Erfgoedverordening gemeente Ede

Deze verordening is gebaseerd op de modelverordening van de VNG. Op enkele punten is, gelet op de specifieke situatie en het beleid van de gemeente Ede, afgeweken van de modelverordening.

De gemeente is voorstander van meer decentrale verantwoordelijkheden en een grotere zelfregulatie van de private sector. De overgrote meerderheid van monumenteneigenaren is namelijk trots op haar monument en bereid om extra moeite te doen en kosten te maken om het monument in stand te houden. Met de wijzigingen in deze verordening krijgen de monumenteneigenaren het vertrouwen dat zij verdienen en wordt de sectorale regelgeving in het moderne monumentenstelsel eenvoudiger, transparanter en doeltreffender.

Op grond van de Wabo is voor het wijzigen van een gemeentelijk monument een omgevingsvergunning nodig. Deze vergunningplicht was absoluut en hierop waren geen uitzonderingen gemaakt. Eigenaren wachtten daardoor vaak te lang op een vergunning voor minimale ingrepen. Bij gemeentelijke monumenten zijn er echter diverse ingrepen denkbaar waarvoor een vergunningprocedure geen aanzienlijke meerwaarde voor het monument oplevert, maar wel hinderlijk is voor eigenaren. Het beeld ontstond daardoor dat een eigenaar van een monument “geen spijker in de muur mag slaan” zonder een vergunning. Dit beeld schaadt ook het imago van de monumentenzorg. In de onderhavige verordening zijn daarom twee categorieën activiteiten gespecificeerd waarbij voor gemeentelijke monumenten in de hiervoor bedoelde zin geen omgevingsvergunning meer nodig is. Het betreft hier ten eerste gewoon onderhoud voor zover detaillering, profilering, vormgeving, materiaalsoort en kleur niet wijzigen. Ten tweede is geen omgevingsvergunning voor het wijzigen van het monument meer nodig als de activiteit uitsluitend leidt tot inpandige veranderingen aan onderdelen die vanuit een oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben. Hiervoor is immers geen beoordeling in het licht van de monumentenzorg nodig. Het vertrouwen en de verantwoordelijkheid zijn dus hier bij de eigenaar neergelegd. Met de specificatie van deze twee categorieën wordt aangesloten bij de systematiek die vanaf 1 januari 2012 ook zal gaan gelden voor beschermde rijksmonumenten, zoals geregeld in de Bor. De voorgestelde wijziging zorgt dus ook voor een grotere eenheid in beleid tussen gemeentelijke monumenten en beschermde rijksmonumenten.

In aanvulling hierop is in de verordening de mogelijkheid opgenomen om werkzaamheden te melden bij het college. Wanneer deze werkzaamheden aan bepaalde voorwaarden voldoen kan de melding worden aanvaard. Een aanvaarding maakt de toepassing van de vergunningplicht overbodig.

Al deze maatregelen zullen leiden tot een aanzienlijke verlaging van de administratieve lastendruk voor monumenteneigenaren.

In de verordening zijn geen bepalingen meer opgenomen voor de bescherming van gemeentelijke stads- en dorpsgezichten en beeldbepalende panden, ondanks dat hiervan in de Edese praktijk wel gebruik werd gemaakt. Hiervoor zijn enkele redenen aan te dragen. Ten eerste is er in het verlengde van het dereguleringsproject uit 2007 voor gekozen om deze bepalingen niet opnieuw op deze manier in de Erfgoedverordening op te nemen omdat dit aanvullende instrument hoge administratieve lasten bij belanghebbenden genereert. Ten tweede vervalt de noodzaak tot het aanwijzen van nieuwe beschermde stads- en dorpsgezichten of beeldbepalende panden, omdat aan dit belang waarde zal worden toegekend via het proces van de ruimtelijke ordening.

Met de vaststelling van de Nota ‘Erfgoed met Perspectief’ heeft de raad in 2010 bepaald dat integrale cultuurhistorische waarden verankerd zullen gaan worden in de (ruimtelijke) planvorming. De technische planologische borging van deze cultuurhistorische waarden in planvorming kan echter op verschillende manieren plaatsvinden en biedt als voordeel dat er gradaties gemaakt kunnen worden in het beschermingsniveau. Beeldbepalende panden hoeven bijvoorbeeld om die reden niet meer belast te worden met de relatief ‘zwaardere’ regelgeving zoals die voorheen gold voor deze categorie op grond van de Monumentenverordening.

Deze koerswijziging in het erfgoedbeleid heeft ook een wettelijke grondslag. Als gevolg van een wijziging van artikel 3.1.6, tweede lid, onderdeel a, van het Bro dienen vanaf 1 januari 2012 alle cultuurhistorische waarden te worden meegewogen bij het vaststellen van bestemmingsplannen. Dat betekent dat gemeenten een analyse moeten verrichten van alle cultuurhistorische waarden in een bestemmingsplangebied en daar conclusies aan moeten verbinden.

Deze wijze van borging via het systeem van de ruimtelijke ordening bestond in het Bro nog niet voor cultuurhistorische waarden in het algemeen. Het systeem van belangenafweging via de Wro wordt daardoor uitgebreid tot alle cultuurhistorische waarden, behalve archeologie, ook cultuurlandschappelijke en historisch (steden-) bouwkundige waarden.

De monumentenvergunning uit de erfgoedverordening integreert volledig in de omgevingsvergunning, omdat het om plaatsgebonden activiteiten gaat. Daarom is in artikel 2.2 van de Wabo bepaald dat het verboden is zonder een omgevingsvergunning een krachtens een verordening aangewezen monument te slopen, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen of te herstellen, te gebruiken of te laten gebruiken op een wijze waarop het wordt ontsierd of in gevaar wordt gebracht.

Een extra overweging voor het volledig integreren van de monumentenvergunning in de omgevingsvergunning is dat de verlening van de monumentenvergunning in de praktijk vaak samenliep met de verlening van de bouwvergunning of de aanlegvergunning. Het college blijft hiervoor het bevoegd gezag.

De monumentenvergunning uit de Monumentenwet integreert ook in de omgevingsvergunning, met uitzondering van de meeste bepalingen ten aanzien van archeologische rijksmonumenten. De Minister van OCW blijft op grond van de Wabo en Monumentenwet verantwoordelijk voor de vergunningverlening voor archeologische rijksmonumenten en is daarnaast bevoegd inzake de aanwijzing, toezicht en handhaving. De gemeente heeft op dit gebied een secundaire taak.

Bijzondere aandacht verdient de situatie waarin bij het college een omgevingsvergunningplichtig plan wordt ingediend dat (onder andere) activiteiten omvat aan een archeologisch rijksmonument waarvoor de Minister een vergunning dient te verlenen. De gemeente zal de initiatiefnemer in dat geval wijzen op de plicht tot aanvraag van een archeologische rijksmonumentenvergunning bij de Minister. Er zijn geen juridische gronden op basis waarvan de gemeente de omgevingsvergunning kan aanhouden in afwachting van een archeologische rijksmonumentenvergunning.

Bij de omschrijving van het begrip 'gemeentelijk monument' is aansluiting gezocht bij de omschrijving van een monument in de Monumentenwet 1988, met uitzondering van de toevoeging dat het algemeen belang enkel van toepassing is op gemeentelijk schaalniveau. De cultuurhistorische waarde is volgens de Memorie van Toelichting de aan een bouwwerk of gebied toegekende waarde, gekenmerkt door het beeld dat is ontstaan en het gebruik dat de mens in de loop van de geschiedenis van dat bouwwerk of dat gebied heeft gemaakt. Dit is een zo ruime omschrijving dat het ook betrekking kan hebben op zaken en gebieden met een geschiedkundige en of bouwhistorische waarde.

Het begrip ‘terreinen’, als bedoeld in sub 2 van artikel 1, dient ruim te worden uitgelegd. Hoofdzakelijk betreft het locaties waar archeologische waarden in de bodem (kunnen) zitten, maar daarnaast kan het bijvoorbeeld ook gaan om parken, tuinen en een perceel met een of meer bomen. Het is niet vereist dat op het terrein ook een bouwkundig monument voorkomt om over een gemeentelijk monument te kunnen spreken. Een 'zaak' is immers een veel ruimer begrip.

Uitgangspunt in deze verordening is dat onder het begrip zaak alleen onroerende zaken worden verstaan. Immers, het effectueren van de bescherming vormt een probleem, aangezien roerende monumenten meestal eenvoudig kunnen worden verplaatst en daardoor ongemerkt over de gemeentegrens en daarmee buiten de werking van de verordening worden gebracht. Zaken die naar hun aard roerend zijn, zoals een kerkorgel, kunnen wel de beschermde status krijgen, op basis van de redengevende omschrijving.

Sinds de komst van de Wet dualisering gemeentebestuur in 2002 kan elk bevoegd orgaan in de gemeente (raad, college en burgemeester) zelf zijn commissies instellen. De Commissie Ruimtelijke Kwaliteit is een commissie die adviseert aan het bevoegd gezag. Normaal gesproken zou het dan ook het college zelf zijn, dat deze commissie instelt op grond van artikel 84 Gemeentewet. In de Erfgoedverordening wordt door de raad bepaald dat een Commissie Ruimtelijke Kwaliteit advies moet uitbrengen aan het bevoegd gezag. Dit vloeit voort uit de Monumentenwet 1988. In artikel 15 van deze wet is immers bepaald dat de gemeenteraad in een verordening de inschakeling van een commissie moet regelen die adviseert aan het bevoegd gezag over aanvragen om een omgevingsvergunning voor een activiteit als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid, onder f van de Wabo. De wetgever geeft hier dus aan dat het college in dit geval geen keuzevrijheid heeft ten aanzien van het instellen van een commissie.

Er is voor gekozen om de advisering voor monumentenzorg te combineren met de advisering voor welstand. De taken van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit strekken zich onder meer uit over de Erfgoedverordening, Monumentenwet, Wabo, Woningwet en bouwverordening. Door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit in dit artikel bevoegd te verklaren over de toepassing van de Wabo te adviseren aan het bevoegd gezag, is voldaan aan het vereiste, genoemd in artikel 15 van de Monumentenwet 1988. De taken, samenstelling en werkwijze van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit zijn in het Reglement van Orde Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Gemeente Ede geregeld.

De aanwijzing tot gemeentelijk monument en het plaatsen op de monumentenlijst zijn twee zaken met verschillend rechtsgevolg. De aanwijzing heeft rechtsgevolg, het daarna registreren op de gemeentelijke monumentenlijst is slechts een administratieve handeling.

Het besluit tot aanwijzing is een discretionaire bevoegdheid van het college. Na afweging van alle betrokken belangen kan tot aanwijzing worden besloten. De aanwijzing geeft geen recht op schadevergoeding. De aanwijzing verandert immers over het algemeen niets aan het bestaande gebruik van het monument.

Een aanwijzing heeft echter wel gevolgen voor de mogelijkheden wat het toekomstige gebruik van een monumentaal object betreft. Immers, de monumentaal aangewezen onderdelen mogen slechts met een vergunning (ex artikel 10, tweede lid) of een melding (ex artikel 15) en/of slechts op grond van de nadere regels (ex artikel 10, vijfde lid) worden gewijzigd. Het wijzigen van niet-monumentale onderdelen is alleen vergunningvrij wanneer ook geen omgevingsvergunning voor het bouwen is vereist. Om deze, weliswaar toekomstige, last voor de burger in te perken, dient bij de aanwijzing in de redengevende omschrijving bekeken te worden wat wel en wat niet van het object tot monumentaal beschermingswaardig onderdeel wordt aangewezen.

In de verordening zijn geen bepalingen opgenomen over de voorbereiding en totstandkoming van het besluit tot aanwijzing als gemeentelijk monument, zoals bekendmaking of horen van de aanvrager en andere belanghebbenden. Dit is namelijk al geregeld in (paragraaf 3.2 van) de Wabo en in (de artikelen 4:8 en 4:9 van) de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Dit artikel regelt de voorbescherming voor toekomstige gemeentelijke monumenten, zoals die ook voor rijksmonumenten geldt. Dat betekent dat in de periode van kennisgeving van het verzoek of het voornemen om een monument op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen tot het daadwerkelijke besluit op dit verzoek of voornemen (dit kan ook een afwijzing zijn), de artikelen 10 tot en met 15 van deze verordening van toepassing zijn. Dat betekent onder andere dat een monument tijdens de aanwijzingsprocedure als gemeentelijk monument niet mag worden afgebroken, gewijzigd, verplaatst (etc.) zonder een omgevingsvergunning voor monumenten of anders dan de bij nadere regels opgestelde wijze. Het gebruik van de voorbeschermingsprocedure is gebonden aan een motiveringsplicht, aangezien hieraan voor de eigenaar/gebruiker financiële consequenties zijn verbonden. Immers, gedurende de voorbescherming dienen bouwactiviteiten te worden opgeschort.

Het inroepen van de voorbescherming van een object is een publiekrechtelijke beperking en een beperkingenbesluit in de zin de van artikel 1, onder a, sub 1 juncto artikel 1, onder b, sub 5 van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken. Daarmee is ook onder andere artikel 13 van deze wet van toepassing wat de aansprakelijkheid van gemeenten betreft voor geleden schade. Daarom moet een gemeente gegronde redenen kunnen aanvoeren voor het inroepen van de voorbescherming. Zie hiertoe ook de toelichting bij artikel 6 van deze verordening.

In dit artikel worden de termijnen genoemd waarbinnen de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit moet adviseren (lid 1) en het college een beslissing moet nemen (lid 2). Door de besluitvorming aan een termijn te binden, weten alle belanghebbenden waar ze aan toe zijn.

Het bepaalde in lid 2 heeft tot gevolg dat, wanneer de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit niet tijdig adviseert, het college de volgende keuze kan maken: zonder advies een beslissing nemen, of besluiten om een (te laat uitgebracht advies als bedoeld in het eerste lid) toch in hun overwegingen te betrekken. Als het college niet tijdig beslist, is op grond van de Awb sprake van een fictieve weigering.

Ingevolge artikel 6:2 staat voor de aanvrager dan de mogelijkheid van bezwaar of administratief beroep open die ook tegen een reëel besluit open zou staan.

In de verordening is geen bepaling opgenomen dat voordat het college over een verzoek tot aanwijzing een besluit neemt de aanvrager en andere belanghebbenden worden gehoord. Dit is namelijk al geregeld in (de artikelen 4:8 en 4:9 van) de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het artikel bevat eveneens geen bepalingen over bekendmaking van het besluit, omdat de Awb dat afdoende regelt (afdeling 3.6).

De ontvangst van de (veelal aangetekende) mededeling, zijnde een afschrift van de inschrijving, van het college is voor alle aan het monumentale object verbonden zakelijk gerechtigden van essentieel belang. De kenbaarheid van de aanwijzing als monumentaal object is ook te herleiden tot artikel 1, onder a, sub 1 juncto artikel 1, onder b, sub 6 van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken. Daarmee zijn de voorschriften uit deze wet ook van toepassing op een aanwijzingsbesluit als bedoeld in artikel 4 van deze verordening.

Dit artikel regelt overigens niet specifiek dat de aanwijzing wordt bekendgemaakt aan de eigenaar en de aanvrager, omdat de Awb dat al bepaalt (afdeling 3.6). Indien artikel 4:8 Awb is toegepast (horen van geadresseerde en derdebelanghebbenden) dan dienen de betrokkenen op grond van het bepaalde in artikel 3:43 Awb eveneens een mededeling te ontvangen.

Dit artikel geeft de mogelijkheid om de aanwijzing van gemeentelijke monumenten in te trekken (lid 1). Voor intrekking van de aanwijzing is een zwaarwegend advies van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit nodig. Monumenten op de gemeentelijke monumentenlijst en cultuurhistorische waardenkaart waarvan de aanwijzing is ingetrokken (omdat ze zijn gesloopt of anderszins volledig teloor gegaan), worden door het college van de monumentenlijst en cultuurhistorische waardenkaart gehaald.

Het is zinvol om voor een gebouw, waarvoor een aanvraag tot intrekking van de aanwijzing loopt een (uitvoerige) documentatie te eisen, door middel van een redengevende omschrijving. Enerzijds kan deze voor een goede afweging van de aanvraag dienen, anderzijds wordt het gebouw voorafgaand aan de sloop voor de lokale geschiedenis gedocumenteerd.

De verbodsbepaling in het eerste en tweede lid van artikel 10 vertoont gelijkenis met artikel 2.1, eerste lid, onder f van de Wabo waarbij het gaat om de beschermde rijksmonumenten uit de Monumentenwet 1988. In dit artikel gaat het alleen over gemeentelijke monumenten. Ten aanzien van de omgevingsvergunningaanvraag voor gemeentelijke monumenten is van belang dat het verkrijgen van gegevens en ontbrekende gegevens geregeld is in de Awb (artikel 4:2 respectievelijk 4:5 en 4:15). In het kader van de Wabo dient de gemeente een aanvraag langs elektronische weg mogelijk te maken. Een schriftelijke aanvraag wordt ingediend met behulp van een door de Minister van VROM

vastgesteld formulier.

De Mor voorziet in nadere regels met betrekking tot de indieningsvereisten voor de aanvragen voor een omgevingsvergunning. In paragraaf 5.2 van de Mor zijn specifieke indieningsvereisten opgenomen voor activiteiten met betrekking tot monumenten. De aard, de omvang en de locatie van de werkzaamheden bepalen welke indieningsvereisten gelden. Het bevoegd gezag heeft niet de mogelijkheid van deze indieningsvereisten af te wijken. In het kader van de vermindering van administratieve lasten voor burgers en bedrijven dienen de indieningsvereisten bij de vergunningaanvraag zo beperkt mogelijk gehouden te worden. Zo kan het overleggen van bouwtekeningen worden beperkt tot 1 exemplaar.

De eerste categorie betreft gewoon onderhoud. De omschrijving voorziet in een codificering van randvoorwaarden waaraan gewoon onderhoud dient te voldoen. Mits bij gewoon onderhoud detaillering, profilering, vormgeving, materiaalsoort én kleurstelling niet wijzigen, is geen omgevingsvergunning meer vereist voor een gemeentelijk monument.

Bij gewoon onderhoud geldt dat de werkzaamheden het bestaande werk zoveel mogelijk dienen te respecteren. Materiaalvervanging geschiedt daarom alleen in dezelfde materiaalsoort en met dezelfde verschijningsvorm en detaillering. Voor alle duidelijkheid, dit betekent dus dat voor zover er sprake is van een geval van gewoon onderhoud, waarbij detaillering, profilering en vormgeving niet wijzigen, maar wel de kleur, de activiteit niet omgevingsvergunningvrij is.

Wanneer er sprake is van een beschermde (groen-) aanleg, zoals bij tuinen en parken, betekent bovenstaande bepaling ten aanzien van gewoon onderhoud dat het herstel van de opbouw en het profiel van paden met hetzelfde (van elders aangevoerde) materiaal en het inboeten van beplanting met dezelfde soort en cultivar vergunningvrij is. De variëteit van de beplanting dient gelijk te blijven; de cultivar mag niet wijzigen.

In relatie tot (gebouwde) gemeentelijke monumenten gaat het dan bijvoorbeeld om:

• ▪

  het aanlassen van verrot kozijnhout,

• ▪

  schilderwerk in dezelfde kleur,

• ▪

  het vervangen van kapot, niet-historisch glas door dezelfde soort glas,

• ▪

  het herstellen, vervangen of vernieuwen van hemelwaterafvoeren in hetzelfde materiaal,

• ▪

  het herstellen van ijzersmeedwerk,

• ▪

  het vervangen van delen van dakbedekking,

• ▪

  kleine aanpassingen aan een moderne winkelpui,

• ▪

  het partieel vervangen van dakpannen door pannen van dezelfde soort, of

• ▪

  het opstoppen van rieten daken.

Schilderwerk waarbij alle oudere afwerkingslagen worden verwijderd of schilderwerk waarbij de kleurstelling of het verfsysteem wordt gewijzigd, valt niet onder de vergunningvrije activiteiten (oude verflagen bevatten immers veel informatie over de kleurtoepassingen en verfsamenstellingen in het verleden en vertellen daarmee veel over de ontwikkelingsgeschiedenis van het pand. Het schilderen met een dampdicht verfsysteem blokkeert de migratie van vocht uit een gebouw). Het vervangen van historisch glas door nieuw (isolatie) glas, zeker als de glasroeden en raamkozijnen worden vervangen, is evenmin vergunningvrij gezien de materiaalvervanging waarvan sprake is.

De tweede categorie vergunningvrije activiteiten betreft activiteiten die uitsluitend leiden tot inpandige veranderingen aan onderdelen die vanuit een oogpunt van monumentenzorg aantoonbaar geen waarde hebben. Hiervoor is immers geen beoordeling in het licht van de monumentenzorg nodig. In veel gevallen gaat het hierbij om onderdelen die ten tijde van de aanwijzing als beschermd monument nog niet bestonden.

Bij deze categorie gaat het daarom meestal om het verwijderen van gebouwdelen die geen onderdeel uitmaken van het oorspronkelijke ontwerp of de gewaardeerde (en daardoor) beschermde jongere gebruiks- en ontwikkelingsgeschiedenis van het monument. De onderdelen zijn niet typerend of vernieuwend voor de desbetreffende periode, en ook niet van algemeen belang vanwege hun schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde. Te denken valt aan het verwijderen van recente hard- en zachtboard betimmeringen, gipsplaten, scheidingswanden, een moderne keuken- of badkamerinrichting en verlaagde plafonds, die zijn aangebracht nadat het monument een beschermde status heeft gekregen. Bij twijfel over de monumentale waarde kan een initiatiefnemer contact opnemen met de medewerkers monumentenzorg van de gemeente.

Dergelijke inpandige veranderingen aan onderdelen die geen verband houden met de aanwijzing van het monument, behoeven geen beoordeling uit het oogpunt van monumentenzorg. Het vertrouwen en de verantwoordelijkheid zijn dus hier bij de eigenaar neergelegd.

Een aanvraag voor een omgevingsvergunning kan op grond van het Bor zowel digitaal als op papier worden ingediend. Een burger heeft de keuze tussen het digitaal dan wel schriftelijk aanvragen van de omgevingsvergunning. Voor ondernemingen en personen met een zelfstandig beroep geldt in beginsel geen keuzevrijheid, zij kunnen uitsluitend een aanvraag langs digitale weg indienen. Aangezien een aantal, met name kleinere, bedrijven nog niet over de benodigde voorzieningen beschikken om een aanvraag digitaal in te dienen is in overleg met diverse brancheorganisaties besloten om de verplichting na verloop van twee jaren in werking te laten treden.

Het Bor bepaalt dat in het kader van de vermindering van de administratieve lasten voor burgers en bedrijven het bevoegd gezag bij een schriftelijke aanvraag maar maximaal 4 exemplaren van de aanvraag en de daarbij behorende bescheiden mag opvragen. In bepaalde gevallen kan op grond van het derde lid van artikel 4.2 Besluit omgevingsrecht (Bor) hiervan worden afgeweken. Er moet dan sprake zijn van twee of meer adviezen of verklaringen van geen bedenkingen.

Op grond van artikel 3.7 Wabo is voor de voorbereiding van een omgevingsvergunning als bedoeld in artikel 10 van deze verordening de reguliere voorbereidingsprocedure van toepassing. Het betreft hier een wijziging ten opzichte van het oude model Erfgoedverordening. Op basis hiervan was op de voorbereiding van deze vergunningaanvraag de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure uit de Awb van toepassing verklaard. Op grond van de Wabo is deze procedure niet meer nodig geacht voor de vergunning betreffende de gemeentelijke monumenten. Echter indien er meerdere activiteiten voor het project moeten worden uitgevoerd en voor één van de andere activiteiten de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure op grond van de Wabo gevolgd moet worden, dan wordt voor het hele project de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure gevolgd. Uitgangspunt van de Wabo is dat altijd maar één procedure geldt. Indien er sprake is van een samenloop van procedures geldt de zwaarste procedure (de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure).

Aangezien veelal de reguliere procedure gevolgd zal worden is ervoor gekozen om deze hieronder nader toe te lichten.

De reguliere voorbereidingsprocedure komt tegemoet aan één van de doelen van de Wabo, namelijk het bevorderen van een snelle besluitvorming. De reguliere voorbereidingsprocedure sluit voor het overgrote deel aan bij titel 4.1 van de Awb. De procedure vangt aan met een verplichte ontvangstbevestiging van het indienen van een aanvraag. Het bevoegd gezag zendt de aanvrager nadat het de aanvraag heeft ontvangen een bericht waarin hij vermeldt dat hij bevoegd gezag is. Tevens vermeldt hij welke procedure zal worden doorlopen, de beslistermijn en de beschikbare rechtsmiddelen. Indien de reguliere procedure wordt gevolgd vermeldt het bevoegd gezag dat een beslissing van rechtswege is gegeven, indien niet tijdig op de aanvraag wordt beslist. Indien de verstrekte gegevens en bescheiden onvoldoende zijn voor de beoordeling van de aanvraag, stelt het bevoegd gezag de aanvrager in de gelegenheid de aanvraag binnen de door hem gestelde termijn aan te vullen. Het bevoegd gezag geeft van de aanvraag met vermelding van de ontvangstdatum kennis in een of meer dag, nieuws- of huis-aan-huisbladen of op een andere geschikte wijze. Het bevoegd gezag moet op grond van artikel 3.9 Wabo binnen 8 weken een beslissing op de aanvraag nemen. In deze periode moet het bevoegd orgaan eventuele belanghebbenden de mogelijkheid geven om zienswijzen in te brengen (artikel 4:8 Awb).

Het bestuursorgaan kan bij verordening op grond van artikel 2.26, derde lid, Wabo ‘andere instanties’ aanwijzen die in de gelegenheid worden gesteld advies uit te brengen. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan de (gemeentelijke) Commissie Ruimtelijke Kwaliteit.

Voor het uitbrengen van advies is geen termijn opgenomen. Van belang is dat de adviseur in de gelegenheid moet worden gesteld om advies uit te brengen. Het is echter aan de adviseur om te bepalen of hij van deze gelegenheid gebruik wil maken. Het uitbrengen van een advies staat het nemen van een besluit niet in de weg. Wordt het advies niet binnen de gestelde termijn gegeven dan kan het bevoegd gezag de procedure vervolgen. Het bevoegd gezag dient altijd de termijn van 8 weken in acht te nemen. De termijn van 8 weken kan met ten hoogste zes weken worden verlengd. Het bevoegde gezag dient hiervan op dezelfde manier mededeling te doen als van de kennisgeving van de aanvraag. Deze verlenging van 6 weken is voornamelijk bedoeld om de adviseur meer tijd te geven voor het uitbrengen van een advies.

Op grond van artikel 3.6 Awb dient het bestuursorgaan zelf een termijn te stellen voor het uitbrengen van advies, indien dit niet reeds bij wettelijk voorschrift is bepaald. Deze termijn mag niet zodanig kort zijn, dat de adviseur zijn taak niet naar behoren kan vervullen. Gelet op de beslistermijn dient het uitbrengen van het advies door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit parallel te lopen aan de beoordeling van de aanvraag door het bevoegde gezag.

Het definitieve besluit wordt gepubliceerd en zes weken ter inzage gelegd waarbij het wordt opengesteld voor het indienen van bezwaar. Het besluit treedt in werking met ingang van de dag na haar bekendmaking en wordt opgeschort totdat de termijn voor het indienen van een bezwaarschrift is verstreken.

In dit artikel wordt de mogelijkheid geschapen om de in de verordening opgenomen vergunningplicht ex artikel 10, lid 2 onder voorwaarden te vervangen door een melding. Een aanvaarding van de melding maakt de toepassing van de vergunningprocedure overbodig. Eigenaren hoeven daardoor niet meer lang te wachten op toestemming voor het uitvoeren van minimale ingrepen; op een melding wordt immers sneller beslist dan op een omgevingsvergunningaanvraag.

Aanvaarding van de melding is aan voorwaarden verbonden. Het dient te gaan om activiteiten die, naar oordeel van het college, van niet-ingrijpende aard zijn, in omvang beperkt zijn én volledig worden uitgevoerd volgens de nadere regels zoals die onder andere zijn vastgelegd in de Leidraad MOOI Ede. Aard en omvang van de (vergunningplichtige) activiteit zijn hier feitelijk van een zodanige aard, dat de meerwaarde van een procedure voor het monument niet opweegt tegen de hinder die monumenteneigenaren hiervan met het oog op de voortgang ervaren.

Als voorbeeld kan worden genoemd: een geval van gewoon onderhoud, waarbij detaillering, profilering, vormgeving en kleur niet wijzigen, maar de initiatiefnemer een alternatieve materiaalsoort voorstelt (of hiernaar informeert) omdat de oorspronkelijke materiaalsoort niet meer leverbaar is. Op basis van het bepaalde in artikel 10, lid 3, geldt dat deze activiteit niet omgevingsvergunningvrij is. Materiaalvervanging dient immers in beginsel in dezelfde materiaalsoort te geschieden. Praktisch gezien wordt in dit geval, na indiening van de melding, onderzocht welk alternatief aanpassingsniveau mogelijk en acceptabel is, primair aan de hand van nadere regels. Indien de melding kan worden aanvaard kunnen de werkzaamheden, zonodig met nader voorschrift, worden uitgevoerd. Het artikel bevordert ook (voor)overleg met een initiatiefnemer.

De indieningsvereisten voor een melding zijn gelijk aan die voor een omgevingsvergunning, zoals geregeld in de Mor. In paragraaf 5.2 van de Mor zijn specifieke indieningsvereisten opgenomen voor activiteiten met betrekking tot monumenten. De aard, de omvang en de locatie van de activiteiten bepalen welke indieningsvereisten gelden. Het college heeft niet de mogelijkheid van deze indieningsvereisten af te wijken.

In de Wabo was geregeld dat op alle aanvragen voor een omgevingsvergunning met betrekking tot een beschermd gebouwd rijksmonument de uniforme openbare voorbereidingsprocedure (hierna: UOV) van Afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing was. Vanaf 2012 is artikel 3.10 van de Wabo zo aangepast dat de UOV alleen van toepassing is bij substantiële ingrepen aan een beschermd rijksmonument, namelijk in de gevallen waar het college op grond van artikel 2.26, derde lid, van de Wabo advies aan een instantie vraagt. Bij algemene maatregel van bestuur is bepaald om welke categorieën van gevallen het hier gaat en bij welke instanties advies gevraagd wordt. In het Besluit omgevingsrecht (Bor) is bepaald dat de Minister bij een ingrijpende wijziging van een beschermd monument en de sloop, de reconstructie en herbestemming daarvan om advies wordt gevraagd. Onder een ingrijpende wijziging wordt volgens artikel 6.4 van het Besluit omgevingsrecht verstaan een wijziging waarbij de gevolgen van de wijziging voor de waarde van het rijksmonument vergelijkbaar zijn met de gevolgen van (gedeeltelijke) sloop. Daarnaast adviseren gedeputeerde staten indien het beschermde monument buiten de bebouwde kom ligt.

Uit onderzoek van de Erfgoedinspectie is gebleken dat de toepassing van de UOV voor veel vergunningen tot wijziging van beschermde rijksmonumenten in het verleden voor een onnodige vertraging in de procedure van vergunningverlening heeft geleid. De lange termijnen voor relatief eenvoudige ingrepen aan rijksmonumenten zijn niet aan de burger uit te leggen en zorgen voor een negatief imago van de monumentenzorg. Met name bij eenvoudige ingrepen aan een rijksmonument had deze uitgebreide voorbereidingsprocedure dan ook geen meerwaarde. Daarom is de UOV gehandhaafd waar dat gelet op de aard van de ingreep nodig is, maar niet meer van toepassing verklaard op relatief eenvoudige ingrepen. Met deze wijziging in de procedure van vergunningverlening voor gebouwde rijksmonumenten wordt in 70% van de gevallen de procedure verkort van 26 weken tot 8 weken met een mogelijkheid tot verlenging van maximaal 6 weken.

Deze strafbepaling is met de komst van de Wabo alleen nog van toepassing op de nadere voorschriften die het college kan stellen op grond van artikel 10, vijfde lid. De strafbaarstelling van de omgevingsvergunning voor gemeentelijke monumenten is geregeld in de Wet economische delicten (Wed). Het handelen zonder vereiste omgevingsvergunning of in strijd met de voorschriften daarvan wordt aangemerkt als economisch delict.

Voor de strafbaarstelling van de nadere regels geldt dat artikel 154, lid 1, van de Gemeentewet aan de raad een keuzemogelijkheid laat om op overtreding van verordeningen straf te stellen, maar geen andere of zwaardere dan hechtenis van ten hoogste drie maanden of geldboete van de tweede categorie, al dan niet met openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak. In artikel 23 van het Wetboek van Strafrecht zijn de geldboetecategorieën opgenomen. De op te leggen boete voor strafbare feiten in de eerste categorie is maximaal € 380,- (januari 2010); in de tweede categorie maximaal € 3800,- (januari 2010). Het is de gemeente niet toegestaan om een hogere geldboete op te nemen dan in genoemde categorieën.

Op gemeentelijk niveau is, gelet op de ernst van dit vergrijp en de wens om enige preventieve werking te bereiken, de keuze voor de geldboete van de tweede categorie of een hechtenis van drie maanden voor het overtreden van de nadere regels voor de hand liggend.

De basis voor deze aanwijzingsbevoegdheid wordt gevonden in hoofdstuk 5 van de Awb, waarin algemene regels worden gegeven voor de bestuursrechtelijke handhaving van algemeen geldende rechtsregels en individueel geldende voorschriften. Toezichthouders worden in artikel 5:11 Awb omschreven als zijnde personen, die bij of krachtens wettelijk voorschrift belast zijn met het houden van toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift, zodat de aanwijzing van toezichthouders derhalve in de Erfgoedverordening kan plaatsvinden.

In artikel 5:13 Awb is het evenredigheidsbeginsel neergelegd, wat inhoudt dat een toezichthouder zijn bevoegdheid slechts mag uitoefenen voor zover dit redelijkerwijs voor de vervulling van zijn taak noodzakelijk is. Een toezichthouder kan daarom niet te allen tijde gebruik maken van alle bevoegdheden die in de Awb standaard aan toezichthouders worden toegekend. Steeds zal de afweging gemaakt moeten worden of het voor de vervulling van zijn taak redelijkerwijs noodzakelijk is. Bepalend hiervoor is de aard van het voorschrift op de naleving waarvan een toezichthouder moet toezien.

Op basis van artikel 5:15 Awb is een toezichthouder bevoegd elke plaats te betreden met uitzondering van woningen zonder toestemming van de bewoner. 'Plaatsen' is daarbij een ruim begrip en omvat niet alleen erven en andere terreinen, maar ook gebouwen (niet-woningen). Nadrukkelijk zij hier vermeld dat het college op grond van dit artikel niet zelf opsporingsambtenaren aanwijst als bedoeld in artikel 141 Strafvordering. Dat kan en hoeft het college ook niet te doen aangezien artikel 142 lid 1 sub c Wetboek van Strafvordering regelt dat bij verordening aangewezen toezichthouders ook opsporingsbevoegdheid toekomt. Deze buitengewone opsporingsambtenaren hebben in de regel een opsporingsbevoegdheid voor een beperkt aantal strafbare feiten.

In de praktijk blijkt het overgangsrecht vaak problemen te geven. Indien bijvoorbeeld een regeling wordt ingetrokken, is het niet altijd duidelijk welke gevolgen de intrekking moet hebben voor op die regeling gebaseerde beschikkingen. Vanwege de rechtszekerheid en de eerbiediging van bestaande rechten is daarom in deze verordening een overgangsbepaling opgenomen. De bestaande rechten betreffen in dit geval de aanwijzing tot monument (artikel 3) en de vergunningverlening (artikel 10).

In het eerste lid worden de op grond van de oude verordening op de gemeentelijke monumentenlijst voorkomende monumenten geacht te zijn aangewezen en geregistreerd overeenkomstig deze nieuwe verordening. In het tweede lid is geregeld dat aanvragen voor aanwijzing als gemeentelijk monument en aanvragen om een omgevingsvergunning voor gemeentelijke monumenten, die zijn ingediend vóór het van kracht worden van deze verordening, worden afgehandeld op grond van de oude verordening. Voor een bepaalde overgangsperiode zullen er dus twee procedures gelden. Omdat de ‘Monumentenverordening Ede 1998’, niet tijdig aan de Wabo is aangepast, terwijl deze wet al wel in werking is getreden, zet de Wabo de vergunningbepalingen uit deze verordening aan de kant. De Wabo gaat namelijk voor op lagere regelgeving. De vergunningbepalingen uit de ‘Monumentenverordening Ede 1998’ zijn daardoor van rechtswege onverbindend. Bij een nieuwe aanvraag voor een vergunning gelden dan de bepalingen uit de Wabo totdat de ‘Erfgoedverordening 2012 Gemeente Ede’ in werking is getreden.