Beleidsregels bestuurlijke boete PW en IOAW/IOAZ Gooise Meren 2016

Ondertekening

TOELICHTING BELEIDSREGELS

Algemeen

Met ingang van 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (in de wandelgangen genaamd ‘fraudewet’) in werking getreden. Deze wet geldt voor alle sociale wetgeving. Dus o.a. ook voor de IOAW, IOAZ en BBZ. Op 24 november 2014 heeft de CRvB een uitspraak gedaan die de kern van de fraudewet raakt en grote gevolgen had voor de uitvoering. Op 23 juni 2015 heeft de CRvB uitspraken gedaan die specificiek bijstandszaken betroffen, in lijn van de eerdere uitspraak. In een uitspraak van 11 januari 2016 heeft de CRvB aangegeven hoe om te gaan met de draagkracht van de overtreder.

Naar aanleiding van de eerste uitspraak van de CRvB heeft de Minister op 16 december 2014 een brief naar de Tweede Kamer verzonden waarin hij de wijziging van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid aankondigt. Op 31 mei jl. is deze wet aangenomen door de Tweede Kamer. De vermoedelijke inwerkingtreding is 1 januari 2017. Deze uitvoeringsregels anticiperen op de komende wetgeving.

Toelichting per artikel

Artikelen die geen toelichting behoeven, worden niet genoemd.

Hoofdstuk 2 waarschuwing of boete

Op grond van de PW artikel 18a, lid 1 moet een boete worden opgelegd bijverwijtbare schending van de inlichtingenplicht (artikel 17 lid 1, PW of artikel 30c, lid 2 en 3, Suwi). Daarnaast moet de onterecht verstrekte uitkering worden ingetrokken, herzien en teruggevorderd.

Er is sprake van twee soorten fraude:

• 1.

  de zogenaamde nulfraude

• 2.

  de fraude waarbij ten onrechte uitkering is verstrekt en er sprake is van een benadelingsbedrag.

• 1.

  Nulfraude

  Als er sprake is van schending van de inlichtingenplicht zonder dat er teveel bijstand is uitbetaald, wordt er een waarschuwing opgelegd als er in de afgelopen twee jaar niet eerder een waarschuwing is afgegeven. Deze termijn wordt berekend vanaf de startdatum van de boetewaardige gedraging. Als na een waarschuwing opnieuw niet wordt voldaan aan de inlichtingenplicht dan kan een boete worden opgelegd tot een maximum van 10% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. Er moet dan wel een evenredigheidstoetsing plaatsvinden.

• 2.

  Uitkeringsfraude

  Als er sprake is van uitkeringsfraude, zijn er twee afdoeningsmogelijkheden:

  • a.

    bestuursrechtelijke afdoening als het benadelingsbedrag lager is dan € 50.000,-

    Uitzondering: fraudesignalen m.b.t. een gezamenlijke huishouding vanaf een vermoedelijk fraudebedrag van € 20.000,- kunnen strafrechtelijk worden afgedaan. Bij de start van het onderzoek moet aan de hand van objectieve criteria aannemelijk zijn dat het benadelingsbedrag boven de€ 20.000,- komt.

  • b.

    strafrechtelijke afdoening bij een benadelingsbedrag boven de € 50.000,- (aangifte).

Aangifte Openbaar Ministerie

Op grond van de aangifterichtlijn van het Openbaar Ministerie zijn er nog enkele situaties denkbaar waarin een strafrechtelijke afdoening mogelijk is, in plaats van een bestuursrechtelijke. Te denken valt aan de situatie waarin redelijkerwijs kan worden aangenomen, dat de betrokkene de boete bijna zeker niet betaalt. Er is overleg met het Openbaar Ministerie over deze kwestie, maar bij het opmaken van deze beleidsregels bestaat hierover nog geen duidelijkheid.

Opleggen boete

De procedure rond het opleggen van een boete is geregeld in Paragraaf 5.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). De bestuurlijke boete wordt beschouwd als een ‘criminal charge’ in de zin van artikel 6 EVRM. Deze bepaling stelt eisen aan de procedure, die voor het merendeel zijn vastgelegd in de Awb:

• -

  vermoeden van onschuld

• -

  cautie/zwijgrecht

• -

  hoorplicht

• -

  evenredigheidsbeginsel (staat de hoogte van de boete in verhouding tot de gedraging)

• -

  tweevoudige bestraffing of vervolging voor hetzelfde feit is uitgesloten

• -

  sanctie moet binnen een redelijke termijn worden opgelegd.

Bij boetes lager dan € 350,- kan een zogenaamde lichte procedure worden gevolgd. Dit betekent dat betrokkene niet hoeft te worden gehoord en het opmaken van een rapport niet verplicht is. Er hoeft geen sprake te zijn van functiescheiding. Bij boetes vanaf € 350,- is dit allemaal wel verplicht.

Verplichtingen bij procedures met een boete vanaf € 350,-

• 1.

  Informeren betrokkene door middel van een rapport*, dat voldoet aan de volgende eisen:

  • a.

    Er staat een datum op

  • b.

    De naam van de betrokkene

  • c.

    Welke verplichting is overtreden en wat houdt het in

  • d.

    Zo nodig, waar en wanneer dit is geconstateerd.

• 1.

  Zienswijze

  De betrokkene moet in de gelegenheid worden gesteld zijn zienswijze te geven. Dit kan schriftelijk (brief, mail) maar ook mondeling door middel van een gesprek op het gemeentehuis of telefonisch. Bij de uitnodiging voor het geven van de zienswijze moet het rapport, waarop het voornemen tot boeteoplegging is gebaseerd, worden meegestuurd. Voor alle stukken geldt dat dit in begrijpelijk taal moet gebeuren maar er bestaat niet zonder meer recht op een vertaling van het gehele dossier. Het criterium is het in staat kunnen zijn een adequate verdediging te voeren.

• 2.

  Horen

  Als betrokkene wordt gehoord, kan een deze door een beëdigde tolk worden bijgestaan, die door de gemeente wordt geregeld. Dit ook weer alleen als het noodzakelijk is voor een adequate verdediging.

• 3.

  Cautie/zwijgrecht

  Bij het horen van de betrokkene geldt het zwijgrecht. Niemand kan verplicht worden mee te werken aan zijn eigen veroordeling. Vooraf moet betrokkene worden gewezen op zijn zwijgrecht.

  Het is van belang om in het gespreksverslag op te nemen dat de cautie is gegeven. Als de cautie niet is gegeven, mag de verklaring niet als bewijs worden gebruikt.

  Voorbeeld: de gemeente krijgt een signaal dat betrokkene inkomsten uit arbeid heeft. Betrokkene wordt hiermee geconfronteerd en geeft aan deze inkomsten niet te hebben opgegeven. Hiermee staat schending van de inlichtingenplicht vast en is er mogelijk sprake van boetewaardig gedrag. Vanaf dat moment moet de cautie worden geboden.

Artikel 3 hoogte van de boete

Benadelingsbedrag

Voor de IOAW/IOAZ gaat het om het brutobedrag omdat dit een bruto uitkering is (daarbij opgeteld de eventuele bijzondere bijstand inclusief de individuele inkomenstoeslag).. De boete wordt dan ook over het brutobedrag berekend. Voor wat betreft de PW wordt de boete berekend over alle kosten van bijstand. En dat is de netto uitbetaling en de eventuele bijzondere bijstand (inclusief de individuele inkomenstoeslag).

De boete moet altijd binnen een bepaalde termijn kunnen worden terugbetaald. (zie onder ‘mate van verwijtbaarheid’). Ervan uitgaande dat men altijd over de beslagvrije voet van de bijstandsnorm moet kunnen beschikken, betekent dit dat in de meeste gevallen de boete lager is dan het oorspronkelijke boetebedrag. De boete kan nooit hoger worden vastgesteld dan het oorspronkelijke boetebedrag.

Omstandigheden van persoon en gezin

Denk hierbij aan individueel bepaalde financiële omstandigheden zoals hoge woonlasten of kosten van bijzondere aard waarvoor geen vergoeding mogelijk is. Of de situatie waarbij voor (minderjarige) kinderen of nieuwe partner de gevolgen groot kunnen zijn. De weging van deze omstandigheden vindt plaats op het moment dat de boete wordt opgelegd. (Let op: bij recidive zijn deze omstandigheden niet van belang voor het afzien van een boete. Reeds bij de eerst opgelegde boete is betrokkene al meegedeeld dat dit bij een volgende keer niet meer wordt meegewogen).

Artikel 4 Mate van verwijtbaarheid

Ernst van de gedraging (evenredigheidsbeginsel)

De hoogte van de boete moet evenredig zijn aan de overtreding. Dat wil zeggen welke verplichting is nu eigenlijk geschonden en welke boete hoort daarbij (evenredigheidsbeginsel). In de beschikking moet worden vastgelegd voor welke gedraging de boete wordt opgelegd en het boetebedrag.

Mate van verwijtbaarheid

Er zijn vier categorieën:

• 1.

  Opzet

• 2.

  Grove schuld

• 3.

  Normale/gemiddelde verwijtbaarheid

• 4.

  Verminderde verwijtbaarheid

• 1.

  Opzet (artikel 2a, lid 4, Boetebesluit)

  • ·

    Bewust handelen of nalaten waardoor de inlichtingenplicht niet of onvoldoende is nagekomen.

  • ·

    Betrokkene heeft aangegeven en toegegeven dat hij inlichtingenplicht niet is nagekomen om een lagere uitkering te voorkomen.

  • ·

    Betrokkene heeft werkzaamheden of uitbreiding van werkzaamheden niet gemeld of zegt te hebben gemeld of een melding vervalst

  • ·

    Betrokkene heeft de gezinssamenstelling, het inkomen van het gezin en/of vermogen verzwegen

• 2.

  Grove schuld (artikel 2a, lid 3, Boetebesluit)

  • ·

    Dit is een aan opzet grenzende mate van verwijtbaarheid en omvat ook grove onachtzaamheid.

  • ·

    Betrokkene heeft meerdere malen geen of onjuiste inlichtingen verstrekt waarbij bij eerdere overtredingen sprake is geweest van normale verwijtbaarheid

  • ·

    Er is sprake van een samenloop van omstandigheden die elk een normale verwijtbaarheid opleveren maar in samenhang leiden tot grove schuld.

Opzet of grove schuld moet door de gemeente worden bewezen.

• 3.

  Normale/gemiddelde verwijtbaarheid

  Als er geen sprake is van opzet, grove schuld of verminderde verwijtbaarheid. Van normale/gemiddelde verwijtbaarheid is bijvoorbeeld al sprake als iemand een duidelijk gestelde vraag foutief invult.

• 4.

  Verminderde verwijtbaarheid (Boetebesluit artikel 2a, lid 2)

  • ·

    Betrokkene verkeerde in onvoorziene en ongewenste omstandigheden waardoor het onmogelijk was om aan de inlichtingenverplichting te voldoen.

  • ·

    Betrokkene verkeerde in een zodanige geestelijke toestand dat de overtreding hem niet aan te rekenen valt.

  • ·

    Betrokkene heeft wijzigingen niet onverwijld doorgegeven maar heeft alsnog uit eigen beweging de juiste inlichtingen verstrekt.

  • ·

    De overtreding van de inlichtingenverplichting of de hoogte van het benadelingsbedrag is mede te wijten aan de gemeente.

  • ·

    Er is sprake van een samenloop van omstandigheden die op zich niet maar in onderlinge samenhang wel leiden tot verminderde verwijtbaarheid.

Artikel 8. Dringende redenen

De laatste mogelijkheid om af te zien van het opleggen van een boete is als er sprake van dringende redenen. Een dringende reden is bijvoorbeeld als er sprake is van onaanvaardbare gevolgen voor betrokkene. Bij recidive zijn dringende redenen nog beperkter omdat ook dan betrokkene al bij de eerste boete oplegging is geïnformeerd over de gevolgen bij recidive.

Overig

Termijnen

De boete moet worden uitgevoerd 13 weken na de dag waarop het rapport is gemaakt. Dit is een termijn van orde. De bevoegdheid om een boete op te leggen vervalt niet na 13 weken. De vervaltermijn voor een boete vanaf € 350,- is 5 jaar en 3 jaar voor een boete lager dan € 350,-. De vervaltermijn wordt opgeschort op de dag dat de gedraging wordt voorgelegd aan het OM. Deze eindigt als de gemeente weer bevoegd wordt voor het opleggen van een boete.

Tenuitvoerlegging boete

• 1.

  Lopende uitkering

  De boete wordt verplicht verrekend met de uitkering tot aan de beslagvrije voet.

• 2.

  Uitkering in andere gemeente/ander orgaan

  De gemeente die de boete heeft opgelegd, kan aan de andere gemeente verzoeken om de boete vanuit de uitkering te betalen, zonder dat daar een machtiging van de betrokkene voor nodig is. Dit geldt ook als betrokkene een uitkering ontvangt van een ander orgaan. Dan moet het verzoek uiteraard aan dit orgaan worden gedaan.

• 3.

  Geen uitkering

  In deze situatie kan er een betalingsregeling worden afgesproken. Voldoet betrokkene hier niet aan, dan volgt een aanmaning. Voldoet hij dan nog niet aan zijn verplichting dan kan er een dwangbevel worden uitgevaardigd. Dit levert een executoriale titel op en er kan beslag gelegd worden op de inkomsten.

Hoofdelijk aansprakelijk (artikel 18a, lid 9 PW)

Alle gezinsleden zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van een bestuurlijke boete. De boete wordt echter opgelegd aan degene die de inlichtingenplicht geschonden heeft. Dit kan een partner zijn maar ook beide partners.

Bezwaar en beroep

Bezwaar en beroep staat ook open voor de boeteoplegging. Dit bezwaar en beroep heeft geen schorsende werking. Dat betekent dat de boete ook betaald moet worden als het bezwaar en beroep nog niet onherroepelijk zijn geworden. Op grond van artikel 18a, lid 11 PW en artikel 20a, lid 11 IOAW en IOAZ, mag de rechter in beroep of hoger beroep de boete hoger vaststellen, maar in de praktijk gebeurt dit niet.

Samenloop boete

Het kan voorkomen dat betrokkene onjuiste inlichtingen verstrekt terwijl hij een uitkering krijgt van bijv. de WW en een aanvulling op grond van de PW. In dat geval kan zowel het UWV als de gemeente een boete opleggen. Dit levert twee boetebesluiten op.

Maar het kan ook zijn dat iemand onjuiste inlichtingen verstrekt terwijl hij zowel algemene bijstand als bijzondere bijstand ontvangt. Als dat er toe leidt dat er ten onrechte of tot een te hoog bedrag gelden zijn verstrekt, dan is er ook sprake van samenloop. In dit geval kan echter worden volstaan met één boetebesluit.

Evenredigheid

Boetes kunnen dus cumuleren. Als de cumulatie onevenredige gevolgen heeft, kan betrokkene dit aangeven en kan de boete zodanig worden aangepast dat er wel sprake is van evenredigheid. Ook de gemeente dient ambtshalve te letten op eventuele onevenredige gevolgen.

Eendaadse samenloop

Als er sprake is van een gedraging die meerder schendingen oplevert is het mogelijk om zowel de uitkering af te stemmen als een boete op te leggen. Bijvoorbeeld iemand weigert een huisbezoek waardoor geen of onvoldoende inlichtingen worden verstrekt over de woon- en leefsituatie. De weigering huisbezoek levert een afstemming op, op grond van artikel 53a, PW. Voor het niet verstrekken van de inlichtingen kan een boete worden opgelegd.

Voortgezette handeling

Samenloop maatregel

Op het moment dat een maatregel wordt opgelegd, wordt de uitkering lager en daarmee ook de beslagruimte. Dat betekent dat - afhankelijk van de hoogte van de maatregel – de boete in die maand voor een lager bedrag of zelfs helemaal niet verrekend kan worden.

Recidiveboete

Er is sprake van recidive als binnen 5 jaar na het onherroepelijk worden van de eerste bestuurlijke boete een tweede overtreding plaats vindt binnen dezelfde cluster van wetten.

De clusters zijn:

• -

  Volksverzekeringen (SVB)

• -

  Werknemersverzekeringen (UWV)

• -

  Sociale voorzieningen (gemeente)

Het moet om dezelfde gedraging gaan (schending van de inlichtingenplicht). Dus als iemand eerst inkomsten verzwijgt en later samenwoning verzwijgt, is er sprake van recidive. Een eerder afgegeven waarschuwing telt niet mee voor de recidivetermijn.

Frauderegister

Om vast te stellen of er sprake is van recidive is het belangrijk dat de overtreding goed en zorgvuldig wordt vastgelegd. Dit gebeurt op een aparte pagina van Suwinet.

Hoogte van de boete bij recidive

Bij recidive bedraagt de boete in principe 150% van het benadelingsbedrag. Het benadelingsbedrag is netto omdat in de wet is opgenomen dat de kosten van bijstand bepalend zijn voor de vaststelling van de boete. Wel moet er rekening worden gehouden met de mate van verwijtbaarheid.

Als er sprake is van nulfraude, dan wordt dit niet als recidive beschouwd. Er moet immers in beide gevallen sprake zijn van een benadelingsbedrag. Als bij de tweede overtreding geen sprake is van een benadelingsbedrag wordt volstaan met een waarschuwing.

Terug- en invordering