Beleidsnota Wmo 2008-2011

Artikel

Aanleiding

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is op 1 januari 2007 ingevoerd. De gemeente Meppel heeft zich in 2006 gericht op de inrichting van de loketfunctie en de invloed van de Wmo op de verstrekking van de individuele voorzieningen (inkoop en uitvoering huishoudelijke hulp, persoonsgebonden budget, eigen bijdrage, verordening en beleidsregels). Nu is het tijd om het brede beleidsterrein van de maatschappelijke ondersteuning integraal vorm te geven.

Totstandkoming

De beleidsnota Wmo is in enkele maanden tot stand gebracht. In verschillende werkgroepen van gemeentelijke medewerkers en vertegenwoordigers van zowel maatschappelijke organisaties als de adviesraad Wmo is in het voorjaar en zomer 2007 hard gewerkt aan een aantal beleidsconcepten: regisseren wonen/welzijn/zorg, civil society (zorgzame samenleving) en de (collectieve) ondersteuning. Die informatie is gebundeld en vormt de kapstok voor deze beleidsnota voor de komende vier jaren.

In september en oktober is de conceptbeleidsnota voorgelegd aan de Adviesraad Wmo en aan de Regiegroep Wmo (zie verderop onder 1.4.3). Hun visie op de beleidsnota wordt separaat weergegeven in het voorstel aan de gemeenteraad.

In oktober 2007 hebben algemene informatieavonden plaatsgevonden voor burgers en betrokken instellingen.

Opzet

In dit eerste hoofdstuk worden de algemene uitgangspunten behandeld: de trends (demografische en maatschappelijke ontwikkelingen), de gemeentelijke visie op de Wmo en de voorgenomen (regie)rol van de gemeente.

Het tweede, derde en vierde hoofdstuk behandelen de inhoudelijke thema’s van de Wmo:

- leefbaarheid (de infrastructuur zoals wonen en vervoer);

- de zorgzame samenleving (vrijwilligers, mantelzorgers en professionals)

- de ondersteuning op maat (zowel collectieve voorzieningen als individuele verstrekkingen).

De nota geeft een integrale visie op deze beleidspunten. Enkele onderdelen worden op korte termijn nader uitgewerkt. Dat geldt in het bijzonder voor het jongerenbeleid en het lokale gezondheidsbeleid.

Het laatste hoofdstuk geeft het programma Wmo aan voor de komende jaren.

Artikel

Aan de ontwikkelingen op het terrein van wonen, welzijn en zorg liggen demografische, maatschappelijke/sociaal-culturele en bestuurlijk/financiële ontwikkelingen ten grondslag. De belangrijkste ontwikkelingen worden hier kort weergegeven. Voor een uitgebreidere analyse wordt verwezen naar de Meting vraag en aanbod Wmo van de gemeente Meppel d.d. juni 2007.

Demografisch: vergrijzing

Nederland vergrijst. In de periode tussen nu en 2040 neemt het aantal 65+ers in Nederland sterk toe, evenals het aantal oudere ouderen (75+). Omdat de zorgvraag van vooral oudere ouderen een stuk hoger ligt dan die van de gemiddelde Nederlander, betekent dit dat ook de behoefte aan zorg en maatschappelijke ondersteuning in deze periode zeer sterk zal stijgen

Sociaal-cultureel: individualisering

De al langer bestaande individualisering zal naar verwachting ook in de toekomst doorzetten. Dit heeft impact op de behoefte aan diensten van wonen, welzijn en zorg. In de eerste plaats zal er behoefte zijn aan meer woningen, omdat het aantal personen per huishouden steeds verder afneemt. Daarnaast zullen de eisen die worden gesteld aan de kwaliteit van het aanbod verder toenemen. De individualisering gekoppeld aan de sterk gestegen welvaart leiden ertoe dat mensen minder genoegen nemen met standaardpakketten en grootschalige voorzieningen. De normen voor en wensen met betrekking tot privacy, autonomie, kleinschaligheid en kwaliteit zullen in de toekomst hoger liggen.

Bestuurlijk/financieel: extramuralisering en verschuiving van verantwoordelijkheids-toedeling

De rijksoverheid, de intramurale zorgsector en de vertegenwoordigers van zorgvragers hebben elkaar gevonden in het beleid van extramuralisering. In plaats van mensen met een grotere zorgbehoefte op te nemen in grote, buiten de maatschappij gelegen, intramurale instellingen wordt in de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg steeds meer getracht om ook mensen met een zorgvraag een plek te geven in de ‘gewone’ maatschappij. Hiertoe worden kleinschalige woonvormen gecreëerd en wordt geïnvesteerd in de maatschappelijke participatie van zorgbehoevenden in allerlei reguliere maatschappelijke verbanden.

De ontwikkeling van extramuralisering levert ook nieuwe discussies en inzichten op: er wordt nu gesproken over het weer terug gaan naar de veilige omgeving van de instelling. Het is belangrijk deze discussie te volgen en rekening te houden met een behoefte aan differentiatie van woonvormen.

De huidige ontwikkeling vindt plaats in het perspectief dat zorg belangrijk is en betaalbaar moet blijven. Het is té vanzelfsprekend geworden dat de overheid betaalt voor alle zorg en ondersteuning die mensen nodig hebben.

De overheid stuurt er dan ook op aan dat burgers zelf meer (financiële) verantwoordelijkheid nemen om in hun eigen zorgbehoefte te voorzien, vindt dat er vervolgens een beroep moet worden gedaan op de omgeving van de zorgvrager en het maatschappelijke middenveld en ziet pas als dat allemaal onmogelijk is gebleken een verantwoordelijkheid voor zichzelf.

Artikel

In november 2005 is het Visiedocument Wet maatschappelijke ondersteuning vastgesteld door de gemeenteraad. Dit document vormt het kader voor de, gefaseerde, invoering van de Wmo in de gemeente Meppel.

De visie op de maatschappelijke ondersteuning luidt, verkort, als volgt:

1. De gemeente is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van lokaal beleid voor de Wmo. Naast een beperkte uitvoerende rol ziet de gemeente vooral een regisserende rol voor zichzelf.

2. Meppel kiest voor een sociale samenleving met toenemende betrokkenheid van burgers.

3. Mensen moeten meer aangesproken worden op hun eigen verantwoordelijkheid: niet leunen, maar steunen.

4. Meppel streeft naar een leefomgeving waarin solidariteit, burenhulp, vrijwilligerswerk en maatschappelijk verantwoord ondernemen een belangrijke rol speelt.

5. Meppel streeft ernaar haar aanbod van collectieve en individuele voorzieningen af te stemmen op de hulpbehoefte, gericht op het zoveel mogelijk compenseren van fysieke, sociale, verstandelijke, psychische en financiële beperkingen om deelname aan het maatschappelijk leven zo lang mogelijk te kunnen realiseren.

6. Het te vormen beleid zal zich richten op beïnvloeding van factoren die kunnen leiden tot maatschappelijke uitval. In de gemeente Meppel wordt ingezet op preventief beleid.

7. De Wmo moet een betaalbaar vangnet zijn voor de kwetsbare burger. Dat betekent dat, door o.a. gericht toegangsbeleid en prioritering in het aanbod de regeling, keuzes gemaakt worden om de regeling houdbaar te laten zijn.

8. De gemeente vindt aanbesteden daarbij een goede zaak om op transparante manier een goede prijs/kwaliteit-verhouding te realiseren.

9. Bij individuele verstrekkingen heeft de aanvrager de keuze tussen zorg in natura en een persoonsgebonden budget.

10. De gemeente hanteert kwaliteitscriteria bij de inkoop van voorzieningen.

11. De gemeente heeft ervoor gekozen de burgers actief te informeren en te raadplegen, o.a. bij de vorming van heer Wmo-beleid. Daarbij is sprake van inspraak en advies.

12. De Wmo wordt gefaseerd ingevoerd.

13. De gemeente heeft een loket dat informatie, vraagverheldering, advies, verwijzing, warme overdracht en bemiddeling biedt en waar toegang geboden wordt tot individuele en collectieve voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

14. De gemeente wil de verantwoording naar burgers, gemeenteraad en ministerie van VWS zoveel mogelijk inhoudelijk en qua planning op elkaar afstemmen.

15. Meppel kiest voor een eigen bijdrageregeling voor de individuele verstrekkingen.

Artikel

In het Uitvoeringsprogramma 2006-2010 ‘Mee(r)doen met Meppel’ geeft het college als speerpunten aan voor de collegeperiode: het zoveel mogelijk betrokkenheid bij Meppel creëren: meedoen; en de ambitie dat we meer kunnen doen met Meppel.

De genoemde betrokkenheid bestaat daarbij uit drie componenten:

1. Integraal werken

2. wijkgericht werken

3. interactief werken.

Hoe verhoudt zich dat tot de maatschappelijke ondersteuning in Meppel?

Artikel 1.4.1 Integraal

Eén van de aandachtspunten in de periode 2008 - 2011 is het aanbrengen van meer samenhang in wonen, welzijn en zorg. Deze samenhang moet zich richten op vier domeinen die vaak essentieel zijn voor de waardering van de (persoonlijke) leefbaarheid:

1. Lichamelijke gezondheid (adequate gezondheidsbescherming en –bevordering;

2. Woon-/leefomgeving (-zelfstandig- wonen in de eigen leefomgeving met een goede bereikbaarheid van diensten

en voldoende mate van privacy en veiligheid);

3. Sociale redzaamheid (voldoende sociale contacten al dan niet in georganiseerd verband);

4. Geestelijk welzijn (eigen identiteit en levensinvulling, behouden van de eigen regie).

Het aanbrengen van samenhang op de traditioneel verschillende beleidsterreinen is noodzakelijk wil de gemeente op de lange termijn het vergrijzings- en extramuraliseringsvraagstuk kunnen oplossen en de burger goed en efficiënt kunnen bedienen.

Meppel heeft zich al eerder gebogen over een visie op het thema wonen, welzijn en zorg. Met de kadernota wonen, zorg en welzijn is richting gegeven aan een integraal beleid dat moet zorgen dat ouderen en kwetsbaren zo lang mogelijk in hun eigen omgeving moeten kunnen wonen. Deze kadernota wordt verbreed naar een integrale visie op de maatschappelijke ondersteuning voor alle burgers.

Artikel 1.4.2 Wijkgericht

Het college heeft als speerpunt gekozen voor wijkgericht werken. Veel besluitvorming betreft de wijk, kern of buurt. Wijkgericht werken is een aanpak die zich richt op het verbeteren van de directe leefomgeving in de wijken in nauwe samenwerking met de wijkbewoners en de dienstverlenende instellingen. Willen we de bewoners bij de wijk betrekken, dan is het zaak om in te spelen op hun behoeften en mogelijkheden.

Wat willen we bereiken met wijkgericht werken?

- Deelnemen aan activiteiten in de wijk;

- Integratie te bevorderen van nieuwe inwoners;

- Meer samenhang brengen in het maatschappelijke verkeer in de wijk/woning;

- Draagvlak voor nieuwe ontwikkelingen die als basis ontstaan in de wijk;

- Nauwere samenwerking tussen bedrijven die iets leveren in de wijk;

- Voorzieningen op elkaar afstemmen en waarnodig bundelen;

- Inspelen op toekomstige behoeften in de wijk;

- Veilige leefomgeving en milieu bevorderende activiteiten (openbare orde & gezondheid);

- Voldoende mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding in de vorm van recreatie en sport(tuin, plantsoen en routes).

Wijkgericht werken is geen doel op zich, maar een middel, een methode om bepaalde doelen te bereiken. Niet alle beleidsterreinen en aanbod aan voorzieningen lenen zich voor een wijkgerichte aanpak. Dat is ook niet de intentie van de gemeente Meppel. Wel is het haar intentie om in gesprek te gaan met de wijken over welke onderwerpen het wél zou kunnen gaan op wijkniveau. Overigens kan dit enigszins per wijk verschillen.

Wijkgericht werken is overigens niet geheel nieuw. Goede voorbeelden zijn het Wijk Ontwikkelingsplan Haveltermade (WOP), en de aanpak Koedijkslanden/ Bergierslanden (Koeberg) Daarnaast heeft Meppel vooral in de negentiger jaren gewerkt met wijkteams voor het beheer van het groen en grijs. Tenslotte zijn instellingen als SWM en politie op wijkniveau actief. Deze ervaringen moeten aan de basis staan voor het vervolg. Met SWM en de woningcorporaties zal de gemeente op korte termijn verder vorm geven aan het wijkgericht werken.

Voor de periode 2008 - 2011 gaat het om de volgende vraagstukken:

- Welke visie hebben we op wijkgericht werken;

- Welk onderscheid is er tussen wijkgericht werken, brede aanpak welzijnsbeleid en integraal werken (definities);

- Wat doet de gemeente Meppel wijk en kerngericht?

- Waarom doen we dat en wat levert dat dan op?

- Wat behoeft een aanpassing of verbetering?

- Wat willen we op termijn hiermee realiseren?

Wijkgericht werken vraagt een grondige analyse voordat er nieuwe stappen worden gezet. De ene wijk is de andere niet. In Meppel kennen we behoorlijke verschillen tussen op zichzelf genomen redelijk coherente wijken: centrum, Haveltermade, Koedijks- & Berggierslanden, Oosterboer, het dorp Nijeveen, het buurtschap Rogat. Het komt dus aan op maatwerk. De basis daarvoor zijn “wijkprofielen”. In een wijkprofiel staat datgene wat er is, wie er woont en wat dat dan betekent voor die wijk. Het geeft inzicht in de demografische gegevens, de voorzieningen in de wijk, het verenigingsleven en de algemene indruk van de wijk.

In het uitvoeringsprogramma wordt gesproken over verschillende instrumenten die voor het wijkgerichte werken kunnen worden ingezet: wijkschouw, wijkanalyse, wijkplan, wijkaanpak, wijkplatform, wijkbudget. Het zal uiteraard ook van de bewoners zelf afhangen welke vorm geschikt is; het beleid zal met hen vorm gegeven moeten worden, of zoals dat tegenwoordig heet: interactief. We werken aan een visie op wijk- en kerngericht werken die in 2008 zal worden ingevoerd.

Artikel 1.4.3 Interactief

De burger en de klant

De gemeente Meppel heeft in haar visiedocument Wmo gekozen de verschillende doelgroepen actief te informeren en te raadplegen. Onder andere door de doelgroepen te betrekken bij de vorming van haar Wmo-beleid. Daarbij is sprake van inspraak en advies.

Voor de advisering over het beleid is de Adviesraad Wmo opgericht. We streven ernaar om alle relevante doelgroepen in deze adviesraad vertegenwoordigd te hebben. SWM brengt alle instanties, stichtingen, verenigingen, etc. van Meppel in kaart linkt deze aan de Wmo. Zodoende wordt helder welke doelgroepen en prestatievelden eventueel nog ondervertegenwoordigd zijn.

In 2006 is een onderzoek naar de bekendheid met de Wmo uitgevoerd. Het was één van de peilers van de notitie Meting vraag en aanbod Wmo. De gemeente is voornemens dit onderzoek geregeld te laten uitvoeren. Vorig jaar heeft de gemeente het initiatief genomen tot het houden van een aantal bijeenkomsten voor burgers en organisaties over de Wmo.

Tevens zal ieder jaar een klanttevredenheidsonderzoek gehouden worden, waarbij minimaal de doelgroep van individuele vragers van ondersteuning bevraagd zal worden.

Met het verder vormgeven van het wijkgericht werken zal ook in de wijk het gesprek verder worden georganiseerd. De gemeente denkt aan de volgende mogelijkheden:

• Interactieve bijeenkomsten in de wijk/wijkcentra

Georganiseerd door verscheidende maatschappelijke partijen en eventueel ook mede door de mensen uit de wijk of buurt. Er is sprake van een behoeftepeiling op maat (per wijk). Op deze bijeenkomst kunnen wijkbewoners zich aanmelden voor het wijkplatform om mee te denken over de wijk.

• Interviews door de activeringsmedewerkers van het ACDC (Activerings- en dienstencentrum). Deze groep interviewers voert een activerend onderzoek uit onder WWB-cliënten en ouderen met een uitkering bijzondere bijstand in de wijk op het gebied van onder andere de woon- en leefomgeving; de activeringswensen, ondersteuningswensen, mogelijkheden en belemmeringen, maar ook wordt onderzocht welke voorzieningsbehoeften er leven.

• Buurtinitiatieven stimuleren

Burgers maken hun behoeften en wensen kenbaar in de vorm van buurtinitiatieven. Dat buurten zelf aangeven wat ze graag zouden willen organiseren om de buurt leefbaar te maken en het later ook zelf gaan uitvoeren.

• Opzetten digitaal buurthuis

Op te zetten door de bewoners zelf. Hier kan men 24 uur per dag berichten achterlaten. Het is dus een buurthuis zonder sluitingstijden. Het wijkplatform kan verslag uitbrengen van hun bevindingen. Het digitale buurthuis vervangt niet de fysieke ontmoetingen, maar kan wel worden ingezet als middel om activiteiten aan te kondigen.

• Samen bij buurtactiviteiten

Bestuurders en beleidsmakers zijn aanwezig bij buurtactiviteiten en kunnen vragen stellen aan bewoners.

De instellingen

In Meppel zijn vele aantal professionele instellingen actief op het terrein van de Wmo. Zij zijn o.a. vertegenwoordigd in de Regiegroep Wmo, een belangrijk platform voor de gemeente om met de professionele instellingen in Meppel te sparren over de lokale maatschappelijke ondersteuning. De bestaande samenwerking geeft mogelijkheden om verder te gaan in een gezamenlijke aanpak. Daarbij stelt de gemeente voor om een alliantie te vormen met de woonleveranciers Woonconcept, Actium, de Stichting Welzijn, en zorginstellingen De Stouwe, de Noorderboog en Icare. Mogelijk dat ook andere partijen hierbij kunnen aansluiten. De alliantie is bedoeld om maatwerk op wijkniveau te leveren en innovatie in het aanbod van voorzieningen en zorg. Voornemen is om in 2008 de alliantie voor te breiden met de betrokken partijen en deze waar mogelijk met concrete prestatieafspraken af te sluiten.

Regionale samenwerking

In Drenthe is een Wmo-samenwerkingsverband onder leiding van de Vereniging Drentse Gemeenten (VDG). Deze heeft bijvoorbeeld een Handreiking Wmo-beleidsplan Drentse gemeenten uitgegeven om de gemeenten bij de planvorming te ondersteunen. De werkgroep mantelzorg en vrijwillige inzet van de VDG ondersteunt, door middel van onderzoeken en handreikingen, het te vormen gemeentelijk beleid ten aanzien van mantelzorg en vrijwilligerszorg.

De aanbesteding en inkoop van de huishoudelijke verzorging is een gezamenlijk traject geweest door de Drentse gemeenten. Tevens is het verstrekkingenbeleid Wmo (verordening, besluit, beleidsregels) een nauwe samenwerking geweest tussen Meppel, Westerveld, De Wolden en Hoogeveen. Ook op het terrein van inburgering en het vervoer is er nauwe samenwerking. De inburgeringstrajecten zullen nog in 2007 via een gemeenschappelijke aanbesteding worden gerealiseerd.

Het doelgroepenvervoer is al jaren naar tevredenheid een samenwerking binnen Zuid-West Drenthe. Op dat punt wil Meppel een verdere stap maken. In samenwerking met het OV-bureau Groningen/Drenthe zullen de mogelijkheden voor gezamenlijke inkoop van het gehele regionale vervoer nog dit jaar worden verkend en uitgewerkt.

Artikel

De gemeente is verantwoordelijk voor de regie op de lokale maatschappelijke ondersteuning, dat wil zeggen dat zij verantwoordelijk is voor een samenhangend aanbod van ondersteuning en voor de onderlinge samenwerking en afstemming tussen de verschillende instellingen/uitvoerende partijen, ongeacht hun financieringswijze.

Er zijn verschillende spelers en belanghebbenden op het terrein van de maatschappelijke ondersteuning: burgers, maatschappelijke instellingen, uitvoerders, de markt, belangenbehartigers, verenigingen. Het is aan de gemeente om de deelbelangen samen te smeden tot een algemeen belang en deze tot uitvoering te (laten) brengen.

Rolverdeling

De rijksoverheid is met de Wmo meer faciliterend geworden, in plaats van regulerend en kostenbeheersend. De gemeente krijgt daarvoor wel meer mogelijkheden en moet zich voor een goede uitvoering en uitwerking daar ook bewust van zijn. Maar welke rol is op welk moment wenselijk? Is een grotere rol van de markt en/of de maatschappelijke organisatie gewenst? Welke rol is voor de burgers weggelegd? Er zijn grofweg drie scenario’s waaruit de gemeente een keus kan maken :

1. Vermaatschappelijking / bescherming bieden

• Focus op zorgzame samenleving

• Visie: vrijwilligerswerk draagt in grote mate bij aan sociale cohesie, actief burgerschap (empowerment, participatie) en de lokale infrastructuur. Bovendien houdt het allerlei maatschappelijke diensten betaalbaar. Minder werk in combinatie met een betere toegankelijkheid van de dienstverlening voor de burgers. Hier kiest de gemeente bewust voor de vraaggerichte benadering.

• Rol gemeente: scheidsrechter en coach. Gedeelde verantwoordelijkheid. Co-productie met burger bij beleid en uitvoering. Gemeente faciliteert Wmo platforms, etc.

• Voorwaarde: er moet sprake zijn van wederkerigheid (tweerichtingsverkeer)..

Een variant of nadere uitwerking van dit scenario is het wijkgericht werken:

- Focus op de zorgzame samenleving en de behoeften van de burger op wijkniveau.

- Visie: vrijwilligerswerk is gebaat bij het clusteren van verschillende vormen van maatschappelijke dienstverlening op wijkniveau.

Daarmee kunnen burgers beter worden betrokken bij dit werk. Professionals zullen altijd een belangrijke rol blijven spelen in de dienstverlening

en de ondersteuning van de wijk bij haar activiteiten.

- Rol gemeente: bevorderen van de totstandkoming van ‘buurtservice maatschappijen’. Met behulp van budgetsubsidies en resultaatverantwoording

wordt afgerekend op basis van geleverde prestaties. De regievoering is gericht op het maken van afspraken waaraan de dienstverlening moet voldoen,

bijvoorbeeld door middel van een programma van eisen.

- Voorwaarde: de gemeente heeft vertrouwen in de burgers, al beseft zij tegelijkertijd dat de verwachtingen hierover niet te hoog gespannen

kunnen zijn. De gemeente dient de wijk en specifiek de actieve burgers te ondersteunen.

2. Vermarkting / professionaliseren

- Focus op marktpartijen

- Visie: De toenemende problematiek van vrijwilligersorganisaties op het gebied van huisvesting, financiën en bestuur kan het beste worden opgelost

door professionalisering. Vrijwilligers zijn er steeds minder. Bovendien zijn de kwaliteit en continuïteit gebaat bij betaalde, goed geschoolde krachten.

- Rol gemeente: stimulerend, maar ook toeschouwend. Zij voert de regie via contractmanagement en is gericht op het transformeren van

vrijwilligersorganisaties tot professionele instellingen. Tevens optimaliseert zij de rol van de burger als klant/inkoper via pgb/zorg in natura,

klantpanels, etc.

- Voorwaarde: de betrokken partijen moeten steunen en vertrouwen op de ervaringskennis van mensen met beperkingen en op de manier waarop zij die aan

anderen overdragen. Financieel kostbaar voor de gemeente en de samenleving.

3. Verstatelijking

- Focus op de gemeente

- Visie: De maatschappelijke ondersteuning en de burger is er het best bij gebaat als de gemeente de touwtjes strak in de hand houdt. De gemeente bepaalt de

verdeling van middelen. Het politiek-bestuurlijke proces staat centraal, de burger is vooral aan zet bij de verkiezingen en formele procedures (bezwaar

en beroep) en via georganiseerde platforms.

- Rol gemeente: actiegericht, en investerend. Zij heeft de touwtjes strak in handen. De wijkcentra worden door de gemeente ingesteld en gecoördineerd.

- Voorwaarde: de gemeente moet een aanzienlijke investering doen in mensen en middelen.

Er hoeft op deze scenario’s niet per definitie een strakke keuze gemaakt te worden. Mengvormen zijn zeer wel mogelijk, maar zeker ook kan per beleidsterrein, of per prestatieveld een ander scenario gekozen worden.

In Meppel is bijvoorbeeld op prestatieveld 6 (individuele verstrekkingen) overwegend sprake van vermarkting; op de prestatievelden 7, 8 en 9 (maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingsbeleid) van verstatelijking en bij prestatieveld 1 (sociale samenhang en leefbaarheid) is steeds meer sprake van vermaatschappelijking.

De gemeente is zelf ook uitvoerder (prestatieveld 3).

Verder ligt er een belangrijke taak op het terrein van de voorlichting en communicatie. Daarin wil de gemeente Meppel haar regierol verbeteren.

De gemeente kiest voor de volgende regierollen en bijbehorende instrumenten:

Artikel

Een collectieve voorziening is een voorziening die wordt geleverd op basis van directe beschikbaarheid, een beperkte toegangsbeoordeling en die een snelle, regelarme en adequate oplossing biedt voor de beperkingen die een persoon ondervindt. Het gaat hierbij om direct of uit voorraad beschikbare voorzieningen, die met een minimum aan bureaucratie kunnen worden verstrekt. De verstrekkingprocedure is eenvoudiger dan bij individuele voorzieningen: een beperkte of geen toegangsbeoordeling.

Een individuele voorziening is een voorziening waarvoor een toegangsbeoordeling vereist is, en waarvan de beslissing (in de vorm van een beschikking) en het uiteindelijke gebruik van een individuele voorziening niet persoonlijk overdraagbaar is. Het uitgangspunt bij de indicatie is altijd maatwerk en het voldoen aan het compensatiebeginsel.

Een collectief arrangement is een stelsel van collectieve voorzieningen dat gericht is op het bieden van een pakket van oplossingen voor mensen met bepaalde belemmeringen, bijvoorbeeld een arrangement van sportscholen, zwembad, sportverenigingen, masseur, fysiotherapeut bij (tijdelijke) lichamelijke beperkingen; waarbij een pasje toegang en/of reductie geeft op het pakket van voorzieningen.

Collectief versus individueel

Collectieve voorzieningen hebben in principe voorrang op individuele voorzieningen. Waar mogelijk zal een collectieve voorziening ingezet worden, indien nodig wordt een individuele voorziening verstrekt. Welke keuze wordt gemaakt hangt af van de persoonlijke situatie van de aanvrager, waarbij rekening gehouden wordt met het compensatiebeginsel. Indien nodig wordt deze keuze ondersteund door een medisch onderbouwd advies.

Collectieve voorzieningen kunnen wél onderdeel uitmaken van een individueel ondersteuningsplan in het kader van de Wmo, en daarmee ook onderdeel uitmaken van een individuele Wmo-beschikking. Het doel van het opnemen van de inzet van de collectieve voorziening is om te voldoen aan het compensatiebeginsel; het opstellen van een zo compleet mogelijk ondersteuningsplan om belemmeringen/beperkingen zoveel mogelijk te compenseren. De beschikking is echter niet noodzakelijk om toegang te verkrijgen tot de collectieve voorziening.

Overigens kan de aanvrager op verzoek wel een beschikking worden afgegeven, zodat rechtsbescherming (toegang tot de voorziening) gewaarborgd is.

Bij een individuele voorziening kan gekozen worden tussen verstrekking in natura en een persoonsgebonden budget c.q. financiële tegemoetkoming. Een collectieve voorziening wordt altijd in natura verstrekt.

Collectief versus participatief

De term ‘collectief’ slaat op de toegankelijkheid van de voorziening, niet op de aard van de voorziening. Het betreft namelijk niet altijd een groepsactiviteit dan wel een andere vorm van participatie, het kan ook een individueel te gebruiken voorziening betreffen (zoals het gezamenlijke gebruik van één scootmobiel). Desondanks wil de gemeente wel zoveel mogelijk de link leggen met gemeenschapszin en participatie bij het creëren van collectieve voorzieningen.

Tevens dienen de collectieve voorzieningen, daar waar interactie ontstaat met hulpverleners en andere begeleiders c.q. professionele of vrijwillige uitvoerders, zoveel mogelijk een signaalfunctie te hebben.

Collectieve voorzieningen dienen niet slechts ingezet te worden ter compensatie van belemmeringen, maar ook ter voorkóming van belemmeringen. Collectieve voorzieningen kunnen een preventieve werking hebben (investeren op welzijn voorkomt zorg).

Collectief versus algemeen

De termen ‘collectieve voorziening’ en ‘algemene voorziening’ worden deels door elkaar gebruikt en kunnen verwarring scheppen.

Het is daarom wenselijk om de term ‘collectieve voorziening’ overkoepelend te gebruiken, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen:

- Algemene collectieve voorzieningen: toegankelijk voor iedere burger en zoveel mogelijk rekening gehouden met de deelname van burgers

met beperkingen (voorbeelden: openbaar vervoer, openbare bibliotheek, tafeltje-dek-je);

- Doelgroepgerichte collectieve voorzieningen, die bedoeld zijn voor specifieke doelgroepen (met een beperking) binnen de samenleving

(voorbeelden: zwembad geschikt voor mensen met een lichamelijke handicap, financiële tegemoetkoming voor bepaalde doelgroepen voor

tafeltje-dek-je, gezamenlijke maaltijdvoorziening).

Bij gebruikmaking van een individuele voorziening of doelgroepgerichte collectieve voorziening, dient niet bij voorbaat toegang tot een vergelijkbare voorziening ontzegd te worden. Voorbeeld: indien iemand een vergoeding krijgt voor Tafeltje-dek-je, mag nog wel periodiek gebruik gemaakt worden van een gezamenlijke maaltijdvoorziening. De gemeente kan via beleidsregels hier nader beleid op maken.

Behoeften (kleine) doelgroepen

De ontwikkeling van de maatschappelijke ondersteuning in Meppel richt zich vooralsnog op de grotere doelgroepen: wijk, ouderen, jeugd, chronisch zieken, gehandicapten, vrijwilligers, mantelzorgers, verslaafden. De Wmo vraagt uitdrukkelijk aandacht voor de specifieke kleine doelgroepen en liefst een rol bij de burgerparticipatie. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om (voor Meppel) kleine doelgroepen als blinden, doven, daklozen, en verschillende subdoelgroepen binnen de bekende, grote doelgroepen. De gemeente Meppel wil de aandacht voor en burgerparticipatie met deze doelgroepen vormgeven via de (deelname in de) Adviesraad Wmo en het periodieke klanttevredenheidsonderzoek.

Het klanttevredenheidsonderzoek geeft een stem aan iedere zorgvrager, zorggebruiker of burger. Het geeft daarmee ook een stem aan mensen die tot een specifieke doelgroep horen.

Daarnaast zal de gemeente Meppel binnen de regionale samenwerking Drenthe kijken naar de mogelijkheid van een regionaal platform voor de kleinere doelgroepen, t.b.v. de burgerparticipatie van deze doelgroepen. De bevindingen van dit platform kunnen dan meegenomen worden in de uitwerkingen van het gemeentelijk beleid.

Daarnaast is het Loket WegWijs ingesteld. Dit loket staat open voor iedere burger met een vraag, opmerking of klacht. De vraag kan op het individu zelf gericht zijn, maar kan een signaal afgeven voor een specifieke doelgroep. Het loket levert voor íedereen maatwerk!

Artikel

Keuzevrijheid

De gemeente Meppel heeft reeds eerder tijdens de voorbereiding op de Wmo e.e.a. geregeld met betrekking tot de keuzevrijheid van de burger (zie met name de ‘Notitie Individuele Verstrekkingen’ d.d. juni 2006, hoofdstuk 4).

Inmiddels zijn de volgende maatregelen genomen met betrekking tot de keuzevrijheid voor de burger op prestatieveld 5:

- De burger kan bij de toekenning van een individuele verstrekking kiezen tussen zorg in natura en het persoongebonden budget;

- Als de hulpvrager kiest voor zorg in natura, kan een keuze gemaakt worden tussen meerdere aanbieders.

Het aanbod aan zowel individuele als collectieve voorzieningen, op onder andere de prestatievelden 2, 5 en 6, biedt de burger enige keuzevrijheid bij de invulling van de activiteiten aan ondersteuning. Deze keuzevrijheid moet wel in het licht gezien worden van het compensatiebeginsel: de ondersteuningsactiviteiten dienen bij te dragen aan de compensatie van de beperking.

Tevens kan de daadwerkelijk te bieden keuzevrijheid samenhangen met de persoonlijke situatie van de zorgvrager. Er zijn situaties denkbaar waarbij de aard van de problematiek of de specifieke beperking niet veel keus laat m.b.t. de in te zetten voorziening.

Het kan ook voorkomen dat een bepaalde voorziening slechts in één type beschikbaar gesteld kan worden, dan wel via één aanbieder, omdat de voorziening als het goedkoopst adequaat wordt beschouwd. De gemeente dient zich daarbij er wel van te verzekeren dat voldaan wordt aan het compensatiebeginsel.

Compensatiebeginsel

In de Wmo is de verplichting tot het hanteren van het compensatiebeginsel opgenomen. Het compensatiebeginsel betekent dat personen met een lichamelijke, verstandelijke en/of psychosociale beperking, die belemmeringen ondervinden in hun zelfredzaamheid en/of maatschappelijke participatie, compensatie te bieden voor hun belemmeringen. Het compensatiebeginsel geldt ook voor mantelzorgers die beperkt worden in hun zelfredzaamheid en/of maatschappelijke participatie als gevolg van het verrichten van de mantelzorg.

De gemeente compenseert de beperkingen zodanig dat mensen in staat gesteld worden:

- een huishouden te voeren;

- zich te verplaatsen in en om de woning;

- zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel;

- medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan.

Uitgangspunt is dat er een gelijkwaardige, maar niet strikt gelijke uitgangspositie ontstaat ten opzichte van iemand zonder beperkingen, omdat een uitgangspositie vaak niet mogelijk zal zijn.

Omdat ook de persoonskenmerken en de behoeften van de aanvrager, en tevens zijn financiële capaciteit om zelf in maatregelen te voorzien, bepalend zijn voor het aanbod van voorzieningen, kan de compensatie van eenzelfde beperking bij de ene aanvrager een heel ander aanbod betekenen dan bij een andere aanvrager. Het aanbod en de onderbouwing wordt uiteraard vastgelegd in de individuele beschikking.

De ICF-classificatie, die de gemeente Meppel hanteert bij aanvragen voor ondersteuning, is een belangrijk hulpmiddel bij de individuele invulling van het compensatiebeginsel. De ICF bestaat uit een raamwerk van classificaties die tezamen een internationaal gestandaardiseerd begrippenapparaat vormt voor het beschrijven van het menselijk functioneren en de problemen die daarbij op kunnen treden. De ICF is uitermate geschikt voor het in kaart brengen van zowel fysieke als verstandelijke en psychosociale beperkingen en de gevolgen daarvan op het functioneren, zelfredzaamheid en de maatschappelijke participatie.

De ICF wordt ook gebruikt bij de uitvoering van de AWBZ.

Artikel

Er is een grote en groeiende vraag naar eenduidige regelgeving, informatie, advies en cliëntondersteuning. Er is behoefte aan een fysieke loketfunctie, huisbezoeken en telefonische loketfunctie. In hoeverre er behoefte is aan een lokaal digitaal loket is niet bekend. Deze loketfunctie wordt momenteel vervuld door meerdere maatschappelijke organisaties in Meppel en vanuit verschillende invalshoeken, voornamelijk door Loket WegWijs en Stichting Welzijn Meppel.

Loket WegWijs is in 2007 uitgebreid met informatie, advies en toegang tot de ondersteuning met betrekking tot mantelzorg. In 2008 zal bekeken worden in hoeverre het wenselijk en mogelijk is de loketfunctie (fysiek en/of digitaal) te decentraliseren naar het niveau van de wijk. Bovendien zal gekeken worden naar uitbreiding van de loketfunctie door meer participatie van aanbieders.

Hoewel er de komende jaren geen beleidsverandering wordt verwacht t.a.v. de individuele verstrekkingen (o.a. eigen bijdrage en pgb), is het loket wel bezig met haar verdere ontwikkeling. Dit zit voornamelijk in een verdere professionalisering (integrale hulpvraag en hanteren van het compensatiebeginsel).

Een andere belangrijke ontwikkeling is de Digitale Sociale Kaart Drenthe, die door de Drentse gemeenten wordt aangeschaft c.q. ontwikkeld. De Digitale Sociale Kaart Drenthe kan een handig hulpmiddel zijn bij de dienstverlening vanuit het loket. De huidige dienstencatalogus c.q. sociale kaart van de gemeente Meppel wordt hierin geïntegreerd. De samenwerking in regionaal verband heeft als voordeel dat de informatie verder strekt dan de gemeente en daardoor ook breder wordt. De digitalisering kan de informatie eenduidiger en inzichtelijker maker, maar ook toegankelijk voor de burger, zonder tussenkomst van een loketmedewerker.

Artikel

Het beleid en de uitvoering van de maatschappelijke opvang en de OGGZ ligt voor Meppel bij de centrumgemeenten, namelijk Emmen en Assen. Zowel de voorzieningen vanuit de centrumgemeenten als de lokale initiatieven zijn voornamelijk gericht op het oplossen (secundaire preventie) en niet verder escaleren van al bestaande problematiek (tertiaire preventie).Er zijn nog nagenoeg geen inspanningen in de primaire preventie (voorkómen van problemen). En het is gebleken dat betrokken instanties nog niet optimaal gebruik maken van elkaars expertise en dienstverlening.

Vanuit o.a. het project Problematisch Wonen is gebleken dat er lokaal behoefte is aan het maken van ketenafspraken en het opzetten van preventieve begeleiding bij het wonen en zelfstandig functioneren in de maatschappij.

Te denken valt aan een pool van vrijwilligers die als maatje/buddy kunnen fungeren voor een individu of gezin.

De inzet van de vrijwilligers wordt wel centraal gecoördineerd door professionals, ten behoeve van de ondersteuning van de vrijwilliger, de signaalfunctie van de vrijwilliger naar de professionele hulpverlening en de optimalisering van het ketenaanbod. Indien de situatie zeer problematisch wordt kan de professionele casemanager de situatie overnemen.

De komende jaren zal op deze manier meer ingezet worden op het voorkómen van de noodzaak van maatschappelijke opvang en zoveel mogelijk de problemen oplossen in de thuissituatie waar ze zijn ontstaan, zodat maatschappelijke opvang niet nodig is.

Artikel 4.5.1 Verslavingsbeleid

De gemeente dient in het kader van de Wmo en de Nota Gezondheidszorg een verslavingsbeleid te voeren. In het verleden was het gemeentelijke verslavingsbeleid vooral gericht op het niet gebruiken van bepaalde middelen, tegenwoordig is het beleid meer gericht op verantwoord gebruik.

Het huidige aanbod in Meppel omhelst vooral de zorg voor verslaafden op initiatief van de verslaafde zelf of diens omgeving. De activiteiten zijn voornamelijk gericht op het onder controle krijgen en houden van de verslaving en eventuele overlast voor anderen, in individuele situaties waar de verslaving een probleem is geworden.

Het aanbod in de toekomst zal ook meer preventief moeten zijn, zowel individueel gericht als gericht op de burgers van Meppel in het algemeen of specifieke risicodoelgroepen. Zo is bijvoorbeeld het percentage jongeren dat excessief alcohol gebruikt relatief hoger dan het Drentse gemiddelde. En ook steeds meer ouderen krijgen problemen met verantwoord alcoholgebruik.

We willen naar een beleid dat ook is gericht op het voorkómen van verslaving en overmatig gebruik, door bijvoorbeeld ouders van (pre)pubers te waarschuwen voor de risico’s van alcohol- en drugsgebruik of het nemen van maatregelen om overmatig gebruik van alcohol in sportkantines tegen te gaan.

Er is bij veel verslaafden samenhang met problemen op andere leefgebieden, zoals gezin, financiële situatie, werk, gezondheid, huisvesting, sociale contacten.

Deze problemen kunnen zowel de oorzaak als het gevolg zijn van de verslaving en lossen zich vaak niet meer vanzelf op. Meer aandacht voor en het actief aanpakken van die samenhang kan heel effectief zijn bij deze doelgroep.

Artikel 4.5.2 (Preventief) gezondheidsbeleid

Al in 2007 staat de gemeente voor de uitdaging om het beleid op het terrein van de gezondheidszorg verder te ontwikkelen. Iedere vier jaar dient er een nota ‘Lokaal Gezondheidsbeleid’ opgesteld te worden door de gemeente (vloeit voort uit de Wcpv). Deze nota heeft veel raakvlakken met de prestatievelden van de Wmo en de activiteiten die eruit voortvloeien zijn vaak een collectieve voorziening.

In de Nota stelt de gemeenteraad vast hoe de gemeente uitvoering geeft aan onder andere:

- De continuïteit en samenhang binnen de collectieve preventie en de afstemming tussen collectieve preventie en de curatieve gezondheidszorg;

- Specifieke taken, zoals inzicht in de lokale gezondheidssituatie en bewaken van gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen;

- Infectieziektebestrijding;

- Jeugdgezondheidszorg.

Het ministerie van VWS presenteert iedere vier jaar een landelijke preventienota, die kaderstellend is voor het lokale beleid. Prioriteiten voor de nieuwe Nota zijn: roken, overmatig alcoholgebruik, overgewicht, diabetes, chronisch ziek zijn en depressie. Deze prioriteiten worden in het voorjaar van 2007 verwerkt in een regionale basisnota, die vervolgens ten grondslag zal liggen aan de lokale, Meppeler nota (najaar 2007).

Artikel 4.5.3 Beweging voor mensen met een chronische aandoening en/of beperking

In mei 2007 is de kader nota ‘Mee(r) doen met Sport in Meppel’ vastgesteld. Daarin worden de volgende vier maatschappelijke doelen gesteld:

1. het bevorderen van de sociale samenhang en de integratie van specifieke groepen;

2. het bevorderen van een gezonde leefstijl;

3. het mede bepalen van een aantrekkelijk woon- en (be)leefklimaat;

4. het leveren van een bijdrage aan promotie en profilering van Meppel.

Uit onderzoek blijkt nadrukkelijk dat het hebben van een actieve leefstijl op de gezondheid en kwaliteit van leven een gunstige invloed heeft. Dat blijkt nog nadrukkelijker voor mensen met een chronische aandoening en/of beperking. Tevens blijkt uit cijfers van o.a. TNO dat juist deze doelgroep zich (nog) minder beweegt dan de valide Nederlander.

Een middel om juist de doelgroep mensen met chronische aandoeningen meer te laten bewegen is de ketenaanpak vanuit de zorgsetting. Een benadering vanuit de zorgprofessional kan leiden tot een meer actieve leefstijl en dus gezondheidswinst bij de doelgroep. Wel zal men begeleid (mentaal) en getraind (fysiek) moeten worden om te komen tot een blijvende positieve gedragsverandering.

Er liggen kansen en basisrandvoorwaarden om in Meppel deze problematiek gezamenlijk met diverse partijen en andere gemeenten structureel op te gaan pakken, mede gezien de ontwikkelingen dia al tot stand zijn gekomen op initiatief van Sport Drenthe en NebasNsg (Nederlandse sportorganisatie voor mensen met een beperking). De gemeente moet hierbij nog meer dan bij andere beleidsterreinen de samenwerking zoeken met andere partijen, omdat veel van de betrokken partijen buiten de directe gemeentelijke regiesfeer vallen. Het bevorderen van een gemeenschappelijke visie is hierbij essentieel.

Voorbeelden van voorzieningen/arrangementen zijn beweegpoli’s (in ziekenhuis of verzorgingshuis) of een arrangement van sportabonnementen en zwembad voor mensen met (tijdelijke) belemmeringen, eventueel met ondersteuning van een fysiotherapeut.

Artikel 4.6 Collectiveren individuele voorzieningen

Het is in bepaalde gevallen mogelijk om voorzieningen die traditioneel individueel verstrekt worden, ook collectief aan te bieden.

Dit kan bijvoorbeeld ingezet worden vanwege vereenvoudiging van de toegang, of uit kostenoverwegingen. Essentieel daarbij is ook hier weer: collectief waar het kan, individueel waar het moet.

Hulp in de huishouding en tuin

De toegang tot de huishoudelijke zorg wordt via een individuele verstrekking verkregen. Hulp in de huishouding (en dan voornamelijk de lichte, eenvoudige werkzaamheden), het verzorgen van de tuin (dat niet bij de huishoudelijke hulp hoort) en het verrichten van kluswerk zou ook via een collectieve voorziening kunnen worden geregeld. De toegang wordt daarmee vereenvoudigd en laagdrempelig en kan voor de eventuele mantelzorger een belangrijke ondersteuning betekenen.

De klussendienst van Stichting Welzijn voldoet bijvoorbeeld al gedeeltelijk aan de vraag naar dergelijke hulp. Er valt ook te denken aan de inzet van scholieren hierbij door het doen van maatschappelijke stages, het diensten- en activeringscentrum of een project waarbij bedrijven worden gestimuleerd een ‘straat te adopteren’, waar veel ouderen wonen. Deze bedrijven kunnen de handjes, of de financiële middelen, leveren om een straat schoon te vegen als er sneeuw ligt, de ramen zemen en de tuin van onkruid ontdoen bij inwoners die behoren tot een bepaalde doelgroep.

Rolstoelen

Er zijn instellingen en bedrijven die bij hun ingang dan wel parkeergelegenheid een aantal rolstoelen beschikbaar stellen voor mensen die slecht ter been zijn. Bekende voorbeelden daarvan zijn ziekenhuizen en de gemeente zelf; minder bekende voorbeelden zijn de dierentuin in Emmen en Intratuin. Ook vanuit de samenleving komen signalen dat er behoefte is aan een dergelijke voorziening in het centrum van Meppel en winkelcentrum de Keizerskroon.

Icare heeft een aantal rolstoelen beschikbaar voor mensen die een uitstapje willen maken, slecht ter been zijn en geen indicatie hebben voor een rolstoel, omdat ze zich thuis nog kunnen redden, maar niet over grotere afstanden. Het betekent wel dat dit van te voren zorgvuldig gepland moet worden, omdat de rolstoel gereserveerd moet worden en opgehaald en teruggebracht.

Op bepaalde locaties rolstoelen beschikbaar stellen maakt het gemakkelijker voor bepaalde doelgroepen om het huis uit te gaan en hun kleding en andere boodschappen zolang mogelijk zelf te kunnen kopen.

Scootmobielen

De indicatie voor een scootmobiel staat los van het gebruik daarvan. Soms staat een scootmobiel geruime tijd nagenoeg ongebruikt in een garage of portiek. In die situaties zou wellicht een beperkt aantal scootmobielen voor meerdere personen kunnen volstaan. Daarbij wordt dan wel geregeld dat de scootmobiel aan huis beschikbaar gesteld kan worden zodra daar behoefte aan is.

Maaltijdvoorzieningen

In Meppel is een systeem van Tafeltje-dek-je. Dit is een algemene collectieve voorziening, omdat iedereen er gebruik van kan maken. Bepaalde doelgroepen krijgen hiervoor een vergoeding (individuele verstrekking). Behalve het verstrekken van maaltijden aan huis, kan ook worden gedacht aan een meer participatieve maaltijdvoorziening; het bijvoorbeeld (periodiek) gezamenlijk kunnen eten van een maaltijd, in een daarvoor beschikbaar gemaakte ruimte van een verzorgingshuis, of ‘kookstudio’ of via kookgroepen voor mensen die, met begeleiding door vrijwilligers, nog (gezamenlijk) kunnen koken.

Artikel

De speerpunten en doelstellingen per prestatieveld in 2008-2011 zijn:

Artikel 5.2.1 Planning

De tabel geeft de planning weer die voortvloeit uit de opgestelde speerpunten. De groene vlakjes geven weer in welk jaar de activiteiten vooral plaatsvinden (als speerpunt, daarna wordt de activiteit vaak ingebed in de reguliere beleidscyclus en uitvoering, dus daarmee is de inspanning of ‘bemoeienis’ niet beëindigd!).

De letters in de groene vlakjes geven de fase in de beleidscyclus weer:

O = onderzoeks- of bijstellingsfase;

B = beleidsfase;

U = uitvoeringsfase;

E = evaluatiefase.

Artikel 5.2.2 Aanpak

Voorafgaand aan ieder kalenderjaar wordt het uitvoeringsprogramma voor het komende jaar opgesteld. Dat betekent dat de bovenstaande activiteiten verder worden uitgesplitst en op maandbasis worden weggezet in de tijd. Tevens wordt daarbij aangegeven hoeveel ambtelijke inzet daarbij benodigd is van welke functionarissen, hoe en welke externe partijen (inclusief eventuele burgerparticipatie) daarbij worden betrokken, welke (financiële) middelen ermee gemoeid zijn en op welke momenten e.e.a. ter besluitvorming zal worden aangeboden aan college dan wel gemeenteraad.

Zowel de gemeentelijke organisatie als de betrokken externe partijen kunnen zich zodoende op tijd voorbereiden voor de activiteiten die in het Uitvoeringsprogramma staan.

Artikel

Monitoring

De Wmo verplicht de gemeente het beleid te monitoren. Dit betekent dat de gemeente verantwoording moet afleggen aan haar burgers door de behaalde resultaten inzichtelijk te maken. Dat betekent dat de gemeente bepaalde prestatiegegevens onder de maatschappelijke ondersteuning in het voorgaande kalenderjaar moet registreren en publiceren vóór 1 juli van het daaropvolgende jaar.

Bij de uitvoering van beleid zal volgens een vooraf vastgesteld stramien gemeten worden wat de effecten zijn van het beleid. Hiertoe worden instrumenten ontwikkeld die de informatie snel en adequaat kunnen aanleveren.

De ontwikkeling van een zogenaamde Wmo monitor door de gemeente Meppel is een vereiste. Vastgesteld moet worden:

- Op welke wijze de vinger aan de pols gehouden moet worden;

- Op welk terrein additioneel onderzoek noodzakelijk is of gewenst;

- Welke onderzoeksbronnen aanwezig zijn.

Het gaat om de volgende aspecten:

1. De geformuleerde doelen op de verschillende beleidssporen moeten inzichtelijk zijn;

2. Concreet moet worden vertaald hoe deze doelen gerealiseerd gaan worden. Denk daarbij aan welke acties partijen doen,

welke producten geleverd worden, welke organisaties actief zijn en welke mensen daarmee geholpen worden;

3. Aan de hand van de checklist beoordelen of de doelen binnen de afgesproken tijd gehaald zijn en met welke resultaten;

4. Deze analyse dwingt de opstellers te bezien of de doelen en middelen toereikend zijn. Als dat niet het geval is zullen er

aanpassingen moeten worden voorgesteld en kan het proces opnieuw gestart worden;

5. Dit totale evaluatieproces zal dus input zijn voor bestuurders om verbeteringen aan te brengen als dat gewenst is.

De gemeente Meppel doet mee aan de benchmark van SGBO, waardoor beleidsgegevens kunnen worden vergeleken met andere gemeenten.

Uit de eerste cijfers van de landelijke benchmark Wmo blijkt dat de gemeente Meppel veel extra geld gereserveerd heeft voor Wmo-gerelateerde zaken. Meppel scoort goed op participatie van de verschillende prestatievelden en ook het sociale klimaat is goed te noemen. Verbeterpunten zijn: het gezamenlijke loket, verbrede cliëntenondersteuning, mantelzorg en respijtzorg. Op het terrein van zowel vrijwilligers als mantelzorgers is nog een verbeterslag te maken. Op het gebied van het pgb scoren we ruim boven het landelijke beeld. De definitieve benchmark 2007 Wmo komt half januari 2008 uit.

Kwaliteit individuele verstrekkingen

De gemeentelijke klachtenregeling en de bezwaar- en beroepsprocedures zijn al sinds jaar en dag belangrijke instrumenten om de kwaliteit te bewaken en te verbeteren. En de Kwaliteitswet Zorginstellingen blijft van toepassing op de huishoudelijke hulp, ook nu na de overgang van AWBZ naar Wmo. Op grond van deze wet hebben de aanbieders van huishoudelijke hulp de opdracht zorg van goede en verantwoorde kwaliteit te leveren.

De huidige administratieve organisatie en interne controle is nog niet volledig toegerust op de Wmo. Met name de beoordeling van het voldoen aan het compensatiebeginsel is hierin nog niet besloten. Handicap daarbij is dat er nog nauwelijks tot geen verdere uitwerking dan wel jurisprudentie aanwezig is over dit onderwerp.

Wet klachtrecht cliënten zorgsector (Wkcz)

Op basis van de Wmo geldt de Wkcz voor álle aanbieders van maatschappelijke ondersteuning. Op basis hiervan dient een adequate klachtenregeling opgesteld te worden. Tevens is de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen van toepassing, waarin geregeld wordt dat cliënten kunnen participeren in het beleid van de instellingen. De gemeente Meppel legt deze kwaliteitseisen in de contracten/afspraken met de aanbieders vast.

BCF

De komende jaren worden met aanbieders van maatschappelijke ondersteuning schriftelijke afspraken gemaakt via de BCF-methodiek. Beleidsgerelateerd of Budget Contract Financiering is een methodiek die de mogelijkheden van Meppel vergroot om de gesubsidieerde instellingen aan te sturen en het geeft meer inzicht in de gesubsidieerde activiteiten en hun resultaat.

Klanttevredenheidsonderzoek

Jaarlijks dient de gemeente een klanttevredenheidsonderzoek uit te voeren en te publiceren vóór 1 juli van het daaropvolgende jaar. Het klanttevredenheidsonderzoek moet uitgevoerd worden minimaal onder vragers van maatschappelijke ondersteuning, volgens een methode die na overleg met representatieve organisaties op het gebied van maatschappelijke ondersteuning tot stand is gekomen.

De resultaten van het klanttevredenheidsonderzoek vormen een belangrijke input over de huidige kwaliteit van maatschappelijke ondersteuning en de eventuele noodzakelijke verbeteringen.

Artikel

De Wmo is een hele brede wet. Daarom zijn de financiën die betrekking hebben op de uitvoering van beleid en regelgeving ook heel verschillend geregeld.

Aan de ene kant is er voor de gemeente nieuw geld, zoals het budget voor uitvoeringskosten van de huishoudelijke zorg en de subsidieregelingen die zijn overgeheveld vanuit de AWBZ en de budgetten voor huishoudelijke verzorging. Deze zijn ingevoerd met de inwerkingtreding van de Wmo op 1 januari 2007.

Aan de andere kant is er bestaand geld, bijvoorbeeld voor de individuele voorzieningen voor gehandicapten en de middelen voor uitvoering van de Welzijnswet

De nieuwe gelden zijn in de gemeentefondscirculaires van het ministerie van Binnenlandse Zaken apart aangegeven als integratie-uitkering, naast de algemene uitkering die de Gemeente Meppel krijgt uit het gemeentefonds. Vanaf 2008 zullen de gelden voor de nieuwe Wmo taken verdeeld worden via een objectief verdeelmodel. In dit model wordt onder meer gekeken naar bevolkingssamenstelling, instellingen voor gezondheidszorg in de gemeente en economische factoren.

Om het hele financiële beeld compleet te krijgen is als bijlage een overzicht toegevoegd. Dit overzicht beoogt de belangrijkste geldstromen in het kader van de Wmo in beeld te brengen zonder daarmee absolute volledigheid te beogen. Het is ook niet mogelijk om precies te bepalen welke gelden nu aan de Wmo toegerekend moeten worden, omdat de Wmo een kaderwet is die de gemeente een taakstelling geeft om in al haar beleid en al haar uitvoering richting burgers te denken vanuit de doelstellingen van de maatschappelijke ondersteuning. Dus met elke daad van de gemeente hoort de vraag hoe men daarmee de burgers helpt op het gebied van één of meer van de prestatievelden van de Wmo. Zo kan bijvoorbeeld het plannen en realiseren van nieuwbouw in Meppel te maken hebben met collectieve voorzieningen, projecten voor zorg en individuele voorzieningen.

Omdat de verschillende traditionele beleidsterreinen zo in elkaar grijpen is het niet mogelijk om een exacte opgave van alle Wmo gebonden gelden te krijgen. Wel is in het overzicht (bijlage 4) zoveel mogelijk duidelijk gemaakt welke gelden met de uitvoering van de negen prestatievelden van de Wmo te maken hebben.

De genoemde cijfers zijn grotendeels gebaseerd op de (meerjaren) begroting van Gemeente Meppel. Voor de huishoudelijke verzorging is een uitzondering gemaakt. Op basis van een prognose van de vraagontwikkeling en de ontwikkeling van de indicatiestelling is een inschatting gemaakt van de uitgaven. Deze financiële prognose is in de bijlage verwerkt. Vermeld moet daarbij echter wel worden dat we op dit moment nog maar enkele maanden ervaring hebben met de Wmo uitgaven, dus dat het in de lijn der verwachting ligt dat deze prognose verbeterd kan worden, zodra meer realisatiecijfers in de boeken zijn verwerkt.

Artikel

De ambities die opgenomen zijn in deze beleidsnota wil het college uitvoeren in de periode 2008 tot en met 2011. Voordat de uitvoeringsplannen worden opgesteld, moeten de risico’s van de gemaakte keuzes in kaart gebracht worden. In dit hoofdstuk maken we een inventarisatie van de risico’s met betrekking tot:

- Personeel

- Proces en interactiviteit

- Effectiviteit en efficiëntie

- Keuzes en gevolgen

- Betrokkenheid en draagvlak

Personeel

Indicator Risico[1] Kwantitatieve en kwalitatieve eisen - Monitoring + Opleiding + Uitbesteding +/-

++ = (nagenoeg) geen risico; + = weinig risico; + / - = enig risico; - = behoorlijk risico; - - = zeer risicovol

De afdeling MaZa is verantwoordelijk voor een goede en adequate uitvoering van alle Wmo taken. In kwantitatief opzicht beschikt de afdeling (nog) niet over voldoende capaciteit. Tevens is de kwaliteit op het onderdeel beleid nog onvoldoende en kwetsbaar. De afdeling bevindt zich momenteel in een ontwikkelfase. De komende jaren dient geïnvesteerd te worden op de begeleiding, deskundigheidsbevordering en bezetting van de clusters Beleid en Regie & Realisatie. Extra aandachtspunt daarbij is de wens tot meer samenhang binnen en tussen de beleidsterreinen (en dus medewerkers) van afdeling MaZa, maar ook andere afdelingen binnen Meppel.

Proces en interactiviteit

Indicator Risico Burger/middenveld als adviseur +/- Moeilijk bereikbare groepen +/- Middelen en methoden +

Gemeente en burgers bevinden zich op een nieuw speelveld. De gemeente moet leren zich als regisseur te laten zien en niet alles zelf willen uitvoeren. Van de burger en de samenleving wordt verwacht dat deze zijn of haar maatschappelijke verantwoording neemt en problemen in eerste instantie zelf oplost.

Effectiviteit en efficiency

Indicator Risico Meetinstrument effectiviteit en efficiency Wmo - - Innovatieve meerwaarde van best practices + AO/IC individuele verstrekkingen - Mogelijke schaalvoordelen + / - Inkoop- en contractbeheer + / - Invloed subsidiebeleid + Toepassing eigen bijdrage + Verantwoording door burger + / - Eenmalige gegevensuitvraag -

- Er is nog geen meetinstrument ontwikkeld dat helder en eenduidig inzicht kan verschaffen in effectiviteit en efficiency van het Wmo-beleid

en de uitvoering. Zoals ook blijkt uit paragraaf 5.3 moet een dergelijke monitoringssystematiek nog ontwikkeld worden;

- Het kwaliteitszorgsysteem van administratieve organisatie en interne controle is nog gebaseerd op de Wvg-systematiek.

De AO/IC dient aangepast te worden op de wijzigingen die de Wmo gebracht heeft, o.a. compensatiebeginsel, toevoeging van de

huishoudelijke zorg en het persoonsgebonden budget;

- Zowel landelijk als regionaal zijn op verschillende prestatievelden van de Wmo al innovatieve pilots en projecten opgezet, waaruit geleerd

kan worden.

Informatie uit deze best practices is vaak voldoende beschikbaar en toegankelijk;

- Meppel is een kleine gemeente en heeft alleen opererend weinig mogelijkheden voor schaalvoordelen. Deze voordelen kunnen vaak wel

behaald worden in de samenwerking met andere (regio)gemeenten. Soms is die samenwerking zelfs essentieel voor de effectiviteit van

de in te zetten maatregel, zoals bij de bundeling van het collectief vervoer;

Maar ook bij maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid en OGGZ, is gezamenlijke beleidsformulering én uitvoering van belang voor het

kunnen bieden Van voldoende en kwalitatief goede dienstverlening en preventieve maatregelen;

- De gemeente Meppel heeft ruime ervaring met (complexe) inkooptrajecten en eigen expertise binnen de organisatie.

Het contractbeheer wordt momenteel bij Regie & Realisatie herijkt. Bepaald moet gaan worden hoe een contract opgesteld moet worden vanuit

de programmabegroting, hoe resultaten gemonitord kunnen worden en wat de ambtelijke en bestuurlijke taken en verantwoordelijkheden zijn bij

de omgang met de instellingen;

- Het subsidiebeleid dient ondersteunend te zijn aan de beleidsdoelen die de gemeente formuleert en de uitwerking van de regiefunctie die ze

daarbij voor ogen heeft. De gemeente Meppel is momenteel (in 2007) het subsidiebeleid aan het herijken op basis van de programmabegroting

en vastgesteld beleid.

Dat geeft de gemeente de unieke kans subsidiebeleid en Wmo-beleid in een vroeg stadium op elkaar af te stemmen;

- De toepassing van de eigen bijdrage bij individuele verstrekkingen in Meppel heeft een poortwachtersfunctie. De inkomensafhankelijke eigen bijdrage

bevordert dat slechts voorzieningen verstrekt worden aan mensen die ze echt nodig hebben;

- De gemeente Meppel verdrinkt niet in inefficiënte bureaucratische procedures als het gaat om het afleggen van verantwoording bij de aanvraag en gebruik van

een individuele verstrekking (al dan niet in de vorm van een PGB). Het risico daarvan kan zijn dat er een kans is dat een deel van de voorzieningen onrechtmatig

wordt verstrekt;

- De ketendienstverlening in het kader van de Wmo is in Meppel nog niet zodanig op elkaar afgestemd dat sprake is van een eenmalige gegevensuitvraag.

Deze is overigens wél gegarandeerd als het gaat om gegevensuitvraag binnen het Loket WegWijs. Binnen het loket worden de gegevens geregistreerd en zijn

toegankelijk voor andere loketmedewerkers. Binnen de keten dient verder aan gewerkt te worden aan de wijze van dossieroverdracht.

Indicator Risico Gevolgen van (initiële) keuzes voor burgers + + Gevolgen van (initiële) keuzes voor cliënten/zorgvragers + + Gevolgen van (initiële) keuzes voor de aanbieders + / - Gevolgen van (initiële) keuzes voor de interne organisatie -

- Uit de beleidsnota blijkt dat de gemeente Meppel steeds meer vraaggericht en in overleg met de burgers haar beleid en voorzieningen ontwerpt.

Het beste voorbeeld daarvan is het komen tot wijkgericht werken met een wijkbudget. De burgers hebben steeds meer invloed op het

voorzieningenniveau, krijgen daar ook een eigen taak en verantwoordelijkheid in en krijgen ondersteuning bij de uitvoering daarvan;

- De keuzes die voorgesteld worden leiden niet tot beperking van de voorzieningen of de toegang daartoe. Wel worden voorstellen gedaan tot verbetering

en uitbreiding van bepaalde voorzieningen. Geconcludeerd mag worden dat hierdoor de zorgvragers béter bediend kunnen worden (bijvoorbeeld

verbetering van het collectief vervoer) en meer keuzevrijheid krijgen (bijvoorbeeld kiezen tussen een gezamenlijke maaltijd of een vergoeding

voor tafeltje-dek-je);

- Het bieden van andere voorzieningen, verbeteren van bestaande en het wijkgericht werken kan invloed hebben op zowel de positionering

(andere vorm van regie vanuit de gemeente) als het aanbod (andere voorzieningen) van de aanbieders. Dit kan een risico vormen bij aanbieders die,

om wat voor reden dan ook, moeite hebben om zich aan te passen aan de ontwikkelingen, maar kan ook een kans betekenen voor aanbieders zich verder

willen ontwikkelen en professionaliseren;

- De samenhang tussen de verschillende beleidsonderwerpen en extra inzet/capaciteit die benodigd is voor de voorgestelde keuzes zorgen voor een behoorlijke

belasting en een andere werkwijze binnen de interne organisatie. Er dient een strakke monitoring te zijn op benodigde versus beschikbare personele capaciteit,

zowel qua inhoud en niveau als fte. Daar moet op geïnvesteerd worden!

Indicator Risico Betrokkenheid gemeenteraad + + Betrokkenheid burgers en belangenbehartigers + / - Betrokkenheid aanbieders +

- De gemeenteraad heeft zich zeer betrokken getoond bij de maatschappelijke ondersteuning en de ontwikkeling van de beleidsnota Wmo.

Er zijn daarbij geen cruciale verschillen in visie gebleken tussen bestuur en politiek, dan wel binnen de politiek;

- Vooral belangenbehartigers (voornamelijk via de adviesraad Wmo) zijn direct betrokken geweest bij het opstellen van de beleidsnota Wmo

(o.a. door het participeren binnen de werkgroepen, die het beleid ontwikkelen). In de toekomst zullen meer vormen van burgerparticipatie

gebruikt worden in Meppel bij de maatschappelijke ondersteuning (zie ook hoofdstuk 4). Het wijkgericht werken is daar een goed voorbeeld van;

- Ook aanbieders zijn direct betrokken geweest bij de beleidsformulering. Verschillende maatschappelijke organisaties denken mee met de gemeente

via de regiegroep Wmo. Bovendien hebben vertegenwoordigers van deze organisaties meegedacht via de deelname aan de werkgroepen,

ter voorbereiding op deze beleidsnota. Ook in de toekomst zullen de aanbieders intensief betrokken worden bij de ontwikkelingen binnen

de maatschappelijke ondersteuning, zowel op beleidsniveau, als project- en uitvoeringsniveau.