Beleidsregel van het dagelijks bestuur van ISD BOL houdende regels omtrent debiteuren (Beleidsregels Debiteuren ISD BOL 2020)

Ondertekening

Hoofdstuk 6 Toelichting op de uitvoeringsregels

Algemene toelichting

Terugvordering is op basis van de nieuwe fraudewet (Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving) verplicht voor terugvordering van ten onrechte of tot een te hoog ontvangen bedrag aan bijstand als gevolg van schending van de inlichtingenplicht (op basis van artikel 58 lid 1 Participatiewet en artikel 25 lid 1 IOAW). In alle andere gevallen is terugvordering nog steeds een bevoegdheid.

Bijvoorbeeld terugvordering omdat iemand later over middelen is gaan beschikken die betrekking hebben op dezelfde periode. Omdat terugvordering in die gevallen een bevoegdheid is (op basis van artikel 58 lid 2 en artikel 59 Participatiewet en artikel 25 lid 2 en 3 en artikel 26 IOAW), kan nog steeds worden afgezien van terugvordering van kruimelbedragen.

Echter, de regels om in aanmerking te komen voor een IAU of MAU vanwege een tekort op het

inkomensdeel zijn aangescherpt. In het kader van de MAU wordt door de Toetsingscommissie

Participatiewet nadrukkelijk bekeken of het handhavingsbeleid (inclusief het debiteurenbeleid) op orde is. Hierbij wordt door de Toetsingscommissie geen onderscheid gemaakt tussen verplichte terugvorderingen als gevolg van schending van de inlichtingenplicht en de bevoegdheid tot terugvordering (in alle overige gevallen).

In deze aangepaste beleidsregels debiteuren is derhalve de regel geschrapt dat vorderingen tot € 50,- uit doelmatigheidsoverwegingen niet worden teruggevorderd. Dit geldt ook voor vorderingen tot € 125,- die het gevolg zijn van een fout van ISD BOL. Dit betekent dat alle teveel betaalde bijstand wordt teruggevorderd, ook ingeval van kruimelbedragen.

Artikelsgewijze toelichting

Toelichting vindt plaats voor zover deze nodig is. Waar artikelen voor zich spreken blijft toelichting achterwege.

Hoofdstuk 1 Algemene Bepalingen

Artikel 2 - Toetsingskader

In dit artikel wordt het algemeen toetsingskader aangegeven.

Lid 1

In het eerste lid van dit artikel wordt aangegeven dat de terugvorderingsgronden gestoeld moeten zijn op

de Participatiewet/IOAW (limitatieve opsomming).

Lid 2

In het tweede lid van dit artikel wordt aangegeven dat het Dagelijks Bestuur ten volle gebruik maakt van de in de Participatiewet, de IOAW en IOAZ genoemde mogelijkheden tot verrekening.

Lid 3

In het derde lid wordt er op gewezen dat er mogelijk bijzondere regels zijn vastgesteld voor bepaalde vormen van bijzondere bijstand. Deze zijn dan opgenomen in de beleidsregels die betrekking hebben op deze specifieke vormen van bijstand. Op deze beleidsregels dient ook te worden getoetst.

Lid 4 en 5

In deze twee leden worden de minimale vereisten voor een besluit tot terugvordering respectievelijk een besluit tot verhaal aangegeven zoals deze ook vermeld staan in Schulinck. Dit om het toetsingskader duidelijk af te bakenen voor wat betreft de minimale eisen van een besluit. Nadere regels worden nog vastgesteld in het kader van KMS (waarschijnlijke benaming: "minimale kwaliteitseisen debiteuren").

Hoofdstuk 2 Terugvordering

Artikel 3 - Bevoegdheid tot herziening en terugvordering van bijstand

Lid 1

Dit artikel kan als zogenaamd kapstokartikel worden gezien. De Participatiewet/IOAW kent geen plicht tot herziening en terugvordering op grond van artikel 58 lid 2 en 59 Participatiewet / artikel 25 lid 2 en 3 en 26 IOAW maar een bevoegdheid. Dat betekent dat een algemene beleidsregel, waarbij wordt uitgesproken dat gebruik wordt gemaakt van die bevoegdheid, transparantie en rechtszekerheid biedt en bovendien willekeur wordt voorkomen. Met betrekking tot terugvordering bestaat er een verplichting tot

terugvordering op grond van artikel 58 lid 1 Participatiewet respectievelijk artikel 25 lid 1 IOAW. Deze artikelen worden dan ook niet in deze paragraaf genoemd.

Lid 2

In het tweede lid van dit artikel is opgenomen dat de bevoegdheid als plicht wordt uitgevoerd. Van die verplichting tot uitvoering zijn uitgezonderd die gevallen die in deze beleidsregels zijn opgenomen.

De Participatiewet/IOAW en overige wetten zoals de Awb en het Burgerlijk Wetboek kennen een aantal beperkingen op het gebied van terugvordering. Algemene regels in verband met verjaring staan hierin opgenomen en dienen te worden gerespecteerd.

Daarnaast is er jurisprudentie op dit gebied die telkens voortschrijdt. Voorbeeld hiervan is de 6 maanden leer. Deze jurisprudentie houdt in dat een bestuursorgaan een bevoegdheid tot terugvordering niet kan uitoefenen ter zake van betalingen die gedaan zijn meer dan zes maanden na de ontvangst van een signaal waaruit het uitvoeringsorgaan had moeten afleiden, dat ten onrechte of te veel wordt betaald. Zie CRvB 24-07-2007, nr. 06/3899 WWB en CRvB 21-10-1994, nr. 93/135 AOW. Er zijn echter meer algemene rechtsregels ontwikkeld in de jurisprudentie op basis waarvan geheel of gedeeltelijk van terugvordering moet worden afgezien. Zo zijn er expliciet situaties geformuleerd in de rechtspraak waarbij van brutering dient te worden afgezien. Omdat deze ontwikkeling niet stilstaat is hier gekozen voor een algemene formulering dat met deze ontwikkelingen rekening wordt gehouden. De publicaties in het handboek van Schulinck, dat door de ISD BOL als

referentiekader voor de uitleg van de Participatiewet wordt gehanteerd geldt hierbij als aanknopingspunt voor de beoordeling of iets vaste jurisprudentie is.

Artikel 4 - Afzien van herziening, intrekking of terugvordering

Lid 1

Inherent aan het nemen van een besluit tot herziening en/of terugvordering is dat er zich dringende redenen kunnen voordoen. Als gevolg van die dringende redenen kan dan besloten worden (ex artikel 4:84 Awb) af te zien van herziening en terugvordering. Het is niet mogelijk een limitatieve opsomming te geven van dringende redenen. Dat zou ook geen recht doen aan de individuele omstandigheden die dus bij uitstek verschillend zijn. Bij de beoordeling of er dringende redenen zijn om af te zien van herziening of terugvordering, kan aansluiting worden gevonden bij de jurisprudentie die op dit punt onder de WWB, Participatiewet, IOAW en de Abw is gevormd.

Lid 2

Als algemene leidraad kan daarbij gelden dat enkel financiële argumenten en/of perspectief op uitstroom onvoldoende aanleiding biedt om dringende redenen aan te nemen. Bovendien is uit de jurisprudentie gebleken dat het vooral aan de belanghebbende is om zijn omstandigheden dermate aan te kaarten dat daaruit de aanwezigheid van dringende redenen is te destilleren. De eigen verantwoordelijkheid van de belanghebbende speelt hierbij dus een grote rol.

Lid 3

Dit lid is bedoeld om de situatie te vermijden dat men eindeloos geconfronteerd wordt met een mogelijke vordering van de ISD BOL. De situatie doet zich met name voor indien er sprake is van mogelijke inkomsten uit een nalatenschap waarbij er sprake is van een langstlevende echtgenoot of indien er vorderingen uit ingewikkelde boedelscheiding of conflicten over alimentatie zijn waarvoor jarenlange procedures lopen. Zo lang de cliënt een uitkering ontvangt kan een dergelijke omstandigheid bewaakt worden en dient dit ook te gebeuren door de consulent. Nadat de uitkering beëindigd wordt dient het echter op enig moment duidelijk te zijn voor de cliënt in hoeverre er nog sprake is van mogelijke

vorderingen van ISD BOL en hoe hoog deze zijn (rechtszekerheidsbeginsel). Indien na vijfjaar nog niet duidelijk is of er sprake is van achteraf ontvangen middelen is het redelijk dat daarna geen onderzoek meer plaatsvindt. De cliënt krijgt hierdoor een zekerheid dat zijn relatie met ISD BOL wat betreft dit onderdeel op enig moment afloopt. Daarnaast wordt dit onderdeel ingevoegd om doelmatigheidsredenen. Na verloop van tijd wordt het vaak arbeidsintensiever dit soort zaken daadwerkelijk te bewaken. Daarnaast wordt het steeds moeilijker correct te beoordelen in hoeverre de ontvangen middelen daadwerkelijk betrekking hebben op de periode van bijstandsverlening. Indien een belanghebbende middelen verzwijgt is er sprake van fraude en is deze termijn uiteraard niet van toepassing.

Lid 4

Terugvordering van belastingteruggaaf vindt enkel plaats indien het gaat om te weinig gekorte heffingskorting. Deze keuze is gemaakt om redenen van doelmatigheid. Het is bijzonder arbeidsintensief om uit te zoeken welk gedeelte van een belastingteruggaaf te wijten is aan bijvoorbeeld hypotheekrenteaftrek of aftrek van ziektekosten. De tijd die met dergelijke onderzoeken gemoeid zijn wegen niet op tegen de mogelijke opbrengsten (kosten/baten analyse).

Lid 5

Bij de uitvoering van beëindigingsonderzoeken levert het opvragen van gegevens teneinde definitief de wederzijdse rechten en plichten vast te kunnen stellen vaak problemen op: belanghebbenden weigeren of laten na hun medewerking hieraan te verlenen. Voor belanghebbenden is het onbegrijpelijk en onlogisch om na beëindiging van de uitkering nog gegevens te moeten overleggen. Met name gegevens die uitsluitsel kunnen geven over een ontstaan recht of gewijzigd positief recht op heffingskorting(en) als gevolg van de reden voor beëindiging van de uitkering. Het gaat dan om beëindigingen van de uitkering door werkaanvaarding, aangaan huwelijk/duurzame gezamenlijke huishouding of het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

Artikel 5 - De vaststelling van de betalingsverplichting / Verzoeken tot tussentijdse wijziging van een betalingsregeling

Lid 1

In eerste instantie wordt uitdrukkelijk vermeld dat de betalingstermijnen in de terugvorderings- en invorderingsbesluiten een verplichting inhouden. Dit dient vast te staan omdat het terugvorderingsbesluit de basis vormt voor een eventueel later dwangbevel.

Lid 2

Dit lid geeft aan dat de belanghebbende de mogelijkheid heeft een andere aflossingsregeling te vragen en hoe hij dit kan doen (schriftelijk in verband met de Wet dwangsom).

Lid 3

Een verzoek als bedoeld in lid 2 wordt gezien als een aanvraag (ex artikel 4:1 Awb) en valt onder de regels van de Wet Dwangsom wat betreft beslistermijnen.

Lid 4

Hier wordt bevestigd dat een ingediend bezwaar wettelijk gezien geen schorsende werking kent. Tot opschorting wordt echter wel overgegaan indien uit een eerste onderzoek blijkt dat de terugvordering en/of de aflossingstermijnen in zijn geheel niet juist zijn.

Artikel 6 - Bepaling van de hoogte van de betalingsverplichting

Lid 1

Verrekening is de meest eenvoudige en doeltreffende manier van invordering. Gelden worden voor uitbetaling aan de klant op de vordering in mindering gebracht en de ISD BOL gaat voor op eventuele beslagleggers. Van deze mogelijkheid wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt. Voor terugvordering in verband met fraude en boetevorderingen geldt een verplichting tot verrekening waaraan uiteraard gehoor wordt gegeven.

Lid 2

De praktische invulling van de beleidsregels wat betreft aflossing van vorderingen is vastgelegd in een werkinstructie. Op dit moment staat incasso in relatie tot het algemene standpunt "Kiezen voor werk" en is de mogelijkheid om een betalingsregeling te treffen vrij uitgebreid. Door het bieden van enige ruimte in de aflossingsregeling kan worden gestimuleerd dat klanten gaan werken en zo financieel meer ruimte overhouden. Indien er op enig moment meer nadruk wordt gelegd bijvoorbeeld handhaving of maximale incasso kan een werkinstructie hierop worden aangepast. De werkinstructie is opgenomen op intranet onder functiegerichte informatie.

Lid 3

Indien er een regeling moet worden getroffen met de debiteur kan het zo zijn dat deze een laag inkomen heeft maar beschikt over een aanzienlijk vermogen, bijvoorbeeld door ontvangst van een nalatenschap op nabetalingen van inkomsten. In dergelijke gevallen dient het vermogen van betrokkene nadrukkelijk mee te worden genomen bij de vaststelling van de aflossingsverplichting.

Lid 4

De beleidsregels van ISD BOL houden in dat vorderingen zo veel mogelijk binnen 5 jaar worden afgelost. Voor de meeste kleinere bedragen is dit een redelijke termijn om tot volledige aflossing te komen.

Artikel 7 - Rechtsgevolgen bij weigering van een minnelijke betalingsregeling of bij niet-nakoming van debetalingsverplichting: verrekening en/of beslag

Lid 1

Indien een regeling niet wordt nagekomen wordt de schuldenaar aangemaand om tot betaling over te gaan conform de regels die hiervoor gelden in de Awb.

Lid 2

Deze verrekening kan met onmiddellijke ingang worden toegepast. Deze situatie zal zich minder vaak voordoen omdat er in het minnelijke traject al wordt overgegaan tot verrekening indien betrokkene een uitkering van ISD BOL ontvangt. Hoewel voor het overgaan tot verrekening geen ingebrekestelling nodig is, is het aan te bevelen wel een aanmaning te versturen en deze termijn af te wachten. Op deze wijze kan een dwangbevel worden uitgevaardigd zonder een nieuwe aanmaanprocedure indien de uitkering wordt beëindigd voordat de vordering volledig is verrekend. Mocht er sprake zijn van beslaglegging door een derde inclusief de belastingdienst, dan heeft verrekening de voorkeur, omdat het verrekende geen deel uitmaakt van de inkomsten van belanghebbende en dientengevolge niet voor beslag vatbaar is.

Lid 3

Is verrekening niet mogelijk, dan is gedwongen invordering slechts mogelijk op grond van een uitvoerbare titel: het dwangbevel. Het dwangbevel dient te worden uitgevaardigd (uitvoerbare titel) op grond van artikel 60 lid 2 Participatiewet / 28 lid 1 IOAW / artikel 5:10 Awb (boete) in samenhang met 4:117 Awb. Het dwangbevel dient te voldoen aan de vereisten in artikel 4:122 Awb.

Lid 4

Betekening van het dwangbevel vindt bij ISD BOL plaats middels een aangetekende brief.

De Participatiewet bepaalt dat het dwangbevel ook per post kan worden bezorgd. Omdat ter postbezorging inhoudt dat dit geschiedt via de concessiehouder en PostNL (voormalig TNT) momenteel de énige concessiehouder is, betekent dit dat het dwangbevel per PostNL bezorgd moet worden. Verzending gebeurt bij aangetekend schrijven. Voor het terugvorderingsbesluit geldt dit niet. Mocht de belanghebbende weigeren de aangetekende briefte aanvaarden c.q. op te halen bij het postkantoor, dan volgt toezending per normale post. Dit ter info voor de klant dan wel als "extra" service.

Lid 5

De in artikel 479g van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering aan de Raad voor de Kinderbescherming toegekende bevoegdheid tot het leggen van vereenvoudigd derdenbeslag komt gelijkelijk toe aan het Dagelijks Bestuur. Dit is meestal de meest efficiënte manier om tot incasso over te gaan zodat van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt als dit mogelijk is.

Lid 6

Als verrekening of eenvoudig derdenbeslag niet mogelijk is, dient te worden bekeken of een derde moet worden ingeschakeld. Dit is meestal een deurwaarder of een incassobureau. Het kan zo zijn dat op korte termijn weer acties door de ISD BOL kunnen worden uitgezet omdat te verwachten is dat betrokkene weer inkomsten gaat ontvangen (WW aanvraag loopt of betrokkene zit in detentie). In dat geval wordt de incasso aangehouden. Indien het duidelijk is dat er geen acties mogelijk zijn maar inschakeling van een derde wel tot resultaat kan leiden, omdat er bijvoorbeeld vermogen is in de vorm van geld of goederen is overdracht van de incasso wenselijk. Overdracht kan plaatsvinden op grond van de richtlijnen, zoals genoemd in de vastgestelde separate werkinstructie 'Werkgroep inschakeling deurwaarder'.

Lid 7

ISD BOL brengt in het geval zij zelf het dwangbevel ten uitvoer legt geen kosten daarvoor in rekening.

Lid 8

Het vorige is niet van toepassing als de ten uitvoerlegging wordt overgedragen aan derden: bijvoorbeeld een deurwaarder of een incassobureau. Het kan niet zo zijn, dat de invorderingskosten en rente, die een derde in rekening brengt, ten koste gaan van de invordering van de hoofdsom van de schuld(en).

Lid 9

Door het instellen van bezwaar of beroep wordt de werking van een besluit terugvordering weliswaar niet geschorst, maar het is niet praktisch om in een dergelijk geval door te gaan met de invordering (gegrond verklaring van een bezwaar is immers mogelijk!). De opschorting duurt voort tot het besluit terugvordering rechtens onaantastbaar is. Van deze richtlijn kan gemotiveerd worden afgeweken.

Artikel 8 - Afzien van bevoegdheden als preferent schuldeiser en opschorting van debetalingsverplichting

Lid 1

Een voorbeeld voor een situatie, waarin handhaving van preferentie onevenredig negatieve gevolgen heeft voor de belanghebbende: als belanghebbende door handhaving van de preferentie niet in staat is de gemaakte betalingsafspraken na te komen in het kader van een huur- of energieschuld, indien deze niet het gevolg zijn van strafbaar handelen van de belanghebbende. Hetgeen tot huisuitzetting c.q. afsluiten van de nutsvoorzieningen kunnen leiden.

Lid 2

Naast afzien van preferentie moet het in bepaalde gevallen mogelijk zijn om de betalingsverplichting tijdelijk op te schorten.

Artikel 9 - Bevoegdheid tot kwijtschelding bij schulden

Lid 1

Hoewel er door het Dagelijks Bestuur met uitzondering van de gevallen zoals hier omschreven altijd wordt overgegaan tot terugvordering, kan er bij de invordering voor worden gekozen kwijtschelding toe te passen indien er een schuldsaneringstraject wordt opgestart. Het gaat hierbij om een traject dat niet onder het regime van de WSNP valt.

Hierbij dient er aan de voorwaarden die in dit lid worden vermeld te worden voldaan. Dat wil zeggen dat:

• a.

  de schuldsanering noodzakelijk moet zijn en

• b.

  duidelijk moet zijn dat de regeling niet tot stand komt zonder medewerking van de ISD BOL. Hierbij moet er op worden gelet dat vorderingen waarvoor pand of hypotheek is gevestigd niet in een saneringstraject worden ingebracht. De volledige aflossing is gewaarborgd, zodat dit niet in het belang van ISD BOL zou zijn.

• c.

  het saneringsvoorstel moet zodanig zijn dat het aflossingsbedrag dat wordt voorgesteld redelijk is ten opzichte van hetgeen andere schuldeisers wordt geboden.

• d.

  ten slotte wordt in beginsel niet akkoord gegaan met een minnelijk schuldsaneringstraject indien er sprake is van vorderingen als bedoeld in artikel 12 van deze beleidsregels. Dit zijn vorderingen waarvoor een pand of hypotheekrecht bestaat, zie verder de toelichting bij dit artikel. Daarnaast wordt niet akkoord gegaan als er sprake is van vorderingen in verband met fraude waarvoor geen bestuurlijke boete is opgelegd en geen aangifte is gedaan op grond van het Wetboek van Strafrecht en boetevorderingen.

Er dient in beginsel maximaal te worden teruggevorderd. Echter gelet op de beperkingen qua invordering die er in de praktijk nu eenmaal zijn moet ook hier gemotiveerd afwijken mogelijk zijn. Indien er sprake is van een vordering in verband met schending van de inlichtingenplicht waarvoor een boete is opgelegd dan wel aangifte is gedaan geldt het regime van artikel 60c Participatiewet / 29a IOAW en is meewerken aan een minnelijke schuldregeling in zijn geheel niet mogelijk.

Lid 2

In het tweede lid van dit artikel wordt de verplichting opgenomen dat niet tot kwijtschelding kan worden besloten indien er geen schuldregeling (of vergelijkbaar besluit) tot stand gekomen is dan wel het traject niet succesvol wordt doorlopen. Aan het begin van het traject wordt derhalve kwijtschelding verleend onder voorwaarde dat het traject succesvol wordt doorlopen. De definitieve kwijtschelding vindt pas plaats nadat het traject afgelopen is.

Lid 3

Indien er een WSNP regeling wordt opgestart volgt de ISD BOL de wettelijke regels. Hiervoor zijn geen beleidsregels nodig.

Artikel 10 - Intrekkings- en wijzigingsgronden van het kwijtscheldingsbesluit

In dit artikel wordt, in afwijking van het vorige artikel, geregeld dat die kwijtschelding wordt ingetrokken of ten nadele van de belanghebbende wordt gewijzigd indien de belanghebbende zijn betalingsverplichting volgens de kwijtscheldingsregeling niet nakomt. Er wordt niet voldaan aan de voorwaarden zoals bedoeld in artikel 10 lid 1 van deze beleidsregels. Bovendien wordt het eerder genomen kwijtscheldingsbesluit ingetrokken of gewijzigd indien de belanghebbende zijn informatieplicht dermate slecht is nagekomen dat, als hij die wel goed zou zijn nagekomen, een ander besluit zou zijn genomen.

Artikel 11 - Kwijtschelden of buiten invordering stellen van de vordering in overige gevallen

Lid 1

Sedert de invoering van de WWB 2013 geeft de wet weer een kader ter beoordeling van het buiten invordering stellen van vorderingen. Deze zijn in de participatiewet opgenomen in artikel 58 lid 7 en in de IOAW in artikel 25 lid 6. Dit kader geldt voor de vorderingen op grond van artikel 58 lid 1 Participatiewet / artikel 25 lid 1 IOAW. Van de mogelijkheid om fraudevorderingen na 10 jaar buiten invordering te stellen dient gebruik te worden gemaakt. De voorwaarden in dit artikel garanderen dat er voldoende inspanningen moeten worden geleverd voor er buiten invordering kan worden gesteld. De realiteit is echter dat vorderingen vaak niet geheel kunnen worden geïncasseerd. Op deze wijze kan op enig moment een punt worden gezet wat betreft incasso.

Lid 2

Voor overige vorderingen geldt een termijn van 5 jaar, daar het hier geen fraude betreft is deze kortere termijn alleszins redelijk.

Lid 3

Bij de individuele beoordeling kan rekening worden gehouden met specifieke zaken zoals de ontstaansgrond van de vordering, de regelmaat van aflossing, de aflossingstermijn in relatie tot de financiële draagkracht, het reeds afgeloste bedrag in relatie tot de hoofdsom, niet financiële omstandigheden van belanghebbende, relatie tot handhaving. Dit zijn aanknopingspunten, voor de beoordeling is niet nodig dat deze allemaal worden nagelopen, een duidelijke motivering is voldoende.

Lid 5

In alle gevallen akkoord gaan met het voorstel van de KBL, omdat KBL deze klanten reeds uitvoerig heeft gescreend en beoordeeld of deze voor een schuldsaneringskrediet in aanmerking komen. Uitgaan van de deskundigheid en professionaliteit van de KBL.

We realiseren ons dat we met deze beleidsregel rechtstreeks ingaan tegen de aanwijzing van de minister voor wat betreft fraudevorderingen. Die gaat er, n.a.v. rechterlijke uitspraken en daar op volgende kamervragen van uit dat gemeente bij fraudevorderingen nooit akkoord gaan met een saneringsvoorstel tegen finale kwijting i.v.m. de harde formulering in de PW.

In werkafspraken is aangegeven dat “de maximale regelruimte hiertoe bij de medewerkers ligt”,

Artikel 12 - Afzien van kwijtschelding

Indien sprake is van een zekerheidsstelling door pand of hypotheek, vindt geen kwijtschelding van de vordering plaats. Het afzien van kwijtschelding heeft daarbij alles te maken met de over het algemeen lange termijn tot aflossingen van deze vordering en met de zekerheid waarvoor wordt gekozen om de vordering zeker te stellen. Enkel indien duidelijk is dat het zekerheidsrecht de vordering niet dekt kan voor dit ongedekte gedeelte wel worden gekozen voor kwijtschelding.

Artikel 13 - Heronderzoeken

Ter bewaking van openstaande vorderingen dienen zaken te worden geregeld. Dit kan vaak door middel van de gebruikte database (GWS). Via aanmaanprocedures en query's vindt een groot deel van de bewaking plaats. Voor het overige dient een heronderzoeksplan te worden vastgesteld. Omdat op dit gebied ontwikkelingen zich snel opvolgen is het wenselijk dat een dergelijk plan niet in de beleidsregels wordt opgenomen maar als een instructie wordt vastgesteld.

Hoofdstuk 3 Verhaal Deel I

Algemeen

In 2011 heeft een ingrijpende wijziging plaatsgevonden op het gebied van uitvoering van verhaal. Tot die tijd vond enkel verhaal met betrekking tot minderjarige kinderen, nalatenschap en schenking plaats en was dit beperkt. Vanaf 1 januari 2011 zijn de uitvoerings-/beleidsregels aangescherpt en vindt verhaal van kosten van bijstand zo maximaal mogelijk plaats. Er is gekozen voor een overgangsregeling waarbij mensen voor wie verhaal reeds aan de orde was op 1 januari 2011 het oude regime houden, dit is omschreven in VERHAAL DEEL 1. Voor zaken die na 1 januari 2011 zijn opgestart gelden de uitgebreidere regels zoals omschreven in VERHAAL DEEL 2.

Artikel 14 - Bevoegdheid tot het verhalen van bijstand

De artikelen 61 tot en met 62i Participatiewet zijn zogeheten 'kan-bepalingen'. Verhaal is derhalve een bevoegdheid van het college en - anders dan onder de Abw - niet een verplichting. Om geen misverstand te laten bestaan over wanneer bijstand moet worden verhaald, is de hoofdregel dwingend geformuleerd. Dit laat onverlet dat het Dagelijks Bestuur ambtshalve gehouden is bij toepassing van de beleidsregels, rekening te houden met haar inherente afwijkingsbevoegdheid op grond van artikel 4:84 Awb en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Ook artikel 33 van deze beleidsregels (hardheidsclausule) kan een rol spelen.

Artikel 15 - Afzien van verhaal

Lid 1

Er wordt van verhaal afgezien indien het verhaalsbedrag lager is dan € 50,- per maand of € 600,- per jaar.

Lid 2

ISD BOL ziet af van verhaal ten behoeve van ten laste komende kinderen voor zover de totaal berekende verhaalsbijdrage meer bedraagt dan € 135,- per maand per kind.

ISD BOL stelt de verhaalsbijdrage ten behoeve van een minderjarig kind vast op maximaal € 135,- per kind.

Lid 3 en 4

Er dient te worden afgezien van verhaal ten behoeve van de ex-partner c.q. het meerderjarige kind.

Lid 5

Er kan worden afgezien van verhaal indien het bedrag lager is dan € 500,- per jaar. De keuze voor deze beperkingen is ingegeven door redenen van doelmatigheid c.q. een kosten-batenanalyse. Let op: conform deze beleidsregels wordt afgezien van het nemen van een verhaalsbesluit. Dat is iets wezenlijks anders dan het afzien van verhaal in rechte. Bij dat laatste is wel een verhaalsbesluit genomen, maar wordt vervolgens geen procedure aanhangig gemaakt bij de rechter indien de belanghebbende nalaat tot betaling over te gaan.

Lid 6

Het gaat hierbij om situaties waarbij de onderhoudsplichtige bijvoorbeeld over de grens woont. Wel adres en eventueel inkomen bekend maar geen mogelijkheid om feitelijk te innen bij weigerachtige betaling. In die gevallen kan worden afgezien van verhaal, net zoals bij zelfstandige ondernemers waarbij zich soortgelijke problemen kunnen voordoen. Uitgangspunt hierbij is dat men pas achteraf gaat afzien. Niet al op voorhand afzien van maar gewoon aanschrijven en kijken of ze (mogelijk toch) de opgelegde verplichtingen nakomen.

Lid 7

ISD BOL kan geheel of gedeeltelijk van verhaal afzien indien daarvoor, gelet op de omstandigheden van degene op wie verhaal wordt of degene die de bijstand ontvangt of heeft ontvangen, dringende redenen aanwezig zijn. In het algemeen kan er sprake zijn van dringende redenen indien bepaalde feiten ertoe nopen om af te zien van verhaal ter bescherming van lijf en geest van de belanghebbende. Uit de aard der zaak kan een dringende reden nimmer financieel van aard zijn: indien de onderhoudsplichtige niet in staat is om bij te dragen in de bijstandskosten is verhaal (tijdelijk) wegens het ontbreken van draagkracht niet mogelijk.

Artikel 16 - Hoogte verhaalsbijdrage en ingangsdatum

Bij vaststelling van de hoogte van de verhaalsbijdrage wordt rekening gehouden met de nettotremanormen. In het kader van de rechtszekerheid is bepaald om de (mogelijke) ingangsdatum van de verhaalsbijdrage te bepalen op de eerste van de maand volgend op de datum van eerste aanschrijving van belanghebbende.

Artikel 17 - Verhaal in rechte

In dit artikel is de hoofdregel bepaald dat verhaal in rechte wordt toegepast indien degene op wie wordt verhaald de door ISD BOL vastgestelde verhaalsbijdrage niet voldoet. Om doelmatigheidsredenen kan hiervan worden afgezien. Het verzoekschrift ziet uitsluitend op een periode van maximaal 6 maanden terug.

Artikel 18 - Invordering van door de rechter vastgestelde verhaalbare kosten van bijstand

Lid 1

Door de Rechtbank vastgestelde alimentatie laten innen via het LBIO. Hiervoor dient door cliënt een cessie-overeenkomst te worden getekend.

Lid 2

Invordering van bij de Rechtbank vastgestelde alimentatie conform artikel 62b Participatiewet wordt zelden toegepast. Het heeft de voorkeur dat de cliënt zelf het LBIO inschakelt en de inkomsten cedeert. Zo blijft de verantwoordelijkheid voor de voorliggende voorziening bij de klant en worden problemen voorkomen voor het geval de uitkering wordt beëindigd en er nog achterstanden zijn. Slechts indien dit om praktische redenen onmogelijk of onwenselijk is wordt in specifieke gevallen gebruik gemaakt van artikel 62b WWB.

Lid 3

De beschikking op grond van dit artikel heeft als gevolg van de 4 e tranche Awb geen executoriale titel meer. Daarnaast is van belang dat dit één van de weinige bepalingen is waarin een betalingstermijn van 30 dagen moet worden aangehouden in afwijking van de algemene regels van de Awb.

Lid 4 en 5

Het vierde lid spreekt voor zich. In het vijfde lid wordt aangegeven dat indien geen gevolg wordt gegeven aan de aanmaning, terstond wordt overgegaan tot dwanginvordering. Dit is inherent aan het wezen van artikel 62b Participatiewet Er is reeds sprake van wanbetaling jegens de ex-echtgenoot. Artikel 62b neemt dan de invordering over, als men op basis van dit artikel in gebreke is, is een coulante houding niet meer aan de orde. Er dient te worden overgegaan tot dwanginvordering, via een dwangbevel en vereenvoudigd derdenbeslag of via een deurwaarder.

Artikel 19 - Indexering verhaalsbijdrage

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 20 - Heronderzoeken

Met betrekking tot onderhoudsplichtigen, die € 135,- per kind per maand of meer voldoen, is heronderzoek vergeefse moeite. Slechts als belanghebbenden zelf aangeven dat zij de verhaalsbijdrage niet meer kunnen opbrengen is er aanleiding tot een (mutatie) onderzoek.

Ingeval onderhoudsplichtigen minder dan € 135,- per kind per maand bijdragen, dient minimaal eenmaal per drie jaar een heronderzoek ingesteld te worden naar de draagkracht van belanghebbende. Afhankelijk van de financiële en/of maatschappelijke situatie van belanghebbende kan er reden zijn om vaker een heronderzoek in te stellen.

De kans dat een onderhoudsplichtige met een WIA-uitkering snel weer inkomsten uit arbeid heeft, is klein. Het heeft in zo'n geval weinig zin om na een jaar weer een heronderzoek naar de draagkracht in te stellen.

Hoofdstuk 4 Verhaal Deel II

Algemeen

In de volgende hoofdstukken wordt het strengere verhaalsregime weergegeven dat geldt voor mensen die na 1 januari 2011 voor het eerst zijn aangeschreven.

Inkomensbeleid:

Inkomen uit alimentatie is een voorliggende voorziening voor de bijstand en op grond van artikel 15 lid 1 Participatiewet bestaat er geen recht op bijstand voor zover er een beroep kan worden gedaan op een voorliggende voorziening. Voorwaarde om met toepassing van artikel 15 lid 1 Participatiewet een verzoek om bijstand (gedeeltelijk) af te kunnen wijzen is volgens de CRvB dat de belanghebbende ook daadwerkelijk een beroep op de betreffende voorziening kan doen (zie CRvB 25-05-1999, nr. 97/10163 ABW en CRvB 25-04-2000, nr. 98/5173 NABW). De mogelijkheid om de onderhoudsgerechtigde te verplichten om de voorliggende voorziening in de vorm van alimentatie voor zichzelf of voor eventuele kinderen "binnen te halen" dient dan ook zo veel mogelijk te worden aangegrepen.

Toekenning van alimentatie door de Rechtbank heeft ook voor de onderhoudsgerechtigde zelf voordelen. Na beëindiging van de uitkering kan hij/zij immers blijven beschikken over de alimentatie als welkome aanvulling op het maandelijks inkomen.

In het inkomensbeleid is opgenomen dat de verplichting tot het vragen en incasseren van alimentatie met gebruik van artikel 55 Participatiewet zo veel mogelijk wordt toegepast.

Artikel 21 - Bevoegdheid tot het verhalen van bijstand

De artikelen 61 tot en met 62i Participatiewet zijn zogeheten 'kan-bepalingen'. Verhaal is derhalve een bevoegdheid van het College/Dagelijks Bestuur en -anders dan onder de Abw- niet een verplichting. Keerzijde van deze medaille is echter, dat het Ministerie van SZW wél verwacht, dat de uitkeringsinstantie zich inzet om zoveel mogelijk terugontvangsten uit verhaal te genereren, zeker als er op de afdelingen Werk en Inkomen sprake is van tekorten. De indruk dat er in verhouding te weinig terugontvangsten voor verhaal zijn, kan zelfs leiden tot kortingen op het budget. Om geen misverstand te laten bestaan over wanneer bijstand moet worden verhaald, is de hoofdregel dwingend geformuleerd: Het Dagelijks Bestuur maakt in alle gevallen gebruik van de bevoegdheid om uitkering te verhalen.

Dit laat onverlet dat het Dagelijks Bestuur ambtshalve gehouden is bij toepassing van de beleidsregels, rekening te houden met haar inherente afwijkingsbevoegdheid op grond van artikel 4:84 Awb en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Ook artikel 5 (hardheidsclausule staat in artikel 15) van deze beleidsregels (hardheidsclausule) kan een rol spelen.

Artikel 22 - Verhaal op de onderhoudsplichtige (ex-)partner ten behoeve van deonderhoudsgerechtigde

De onderhoudsplicht ten aanzien van de ex-partner is beschreven in de artikelen 157 t/m 160 Boek 1 BW. Voorwaarde voor verhaal van uitkering op de onderhoudsplichtige (ex-) partner is, dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de bijstandsbehoefte van de onderhoudsgerechtigde en de verlating/scheiding.

Deze voorwaarde geldt niet voor toekenning van een onderhoudsbijdrage/alimentatie op grond van artikel 157 e.v. Boek 1 BW. Een door de Rechtbank toegekende (en ontvangen) alimentatie dient in mindering gebracht te worden op de uitkering.

Als onderhoudsplichtige (ex-)partner worden aangemerkt:

• 1.

  De van de onderhoudsgerechtigde gescheiden levende echtgenoot/geregistreerde partner (M/V).

• 2.

  De van tafel en bed gescheiden echtgenoot/geregistreerde partner(MA/).

• 3.

  De van de onderhoudsgerechtigde gescheiden echtgenoot/geregistreerde partner (M/V).

• Beperking onderhoudsplicht ten aanzien van de ex-partner.

  • a.

    Indien een huwelijk/partnerschap minder dan 5 jaar heeft geduurd en er zijn uit dit huwelijk geen kinderen geboren, dan eindigt de verplichting tot levensonderhoud van rechtswege na het verstrijken van een termijn, die gelijk is aan de duur van het huwelijk (artikel 157 lid 6 Boek 1 BW).

  • b.

    Als de rechter geen termijn heeft vastgesteld, eindigt de verplichting tot levensonderhoud van rechtswege na verstrijken van een termijn van 12 respectievelijk 5 jaar na inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand (artikel 157 lid 4 Boekl BW).

  • c.

    Een verplichting van een gewezen echtgenoot/geregistreerd partner om uit hoofde van echtscheiding levensonderhoud te verschaffen eindigt, wanneer deze opnieuw in het huwelijk treedt, een geregistreerd partnerschap aangaat, dan wel is gaan samenleven als waren zij gehuwd.

De onderhoudsplicht wordt vastgesteld naar draagkracht en tot maximaal het bedrag van de bruto verstrekte bijstand. Indien de onderhoudsplichtige over meer draagkracht beschikt dan de door de Rechtbank vastgestelde alimentatie, kan een aanvullende verhaalsbijdrage worden opgelegd.

Artikel 23 - Verhaal van uitkering ten behoeve van ten laste komende kinderen

De onderhoudsplicht ten aanzien van ten laste komende kinderen is beschreven in titel 17 van Boek 1 BW (artikelen 392 tot en met 07). De kring van mogelijke onderhoudsplichtigen is nogal ruim.

De vader:

• -

  de biologische vader;

• -

  de juridische vader: door erkenning/adoptie/geboorte staande huwelijk/bij toestemming tot verwekking door een derde.

De moeder:

• -

  door geboorte;

• -

  door adoptie.

Stiefouders.

Verhaal van uitkering, die ten behoeve van een ten laste komend kind wordt verstrekt, geschiedt naar draagkracht van de onderhoudsplichtige en tot maximaal de behoefte van het kind conform de Tremanormen, voor zover deze niet hoger is dan de bruto verstrekte bijstand.

De berekening van de onderhoudsbijdrage voor een ten laste komend kind is een soort 3-trapsraket:

• 1.

  De behoefte van het kind wordt bepaald aan de hand van het gezinsinkomen tijdens het huwelijk, de leeftijd van het kind en het aantal kinderen, voor wie een onderhoudsbijdrage moet worden betaald (op te zoeken in de Trematabellen).

• 2.

  Is de behoefte hoger dan de verstrekte uitkering, dan kan maximaal de verstrekte uitkering worden verhaald. Het maximale bedrag wordt in dat geval naar beneden bijgesteld.

• 3.

  Wat is de draagkracht van belanghebbende. Nadat bepaald is wat de onderhoudsplichtige zou moeten betalen, wordt via de draagkracht bepaald wat hij/zij kan betalen.

De berekening van de draagkracht geschiedt volgens de Tremanormen (netto-rekenmethode).

Artikel 24 - Verhaal van uitkering ten behoeve van jongmeerderjarigen

De onderhoudsplicht ten aanzien van jongmeerderjarigen is beschreven in de artikelen 395a en 395b Boek 1 BW. Op grond van artikel 12 Participatiewet kan een jongmeerderjarige een beroep doen op aanvullende bijzondere bijstand. Deze situatie zal in de praktijk waarschijnlijk zelden voorkomen. Immers, voordat er een beroep kan worden gedaan op de aanvullende bijzondere bijstand dienen de ouders door de jongere al te worden aangesproken, dit blijkt uit artikel 12 onder a Participatiewet. Daarnaast zal de

jongmeerderjarige in het huidige regime vaak een onderdeel uitmaken van het gezin en als zodanig geen zelfstandig recht op aanvullende bijzondere bijstand hebben. Verhaal van bijstand ten behoeve van jongmeerderjarigen geschiedt naar draagkracht van de

onderhoudsplichtige(n) en tot maximaal het bedrag van de bruto aanvullende bijzondere bijstand voor levensonderhoud. De berekening van de draagkracht geschiedt volgens de Tremanormen (netto-rekenmethode).

Artikel 25 - Verhaal van uitkering bij schenking

Indien iemand vlak voordat hij/zij een beroep doet op bijstand (een deel van) zijn/haar vermogen aan een derde schenkt, zodat met dit vermogen bij vaststelling van het recht op uitkering geen rekening kan worden gehouden, kan ISD BOL de schenking verhalen op degene die de schenking heeft ontvangen. De omvang van het verhaal is het gehele bedrag, waarmee bij vaststelling van het recht op uitkering rekening gehouden had moeten worden (artikel 62f sub a Participatiewet). De redenering hierachter is, dat indien de cliënt had kunnen beschikken over het bedrag van de schenking, ISD BOL navenant minder uitkering had hoeven te verstrekken.

Als de cliënt duidelijk kan maken, dat hij/zij ten tijde van de schenking niet kon vermoeden, dat hij/zij een beroep op een uitkering zou moeten doen, is verhaal niet aan de orde.

Artikel 26 - Verhaal van uitkering op de nalatenschap

Indien na overlijden van een cliënt blijkt, dat hem/haar ten onrechte uitkering is verstrekt, dient het bedrag van de ten onrechte verstrekte uitkering te worden verhaald op de nalatenschap van de cliënt. En wel tot het volledige bedrag van de terugvordering.

De vordering ontstaat in dit geval na overlijden van de cliënt. Bijstand verleend in de vorm van een geldlening of als gevolg van borgtocht wordt eveneens verhaald op de nalatenschap.

In dat geval vindt verhaal plaats tot maximaal nog openstaande bedrag van de geldlening of het bedrag van de geëffectueerde borgtocht.

Artikel 27 - Afzien van verhaal om dringende redenen

Dit artikel komt qua inhoud overeen met artikel 15 lid 7 van deze beleidsregels en bepaalt dat ISD BOL geheel of gedeeltelijk van verhaal kan afzien indien daarvoor, gelet op de omstandigheden van degene op wie verhaald wordt of degene die de bijstand ontvangt of heeft ontvangen, dringende redenen aanwezig zijn.

In het algemeen kan slechts sprake zijn van dringende redenen indien bepaalde feiten ertoe nopen om af te zien van verhaal ter bescherming van lijf en geest van de belanghebbende. Uit de aard der zaak kan een dringende reden nimmer financieel van aard zijn: indien de onderhoudsplichtige niet in staat is om bij te dragen in de bijstandskosten is verhaal (tijdelijk) wegens het ontbreken van draagkracht niet mogelijk. en beslissing om af te zien van verhaal wordt uitvoerig gemotiveerd.

Artikel 28 - Vaststelling van het te verhalen bedrag

Lid 1

De vaststelling van de hoogte van de verhaalsbijdrage geschiedt op basis van de Tremanormen. Bij de berekening wordt uitgegaan van de netto-rekenmethode.

Tevens wordt rekening gehouden met de omstandigheden, die van belang zijn, als de rechter dient te beslissen of en tot welk bedrag een alimentatie na echtscheiding of ontbinding van het huwelijk moeten worden toegekend.

Lid 2

In beginsel wordt netto gerekend. Indien dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld omdat betrokkene een zelfstandige is, wordt er gekozen voor een andere rekenmethode: normaalgesproken de bruto rekenmethode. Dit wordt in de rapportage gemotiveerd.

Lid 3

Een recente rechterlijke uitspraak wordt gevolgd indien er met de Tremanormen is gerekend. Er is een berekening gemaakt en dan dient de onderhoudsplichtige enige vorm van rechtszekerheid te hebben. Als in de afgelopen 6 maanden alimentatie is opgelegd moet de onderhoudsplichtige er op kunnen vertrouwen dat deze voorlopig niet wijzigt. De uitspraak wordt dan gedurende twee jaar gevolgd. Indien er sprake is van alimentatie op basis van onderlinge afspraak in bijvoorbeeld een echtscheidingsconvenant zonder Tremaberekening, wordt deze niet gevolgd.

Lid 4

In het kader van de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid is bepaald om de (mogelijke) ingangsdatum van de verhaalsbijdrage te bepalen op de eerste van de maand volgend op de datum van de eerste aanschrijving van belanghebbende. Als dat redelijk is, kan van deze regel gemotiveerd worden afgeweken.

Artikel 29 - Indienen verzoekschrift ten behoeve van verhaal in rechte

In dit artikel is de hoofdregel bepaald dat verhaal in rechte wordt toegepast indien degene op wie wordt verhaald de door ISD BOL vastgestelde verhaalsbijdrage niet voldoet. Om doelmatigheidsredenen kan hiervan worden afgezien. De afweging of het verzoek om vaststelling in rechte enige kans van slagen heeft wordt door de medewerker Terugvordering en Verhaal gemotiveerd gemaakt.

Artikel 30 - Verhaal op grond van artikel 62b Participatiewet

Lid 1

Het besluit tot invordering van bij de Rechtbank vastgestelde alimentatie conform artikel 62b

Participatiewet heeft als gevolg van de 4e tranche Awb geen executoriale titel meer. Verhaal op deze wijze wordt slechts bij hoge uitzondering toegepast. In beginsel is de klant zelf verantwoordelijk voor incasso van alimentatie. In het inkomensbeleid wordt/is opgenomen dat nieuwe klanten de verplichting wordt opgelegd zelf te incasseren, indien nodig via het LBIO en een cessie aan ISD BOL.

Lid 2 en 3

Dit zijn procedurevoorschriften. Een nadere toelichting is niet nodig.

Lid 4

Indien de onderhoudsplichtige zijn betalingsverplichting niet nakomt, wordt overgegaan tot

dwanginvordering. Hetzij door inschakeling van een deurwaarder, hetzij door een dwangbevel en vereenvoudigd derdenbeslag. Betrokkene was al in gebreke ten opzichte van de onderhoudsgerechtigde en dan ook ten opzichte van ISD BOL. Een coulante houding en het treffen van een betalingsregeling is niet meer aan de orde.

Artikel 31 - Indexering verhaalsbijdrage

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 32 - Heronderzoeken

Afhankelijk van de financiële en/of maatschappelijke situatie van belanghebbende kan er reden zijn om vaker een heronderzoek in te stellen. Bijvoorbeeld minimaal eens per 3 jaar heronderzoek met de mogelijkheid om de periode in te korten, als dat nodig is. Zolang iemand het maximale bedrag volgens de geldende beleidsregels voldoet, hoeft er geen heronderzoek vastgesteld te worden.

Let op: volgens de tremanormen wijzigt de bijstandsbehoefte van kinderen jaarlijks (gevolg van stijgende leeftijd)! De afweging of en wanneer er een heronderzoek wordt ingesteld, wordt gemotiveerd door de medewerker Verhaal en Terugvordering gemaakt. Hiervoor is een notitie opgesteld die beschikbaar is in het handboek ISD BOL.

Hoofdstuk 5 Overige Bepalingen

Artikel 33 - Hardheidsclausule en onvoorziene omstandigheden

Indien de toepassing van deze beleidsregels tot onbillijkheden leidt, kan het Dagelijks Bestuur ten gunste van de belanghebbende afwijken van deze bepalingen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan situaties waarbij de terugvordering een belemmering vormt voor de re-integratie.

Overigens laat dit artikel de werking van artikel 4:84 Algemene wet bestuursrecht (Awb) en de individualiseringsbepalingen van de Participatiewet onverlet.

Artikel 34 - Citeertitel

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 35 - Inwerkingtreding, overgangsrecht, vervallen bestaande regels

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.