Subsidieverordening Archeologie 2005

Ondertekening

Toelichting

Algemeen Archeologisch erfgoed kan zich bevinden in musea en depots, maar ligt hoofdzakelijk nog in de bodem, op de plekken waar mensen in het verleden hun sporen hebben achtergelaten. Deze sporen en voorwerpen samen worden aangeduid als het archeologische bodemarchief. Het bodemarchief bevat dus niet alleen gebruiksvoorwerpen en achtergebleven afval etc, maar ook de door de mens gegraven kuilen en sloten en de door hen omgewoelde en/of opgeworpen bodemlagen. In de afgelopen decennia is in Nederland echter steeds duidelijker geworden dat het archeologische bodemarchief in rap tempo verdwijnt. Er bleek een betere bescherming nodig. Landelijk voltrok zich in het begin van de jaren negentig van de twintigste eeuw een ontwikkeling naar een betere bescherming van het bodemarchief. Bovengenoemde ontwikkeling werd ondersteund met het Europese Verdrag van Malta, dat door Nederland in januari 1992 werd geratificeerd. Het verdrag geeft blijk van een toegeno-men bezorgdheid om het bodemarchief: archeologische waarden dienen als onvervangbaar onderdeel van het culturele erfgoed te worden meegenomen en te worden ontzien bij de ontwikkeling en besluitvorming van ruimtelijke plannen. Mocht bescherming onvoldoende mogelijk zijn dan dient, volgens dit verdrag, de informatie te worden onttrokken aan de bodem via archeologisch onderzoek (i.e. een opgraving). Uitgangspunt hierbij is dat de initiatiefnemer van de verstoring van het bodemarchief de kosten van het onderzoek dient te dragen. De belangrijkste uitgangspunten van dit verdrag zullen in Nederland nader worden geregeld met de herziening van de Monumentenwet 1988. In het kader van deze wet krijgen provincies en gemeenten nieuwe archeologische taken en verplichtingen. Zoals het wetsvoorstel er uitziet komt de verantwoordelijkheid voor het bodemarchief voor het belangrijkste deel bij de gemeenten te liggen. Van hen wordt verwacht dat zij een archeologisch beleid met bijbehorende instrumenten ontwikkelen. Tot de nieuwe monumentenwet, die naar verwachting in 2005 van kracht wordt, hanteert het rijk archeologisch interimbeleid, waarbij verscherpte aandacht voor de bescherming van cul-tuurhistorische waarden wordt gevraagd. Ook de provincie Fryslân hanteert interimbeleid, in het verlengde van het rijksbeleid. In november 2003 is de Nota Erfgoed, deelnota Archeologie 2004 - 2007 vastgesteld, waarin vastgelegd werd dat plannen getoetst dienen te worden op hun effecten op het bodemarchief. Concreet betekent dit dat in ruimtelijke plannen, zoals bestemmingsplannen en bestemmingsplanwijzigingen, maar ook ontgrondingen en saneringen een archeologische paragraaf moet worden opgenomen, waarin aandacht wordt geschonken aan archeologie als ‘omgevingsaspect’. Waar nodig dient een uitwerking naar de planologische belangenafweging en regelgeving te worden toegevoegd. Het principe ‘de verstoorder betaalt’ betekent dat er in principe geen subsidie mogelijk is voor archeologisch vooronderzoek. Er zijn echter een paar uitzonderingen denkbaar, waarin bijvoorbeeld geen verstoorder is aan te wijzen (verdroging, erosie) of waarin onverwacht een vindplaats opduikt, ondanks dat men bij het indienen van (ruimtelijke) plannen aangaande het archeologische aspect wel zorgvuldigheid heeft betracht, of waarin door middel van archeologisch onderzoek de FAMKE, en daarmee het gemeentelijk of provinciaal beleid verbe-terd kan worden. In deze gevallen kan een beroep op de provincie verdedigbaar zijn, ondanks het ‘de verstoorder betaalt’-principe.

Provinciaal belang Of een bepaald onderdeel van het archeologisch erfgoed of een specifiek terrein van provin-ciaal belang wordt beschouwd, wordt bepaald aan de hand van de volgende criteria: 1. kwaliteit – afhankelijk van type vindplaats, gemeten naar: - aard van de vondsten; - vondstdichtheid; - dikte vondstlaag; - mate van gaafheid. 2. zeldzaamheid – afhankelijk van de staat van onderzoek, gemeten op landelijke en provinciale schaal per type vindplaats. 3. contextwaarde – een relatie met het terrein met andere archeologische en/of land-schappelijke en/of cultuurhistorische terreinen en objecten verhoogt de waarde van het terrein. 4. herkenbaarheid – uiterlijke verschijningsvorm in relatie tot de oorspronkelijke ar-van het gebied waarin het is gelegen en de uitstraling die daarmee gepaard gaat. 5. karakteristiek Fries – de mate waarin het archeologisch erfgoed deel uit maakt van het erfgoed dat de Friese identiteit bepaalt.

Artikelsgewijs:

Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen

Artikel 2 Subsidies die op grond van deze verordening aan bedrijven worden toegekend kunnen gevolgen hebben voor de concurrentiepositie van deze ondernemingen en zijn (dus) staatssteun in de zin van het EG-verdrag. Kort gezegd bepaalt het verdrag dat steunmaatregelen zonder goedkeuring van de Commissie niet mogen worden uitgevoerd. De Commissie beoordeelt of de maatregel een effect heeft op de tussenstatelijke handel. Zo ja, dan is de maatregel in beginsel verboden. Niet alle steunmaatregelen hoeven vooraf in Brussel te worden gemeld. Een belangrijke uit-zondering is de zogenaamde de minimissteun: steun aan een onderneming die een waarde van € 100.000 in drie jaar niet overstijgt hoeft niet te worden gemeld bij de Europese Commissie. De Commissie neemt dan op voorhand aan dat er geen effect is op de tussenstatelijke handel. Subsidieverleningen op grond van deze verordening vallen vrijwel altijd onder die drempel. De verordening is (zal) daarom niet ter goedkeuring (worden) voorgelegd in Brus-sel. Indien de vrijstelling voor de minimissteun (of een andere vrijstellingsmogelijkheid op grond van een EG-verordening) echter niet van toepassing is, zal het concrete subsidiebesluit aan de Commissie moeten worden voorgelegd. Hoe de Commissie een concrete steunmaatregel beoordeelt - wanneer is de subsidie wel toegestaan en wanneer niet - is door de Commissie aangegeven in tal van kaderregelingen en richtsnoeren. De belangrijkste zijn de communautaire kaderregelingen inzake staatsteun ten behoeve van het milieu, voor onderzoek en ontwikkeling, voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden en de richtsnoeren voor landbouw en regionale steun in gebieden met een economische achterstand. Om subsidieverlening mogelijk te maken kan het nodig zijn dat de subsidieverlening wordt aangepast aan de inhoud van de kaderregelingen of richtsnoeren van de Commissie. Artikel 2 bepaalt dat onze provinciale regels daarvoor wijken. Deze ‘hardheidsclausule’ moet voorkomen dat een situatie ontstaat waarin de samenloop van EG-regels en onze eigen verordening er toe leidt dat helemaal geen subsidie kan worden verleend. 

Artikel 3: Toevalsvondst: Van een toevalsvondst kan alleen sprake zijn wanneer de vondst gedaan wordt bij een con-crete ingreep in de bodem. Dit betekent dat vondsten die op een andere manier worden gedaan, bijvoorbeeld door het zoeken met een metaaldetector, niet worden beschouwd als toevalsvondst. Indien een vondst wordt gedaan bij een ingreep in de bodem waarvoor een vergunning is verleend waarbij geen rekening is gehouden met het advies op de FAMKE, is er geen sprake van een toevalsvondst. Hierbij kan worden gedacht aan een vondst die wordt gedaan bij de bouw van een woning waarvoor de gemeente een bouwvergunning heeft verleend. Als er bij de verlening van deze vergunning geen rekening is gehouden met het advies op de FAMKE, bijvoorbeeld door archeologisch vooronderzoek eisen, is er geen sprake van een toevalsvondst en kan hiervoor dus geen subsidie worden aangevraagd. Wat wel wordt beschouwd als toevalsvondst zijn vondsten die worden gedaan bij een in-greep in de bodem waarvoor geen vergunning noodzakelijk was. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan het graven van een tuinvijver of het planten van een boom. In het geval van een destructief onderzoek kan wel sprake zijn van een toevalsvondst wanneer met de betreffende vondst in het PVE is geen rekening is gehouden. Verstoorder: Degene die als verstoorder wordt beschouwd is dus niet altijd degene die de fysieke verstoring veroorzaakt, maar kan ook degene zijn die de vergunning aanvraagt waarmee de verstoring mogelijk wordt gemaakt, bijvoorbeeld een bouwvergunning. 

Artikel 4: De hier genoemde doelen zijn uitgebreid beschreven in de Nota Erfgoed, Deelnota Archeologie, die in november 2003 door Provinciale Staten is vastgesteld.

Artikel 7, lid 2: Het is van belang dat de provincie betrokken wordt bij de planvorming van de activiteiten, onder andere in verband met de prioriteitstelling die de provincie bij veldwerk kan hanteren. Ook bij toevalsvondsten is het belangrijk dat de archeologische activiteiten waarvoor subsi-die wordt aangevraagd nog niet van start zijn gegaan.   

Artikel 7, lid 4 Bij de toelichting op artikel 2 is ingegaan op de vrijstelling voor de minimissteun in het EG-verdrag. Aangezien het de minimisbedrag per onderneming geldt kan zonder medewerking van de aanvrager niet worden vastgesteld of sprake is van de minimissteun. In dit lid is daar-om bepaald dat op de aanvrager de verplichting rust melding te maken van eerdere subsidies of andere steunmaatregelen. GS zal de aanvragers hierbij hulp bieden in de vorm van een modelverklaring bij het aan-vraagformulier. Met deze verklaring wordt ook zeker gesteld dat de subsidie achteraf kan worden gewijzigd indien na de subsidieverlening blijkt dat de vrijstelling voor de minimissteun (toch) niet van toepassing was. Zie de Awb artikelen 4:48 lid 1 onder c en 4:49 lid 1 onder b.

Artikel 8, lid 2 Hier wordt bepaald dat de normale beslistermijn niet van toepassing is indien het subsidiebesluit moet worden goedgekeurd door de Europese Commissie. In de praktijk wordt de mel-ding gedaan door tussenkomst van het coördinatiepunt staatssteun van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Permanente Vertegenwoordiging in Brus-sel. Voor het bepalen van het begin van het opschorten van de beslistermijn geldt de verzending door gedeputeerde staten van Fryslan aan het coördinatiepunt. Hoe lang de beslistermijn feitelijk wordt opgeschort is moeilijk te zeggen. Als regel beslist de Commissie binnen twee maanden op een verzoek. Indien naar het oordeel van de Commis-sie de melding niet volledig is wordt verzocht om aanvullende informatie en begint de termijn opnieuw te lopen.

Artikel 10: Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden de eis dat tijdens de uitvoering en na de afronding van het project duidelijk moet worden aangegeven dat het project (mede)gefinancierd is door de provincie Fryslân.

Hoofdstuk 2 - Archeologische voorlichting Om de bewoners en bezoekers van de provincie Fryslân gevoelig te maken voor het belang van archeologie is het nodig expliciet aandacht te besteden aan voorlichting en promotie.

Hoofdstuk 3 - Onderzoek in het kader van de ontwikkeling van de FAMKE De gemeente heeft de eerste verantwoordelijkheid voor het aanleveren van goed kaartmateriaal. Om gemeenten te ondersteunen bij deze taak kan de provincie een subsidie geven. Het project dient dan wel in nauwe samenwerking met de provincie tot stand te komen. Subsidie is mogelijk voor diverse archeologische onderzoeken die een beter inzicht geven in de archeologie van een bijvoorbeeld bepaald gebied, een bepaalde periode of een bepaald type vindplaatsen, zoals terpen. Het resultaat van het onderzoek kan worden verwerkt in de FAMKE. 

Artikel 25: Subsidie is niet bedoeld voor onderzoek dat moet worden uitgevoerd op grond van de herziening van de Monumentwet 1988.

Hoofdstuk 4 - Onderzoek in het kader van een toevalsvondst Artikel 30: Wanneer het eisen van een zorgvuldig voortraject de verantwoordelijkheid van de gemeente was, bijv. in het kader van de aanvraag van een bouwvergunning, ligt ook de verantwoorde-lijkheid voor het vervolg bij de gemeente. Hieruit vloeit voort dat wanneer de gemeente haar verantwoordelijkheid in dit kader niet voldoende neemt, een provinciale bijdrage achterwege blijft.