Besluit van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Duiven houdende regels omtrent lijkbezorging (Uitvoeringsregels Wet op Lijkbezorging)

Aanleiding

De Wet op de Lijkbezorging (Wlb) is in Duiven ooit belegd bij afdeling Sociale zaken.

De uitvoering ligt nu bij het team loket WWZ, belast met uitvoering minimaregelingen en bijzondere bijstand. De uitvoering van deze wet hoort in feite niet bij deze afdeling thuis, maar bij afdeling Burgerzaken. In de meeste gemeenten is de uitvoering van de Wlb ook bij de afdeling Burgerzaken belegd. In Westervoort is dit na de ambtelijke fusie nergens meer belegd. Reden om de uitvoering van de Wlb voor beide gemeenten goed te beleggen bij de juiste afdeling.

Middels een collegevoorstel (ter vaststelling van deze uitvoeringsregels Wlb) wordt voorgesteld om de uitvoering voor zowel Duiven als Westervoort bij de afdeling Burgerzaken van 1stroom te beleggen. Wel moeten voor de uitvoering van Wlb een aantal zaken beleids- of uitvoeringsregels worden opgesteld, waar dit document voor is bedoeld. Omdat de uitvoering op termijn bij de afdeling Burgerzaken moet worden belegd, wordt de afdeling burgerzaken ook bij de opstelling hiervan betrokken. In zowel Duiven als Westervoort komt het niet vaak voor maar wel af en toe, zodat het noodzakelijk is hier nadere beleids/uitvoeringsregels voor op te stellen. Omdat het hier vooral gaat om de praktische uitvoering van de Wet op de lijkbezorging spreken we van uitvoeringsregels en niet van beleidsregels.

Inleiding

De Wet op de Lijkbezorging bevat voorschriften en aanwijzingen over de manier waarop de lijkbezorging moet en kan plaatsvinden. Het gaat dan o.a. over lijkbeschouwing en identificatie, de voorwaarden waaraan begraving of crematie moet voldoen en de termijn waarbinnen begraving of crematie moet plaatsvinden.

Definitie lijkbezorging: het geven van een eindbestemming aan het lichaam van een overledene.

In de Wet op de Lijkbezorging (artikel 20 tot en met 22: zie bijlage 1) is vastgelegd dat - als niemand maatregelen neemt om de lijkbezorging te realiseren, de burgemeester daarvoor verantwoordelijk is. De hieraan verbonden kosten zijn voor rekening van de gemeente. Het regelen van een uitvaart door de gemeente vormt een vangnet als nabestaanden of derden geen zorg (willen) dragen voor de uitvaart van de overledene. Er is in deze wet weinig geregeld waardoor de gemeente veel vrijheid heeft om invulling te geven aan het werkproces rond lijkbezorging. De gemeente moet zelf bepalen welke inspanningen worden verricht om nabestaanden op te sporen, hoe de uitvaart wordt gerealiseerd en welke maatregelen de gemeente neemt om de bezittingen van de overledene te beheren en de belangen van nabestaanden te behartigen. Daarvoor dienen onderstaande uitvoeringsregels.

De burgemeester is bevoegd tot het stellen van beleids/uitvoeringsregels. Wanneer het gaat om het verhaal van de kosten van de uitvaart, is het college van B&W het bevoegde bestuursorgaan.

Doel uitvoeringsregels Wlb

Deze uitvoeringsregels zijn bedoeld als handleiding, gericht op de praktische afhandeling van de aanvragen/meldingen in het kader van de Wlb.

Uitgangspunten Wet op de lijkbezorging (Wlb)

• •

  Een van de uitgangspunten van de Wlb is dat lijkbezorging primair geen taak is van de overheid maar een zaak is van burgers als zorgdragers voor elkaar. In de eerste plaats zijn dat de naaste familieleden. De wetgever heeft er nadrukkelijk niet voor gekozen om een specifiek persoon aan te wijzen die aansprakelijk en verantwoordelijk is voor de uitvaart. Evenmin is bepaald wie de meest aangewezen nabestaande zou zijn om de uitvaart te regelen.

• •

  Leidend principe van de Wlb is dat de gemeente in het belang van de volksgezondheid en openbare orde voor de lijkbezorging zorg draagt en dat de nabestaanden de kosten voor hun rekening nemen en deze niet afwentelen op de belastingbetaler.

• •

  Pas als werkelijk niemand in de lijkbezorging voorziet, moet de burgemeester hiervoor zorg dragen. De kosten van een dergelijke lijkbezorging komen voor rekening van de gemeente, die het wettelijk recht heeft deze kosten te verhalen op de nalatenschap en de nabestaanden.

• •

  Op grond van de Wlb dient lijkbezorging in beginsel binnen zes werkdagen na het overlijden plaats te vinden. De burgemeester kan met een geneeskundige verklaring deze termijn verlengen.

Welke gemeente is verplicht de uitvaart te regelen?

Uitgangspunt van de Wlb is dat de burgemeester van de gemeente waar de overledene zich bevindt, op het moment dat niemand opdracht geeft tot de lijkbezorging, de verantwoordelijkheid heeft voor de uitvaart. Dat kan dus een andere gemeente zijn dan waar de overledene woonachtig was.

Uitvoeringsregels/ procesbeschrijving lijkbezorging

Hoe verloopt het proces van lijkbezorging, welke stappen moet de gemeente zetten en welke keuzes moeten worden gemaakt? Het proces gaat van start met een melding dat er een overledene is waarover niemand zich ontfermt. Dan worden de volgende stappen doorlopen, die hierna verder uitgewerkt worden:

• •

  Vaststellen identiteit overledene

• •

  Overbrengen overledene naar mortuarium

• •

  Onderzoek nabestaanden

• •

  Nabestaanden verzoeken de uitvaart te regelen

• •

  Eventueel beheersmaatregelen

• •

  Onderzoek naar testament of codicil

Proces

• 1.

  Het proces gaat van start met een melding dat er een overledene is, waarover niemand zich ontfermt, hoogstwaarschijnlijk afkomstig van hulpverleners, zoals huisarts, verpleeg- of verzorgingshuis, ziekenhuis, politie, uitvaartondernemers e.d. Volgens artikel 20 Wlb moet de melding uiterlijk op de derde dag na het overlijden worden gedaan.

  • •

    Eerste check of de Wlb inderdaad van toepassing is. Is er sprake van een uitvaartverzekering en iemand uit de omgeving van de overledene die opdracht tot uitvaart (via de verzekering) kan verstrekken, dan is de uitvoering van de Wlb niet van toepassing.

  • •

    Vaststellen dat er een gemeentelijke verantwoordelijkheid is voor de uitvaart.

• Hierna de volgende stappen:

• 2.

  Inschakelen van een uitvaartonderneming; in Duiven en Westervoort wordt gekozen voor de in Arnhem gevestigde Sociale Uitvaartzorg Nederland. Hiervoor wordt een overeenkomst afgesloten. Deze uitvaartonderneming is gespecialiseerd in uitvaarten van overledenen met een klein of geen sociaal netwerk. Zij bieden een respectvolle, persoonlijke en betaalbare uitvaart aan.

• 3.

  Vaststellen doodsoorzaak en identiteit overledene;

  • -

    Vaststellen doodsoorzaak overledene. Door behandelend geneeskundige. Als behandelend geneeskundige onbekend is, dan wordt de lijkschouw gedaan door gemeentelijke lijkschouwer.

    Natuurlijke dood dan: gemeentelijk vervolg. Bij een (vermoeden van) niet natuurlijke dood: lijkschouwer rapporteert aan de Officier van Justitie en waarschuwt ambtenaar van de burgerlijke stand (artikel 76 van de wet op de lijkbezorging).

  • -

    Vaststellen identiteit overledene: door de gemeente. Bij vermoeden van niet natuurlijke dood volgt strafrechtelijk onderzoek via officier van justitie.

    Als gemeente identiteit niet vastgesteld krijgt, dan draagt burgemeester er zorg voor dat door arts (of onder verantwoordelijkheid van een arts) lichaamsmateriaal afgenomen wordt.

• 4.

  Overbrengen overledene naar mortuarium; zo spoedig mogelijk. De gemeente maakt afspraak met de hiervoor aangewezen uitvaartondernemer (Sociale Uitvaartzorg te Arnhem). Als na de melding van overlijden nog niet duidelijk is of en zo ja, wie opdracht geeft tot lijkbezorging, maakt gemeente de afspraak met de uitvaartverzorger alleen te zorgen voor verplaatsing van de overledene naar een mortuarium en alleen de eerste verzorging te realiseren.

• 5.

  Onderzoek nabestaanden;

• Onderzoek naar nabestaanden en deze verzoeken uitvaart te regelen: met collega’s van Burgerzaken en aan de hand van gemeentelijke basisregistraties personen (BRP) en registers van de burgerlijke stand >> overzicht maken van meest directe nabestaanden.

• Gemeente zoekt niet verder dan tot en met 1e en 2e graad bloedverwantschap. Van de gemeente mogen geen bovenmatige inspanningen worden verwacht om nabestaande op te sporen. De inspanningen die worden geleverd voor het opsporen en benaderen van nabestaanden worden geregistreerd, zodat het achteraf mogelijk is verantwoording af te leggen aan alsnog opgespoorde nabestaanden over de geleverde inspanningen.

• Indien nabestaanden aanwezig; nabestaanden verzoeken de uitvaart te regelen; als het nabestaande betreffen met weinig of geen financiële draagkracht, kunnen ze gewezen worden op de mogelijkheid bijzondere bijstand aan te vragen voor de uitvaartkosten in de gemeente waar zij woonachtig zijn.

• Indien geen nabestaanden aanwezig: onderzoek naar testament, codicil of nogmaals uitvaartverzekering. Gemeente kan via Landelijk testamentregister nagaan of er een testament is opgesteld. Via het testament kunnen nabestaanden eventueel alsnog worden achterhaald en duidelijk worden of er iets is geregeld voor de uitvaart en nalatenschap.

• Gemeente zorgt voor uitvaart als geen nabestaanden aanwezig zijn en gaat uit van een begrafenis, indien geen wensen bekend zijn. Als de wensen van de overledene wel beschreven staan in testament, of codicil, worden deze in acht genomen.

• 6.

  De gemeente vergoedt in beginsel de volgende kosten:

  • •

    overbrengen overledene van plaats van overlijden naar mortuarium;

  • •

    huur ‘bewaarplaats’ in mortuarium;

  • •

    ‘kosten’ overledene;

  • •

    aanschaf eenvoudige kist;

  • •

    verzorgen noodzakelijke formaliteiten (zoals verklaring van overlijden);

  • •

    indien nodig rouwauto op de dag van de uitvaart;

  • •

    begraven in algemeen graf, zonder grafmonument;

  • •

    bij crematie: bewaren as in asbus gedurende een maand en asverstrooïng op het terrein van het crematorium.

    Hierbij geldt het uitgangspunt dat de uitvaart plaatsvindt op de minst kostbare maar wel respectvolle wijze.

• 7.

  Eventueel beheersmaatregelen;

• De gemeente verstrekt opdracht aan Rijksvastgoedbeheer. Zij doen middels een ‘quick scan’ onderzoek naar beheerde of onbeheerde nalatenschappen.

• Indien het een onbeheerde nalatenschap betreft zal het Rijksvastgoedbeheer nagaan of men mogelijkheden ziet om de nalatenschap af te wikkelen. Indien het beheerde nalatenschappen betreft geschiedt afhandeling door erfgenamen.

• Zie bijlage 2 voor uitgebreide informatie over de functie van Rijksvastgoedbeheer.

• 8.

  Verhaal op nalatenschap

• Soms blijkt na afloop van de afwikkeling rond lijkbezorging dat zich alsnog nabestaanden melden. In dat geval kan de gemeente de kosten op de dan bekende nabestaanden verhalen. Is de nalatenschap onvoldoende om de kosten te dekken dan heeft de gemeente verhaalsrecht op bloed- en aanverwanten. Het College neemt besluit, waarbij maatschappelijke opvattingen moeten worden meegewogen. Het verhaal op bloed- en aanverwanten moet wel redelijk zijn.

• Had de overledene een levensverzekering afgesloten dan kan de gemeente de kosten van de uitvaart (deels) verhalen op deze verzekering. Als nabestaanden de polis niet meer kunnen vinden kan de gemeente via het Verbond van verzekeraars achterhalen of de overledene verzekerd was.