Verordening verhoging en verlaging van de norm voor de categorieën van belanghebbenden aan wie bijstand kan worden verleend

De omschrijving van het begrip alleenstaande komt overeen met de omschrijving die de wet hanteert. De ongehuwde die geen gezamenlijke huishouding voert met een ander, kan worden aangemerkt als alleenstaande. Uit de omschrijving van het begrip gezamenlijke huishouding blijkt dat twee personen die bloedverwant zijn in de eerste graad (ouder-kind) en een gezamenlijke huishouding voeren niet als gehuwden worden aangemerkt.

Om te voorkomen dat twee bloedverwanten in de eerste graad die feitelijk een gezamenlijke huishouding voeren doch op grond van de definitie van gezamenlijke huishouding niet als gehuwd kunnen worden aangemerkt, niet als alleenstaande kunnen worden aangemerkt, is in de definitie uitdrukkelijk opgenomen dat deze personen als alleenstaande moeten worden aangemerkt. Om dezelfde reden is aan de definities van het begrip “alleenstaande” en “alleenstaande ouder” thans toegevoegd dat indien de ongehuwde een gezamenlijke huishouding voert met een bloedverwant in de tweede graad en één van hen een zorgbehoefte heeft, deze desondanks als alleenstaande (ouder) gezien wordt. Zie verder de toelichting op artikel 1 lid 1 onder e van de verordening.

De verordening is van toepassing op personen van 21 jaar of ouder. Hoewel dit ten aanzien van verlaging van de bijstandsnorm van gehuwden niet uitdrukkelijk in de wet is vermeld, is dit wel de intentie van de wetgever.

Met gehuwden worden gelijkgesteld personen die zich als partner hebben laten registeren.

Met gehuwden worden gelijkgesteld de ongehuwden die een gezamenlijke huishouding voeren met een andere persoon. Om te kunnen spreken van een gezamenlijke huishouding is in de wet (artikel 3 lid 3) vastgelegd dat de betrokkenen blijk moeten geven van zorg te dragen voor elkaar. Dit kan door het leveren van een financiële bijdrage aan de huishouding. Men kan echter ook op andere wijzen blijk geven van het zorgdragen voor elkaar.

Net als in de Abw is in de WWB een bepaling opgenomen waarin wordt aangeven welke personen mede worden aangemerkt als gehuwde. De wet bepaalt in artikel 3 lid 3 dat als gehuwd of als echtgenoot mede wordt aangemerkt de ongehuwde die met een ander een gezamenlijke huishouding voert, tenzij het betreft een bloedverwant in de eerste graad of een bloedverwant in de tweede graad indien er bij één van de bloedverwanten in de tweede graad sprake is van zorgbehoefte.

Door deze omschrijving kan worden bereikt dat bloedverwanten in de eerste graad die een gezamenlijk huishouding vormen niet als gehuwden worden gezien. Het zelfde geldt voor bloedverwanten in de tweede graad (bijvoorbeeld twee broers) waarvan één een zorgbehoefte heeft. Zouden deze twee broers die een gezamenlijke huishouding voeren als gehuwden worden gezien, dan zou dit als consequentie hebben dat voor de bepaling van het recht op bijstand rekening gehouden zou moeten worden met de gezamenlijke middelen.

Deze omschrijving is ontleend aan de jurisprudentie. Hiermee is aansluiting gezocht bij de huidige werkwijze. Voor de woonkosten van een huurwoning wordt aangesloten bij de minimumhuurgrens die de Huursubsidiewet hanteert. Voor de woonkosten van een eigen woning wordt rekening gehouden met de te betalen hypotheekrente en/of tenminste een van de zakelijke lasten die aan het hebben van een eigen woning verbonden zijn.

Onder zakelijke lasten wordt niet verstaan de kosten van onderhoud van de woning.

Voor wat betreft de hypotheekrente gaat het hierbij om de rente voor (dat deel van) de hypotheek die is afgesloten voor de financiering van de woning.

In de verordening wordt regelmatig gesproken over de hoofdbewoner. Hieronder wordt verstaan de eigenaar van de woning die zelf in deze woning woonachtig is.

Onder begrip hoofdbewoner kan ook worden verstaan degene die de woning huurt van de eigenaar. Deze eigenaar is dan zelf niet woonachtig in de woning.

Het begrip hoofdbewoner is in deze nota omschreven omdat er duidelijke verschillen bestaan in de toeslagverlening in situaties waarin geen anderen hun hoofdverblijf hebben in dezelfde woning en wanneer dat wel het geval is.

In een viertal situaties wordt in ieder geval geacht sprake te zijn van een gezamenlijke huishouding. Hebben twee personen in dezelfde woning het hoofdverblijf en doet zich een dergelijke situatie voor, dan worden zij zonder nadere bewijsvoering en zonder de mogelijkheid van tegenbewijs geacht een gezamenlijke huishouding te voeren. Op grond van de jurisprudentie is thans opgenomen in artikel 3 lid 4 onder a van de wet, en derhalve ook in artikel 1 lid 3 onder a van deze verordening dat een gezamenlijke huishouding in ieder geval geacht wordt aanwezig te zijn indien de belanghebbenden hun hoofdverblijf hebben in dezelfde woning en zij met elkaar gehuwd zijn geweest of in de periode van twee jaar voor afgaande aan de aanvraag van bijstand voor de verlening van bijstand als gehuwden zijn aangemerkt .

Onder punt d wordt verwezen naar de situatie waarin betrokkenen elders staan geregistreerd als een gezamenlijke huishouding die naar aard en strekking overeenkomt met de omschrijving in artikel 1, vierde lid. Bij algemene maatregel van bestuur is vastgesteld welke registraties, en gedurende welk tijdvak, ertoe leiden dat de betrokkenen, indien zij gezamenlijk gehuisvest zijn, worden geacht een gezamenlijke huishouding te voeren.

Artikel 30 WWB schrijft voor dat de verordening vaststelt voor welke categorieën de bijstandsnorm wordt verlaagd of verhoogd.

De categorie-indeling is gebaseerd op de WWB. De begrippen zijn nader uitgelegd in artikel 1 van de verordening.

Deze categorieën vormen de basis voor het vaststellen van de landelijke uitkeringsnorm en voor het gemeentelijke toeslagen- en verlagingenbeleid.

Bij de vaststelling van de basisnorm voor de alleenstaande en de alleenstaande ouder is de wetgever van de veronderstelling uitgegaan dat betrokkene de bestaanskosten geheel met een ander kan delen. Indien dit niet het geval is, wordt de basisnorm verhoogd met een toeslag. In de toelichtende stukken op het wetsvoorstel is hierover opgemerkt dat voor het bepalen van de hoogte van de toeslag alle extra algemeen noodzakelijke kosten in aanmerking genomen worden die de alleenstaande of alleenstaande ouder heeft ten opzichte van degene die met zijn partner een gezamenlijke huishouding voert.

” De hoogte van de noodzakelijke bestaanskosten wordt mede bepaald door de mate waarin de belanghebbende de kosten met een ander kan delen. De woonsituatie is hierbij van doorslaggevende betekenis. Dit laat onverlet dat ook alle andere uitgaven in aanmerking

dienen te worden genomen waarbij partners schaalvoordeel hebben door het gezamenlijk opbrengen van alle kosten van huisvesting en huishouding.

Bij de relatief hogere kosten waarmee alleenstaanden in beginsel worden geconfronteerd kan met name worden gedacht aan duurzame gebruiksgoederen, zoals woninginrichting en huishoudelijke apparatuur, maar ook aan vaste lasten, zoals abonnementen en diverse andere kosten. Bij de beoordeling of de belanghebbende inderdaad hogere bestaanskosten heeft is in voorkomende gevallen niet bepalend of deze ook feitelijk deze kosten met een ander deelt. Beoordeeld dient te worden of het redelijk is ervan uit te gaan dat deze kosten kunnen worden gedeeld. Daartoe wordt in dit artikel gesproken van het «kunnen delen» van de kosten. Met deze omschrijving wordt niet beoogd dat van de betrokkene kan worden gevergd dat deze bijvoorbeeld zijn woonsituatie aanpast om zo met een lagere bijstandsuitkering te kunnen volstaan” (MvT artikel 25 WWB)

De mate waarin de bestaanskosten kunnen worden gedeeld bepaalt, zoals gezegd, de hoogte van de toeslag. De toeslag bedraagt minimaal 0% en maximaal 20% van het netto minimumloon. Degene die voor een toeslag in aanmerking wenst te komen, moet aannemelijk maken dat er geen sprake is van kosten die kunnen worden gedeeld en dat er derhalve terecht aanspraak op een toeslag wordt gemaakt.

De toeslag maakt integraal deel van de bijstandsuitkering uit. De algemene inlichtingenverplichting die op aanvrager rust, geldt ook voor het toeslagendeel. Aanvrager zal dan ook door middel van het overleggen van gegevens het recht moeten aantonen.

Artikel 30 lid 2 WWB schrijft voor dat de toeslag, onverminderd het bepaalde in artikel 27,28, en 29 WWB voor de alleenstaande en de alleenstaande ouder met zijn kinderen in wiens woning geen ander zijn hoofdverblijf heeft, wordt bepaald op het maximumbedrag, genoemd in artikel 25 lid 2 WWB.

De maximale toeslag komt neer op 20% van het netto minimumloon. In deze verordening wordt volstaan met een verwijzing naar het bedrag zoals dat in de wet is genoemd. Dit bedrag wordt regelmatig (veelal (half)jaarlijks) bijgesteld. De artikelen 27,28,en 29 WWB geven de gemeente de bevoegdheid om voor bepaalde categorieën de bijstandsnorm of de toeslag lager vast te stellen. Dit betekent dat indien aanvrager voldoet aan de voorwaarde genoemd in artikel 30 lid 2 WWB het toch kan zijn dat er geen recht bestaat op een toeslag bestaat van 20% van het netto minimumloon, indien de gemeente daarnaast tevens gebruik maakt van de mogelijkheid om de bijstandsnorm of de toeslag te verlagen (zie de artikelen 4 tot en met 11 van deze verordening).

De volledige toeslag van 20% van het netto minimumloon wordt aan alleenstaanden uitsluitend verstrekt als zij 23 jaar of ouder zijn. Omdat voor 21 en 22 jarigen het minimumjeugdloon geldt, wat lager is dan het minimumloon, wordt de toeslag lager vastgesteld. Dit om te voorkomen dat het verschil tussen de uitkering van 21 en 22 jarigen en het geldende minimumjeugdloon zodanig klein wordt dat er een onvoldoende prikkel zou ontstaan om werk te aanvaarden.

De gemeente heeft ook de mogelijkheid, op grond van artikel 29 van de wet, om voor 21 en 22 jarigen de toeslag lager vast te stellen dan 20%. De gemeente Delft heeft besloten om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Als 21 en 22 jarige alleenstaande de volledige toeslag zouden ontvangen, dan komt de uitkering op een dermate niveau dat de prikkel om arbeid te aanvaarden op basis van het minimumjeugdloon gering is.

Om de prikkel tot het aanvaarden van betaalde arbeid zo groot mogelijk te maken is besloten de toeslag voor 21 en 22 jarige alleenstaande lager vast te stellen.

Het gezamenlijk bewonen van een woning levert schaalvoordelen op. Deze schaalvoordelen treden op omdat de bestaanskosten, voortvloeiend uit gezamenlijk bewonen van een woning, kunnen worden gedeeld. De kosten van huur, heffingen, belastingen, verzekeringen, vastrecht nutsbedrijven en dergelijke zijn voor personen die een woning delen lager, omdat deze kosten per woning slechts eenmaal in rekening worden gebracht.

Gezamenlijk bewonen moet goed worden onderscheiden van het voeren van een gezamenlijke huishouding (zie artikel 1 lid 1 onder e van de verordening).

Een kamerbewoner e.d. is meestal hiertoe gedwongen omdat men nog niet beschikt over eigen woonruimte. Als zodanig bestaan de woonlasten voor de kamerbewoner uit de kamerhuur. De kamerhuurder deelt daarmee niet zijn woonlasten. Voor de kamerbewoner is er dus geen reden om de toeslag lager vast te stellen.

Dit geldt niet als het kind een kamer huurt in de woning van zijn ouders.

De toeslag voor de alleenstaande kamerbewoner van 23 jaar en ouder, of de alleenstaand ouder, woonachtig op een kamer bij een ander persoon of gezin, wordt daarmee vastgesteld op de maximale toeslag van 20%.

Er doen zich situaties voor waarin een belanghebbende woonruimte aanbiedt aan een hulpbehoevende. Veelal wordt op deze wijze een opname in een tehuis ter verpleging of verzorging voorkomen. Omdat de belanghebbende hierbij geconfronteerd kan worden met extra kosten wordt het reëel geacht de toeslag te verlagen. In deze gevallen wordt dus de maximale toeslag verleend.

Voorwaarde is wel dat de hulpbehoevende geen gezamenlijk huishouding (zoals een echtpaar) voert met de hoofdbewoner, tenzij zij een bloedverwant in de eerste graad van elkaar zijn of een bloedverwant in de tweede graad waarbij er bij één van hen een zorgbehoefte is.

Als er naast de hulpbehoevende nog een andere, niet hulpbehoevende alleenstaande of gezin in de woning woonachtig is, wordt de korting zoals bedoeld in het eerste lid wel toegepast.

De alleenstaande of de alleenstaande ouder die een of meer inwonende kind(-eren) heeft/hebben met een eigen inkomen kunnen in beperkte mate hun bestaanskosten delen. In die gevallen dat het kind ouder is dan 21 jaar wordt de toeslag op de uitkering van de ouder vastgesteld op een bedrag gelijk aan 15% van het netto minimumloon.

Omdat de ouder geconfronteerd wordt met extra kosten zolang dit kind nog studeert wordt de toeslag niet verlaagd als het betreffende kind, ouder dan 21 jaar, een inkomen heeft uit uitsluitend de Wet Studiefinanciering of de Wet Tegemoetkoming Onderwijsbijdrage en Schoolkosten.

De toeslag wordt ook niet verlaagd indien het betreffende kind hulpbehoevend is en het zonder de hulp van de ouders zou moeten worden opgenomen in een instelling ter verpleging of verzorging.

Op de norm voor echtparen wordt geen toeslag verleend. De norm voor echtparen is vastgesteld op 100% van het netto minimumloon. In die situaties waarin het echtpaar de kosten van het bestaan kan delen met een ander, en er zodoende schaalvoordelen ontstaan, wordt de norm verlaagd.

De toegepaste verlagingen komen overeen met de verlagingen van de toeslag bij de alleenstaanden en de alleenstaande ouders zoals beschreven in de artikelen 3 tot en met 5.

De woonkosten van een echtpaar, in ruime zin, worden geschat op 20% van het netto minimuminkomen. Als een echtpaar haar woonkosten kan delen met een andere alleenstaande of gezin wordt de bijstandsnorm verlaagd met 10% van het netto minimumloon.

Dit geldt niet als de inwonende persoon of gezin kind(-eren) zijn van het echtpaar.

Als het echtpaar de woonlasten verder kunnen delen met twee andere personen of gezinnen kunnen de woonlasten nog verder worden gedeeld. In deze gevallen wordt de bijstandsnorm van het echtpaar verlaagd met een bedrag gelijk aan 20% van het netto minimumloon.

Inwonende kinderen worden hierbij niet meegerekend.

De uitkering van een echtpaar dat een inkomen heeft met een of kind van 21 jaar of ouder wordt verlaagd met een bedrag gelijk aan 5% van het netto minimumloon.

Deze verlaging zoals bedoeld in het eerste lid vindt niet plaats als het betreffende kind een inkomen heeft uit uitsluitend de Wet Studiefinanciering of de Wet Tegemoetkoming Onderwijsbijdrage en Schoolkosten. Heeft het betreffende kind naast dit inkomen nog een ander inkomen, bijvoorbeeld uit arbeid, dan vindt de verlaging zoals bedoeld in het eerste lid wel plaats.

De verlaging vindt ook niet plaats indien het betreffende kind zodanig hulpbehoevend is dat het zonder de hulp van de ouders opgenomen zou moeten worden in een instelling ter verpleging of verzorging.

Naast redenen zoals beschreven in deze verordening zijn er ook andere redenen om de uitkering van een belanghebbende lager vast te stellen. Deze tellen echter niet mee in het vaststellen van de maximale verlaging zoals bedoeld in lid 1 van dit artikel.

Deze redenen zijn onder andere: het verrekenen van inkomsten uit uitkering of alimentatie; inkomsten uit of in verband met arbeid, inkomsten uit onderhuur, kostgeverschap, het toepassen van maatregelen en opgelegde boetes, het verlagen van de bijstand op grond van de afstemmingsverordening ex artikel 8 lid 1 onder b samen met artikel 18 lid 2 WBB en executies van terugvorderingsbesluiten.

In dit kader is van belang dat de artikelen 14 tot en met 14f (boeten en maatregelen) van de Algemene bijstandswet tot nader order hun gelding blijven houden. De zogenaamde afstemmingsverordening die de raad op grond van artikel 8 lid 1 onder b WWB dient vast te stellen zal pas per 1 januari 2005 in werking behoeven te treden, daar artikel 8 lid 1 onder b WWB eerst per genoemde datum in werking treedt. In artikel 11 lid 2 van deze verordening wordt desondanks gerefereerd aan de afstemmingsverordening omdat gemeenten de mogelijkheid hebben deze verordening eerder dan 1 januari 2005 in te voeren. Zou dat het geval zijn, dan zou de anti-cumulatiebepaling in het geval dat een verlaging op grond van de afstemmingsverordening aan de orde zou zijn, zijn doel voorbij schieten.

Artikel 12 bepaalt dat burgemeester en wethouders in bijzondere gevallen ten gunste van de belanghebbende kunnen afwijken van de bepalingen van deze verordening, zo nodig na het inwinnen van advies.

Dit afwijken kan uiteraard alleen maar ten gunste van de betrokken belanghebbende, en nimmer ten nadele. Verder is met nadruk gemeld: in bijzondere gevallen. Het gebruik maken van de hardheidsclausule moet beschouwd worden als een uitzondering en niet als regel. Een gemeente moet in verband met precedentwerking duidelijk aangeven waarom in een bepaalde situatie van de verordening wordt afgeweken.