Kadernota Handhaving WWB/WIJ 2011-2014

Geconsolideerde tekst van de regeling

KADERNOTA HANDHAVING WWB/WIJ 2011-2014

 

 1. Inleiding

 

Handhaving is een belangrijk onderdeel van de uitvoering van de Wet werk en bijstand en de Wet investeren in jongeren. De afgelopen jaren hebben bij de afdeling Sociale Zaken wijzigingen in de werkwijze plaatsgevonden. Zo is het maandelijkse rechtmatigheidsformulier vervangen door een status- en mutatieformulier en is afgestapt van het integraal toetsen.

Ook zijn er door het kabinet nieuwe doelen gesteld, ook op het vlak van handhaving. Zo zijn er plannen om een bestuurlijke boete op bijstandsfraude in te voeren en om een cliënt bij fraude verplicht 3 maanden uit te sluiten van het recht op een uitkering. Op deze en andere plannen wordt in deze nota ingegaan, zodat we slagvaardig kunnen handelen zodra de regelgeving landelijk wordt vastgesteld.

 

Begin 2008 is de kadernota 2008-2010 Wet werk en bijstand vastgesteld. Die nota is per 1 januari 2011 vervallen en wordt vervangen door twee nieuwe nota’s.

Ten eerste wordt de kadernota Wet werk en bijstand vervangen door het Beleidskader Participatie, dat kaders stelt voor de uitvoering van de Wet participatiebudget. Het participatiebudget dekt kosten van (voornamelijk) inburgering, volwasseneneducatie en van re-integratie van uitkeringsgerechtigden.

 

Ten tweede wordt een Kadernota Handhaving aangeboden ter vaststelling. In de Maatregelenverordening WIJ en de Afstemmingsverordening WWB is geregeld dat de gemeenteraad iedere vier jaar een nota vaststelt waarin beleidsprioriteiten worden aangegeven ten aanzien van de uitvoering van de handhaving. De genoemde periode van 4 jaar maakt dat deze nota voor de termijn tot en met 2014 zal gelden.

 

Momenteel wordt door het kabinet gewerkt aan een nieuwe wet, die (mogelijk) de WWB, de WIJ, de Wajong en de Wsw gaat vervangen. Deze regeling gaat uit van “Werken naar vermogen”. Beoogde ingangsdatum is 1 januari 2012, maar het is nog niet duidelijk of deze datum gehaald wordt, en wat de precieze eisen zijn ten aanzien van (bijvoorbeeld) handhaving. Vooralsnog gaan we ervan uit dat deze kadernota handhaving voor de komende 4 jaar wordt vastgesteld. Mocht het zo zijn dat er nadere wettelijke bepalingen komen, dan wordt hier ambtelijk op ingespeeld en zullen wij tijdelijk met aanvullende en indien nodig vervangende voorstellen komen.

2. Terugblik periode 2008-2010

 

De afgelopen jaren heeft er veel plaatsgevonden op het gebied van handhaving. Kerngedachte is dat we de verantwoordelijkheid voor de handhaving zo laag mogelijk leggen, dus bij de cliënt. Ook wordt gewerkt aan een bewustwordingsproces bij de casemanager. Daarbovenop vind handhaving plaats door gespecialiseerde handhavingsmedewerkers. Tenslotte worden op de afdeling Sociale Zaken ten onrechte genoten uitkeringen teruggevorderd.

Handhavingsmedewerkers

De handhavingsmedewerker controleert de rechtmatigheid van uitkeringen. Naast controle achteraf, doen de handhavingsmedewerkers ook huisbezoeken om te beoordelen of mensen die een uitkering aanvragen wel aan de voorwaarden voldoen. Ook wordt een aparte beoordeling gedaan van alle nieuwe aanvragen, waarbij in het bijzonder wordt gekeken naar fraudesignalen.   Tenslotte houden de handhavingsmedewerkers zich intensief bezig met het verzamelen van digitale signalen.

Themacontroles

De afgelopen jaren is in het kader van handhaving ook gewerkt met themacontroles. Deze worden door de handhavingsmedewerkers uitgevoerd.

Een voorbeeld is de themacontrole waterverbruik die plaatsvond in 2009. In samenwerking met PWN werd gekeken naar opvallend waterverbruik. Opvallend laag (of hoog) waterverbruik kan aanleiding zijn voor een diepgaander onderzoek. Eén cliënt is als gevolg van deze controle uitgestroomd. Deze cliënt bleek op een ander adres te wonen.

 

Een andere themacontrole, die in 2010 is uitgevoerd was gericht op partieel werkenden. Uitgezocht werd wat de kansen op uitstroom waren voor mensen die parttime werkzaam zijn, en daarbovenop een aanvullende uitkering ontvangen. Het bleek dat 18 cliënten meer konden werken. De meesten van deze 18 cliënten werden geheel bijstandsonafhankelijk.

Hoogwaardig handhaven

Hoewel in de praktijk blijkt dat repressieve handhaving nodig is, wordt er naar gestreefd om de cliënt te bewegen zelfstandig de regels na te laten leven en indien er sprake is van fraude, deze in een vroeg stadium te signaleren en daarmee grotere fraude waar mogelijk te voorkomen. 

Handhaven is meer dan controle en repressie achteraf. Handhaven is het geheel van activiteiten die er gezamenlijk voor moeten zorgen dat de cliënt de wet- en regelgeving uit zichzelf naleeft. Dit houdt ook in dat de cliënt goed en tijdig geïnformeerd moet worden en optimaal bediend.  Hoogwaardig handhaven gaat hierbij uit van goede informatie vooraf, en het wegnemen van overbodige drempels en procedures. Wat wij precies verstaan onder hoogwaardig handhaven, wordt in deze nota nader uitgewerkt.

 

In het kader van het hoogwaardig handhaven hebben wij per 1 april 2010 de rechtmatigheidsformulieren afgeschaft en vervangen door status- en mutatieformulieren. Dit  betekent voor een cliënt dat niet meer iedere maand een formulier ondertekend en ingeleverd hoeft te worden. Alleen als er sprake is van (wisselende) inkomsten of wijzigingen die van invloed zijn op het recht of de hoogte van de bijstand, moet dit worden doorgegeven. 

 

Per 1 januari 2008 is de Wet eenmalige gegevensuitvraag in werking getreden. Deze wet regelt dat overheden geen informatie mogen vragen die (eventueel bij een andere overheidsinstelling) al bekend is. In dit verband zijn alle werkprocessen doorgelopen, en is kritisch gekeken naar welke informatie nodig is van cliënten om een aanvraag te kunnen beoordelen.

 Een andere belangrijke stap in het hoogwaardig handhaven is het afschaffen van de integrale toetsing. In het verleden werden alle besluiten die namens het college werden genomen, getoetst door een kwaliteitsmedewerker die gemandateerd was om namens het college het besluit te nemen. Hierbij werd ook de juridische juistheid van het besluit beoordeeld. Per 1 oktober 2007 is de integrale toetsing afgeschaft. Uiteraard wordt in het geval van twijfel of ingewikkelde gevallen, het oordeel van een collega casemanager of een kwaliteitsmedewerker betrokken in het besluit. Ook wordt, in het kader van interne controle, achteraf steekproefsgewijs gecontroleerd of de besluiten kwalitatief voldoende zijn.

Het gevolg van het afschaffen van de integrale toetsing is dat de casemanager meer verantwoordelijkheid heeft voor de kwaliteit van zijn werk. Dit komt de kwaliteit ten goede. Ook kunnen aanvragen sneller worden afgehandeld. Daarnaast hebben de kwaliteitsmedewerkers meer tijd voor daadwerkelijke kwaliteitsverbetering en coaching.

Informatievoorziening

Een cliënt moet goed op de hoogte zijn van zijn rechten en zijn plichten. Iedere cliënt krijgt bij aanvraag levensonderhoud een map mee waarin de belangrijkste informatie zit. Daarnaast pogen wij via folders en de internetsite van de gemeente, de informatie goed toegankelijk te maken. Hierbij maken we gebruik van de website “berekenuwrecht”. Hiermee kan iedere burger aan de hand van zijn inkomensgegevens bepalen waar hij recht op heeft. De website www.berekenuwrecht.nl berekent naast landelijke regelingen als huurtoeslag, voor inwoners van Heerhugowaard ook alle gemeentelijke aanvullingen. 

T erugvordering en verhaal

Bij de afdeling Sociale Zaken wordt terugvordering van ten onrechte genoten bijstand en verhaal op onderhoudsplichtigen uitgevoerd door gespecialiseerde medewerkers. Er hebben de afgelopen jaren aanpassingen plaatsgevonden in de werkwijze, als gevolg van de inwerkingtreding van de vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht.  

 

Een deel van de terugvordering heeft betrekking op ten onrechte genoten bijstand. Hieronder staat een overzicht van de ontvangsten en eindsaldi (dat zijn dus de openstaande bedragen aan het einde van het jaar) voor wat betreft de ten onrechte genoten bijstand.

Jaar .....................................Ontvangst....................Eindsaldo

2009 ....................................€ 142.763 ................... € 764.022

2010 ....................................€ 117.868 ....................€ 864.658

3. Doelstellingen periode 2011-2014

Mensen moeten meedoen aan arbeidsmarkt en samenleving. Een uitkering is een laatste vangnet dat alleen bedoeld is voor mensen die het echt nodig hebben.

                                            

Uitgaande van het concept van het hoogwaardig handhaven, dat in deze nota verder wordt uitgewerkt, is handhaving meer dan alleen repressief fraude opsporen en sanctioneren. Hoogwaardige handhaving beoogt dat een cliënt uit eigen beweging de regels naleeft. Dit kan worden bereikt door goede dienstverlening, positieve bejegening, goedwerkende informatievoorziening over rechten en plichten maar ook het gevoel dat de kans dat eventuele fraude wordt ontdekt, groot is.

 

Het doel is dat zo min mogelijk inwoners van Heerhugowaard afhankelijk zijn van een uitkering en dat degenen die wel afhankelijk zijn van een uitkering, deze rechtmatig ontvangen. Het bereiken van dit doel brengt verschillende beleidsterreinen met elkaar samen. Naast goede handhaving, is uiteraard ook een effectief re-integratiebeleid essentieel. Maar ook zaken als huisvestingsbeleid, onderwijs en jeugdbeleid hebben (indirect) invloed op de grootte van de bijstandspopulatie. 

3.1 Effectindicatoren (1)

In de begroting 2011 is de volgende effectindicator vastgesteld die betrekking heeft op het handhavingsbeleid:

Effectindicator 1 .........................2009 ...2010....2011 ....2012....2013

% huishoudens met een

uitkering (bron: wijkmonitor) ........2%......-..........3%...................3%

Hierbij dient te worden aangemerkt dat hier niet alleen gedoeld wordt op uitkeringen van de gemeente, maar ook op bijvoorbeeld werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.

 

Onder programma 5 (dienstverlening) is de volgende effectindicator vastgesteld:

Effectindicator 2 .........................2009...2010......2011....2012.....2013

rapportcijfer burger als klant 

(bron: www.

waarstaatjegemeente.nl) .............7,8.....7,5..........7,8 .....7,8........ 7,8

Hoogwaardig handhaven leert dat een tevreden klant (tevreden over de dienstverlening door Sociale Zaken, maar ook over de gemeente en overheid in het algemeen), meer geneigd is uit zichzelf de regels na te leven. Hiertoe wordt tweejaarlijks een klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd.

 

Wij zijn van mening dat bovenstaande twee effectindicatoren onvoldoende inzicht geven in de effecten van het handhavingsbeleid. Wij voegen nog een effectindicator toe, alsook een aantal prestatie-indicatoren.

 

De derde effectindicator, die wordt toegevoegd, is de volgende:

Effectindicator 3 (NIEUW) .........2007.....2010....2011....2012......2013

Tevredenheid klanten Sociale

Zaken (bron: klanttevreden-

heidsonderzoek) ......................7,0.........-..........7,5 ......-...........7,5

Noot 1: Waarden die cursief zijn gedrukt betreffen streefwaarden (vanaf 2011), waar een waarde recht is gedrukt betreft het een bereikt resultaat uit het verleden (tot en met 2010)

3.2 Prestatie-indicatoren

Prestatie-indicator 1 (NIEUW) ...... ....2009....2010......2011.....2012.....2013

Het aantal kalenderdagen waar

binnen een aanvraag levensonder-

houd gemiddeld wordt afgehandeld .....28 .....28..........24......... 24........ 24

Prestatie-indicator 2 bezwaarschriften .....2009...2010...2011...2012......2013

Aantal ingediend .....................................88.......80.....75........ 70........ 65

percentage ingetrokken ..........................48%.....39% ..50% ...50% ...50%

Aantal gegrond / gedeeltelijk gegrond ......4..........4.......0.......... 0........ 0...

Toelichting: Een bezwaarschrift geeft een signaal dat er iets niet goed gaat. Of het besluit is niet goed genomen, of het is niet goed gecommuniceerd. Een ingediend bezwaarschrift kan worden ingetrokken. Dit kan betekenen dat de klant via mediation ervan wordt overtuigd dat het bezwaar geen kans maakt, of er kan een nieuwe primaire beschikking worden afgegeven.

Hierdoor wordt voorkomen dat onnodig bezwaartrajecten worden gevolgd.

Op dit moment loopt er een pilot pre mediation. In dit kader worden medewerkers aangeleerd om bij de primaire behandeling van een aanvraag mediationtechnieken toe te passen. Verwacht wordt dat mensen minder snel in bezwaar zullen gaan als de medewerker bij een (afwijzende) beschikking een mondelinge toelichting geeft. Vaak is een bezwaarschrift namelijk het gevolg van onbegrip.

Als toch wordt gekozen het bezwaartraject in te gaan, dan moet voldoende zekerheid bestaan dat de klant niet alsnog gelijk krijgt. Er wordt dan ook naar gestreefd naar nul gegronde bezwaarschriften.

 

Het is erg lastig om prestatie-indicatoren vast te stellen die direct te maken hebben met  handhavingsacties. Het is niet logisch om vooraf te sturen op aantallen maatregelen of handhavingsonderzoeken, ongeacht of een hoog of een laag aantal wordt nagestreefd. Het aantal kan immers hoger worden als het preventieve traject wordt verwaarloosd, en het kan lager worden door “een oogje dicht te knijpen”.

Om inzicht te geven in de intensiteit van de handhavingsactiviteiten, geven wij de onderstaande  prestatie-indicatoren weer:

Prestatie-indicator 3 (NIEUW) ........2009.....2010....2011.....2012.....2013

Aantal uitgevoerde handhavings-

onderzoeken ...............................53 .........121......120...... 120........ 120

aantal afgelegde huisbezoeken ... ..NG........ NG....... 80........8 0.......... 80

N.B.:

• Het aantal handhavingsonderzoeken kan fluctueren, bijvoorbeeld als gevolg van een themacontrole waar veel individuele onderzoeken uit voortvloeien.

• het aantal huisbezoeken is de voorgaande jaren niet als zodanig geregistreerd in SZW-net. Vanaf 2011 worden de huisbezoeken wel vastgelegd.

Terugvordering

Terugvordering kan worden opgesplitst in ten onrechte genoten uitkering en leenbijstand. Ten aanzien van de ten onrechte genoten uitkering willen wij jaarlijks een bepaald deel invorderen.

Prestatie-indicator 4 (NIEUW)......2009....2010.....2011....2012.....2013

% ingevorderd van openstaand

bedrag ten onrechte genoten

uitkering ...................................17,9% ..15,4% ..20% ..20% ......20%

3.3 Operationele doelstellingen handhaving

Voor de periode 2011-2014 willen we de handhaving verder professionaliseren en meer de mogelijkheden benutten van digitalisering.

Benutten van digitale mogelijkheden

In het kader van hoogwaardig handhaven, is het van belang om goede service te verlenen aan de cliënt. Dit verhoogt het draagvlak om zich aan de regels te houden. Om die reden wordt de komende jaren steeds meer gebruik gemaakt van digitale mogelijkheden: cliënten kunnen hun informatie digitaal verzamelen, digitaal een afspraak maken en digitaal bepaalde aanvragen doen. Dit zal uiteraard niet ten koste gaan van de andere mogelijkheden om contact te zoeken met de gemeente, zoals telefonisch of aan de balie.

Aan de andere kant willen we de mogelijkheden om digitaal fraude op te sporen ook optimaliseren. Mogelijkheden van bestandskoppeling, bijvoorbeeld het inlichtingenbureau, worden indien nodig toegepast. Ook wordt een start gemaakt met het digitaal rechercheren.

Professionalisering

De relatie tussen de cliënt en de medewerker van de gemeente verandert. De casemanager wordt meer integraal verantwoordelijk voor de cliënt, inclusief een eventueel bezwaar- en beroepstraject en schuldhulpverlening. Dit komt de kennis van en de relatie met de cliënt ten goede en bevordert de naleving van de regels.

In dit kader wordt ook de fraudealertheid van casemanagers vergroot.

4. Handhavingsbeleid 2011-20144.1 Hoogwaardige handhaving

Een strenge controle aan de poort en de inzet van handhavingspecialisten hebben geleid tot een daling van het aantal toegekende nieuwe bijstandsaanvragen. Het huisbezoek heeft hierbij als controle-instrument een nieuwe impuls gekregen en wordt indien nodig ingezet. De procedure rond het afleggen van een huisbezoek en regels die daarbij in acht moeten worden genomen, zijn vastgelegd in het protocol huisbezoek en buurtonderzoek dat is vastgesteld door het College van B&W.

De handhavers zijn als ondersteuner en adviseur van de casemanagers niet meer weg te denken uit het controleproces. Door hun specialistische kennis en ervaring met fraudeonderzoeken leveren zij een waardevolle bijdrage aan het handhavingsproces en stimuleren zij het fraudebewustzijn van de medewerkers.

 

Hoogwaardig handhaven is echter meer dan alleen controle op maat. Weliswaar levert de intensieve controle goede resultaten op, maar handhaving wordt pas echt efficiënt als ook de kans op overtredingen tot een minimum kan worden beperkt. Om dit te bereiken zal tevens moeten worden geïnvesteerd in verbetering van informatievoorziening en het optimaliseren van de dienstverlening waardoor clliënten minder snel geneigd zullen zijn bewust of onbewust de regels te overtreden.

4.2 Een integrale werkwijze

Handhaving is het geheel aan activiteiten die er gezamenlijk voor moeten zorgen dat (potentiële) cliënten van de afdeling Sociale Zaken de wet- en regelgeving uit zichzelf naleven. Hoogwaardig Handhaven gaat uit van de gedachte dat de kans dat mensen zich spontaan aan wet en regels houden, groter wordt als zij:

• - goed en tijdig geïnformeerd worden over hun rechten en plichten in de bijstand;

• - de regels – en de controles die daaruit voortvloeien – accepteren.Dit kan worden bereikt door het wegnemen of verminderen van organisatorische en procedurele drempels;

• - de pakkans bij overtreding als hoog ervaren;

• - voldoende worden afgeschrikt door opgelegde én uitgevoerde straffen.

Ad. 1: Vroegtijdig informeren

Het is van groot belang dat cliënten voldoende en tijdig worden voorgelicht, waardoor fraudesituaties uit onwetendheid kunnen worden voorkomen.

 

Deze voorlichting wordt mondeling (in alle contacten met de cliënt), via informatie in de Stadskrant en in duidelijk geformuleerde besluiten naar buiten gebracht. Hierbij wordt gepoogd zoveel mogelijk kanalen te gebruiken, teneinde zoveel mogelijk nuggers te bereiken. Aanvullend op de cliëntgebonden voorlichting kan het preventief werken indien voorlichting wordt gegeven over bijvoorbeeld de werkwijze bij de uitvoering van het fraudebeleid.

 

We reiken aan iedere nieuwe cliënt een informatiemap uit. In de Informatiemap, die actueel wordt gehouden, staan de belangrijkste rechten en plichten opgesomd, maar wordt ook uitleg gegeven over armoedebeleid, schuldhulpverlening en re-integratie.

De cliënt krijgt bij de intake een dienstverleningsgesprek. Hierin wordt de cliënt voorgelicht over de werkwijze van de afdeling en de rechten en plichten waar hij mee te maken krijgt, zowel op het gebied van inkomen, armoedebeleid als re-integratie. In het dienstverleningsgesprek worden dus de activiteiten die voor een rechtmatige en doelmatige uitvoering noodzakelijk zijn, gecombineerd.

 

De website www.berekenuwrecht.nl geeft duidelijk inzicht in alle regelingen waar een cliënt recht op heeft, zowel de landelijke als lokale.

 

De komende jaren zullen wij de informatievoorziening verder ontwikkelen. Digitale mogelijkheden worden verder benut en de informatie op de website wordt actueel gehouden.

 

Ad. 2: Optimalisering dienstverlening

Een optimale dienstverlening kan, door het vergroten van het gemak voor de cliënt en het wegnemen van belemmeringen, een bijdrage leveren aan de naleving van de rechten en plichten van cliënten. Kernbegrippen hierbij zijn duidelijkheid en klantgerichtheid.

Mensen kunnen door onduidelijke informatie een verkeerd verwachtingspatroon krijgen. Het moet de klant duidelijk zijn welke informatie op welk moment en op welke wijze gemeld dient te worden. Een directe terugkoppeling, indien afspraken niet worden nagekomen en een directe controle van verstrekte informatie, draagt bij aan een serieus imago van de afdeling.

 

Zaken die irritaties oproepen (zoals het vragen om informatie die al bekend is) worden voorkomen. In dat kader zijn al een aantal stappen genomen: de rechtmatigheidsformulieren zijn afgeschaft, het digitaal klantdossier voorziet in gegevensuitwisseling tussen de instanties die samenwerken in de keten van werk en inkomen.

 

Op dit moment wordt, in het kader van he project reductie administratieve lasten, de bewijslast bij bijstandsaanvragen/heronderzoeken onder de loep genomen. Gegevens die niet strikt noodzakelijk zijn, reeds in het bezit zijn van de gemeente, of die op een ander wijze verkrijgbaar zijn, worden niet langer gevraagd aan de klant.

 

Er wordt nader onderzoek gedaan om te komen tot eenvoudiger en sneller aanvragen van bijstand en aanverwante regelingen zoals het armoedebeleid. Hiertoe worden de mogelijkheden van het project DKD2 benut. Het project DKD2 is een vervolg op het afgeronde project DKD (digitaal klantdossier). Het DKD is een verplichte koppeling tussen de gegevens van de instanties in de Keten van Werk en Inkomen.

DKD2 voorziet in een verdere ontwikkeling van deze koppeling door er onder meer digitale aanvraagmogelijkheden aan te koppelen.

 

Tegelijk wordt gewerkt aan het toevoegen van de producten van Sociale Zaken aan het mid-office. Dit betekent dat, ongeacht of iemand voor een paspoort, een langdurigheidstoeslag of voor een uitkering naar het gemeentehuis komt, hij door dezelfde medewerker te woord wordt gestaan. In het verlengde hiervan willen we speciaal voor de bijzondere bijstand een snelloket invoeren, waardoor mensen binnen 15 minuten een beschikking krijgen op hun aanvraag.

 

Een ander punt dat de komende jaren aandacht krijgt is het verbeteren van het beeld van de cliënt. Veel gegevens zijn nu verspreid over meerdere systemen. SZWnet wordt uitgebreid met schuldhulpverlening. De Huygenpas en het Schoolfonds zijn al opgenomen in SZWnet. Ook wordt een fraudemodule toegevoegd aan SZWnet, waardoor alle medewerkers die zich met cliënten bezighouden, een totaalbeeld hebben van wat er speelt. Hierdoor kan de cliënt veel beter worden ondersteund.

 

Ten behoeve van het verbeteren van het beeld van de cliënt, willen we toewerken naar een allround consulent A, die zich zowel bezighoudt met algemene bijstand, als met re-integratie, schuldhulpverlening, armoedebeleid, bezwaar en beroep, terugvordering en verhaal. Hierdoor ontstaat een integrale benadering van de cliënt, die daarmee beter en efficiënter bediend kan worden.

 

Periodiek moet worden nagegaan aan welke drempels cliënten zich storen of weerstand oproepen en daarmee een spontane nalevingbereidheid in de weg kunnen staan. Dit kan door cliënten tijdens contactmomenten actief om feedback te vragen. Een ander belangrijk meetinstrument is een klanttevredenheidsonderzoek. Wij willen eens per twee jaar een dergelijk klanttevredenheidsonderzoek uitvoeren. Hier zal de samenwerking met de Cliënten adviesraad (CAR) worden gezocht. De CAR beveelt aan het onderzoek vooral kwalitatief van aard te laten zijn en de opzet van het onderzoek te combineren met dat voor de WMO.

Ad. 3: Vroegtijdige detectie & afhandeling (controle op maat)

Sinds de invoering van Hoogwaardig Handhaven is sterk ingezet op de nieuwe wijze van controle: “controle op maat”. Dit systeem gaat uit van een gedifferentieerde, doelgerichte inzet, oftewel alleen controleren waar dat echt nodig is en de kans op fraude het hoogst.

 

De signaalsturing levert goede resultaten op. Door het toenemend aantal informatiebronnen waar Sociale Zaken over beschikt, kan veel fraude vroegtijdig worden gedetecteerd en blijft de financiële schade voor de gemeente beperkt.

Het ministerie gaat een proefproject starten waarbij casemanagers pro-actief en op maat worden geïnformeerd over het feit dat cliënten met wie zij contact hebben, hebben gewerkt. Wij volgen de uitkomsten van dit project met interesse.

 

In het handhavingsprogramma 2011-2014 van  het Ministerie van SZW staat dat de komende jaren meer aandacht zal worden besteed aan het uitvoeren van internet research. De RCF’s (regionaal coördinatiepunt fraudebestrijding) ondersteunen de gemeenten hierbij. Inmiddels heeft een aantal medewerkers een cursus digitaal rechercheren gevolgd.

 

Ook gaat de Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) een Digitaal Onderzoeksnetwerk (DON) bouwen. Dit DON biedt ook voor gemeenten efficiencywinst omdat digitale bestanden sneller met behulp van onderzoekssoftware kunnen worden geanalyseerd.

 Een belangrijk controle-instrument is het huisbezoek. Dit controle-instrument wordt alleen gebruikt als de informatie die nodig is voor het onderzoek, niet op andere wijze met hetzelfde resultaat verkregen kan worden. Bovendien moet er, om consequenties te kunnen verbinden

aan het recht op uitkering, altijd een aanleiding (een redelijk vermoeden van fraude) zijn om een huisbezoek af te leggen. Bij het huisbezoek wordt de expertise ingeroepen van een handhavingsmedewerker.

De handhavingsmedewerker beoordeelt alle aanvragen levensonderhoud, waarbij gericht gekeken wordt naar fraudesignalen.

 

Om beter inzicht in de cliënt te krijgen, maken wij gebruik van themacontroles. We proberen naast de reguliere handhavingsactiviteiten, één themacontrole per jaar uit te voeren. Van deze themacontroles wordt een verslag gemaakt dat ter kennisname naar het college wordt gestuurd. 

 

De komende periode wordt gewerkt aan de fraudealertheid van casemanagers. Het is nuttig om periodiek hierin een training te volgen, zodat fraudesignalen adequaat worden gesignaleerd. Hierbij zal speciale aandacht worden besteed aan digitale bronnen van fraudesignalen.

 

Ad. 4: Daadwerkelijk sanctioneren

De geloofwaardigheid van het handhavingsbeleid staat of valt met de reactie van de gemeente indien er sprake is van het niet naleven van de regels. Dit beleid moet helder zijn en door iedereen binnen de organisatie worden uitgedragen. Het sanctioneren moet een preventief effect hebben. Voorkomen moet worden dat cliënten die zich wel aan de regels houden, zich aangemoedigd voelen om (incidenteel) over de schreef te gaan. Daartoe moet een zichtbaar ‘lik op stuk’ beleid worden gevoerd.

Aandacht moet ook besteed worden aan het niet nakomen van opgelegde verplichtingen bij re-integratie. Signalen die hierop duiden worden direct opgepakt door de casemanager.

 

Regionaal zal gekeken worden naar het gelijktrekken van het maatregelenbeleid. Steeds meer wordt samengewerkt, voornamelijk op het vlak van re-integratie.

Door het nieuwe kabinet is de wens aangekondigd om te komen tot een standaardmaatregel van 3 maanden uitsluiting van de uitkering, in het geval van fraude. We wachten af wat de precieze uitwerking hiervan gaat worden. We willen ervoor waken dat cliënten onevenredig hard worden getroffen door een dergelijke maatregel. Ook moet gewaakt worden voor verder verval in het criminele circuit, als een cliënt 3 maanden geen inkomen heeft.

 

In voorkomende gevallen wordt de samenwerking gezocht met de regionale Sociale Recherche in Alkmaar. Dit kan het geval zijn als een het fraudebedrag meer bedraagt dan € 10.000, of als specifieke expertise gevraagd wordt.

 

Een ander voornemen van het kabinet is om te komen tot een bestuurlijke boete in het geval van fraude. Op dit moment kunnen gemeenten alleen maar maatregelen opleggen, die gebaseerd zijn en in mindering worden gebracht op een nog te ontvangen uitkering. Als een cliënt na fraude geen aanspraak meer heeft op een uitkering, kan er ook geen maatregel op worden gelegd.

Een boete is daarom een goede aanvulling op het gemeentelijke maatregelenbeleid.

 

Terugvordering is het sluitstuk van een effectief handhavingsbeleid. In het Beleid Terugvordering is vastgelegd hoe de gemeente ten onrechte ontvangen gelden terugvordert.