Verordening afstemming bijstand Nieuwegein 2005

Artikel 8 lid 1 onder b:

• 1.

  De gemeenteraad stelt bij verordening regels met betrekking tot:

  • b.

    het verlagen van de algemene bijstand, bedoeld in artikel 18, tweede lid;

Artikel 18 lid 2 en 3

• 2.

  Indien de belanghebbende naar het oordeel van het college tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit deze wet dan wel de artikelen 28, tweede lid, of 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich jegens het college ernstig misdragen, verlaagt het college overeenkomstig de verordening, bedoeld in artikel 8, eerste lid, onderdeel b, de bijstand. Van een verlaging wordt afgezien, indien elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt.

• 3.

  Het college heroverweegt een besluit als bedoeld in het tweede lid binnen een door hem te bepalen termijn die ten hoogste drie maanden bedraagt.

Artikel 18 Wwb regelt de afstemming van de uitkering. In dit artikel is bepaald dat de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen moeten worden afgestemd op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende. Het individualiseringsbeginsel staat dus centraal in de Wwb.

Wanneer burgemeester en wethouders constateren dat de belanghebbende zich niet aan de uit deze wet voortvloeiende verplichting (inclusief die aan hem door burgemeester en wethouders in de beschikking zijn opgelegd) houdt of anderszins onvoldoende besef van verantwoordelijkheid toont, kunnen zij de bijstand verlagen. Dit houdt ook in dat als betrokkene aan burgemeester en wethouders geen juiste informatie heeft verstrekt die van belang is voor het recht op uitkering, burgemeester en wethouders de uitkering lager kunnen vaststellen.

De inlichtingenverplichting zoals die wordt neergelegd in artikel 17 Wwb heeft zowel betrekking op de arbeidsinschakeling als het recht op bijstand. Verstrekt de belanghebbende niet of niet alle gevraagde inlichtingen en bewijsstukken, dan heeft dat gevolgen voor de beoordeling van het recht op bijstand of ondersteuning bij arbeidsinschakeling.

Het percentage van de verlaging berekenen we over de bijstandsnorm. Deze bestaat uit de norm inclusief de toeslag en het vakantiegeld.

In het geval we op grond van artikel 12 WWB (aanvullende) bijzondere bijstand verlenen aan een jongere van 18, 19 of 20 jaar kunnen we de afstemming mede berekenen over de bijzondere bijstand. Jongeren tot 21 jaar kunnen een beroep doen op de ouderlijke onderhoudsplicht. Er kan echter niet zonder meer van worden uitgegaan dat jongeren altijd voor hun bestaanskosten volledig een beroep kunnen doen op hun ouders. Voor zover dit beroep niet mogelijk is, kan worden voorzien in een recht op bijzondere bijstand.

In het geval de verwijtbare gedraging van de belanghebbende in verband staat met zijn recht op bijzondere bijstand, kan de afstemming ook op die bijzondere bijstand worden toegepast. Je kunt hierbij denken aan een belanghebbende die de bijzondere bijstand niet gebruikt waarvoor het is gegeven.

Het horen bedoeld in dit artikel zien wij in het licht van een goede voorbereiding van het besluit. De betekenis die het horen kan hebben in het kader van rechtsbescherming van de belanghebbende staat hier niet voorop. Daar is voldoende ruimte voor in de bezwaarprocedure.

Horen kan op verschillende wijze plaatsvinden. Naast de mogelijkheid om schriftelijk zijn zienswijze bekend te maken, kan de belanghebbende eventueel ook telefonisch of mondeling gehoord worden. De zienswijze van belanghebbende leggen vervolgens schriftelijk vast in een hoorverslag of in de rapportage.

We kunnen van horen afzien indien de belanghebbende eerder in de gelegenheid is gesteld om zijn zienswijze naar voren te brengen. Daarnaast kan van horen worden afgezien indien de belanghebbende niet voldaan heeft om binnen een gestelde termijn te voldoen aan zijn inlichtingenplicht.

Van afstemming van de uitkering zien wij af indien iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt. Wij stellen de belanghebbende echter regelmatig op de hoogte van zijn of haar verplichtingen op grond van de WWB. Het ontbreken van iedere vorm van verwijtbaarheid wordt daarom niet snel aangenomen.

Ook bij dringende reden kunnen wij afzien van afstemming van de uitkering. Van dringende reden is sprake indiende uitvoering van het besluit tot onaanvaardbare consequenties leidt voor de belanghebbende of het gezin. Uit het woord dringend blijkt dat er wel iets bijzonders aan de hand moet zijn, wil een afwijking van het algemene principe gerechtvaardigd zijn. Wij denken hierbij niet primair of uitsluitend aan financiële redenen, ook immateriële omstandigheden kunnen een rol spelen. Voor wat betreft financiële redenen wordt in het algemeen reeds voldoende bescherming geboden door de toepasselijk beslagvrije voet.

Nieuw is de mogelijkheid om de verlaging voor een langere periode, dat wil zeggen langer dan 1 maand, op te leggen. We kunnen onder de WWB de verlaging voor een bepaalde periode opleggen of totdat de belanghebbende de tekortkomingen heeft hersteld. Hieraan verbonden is de plicht tot heroverweging van de verlaging binnen een termijn van uiterlijk 3 maanden.

De heroverweging van de verlaging dient als volgt te worden uitgevoerd. We nodigen de belanghebbende uit voor een gesprek, waarbij we aan de orde stellen welke verplichting niet is nagekomen en of er aanleiding bestaat om de verlaging te herzien. Daarbij moet oog zijn voor alle persoonlijke omstandigheden van de belanghebbende, maar ook de ernst van de gedraging en de mate van verwijtbaarheid spelen een rol. Zeker bij voortdurende sanctiewaardige gedragingen zal het individualiseringsbeginsel ertoe leiden dat we goed moeten motiveren waarom we de verlaging wel of niet herzien.

De gedragingen met betrekking tot de plicht tot arbeidsinschakeling zijn ingedeeld in 3 categorieën. Bij de indeling in categorieën is er van uitgegaan dat de ernst van het feit toeneemt naarmate de gedraging concrete gevolgen heeft voor het niet verkrijgen of behouden van arbeid.

De eerste categorie onder a betreft de verplichting tot een actieve opstelling op de arbeidsmarkt in ruime zin. Naast het voldoen aan oproepen om op een aangegeven plaats en tijd te verschijnen, gaat het hierbij om activiteiten van de belanghebbende zelf, Deze moeten gericht zijn op een zo snel mogelijke inschakeling in het arbeidsproces, zoals voldoende sollicitaties op eigen initiatief naar algemeen geaccepteerde arbeid. De afstemming bedraagt 10 gedurende 3 maanden.

In de tweede categorie gaat het om gedragingen die direct aanleiding vormen tot een beroep op een uitkering of het zonder noodzaak langer voortduren daarvan. Het gaat hierbij om niet verantwoorde beperkingen of eisen, die de belanghebbende stelt ten aanzien van algemeen geaccepteerde arbeid. Het gaat ook om gedragingen die de kansen op arbeidsinschakeling verminderen. Negatieve gedragingen kunnen onder meer tot uitdrukking komen in de wijze waarop de belanghebbende zich opstelt bij een sollicitatie. Ook is het niet of onvoldoende meewerken aan de uitvoering van het concrete plan gericht op een vergroting van de arbeidsmarktkansen van de belanghebbende in deze categorie opgenomen. De afstemming bedraagt 20% gedurende de periode dat het verzuim zich voordoet.

Uiteraard moeten we bij een voortdurende verlaging wel het proportionaliteitsbeginsel naleven. Daaruit volgt dat van een voortdurende verlaging slechts sprake kan zijn, indien aan de cliënt ook daadwerkelijk aanbiedingen worden gedaan waarmee het verzuim kan worden opgeheven. Dus er dient wel sprake te zijn van mogelijkheden tot inschakeling in de arbeid, scholing of opleiding en andere aangewezen activiteiten die de zelfstandige bestaansvoorziening bevorderen.

De derde categorie duidt op een situatie dat geen gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om algemeen geaccepteerde arbeid, al dan niet in deeltijd, te aanvaarden om de uitkeringsafhankelijkheid geheel of gedeeltelijk te beëindigen. Tot deze categorie rekenen wij tevens de verwijtbare situatie waarin voorafgaand aan de bijstandsaanvraag dan wel tijdens de bijstand – als het gaat om deeltijdwerk – betaalde arbeid niet wordt behouden. De afstemming bedraagt 100% gedurende 1 maand.

Gezien het uitgangspunt van de WWB, werk boven inkomen, dienen deze gedragingen een prominente plaats te krijgen. Het voorstel is om bij deze gedragingen aan te sluiten bij het oude maatregelenbesluit en te sanctioneren met 100% gedurende 1 maand. In individuele gevallen, waarbij bijvoorbeeld sprake is van een ontslag met verzachtende omstandigheden kan nog worden overwogen om de verlaging toe te passen op de hoogte van de afstemming.

Een bijzondere situatie waarin sprake is van het niet nakomen van aan de uitkering verbonden verplichtingen, is wanneer een betrokkene zich zeer ernstig misdraagt jegens burgemeester en wethouders of hun ambtenaren. Duidelijk is dat de Wwb slechts het zeer ernstig misdragen voor verlaging in aanmerking wil laten komen. Dat kunnen diverse vormen van agressie zijn, waarbij er sprake moet zijn van verwijtbaarheid en van gedrag dat in het normale menselijke verkeer in alle gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd.

Er zijn 3 categorieën aangebracht:

Een veel voorkomende vorm van agressie uit zich in verbaal geweld tegenover de ambtenaar of de receptioniste. Is dan sprake van zeer ernstig misdragen? Wellicht wanneer er bedreigingen of anderszins zeer beledigende opmerkingen worden gemaakt. Het voorstel is om de verlaging volgend op verbaal geweld in sterke mate te laten afhangen van de omstandigheden van het geval, waarbij de aard van het verbale geweld en het individualiseren sterk in het oog moeten worden behouden. Om die reden past een maximering van de verlaging tot 10% gedurende drie maanden. Indien daartoe aanleiding bestaat, hetgeen dus goed gemotiveerd moet blijken uit het opgemaakt rapport, mag ook een minder hoge verlaging worden toegepast gedurende een kortere termijn. Na drie maanden hoeft dus niet te worden heroverwogen, aangezien de verlaging dan al ongedaan wordt gemaakt.

Bij recidive (herhaling van de gedraging binnen één jaar) luidt het voorstel om nog eens maximaal 10% gedurende zes maanden toe te passen.

Indien informatie die voor het recht op een uitkering wordt verzwegen of onjuist wordt verstrekt met het oogmerk een hogere uitkering te krijgen is er sprake van uitkeringsfraude.

In de WWB is de bestuurlijke sanctie die we kenden vanuit de Abw vervangen door een verlaging van de uitkering. Deze wordt afgestemd op de mate waarin de betrokkene niet aan zijn verplichting heeft voldaan om Burgemeester en Wethouders de juiste informatie te verschaffen die van belang is voor het recht op uitkering. Wanneer het benadelingsbedrag groter is dan de in de aangifterichtlijn sociale zekerheid genoemde grens van € 6.000,-- blijft de verplichting voor gemeenten gehandhaafd om procesverbaal op te maken en aangifte te doen bij het OM. Als het benadelingsbedrag kleiner is dan € 6.000,-- wordt dus een verlaging van de uitkering toegepast.

Verlaging van de uitkering is ook mogelijk door middel van extra terugvordering, indien de fraude pas na het beëindigen van de uitkering wordt geconstateerd en er niet voor het volledige uitkeringsbedrag is gefraudeerd. Ook heeft de gemeente op grond van artikel 18 Wwb de bevoegdheid om bij een eventuele nieuwe aanvraag om bijstand rekening te houden met eerder gepleegde inlichtingenfraude indien dit eerder niet mogelijk was. Bij deze laatste bevoegdheid luidt het voorstel om bij nieuwe instroom binnen één jaar inderdaad alsnog over te gaan op afstemming van de nieuw toe te kennen uitkering.

We hebben ervoor gekozen om afstemming van de uitkering conform het voormalige boetebesluit uit te voeren. Dit houdt in dat de hoogte van de afstemming 10% van het benadelingsbedrag bedraagt, waarna een maandelijkse verlaging van de bijstand wordt toegepast van 10% totdat het gehele afstemmingsbedrag is afgelost. Uiteraard geldt dat naar drie maanden altijd een heroverweging moet plaats vinden, deze kan in dit geval echter vrij standaard worden uitgevoerd. Immers, de overweging dat het afstemmingsbedrag nog niet geheel is ingelost geeft feitelijk al aan dat er nog geen heroverweging van de verlaging hoeft plaats te vinden.

De hoogte van het afstemmingsbedrag wordt ( naar boven of beneden) nader bepaald op:

• -

  de ernst van de gedraging, gelet op de duur van de fraude/hoogte van het fraudebedrag en eventuele recidive,

• -

  de mate van verwijtbaarheid, dat wil zeggen de mate waarin de belanghebbende kan worden toegerekend dat hij zijn inlichtingenverplichting niet of niet behoorlijk is nagekomen,

• -

  de omstandigheden van de belanghebbende.