daarnaast toegestaan om voor toekomstige (riool)vervangingen of groot onderhoud een voorziening in het leven te roepen en voor deze uitgaven te sparen. De te doteren bedragen maken onderdeel uit van de totale lasten in de begroting. De voorziening mag tevens ingezet worden om het tarief enigszins te egaliseren. Een meer dan 100% kostendekkende rioolheffing is niet toegestaan.

Aan de uitgavenzijde wordt onderscheid gemaakt in lopende kapitaallasten, nieuwe investeringen (vervanging en afkoppeling), exploitatielasten (personele inzet en beheer en onderhoud stelsel) en overige maatregelen (zoals onderzoeken). Deze aspecten worden onderstaand behandeld.

De inkomstenkant is de exponent van de uitgavenzijde. Op basis van de (toekomstige) lasten wordt de heffing berekend die nodig is om een kostendekkend geheel te hebben en in de toekomst te houden.

Omdat er periodiek (5 jaarlijks) een nieuw GRP opgesteld wordt en er derhalve vroegtijdig geanticipeerd kan worden, wordt de benodigde rioolheffing berekend op basis van een financiële horizon van 50 jaar (en niet van de technische levensduur van 70 of 80 jaar). Hiermee wordt de grootste vervangingspiek opgevangen, maar er wordt niet gespaard voor investeringen die nog verder in de toekomst liggen. Dit is overeenkomstig het advies van de Comissie BBV om nu nog niet te sparen voor onzekere investeringen in de verre toekomst.

9.2.1 Algemeen

Investeringen in de riolering moeten op grond van de gemeentelijke financiële voorschriften worden geactiveerd. Activeren leidt tot kapitaallasten.

Ten aanzien van onderzoeken:

In Borger-Odoorn wordt een deel van de investeringen ten behoeve van onderzoeken geactiveerd. Denk daarbij aan rioleringsplannen als voorbereiding op de vervanging van riolen. De economische afschrijvingstermijn bedraagt 5 jaar. De overige kosten worden gedekt uit de exploitatie.

9.2.2 Kapitaallasten

De gemeente Borger-Odoorn hanteert een financiële afschrijvingstermijn van 25 jaar voor leidingen (riolering) en bouwkundige onderdelen van pompputten, een termijn van 15 jaar voor mechanisch / elektrische vervanging van pompen en gemalen en een termijn van 5 jaar voor onderzoeken (indien relevant). De (interne) rekenrente voor geactiveerde investeringen bedraagt 4,5%. Er wordt een annuïteiten afschrijving gehanteerd. Kapitaallasten starten het jaar ná uitvoering.

Nieuwe, nog uit te voeren investeringen leiden tot nieuwe kapitaallasten, tenzij deze investeringen ‘direct’ vanuit de Voorziening betaald (kunnen) worden:

Werking van de Voorziening

Voor de rioolheffing bestaat de wettelijke mogelijkheid om via het tarief vooraf gepland te sparen voor toekomstige vervangingsinvesteringen (art 229b, tweede lid, onderdeel a, van de Gemeentewet). Ook deze spaarbedragen moeten op grond van de BBV aan een Voorziening worden toegevoegd. In het jaar dat de vervangingsinvestering wordt gerealiseerd, komt deze als actief op de balans en kan de opgebouwde spaarvoorziening daarop in mindering worden gebracht. Via de spaarbedragen kan het opwaartse effect van de vervangingsinvesteringen op de rioolheffing dus worden gemitigeerd (bron: Bijlage Notitie Riolering BBV, april 2012).

In het kostendekkingsplan zijn de spaarbedragen voor toekomstige vervangingen aangegeven als dotatiebedragen aan de voorziening (deze bedragen dienen in de begroting opgenomen te zijn). Een gemeente moet investeringen altijd activeren, maar dit betekent niet dat zij investeringen ook altijd langjarig moet afschrijven. Een gemeente mag investeringen ook direct, al dan niet gedeeltelijk op de voorziening afboeken. Hiermee geeft de commissie BBV duidelijk aan dat ook mengvormen mogelijk zijn; denk aan deels langjarig afschrijven en deels uit de voorziening betalen. (broen: Nieuwe, verhelderende BBV-notitie riolering, Stichting RIONED, link29).

Om de (nieuwe) kapitaallasten zo laag mogelijk te houden en daarmee financiële armslag te creëren voor de toekomst, wordt voorgesteld investeringen ‘zo weinig mogelijk’ te activeren (het saldo van de voorziening wordt daarbij vanaf 2017 zo veel mogelijk ingezet om investeringsbedragen direct af te boeken). Berekend is dat het direct inzetten van de dotatiebedragen leidt tot een geringere stijging van de rioolheffing, dan wanneer gespaard wordt voor toekomstige pieken. Het voordeel wordt met name verkregen door de lagere rentelasten, zie ook hoofdstuk 9.2.5.

9.2.3 Nieuwe investeringen planperiode

De komende jaren zullen er investeringen plaatsvinden door de volgende rioolgerelateerde maatregelen uit te voeren.

• ·

  Vervangingsinvesteringen ten behoeve van riolering (buizen) worden geactiveerd en afgeschreven over 25 jaar. Het saldo in de Voorziening kan (deels) aangewend worden om deze investeringen direct (deels) af te boeken. Het maakt daarbij niet uit of de riolering vervangen wordt, dan wel in zijn geheel gerelined.

  Grootschalige relining wordt gelijkgesteld aan vervanging, waardoor hiervoor dezelfde financiële rekenkundige uitgangspunten gelden.

  ‘grootschalige’ relining is een relatief begrip; als stelregel geldt dat het meerdere strengen betreft en dat als uitgangspunt geldt dat deze strengen (na relining) zullen blijven liggen, indien de overige strengen een aantal jaren later vervangen zouden worden.

  De benodigde middelen zijn geactualiseerd op basis van een verlenging van de technische levensduur van de riolering naar 80 jaar. Gemeente Borger-Odoorn is van mening dat dit reëel is gezien de ervaringen die zij heeft met de kwaliteit van de buizen bij vervanging, de kwaliteit van het stelsel volgend uit inspecties en de ligging op zandgronden (weinig verzakkingen). In bijlage 3 zijn de investeringsbedragen weergegeven.

  

  Bovenstaande grafiek toont dat de theoretische vervangingsinvesteringen vanaf 2050 aanzienlijk zullen stijgen als gevolg van het aflopen van de technische levensduur van 80 jaar. De verwachting is dat deze piek in de praktijk afgevlakt wordt; enerzijds omdat er tegen die tijd meer bekend is over de werkelijke kwaliteit en (rest)levensduur (een deel zal nog langer meekunnen) en anderzijds omdat er een prioritering aangebracht zal worden aangezien de formatie dit soort opgaven niet aan kan (spreiding) en het in de praktijk niet mogelijk is om werkzaamheden uit te voeren op zo veel verschillende locaties tegelijkertijd (o.a. met betrekking tot bereikbaarheid).

  Ook de BBV notitie Riolering (2014) geeft aan dat de (financiële) doorkijk bij voorkeur beperkt wordt en bij periodieke actualisaties meebeweegt.

• ·

  Vervangingsinvesteringen ten behoeve van pompen en gemalen worden geactiveerd en afgeschreven over 25 jaar voor zover het bouwkundige vervangingen betreft. Het saldo in de Voorziening kan (deels) aangewend worden om deze investeringen direct (deels) af te boeken.

  De benodigde middelen zijn geactualiseerd op basis van ervaringscijfers van de gemeente Borger-Odoorn. In bijlage 3 zijn de investeringsbedragen weergegeven.

• ·

  Mechanisch / elektrische vervangingen van pompen en gemalen worden geactiveerd en afgeschreven over 15 jaar. Het saldo in de Voorziening kan (deels) aangewend worden om deze investeringen direct (deels) af te boeken.

  Onderstaande tabel toont deze geactualiseerde vervangingsinvesteringen voor pompen en gemalen. De gemiddelde jaarlijkse investering bedraagt € 50.000 en is redelijk constant.

  

• ·

  Zoals beschreven, zal de gemeente Borger-Odoorn de Voorziening enkel aanwenden voor vervangingen. Er zijn geen kosten voor groot onderhoud geraamd. De komende planperiode zal eventueel groot onderhoud dan ook niet uit de voorziening bekostigd worden.

  Groot Onderhoud

  Onderhoud van ingrijpende aard dat op een groot deel van het object wordt uitgevoerd én na een langere gebruiksperiode moet worden verricht, ook wel lang-cyclisch onderhoud genoemd.

  Hieronder vallen bijvoorbeeld deel-reliningen van rioolbuizen, voor zover dit de levensduur van het rioolstelsel als geheel niet verlengt, en het periodiek opschonen van de bodems van retentievoorzieningen. Investeringen voor groot onderhoud mogen niet geactiveerd worden. Wanneer er sprake is van groot onderhoud, zullen de investeringsbedragen derhalve direct uit de Voorziening onttrokken (moeten) worden, dan wel ten laste moeten komen van de exploitatie.

• ·

  Baggerkosten mogen betaald worden uit de rioolheffing indien deze kosten meer dan slechts zijdelings met de zorgplichten samenhangen.

  Procedure baggerkosten gemeente Amsterdam (LJN BC0240) en cassatie bij de Hoger Raad (LJN BL0990): uit dit arrest blijkt dat baggerkosten, mits deze in grotere maten dan slechts zijdelings met de riolering/zorgplichten samenhangen, verhaalbaar zijn via de rioolheffing.

  Dit wordt ook door de VNG uitgedragen in haar modelverordening rioolheffing:

  ‘Als voorbeeld de kosten voor baggeren. Als het baggeren samenhangt met het onderhoud van gemeentelijk oppervlaktewateren en vaarwegen, dan kunnen de kosten niet uit de rioolheffing worden bekostigd. Vindt het baggeren plaats vanwege de ruiming van slib voor een van de zorgplichten, dan mogen de kosten wel uit de heffing worden bekostigd. Onder de oude rioolrechten heeft Hof Arnhem deze insteek goedgekeurd.’

• ·

  Investeringen aanvullend op de exploitatie, zoals de kosten voor het reinigen en inspecteren van de vrijvervalriolering worden niet geactiveerd, maar komen direct ten laste van de rioolheffing.

  Onderstaande grafiek toont de investeringskosten voor de komende 30 jaar (investeringen met een economische afschrijvingstermijn van 25 jaar).

  

9.2.4 Exploitatielasten

BTW

Onderzoeken en plannen

Heffingseenheden

De toename van het aantal heffingseenheden is beperkt. In het kostendekkingsplan is rekening gehouden met een groei van 10 aansluitingen per jaar, tot en met 2023. De beperkte toename van het aantal heffingseenheden heeft een marginaal effect voor de beheer- en onderhoudskosten. Om deze reden zijn deze kosten constant verondersteld.

9.2.5 Berekening kostendekkende heffing

De technische levensduur van de riolering is verlengd naar 80 jaar (economische afschrijvingstermijn van 25 jaar blijft gehandhaafd). Het saldo in de voorziening wordt (vanaf 2017) direct ingezet: spaarbedragen in de voorziening worden hetzelfde jaar aangewend om de te activeren bedragen te reduceren en derhalve het ontstaan van nieuwe kapitaallasten te reduceren.

Hierbij worden de spaarbedragen dus direct onttrokken aan de voorziening. Dit leidt direct tot een reductie van nieuwe kapitaallasten. Dit effect zal de eerste jaren nog gering zijn. Op den duur wordt het effect echter goed zichtbaar in de benodigde kostendekkende heffing. De stijging van de heffing wordt ieder jaar gelijk gesteld (procentueel gezien).

Met de voorgestelde ontwikkeling van de rioolheffing wordt in de periode 2016-2065 circa 60% van de investeringen direct afgeboekt (slechts 40% wordt nog geactiveerd).

In de berekening van de kostendekkende rioolheffing is het uitgangspunt gehanteerd dat maximaal hetzelfde percentage geactiveerd wordt als wanneer er gekozen wordt voor een gelijkmatig te activeren bedrag van € 660 duizend per jaar, te weten 42%).

De volgende benodigde ontwikkeling van de rioolheffing volgt uit de berekening.

Periode 2016-2040		Stijging rioolheffing (exclusief indexatie)
2017 – 2040		0,75 % per jaar
(2041 – 2065		0,75 % per jaar)
Rioolheffing 2040		€ 314 per h.e.
Kapitaallasten		€ 377.000
2040		11 % van de baten (nu 36%)
Investeringen		40 % geactiveerd
		60 % direct afgeboekt uit voorziening

De volgende rioolheffing is voorzien bij voorgesteld beleid:

Jaar	Stijging van de heffing (exclusief indexatie)	Hoogte van de heffing (exclusief indexatie)	Dotatie aan de voorziening (afgerond)
2016	0,75%	€ 235,80	€ 155.000
2017	0,75%	€ 237,57	€ 259.00
2018	0,75%	€ 239,35	€ 367.000
2019	0,75%	€ 241,15	€ 511.000
2020	0,75%	€ 242,96	€ 680.000

Om nu en in de nabije toekomst aan deze stijging te kunnen blijven voldoen dienen de begrote dotaties aan de voorziening jaarlijks plaats te vinden en dient de heffing jaarlijks geïndexeerd te worden.

Vergelijking met alternatief

9.2.6 Opbouw van de rioolheffing

De rioolheffing in de gemeente bedraagt in 2016 € 235,80 per heffingseenheid. De totale inkomsten bedragen afgerond € 2,98 miljoen. De helft van de inkomsten wordt besteed aan de exploitatie en dient voor de uitvoering van onder andere het dagelijks beheer en onderhoud, personeelslasten, onderzoeken, maatregelen (zie bijlage 3 voor de exploitatielasten). 36% van de inkomsten wordt besteed aan de kapitaallasten; het betreft de rente en afschrijvingslasten van rioolgerelateerde investeringen uit het (recente) verleden. Ongeveer 9% van de lasten bestaat uit compensabele BTW en 5% wordt gedoteerd aan de voorziening als spaarcomponent.

Figuur procentuele verdeling van de lasten (peiljaar 2016)