Beleidsregel van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Holland van 6 september 2016 houdende regels omtrent natuur (Beleidsregel natuurbescherming Noord-Holland)

Ondertekening

Bijlage 1

Lijst referentiedata N2000-gebieden. HR= Habitatrichtlijn, VR = Vogelrichtlijn

Toelichting

Algemeen

In de Beleidsregel Wet natuurbescherming zijn de bevoegdheden uitgewerkt die met de Wet natuurbescherming bij Gedeputeerde Staten zijn belegd. De beleidsregel vormt een samenhangend stelsel met de overige verordeningen en beleidsregels die zijn geschreven onder deze wet. In de beleidsregel zijn een aantal bestaande beleidsdocumenten samengevoegd, te weten: de Beleidsregel Programmatische Aanpak Stikstof (door Gedeputeerde Staten vastgesteld in 2015), de Flora- en faunabeleidsnota (door Gedeputeerde Staten vastgesteld in 2007), de criteria die gebruikt worden bij het sluiten van de jacht bij extreme weersomstandigheden (door Gedeputeerde Staten vastgesteld in 2013) en het uitvoeringsbeleid Ganzen (door Gedeputeerde Staten vastgesteld in 2014). Deze beleidsdocumenten worden met het inwerkingtreden van de huidige beleidsregel op 1 januari 2017 ingetrokken.

Artikelsgewijs

Hoofdstuk 1 Begripsbepalingen

Artikel 1

In artikel 1 zijn een aantal in de beleidsregel veel gebruikte begrippen gedefinieerd.

Hoofdstuk 2 Gebieden

Artikel 2

In dit artikel wordt een aantal eisen genoemd waaraan een aanvraag om een vergunning op grond van artikel 2.7, tweede lid, van de Wet natuurbescherming dient te voldoen om in behandeling te worden genomen.

Artikel 3

In dit artikel wordt aangegeven dat, naast de referentiedatum genoemd in artikel 2.9, tweede lid, onder a van de wet, ook de “Europese referentiedata” (de data waarop de gebieden in de provincie Noord-Holland zijn aangewezen op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn) worden gehanteerd bij de beoordeling van bestaand gebruik in het kader van een aanvraag om een vergunning die niet ziet op stikstof.

Op grond van artikel 2.9, tweede lid, onder a, van de wet is het bestaand gebruik in beginsel uitgezonderd van de vergunningplicht. Het moet dan wel gaan om andere handelingen die op 31 maart 2010 bekend waren of redelijkerwijs bekend hadden kunnen zijn bij het bevoegd gezag dat de vergunning verleent, en die sinds deze datum niet of niet in betekenende mate zijn gewijzigd.

Uit diverse uitspraken van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) blijkt wanneer de vrijstelling van de vergunningplicht mogelijk is in het kader van de Habitatrichtlijn. Deze jurisprudentie blijft in beginsel gelden voor de Wet natuurbescherming Uit deze jurisprudentie volgt dat bestaand gebruik vergunningvrij kan plaatsvinden, indien voor dat gebruik op de Europese referentiedatum een 'toestemming' gold, het gebruik op 31 maart 2010 feitelijk plaatsvond èn het gebruik sindsdien niet gewijzigd is.

De Europese referentiedata zijn dus van belang in verband met de “toestemming” die in het verleden voor het gebruik is gegeven. In dit artikel wordt aangegeven welke Europese referentiedata gelden voor de Natura 2000 gebieden van de provincie Noord-Holland. Ze zijn opgenomen in de bijlage bij de Beleidsregel.

Artikel 4

Algemeen

De stikstofbelasting van Natura 2000-gebieden neemt de komende 20 jaar af door al ingezette maatregelen, zoals schonere auto’s en het in de Programmatische Aanpak Stikstof opgenomen aanvullende pakket van emissiebeperkende maatregelen in de landbouw. De uitgifte van maximaal 3 mol stikstof/ha/jaar per PAS-programmaperiode geldt alleen voor locaties waar sprake is van een (naderende) overbelasting van stikstof (vanaf 70 mol/ha/jaar onder de kritische depositiewaarde). De grens voor (mogelijke of naderende) overbelasting ligt 70 mol onder de kritische depositiewaarde. Van (naderende) overbelasting is sprake als de stikstofdepositie deze grens overschrijdt. Dit betekent dat op locaties waar geen sprake is van een (naderende) overbelasting van stikstofdepositie ontwikkelingsruimte uitgegeven kan worden tot de grens van 70 mol/ha/jaar onder de kritische depositiewaarde is bereikt. Een deel van deze afname komt ten goede aan de natuur (ecologie); een ander deel wordt ingezet als ontwikkelingsruimte voor initiatiefnemers (economie). Daarbij is door het rijk met de agrarische sector afgesproken dat de helft van de emissiebeperking door de landbouwmaatregelen ook weer als ontwikkelingsruimte voor die sector beschikbaar komt.

Van de depositieruimte die het PAS-rekenmodel Aerius1 berekent per Natura 2000-gebied is een deel apart gezet voor activiteiten waarvoor geen toestemmingsbesluit hoeft te worden genomen (autonome ontwikkelingen, projecten en andere handelingen onder de grenswaarden). De overige depositieruimte is beschikbaar als ontwikkelingsruimte voor toestemmingsplichtige activiteiten. Een deel van de ontwikkelingsruimte wordt gereserveerd voor prioritaire projecten van Rijk en provincies. Het overige deel van de ontwikkelingsruimte (segment 2) is vrij beschikbaar.

Gedeputeerde Staten zijn in veel gevallen bevoegd gezag voor toestemmingsbesluiten waarbij ontwikkelingsruimte wordt toegedeeld, via vergunningverlening, dan wel een verklaring van geen bedenkingen. Met inachtneming van de uitgangspunten die daarvoor zijn vastgesteld in het programma voor de aanpak van de stikstofbelasting hebben Gedeputeerde Staten de bevoegdheid om over de toedeling van ontwikkelingsruimte beleidsregels vast te stellen, bijvoorbeeld over de gevallen waarin, de mate waarin en de voorwaarden waaronder toedeling van ontwikkelingsruimte geschiedt, welke prioriteiten daarbij gelden en in welke volgorde aanvragen worden behandeld.

Deze beleidsregel heeft betrekking op de toedeling van ontwikkelingsruimte uit segment 2. De uitgangspunten hiervoor zijn opgenomen in het landelijke PAS-programma. Doel van deze beleidsregel is dat de toedeling van ontwikkelingsruimte eenvoudig en eerlijk plaatsvindt, dat wordt voorkomen dat enkele aanvragers in één keer de beschikbare ontwikkelingsruimte verbruiken en dat daarbij geen ongelijkheid tussen provincies ontstaat. Wanneer een aanvraag om een toestemmingsbesluit niet voldoet aan het in deze beleidsregels geformuleerde beleid, kan dat voor Gedeputeerde Staten reden zijn om de gevraagde ontwikkelingsruimte te weigeren.

1 Dit is het wettelijk verplichte rekeninstrument waarmee de stikstofdepositie van een activiteit moet worden bepaald.

Toegedeelde ontwikkelingsruimte is gekoppeld aan een toestemmingsbesluit en is dus niet verhandelbaar.

Eerste lid

Stikstofeffecten die als gevolg van een project of andere handelingen worden veroorzaakt op Natura2000-gebieden dienen door de initiatiefnemer te worden berekend met gebruikmaking van AERIUS Calculator. Elke met AERIUS Calculator gemaakte berekening is uniek en krijgt een uniek kenmerk mee. Om fouten en en om onnodige vertraging in de afhandeling van de vergunningaanvragen te voorkomen dient de initiatiefnemer de met behulp van AERIUS Calculator gemaakte stikstofberekening digitaal bij Gedeputeerde Staten aan te leveren. AERIUS Calculator maakt dit mogelijk. Op deze wijze kan de stikstofberekening 1-op-1 worden betrokken in de procedure van vergunningverlening.

Tweede lid

Doel is het ontmoedigen van aanvragen om toestemming voor projecten of andere handelingen waarvoor een onevenredige hoeveelheid ontwikkelingsruimte nodig is. Hiertoe is een maximum hoeveelheid aan ontwikkelingsruimte opgenomen van 3 mol N/ha/jaar over de gehele programmaperiode. De waarde van 3 mol komt voort uit een inschatting dat bij een verwachte economische groei van 2.5% en voldoende ontwikkelingsruimte, bij deze waarde gemiddeld in Nederland 94% van de vergunningaanvragen kan worden gehonoreerd. Derde lid

Doel is het voorkomen van toedeling van ontwikkelingsruimte die vervolgens niet wordt gebruikt door aan een toestemmingsbesluit een voorwaarde te verbinden waarmee een termijn wordt gesteld waarbinnen het project of de andere handeling moet zijn gerealiseerd onderscheidenlijk zijn verricht. Op grond van artikel 2.7, vierde lid van het Besluit natuurbescherming kan het bestuursorgaan dat bevoegd is tot het nemen van een toestemmingsbesluit, dit besluit intrekken of wijzigen indien het project of de andere handeling waarop het toestemmingsbesluit betrekking heeft niet is gerealiseerd, onderscheidenlijk is verricht. In deze beleidsregel is een termijn van 2 jaar opgenomen. Deze termijn vangt aan vanaf het moment dat het toestemmingsbesluit onherroepelijk is. Indien er sprake is van een omgevingsvergunning waarvoor Gedeputeerde Staten een verklaring van geen bedenkingen hebben verleend, kunnen zij de gemeente verzoeken het toestemmingsbesluit al dan niet gedeeltelijk in te trekken.

Vierde lid

In het PAS-programma staat dat als Gedeputeerde Staten geen nadere beleidsregels hebben vastgesteld, voor de toedeling van ontwikkelingsruimte door Gedeputeerde Staten voor activiteiten binnen segment 2 de volgorde van ontvangst van de aanvraag van een toestemmingsbesluit bepalend is. Dat kan betekenen dat een aanvraag die niet volledig is voorrang krijgt op een iets later ingediende aanvraag die wel volledig is. Dit vinden wij een onwenselijke situatie. Voor de toedeling van ontwikkelingsruimte is het daarom vereist dat de aanvraag ontvankelijk is, dat wil zeggen dat de juiste gegevens zijn overgelegd en dat ook de inhoud van de aanvraag op orde is. Is dat niet het geval dan wordt de initiatiefnemer in de gelegenheid gesteld zijn aanvraag aan te vullen binnen een bepaalde periode. Pas als de benodigde gegevens zijn ingediend wordt de status van de aanvraag omgezet in een ontvankelijke aanvraag en is de datum van ontvankelijkheid bepalend voor de volgorde van toekenning van ontwikkelingsruimte.

Hoofdstuk 3 Ontheffingverlening bij schade aan belangen

Artikel 5

Eerste lid: Om te zorgen dat de bij ons ingediende aanvragen voldoende informatie bevatten om op grond daarvan een goed gewogen besluit te nemen achten we het noodzakelijk dat er gebruik gemaakt wordt van een door ons beschikbaar gesteld formulier.

Tweede lid: Bij de uitvoering van ontheffingen ter voorkoming of bestrijding van schade aan de in de wet genoemde belangen is de inzet van een breed scala aan middelen mogelijk. Wanneer een aanvraag voor ontheffing bij ons wordt ingediend zal moeten worden aangegeven welk middel bij de uitvoering zal worden gebruikt en zal moeten worden onderbouwd waarom dat het meest geschikte middel is. Wij zullen vervolgens dergelijke aanvragen beoordelen op nut, noodzaak en effectiviteit zodat eventuele uitvoering van maatregelen op de ontheffing zo effectief mogelijk zal plaatsvinden.

Derde lid: De wet stelt dat er uitsluitend ontheffing van de in de wet genoemde verboden mag worden verleend als er geen andere bevredigende oplossing voorhanden is. Het is aan ons om hier, per individuele aanvraag, een besluit over te nemen. Bij de beoordeling of er wel of geen andere bevredigende oplossing voorhanden is is de beoordeling van de effectiviteit voor ons een belangrijk onderdeel. Een maatregel die naar ons oordeel niet of nauwelijks effect heeft kan naar ons oordeel niet worden gezien als “bevredigend”. Daarnaast achten wij het, bij het beoordelen van de maatregelen, ook van belang te kijken naar de andere effecten die de alternatieve maatregelen hebben zoals eventuele landschappelijke impact. Ook zal worden gekeken of eventuele alternatieven financieel in verhouding staan met de voorgenomen maatregelen en de of het van de betrokkenen kosten technisch kan worden gevraagd deze meetregelen in te zetten.

Vierde lid: Op grond van artikel 3.26 van de wet is verboden om het geweer te gebruiken op gronden “niet zijnde een jachtveld dat voldoet aan bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gestelde regels”. In artikel 3.12 van het Besluit natuurbescherming worden deze regels uitgewerkt. In lid één staan twee eigen waaraan een veld moet voldoen. Middels artikel 3.26, lid 3 van de wet krijgen GS de bevoegdheid om middels een ontheffing af te wijken van deze eisen.

Wij maken gebruik van deze bevoegdheid indien er door fysieke barrières zoals bijvoorbeeld bebouwing of snel- of waterwegen geen mogelijkheid is tot het vormen van een bejaagbaar veld. In andere gevallen achten wij het noodzakelijk dat door lokale afspraken er toch tot een veld gekomen wordt wat voldoet aan de eisen zoals beschreven in het Besluit natuurbescherming.

Artikel 6

Eerste lid

Sub a - Het belang van de volksgezondheid of de openbare veiligheid

Dit belang wordt geschaad als onveilige situaties voor grote groepen mensen ontstaan. En bij fysieke of geluidsoverlast voor individuen of bij ondergraving van fiets- of voetpaden is naar onze mening het belang van de volksgezondheid of de openbare veiligheid niet in het geding. Dit is de reden dat wij ontheffingen op dit belang bij voorkeur verlenen aan openbare bestuursorganen welke nauw betrokken zijn bij de volksgezondheid en openbare veiligheid. Eventueel kan aan andere instanties een ontheffing worden verleend. Daarbij kan ter onderbouwing van het belang van de volksgezondheid of openbare veiligheid een ondersteunende verklaring van de gemeente, Keuringsdienst van Waren, GG&GD of andere instanties worden geëist.

Sub b - Het belang van de veiligheid van het luchtverkeer

In de Wet luchtvaart is vastgelegd dat voor permanente luchthavens een luchthaven regeling of luchthaven besluit moet zijn verleend. Dit zijn de luchthavens waarvoor GS het mogelijk acht dat de veiligheid van het luchtverkeer in het geding kan komen en dit zijn dan ook de luchthavens waarvoor op dit belang ontheffing kan worden aangevraagd.

Sub e - Voor onderzoek of onderwijs, het uitzetten of herinvoeren van soorten, of voor de daarmee samenhangende teelt

Het is denkbaar dat onderwijs- of onderzoeksinstituten in het wild levende dieren (tijdelijk) willen vangen. Hierbij kan gedacht worden aan het vangen van ganzensoorten om deze te voorzien van ringen om op deze manier een beeld te krijgen van de migratie bewegingen die deze soorten maken. Verder kan bij dit belang gedacht worden aan het herintroduceren van een diersoort die in een slechte staat van instandhouding verkeert. Een voorbeeld uit een andere provincie hiervan is het uitzetten van Korhoenders op de Sallandse Heuvelrug.

Wanneer dergelijke projecten in de provincie Noord-Holland uitgevoerd worden achten wij het van belang dat ter onderbouwing bij ons een projectplan wordt ingediend. Hierdoor zijn we in staat de wenselijkheid en eventuele ecologische gevolgen te beoordelen.

Sub f - Om het vangen en onder zich hebben of elke andere wijze van verstandig gebruik van bepaalde vogels in kleine hoeveelheden selectief en onder strict gecontroleerde omstandigheden toe te staan

Wij zetten het beleid zoals geformuleerd in onze Beleidsnota Flora & Fauna voort en verlenen met het oog op de stand van deze weidevogel in geen geval ontheffingen voor het zoeken en rapen van kievitseieren.

Tweede lid

Sub a - In het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna

Het kan voorkomen dat een diersoort een negatieve invloed heeft op de stand van wilde flora en of zelfs een negatieve invloed heeft op een andere, evenzeer beschermde, diersoort. In die gevallen kan aan de orde komen dat de ene diersoort moet wijken voor de andere en dat er daarvoor een ontheffing wordt aangevraagd. Slechts wanneer op basis van objectieve gegevens wordt onderbouwd dat een dergelijke ontheffing noodzakelijk is zullen Gedeputeerde Staten overwegen een dergelijke ontheffing af te geven. Een aanvraag daartoe dient dan ook gebaseerd te zijn op gegevens afkomstig uit of terug te leiden tot wetenschappelijke gegevens van universitaire organisaties dan wel gekende onderzoeks- of kennisinstellingen.

Sub b - In het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats

Ook voor de afgifte van een ontheffing op dit belang geldt dat een dergelijke ontheffing slechts wordt verleend wanneer op basis van objectieve gegevens wordt onderbouwd dat een dergelijke ontheffing noodzakelijk is. Een aanvraag daartoe dient gebaseerd te zijn op gegevens afkomstig uit of terug te leiden tot wetenschappelijke gegevens van universitaire organisaties dan wel gekende onderzoeks- of kennisinstellingen.

Sub c - Ter voorkoming van ernstige schade aan met name de gewassen, veehouderijen, bossen, visgronden, wateren of andere vormen van eigendom

In afwijking van de ontheffingsmogelijkheden met betrekking tot vogelsoorten, waar de wet spreekt van belangrijke schade, gaat het bij deze ontheffingsgrond om ernstige schade. Ernstige schade is de term die de Habitatrichtlijn hanteert en alleen wanneer er sprake is van ernstige schade aan met name de gewassen, veehouderijen, bossen, visgronden, wateren of andere vormen van eigendom kan er een ontheffing worden verleend. De wetgever sluit voor de inhoud van dat begrip ernstige schade aan bij de betekenis die dat begrip in het kader van de Habitatrichtlijn heeft.

With regard to Article 9 of Directive 79/409/EEC, the Court noted that: “The aim of this provision of the Directive is not to prevent the threat of minor damage. The fact that a certain degree of damage is required for this derogation from the general system of protection accords with the degree of protection sought by the Directive.” It follows that mere nuisance and normal business risk are not covered.” (uit: Guidance document on the strict protection of animal species of Community interest under the Habitats Directive 92/43/EEC, p. 55)

Nu de Afdeling bestuursrechtspraak in het kader van landbouwschade aangericht door ganzen een bedrag van € 250,- per schadegeval per perceel als belangrijke schade heeft aangemerkt, het verschil in terminologie (belangrijke schade in artikel 3.3 van de wet en ernstige schade in artikel 3.8 van de wet) slechts is terug te voeren op de letterlijke vertaling van de termen uit Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn, hanteren Gedeputeerde Staten bij de toepassing van de ontheffingsmogelijkheid van artikel 3.8 van de wet de grens van minimaal € 250,- per schadegeval.

Sub d - In het belang van de volksgezondheid, de openbare veiligheid Zie toelichting op artikel 6, lid 1, sub a. van deze beleidsregel.

Sub e – Voor onderzoek en onderwijs, repopulatie of herintroductie van deze soorten, of voor de daartoe benodigde kweek, met inbegrip van de kunstmatige vermeerdering van planten Zie de toelichting op artikel 6, eerste lid, onder e. van deze beleidsregel.

Sub f - Om het onder strikt gecontroleerde omstandigheden mogelijk te maken op selectieve wijze en binnen bepaalde grenzen een beperkt, bij de ontheffing of vrijstelling vastgesteld aantal van bepaalde dieren van de aangewezen soort te vangen of onder zich te hebben, onderscheidenlijk een beperkt bij de ontheffing of vrijstelling vastgesteld aantal van bepaalde planten van de aangewezen soort te plukken of onder zich te hebben

Bij toetsing of daadwerkelijk sprake is van een beperkt aantal is het van belang het daadwerkelijke aantal te relateren aan de hand van het populatieniveau en de instandhouding van de betrefende soort.

Derde lid

Sub a: Ter beperking van de omvang van de populatie van dieren, in verband met door deze dieren ter plaatse en in het omringende gebied veelvuldig veroorzaakte schade of in verband met de maximale draagkracht van het gebied waarin de dieren zich bevinden

Schade aan gewassen, eigendommen maar ook aan flora en fauna kunnen aanwijzing zijn voor een overschrijding van de maximale draagkracht van een gebied waarin bepaalde populaties van diersoorten zich ophouden. Lokaal kan schade aan de vegetatie ontstaan door een overmaat aan dieren. Bijvoorbeeld omdat een soort of vegetatietype geheel uit het terrein dreigt te verdwijnen en in de directe omgeving geen vergelijkbare groeiplaatsen met deze soort of vegetatie voorkomen. Ook voedselstress in populaties van (grote) hoefdieren, zoals reeën en damherten kan een aanwijzing zijn voor een het bereiken van de maximale draagkracht van een gebied, meer in het bijzonder wanneer deze dieren leven in gebieden met een beperkte omvang en met beperkte migratiemogelijkheden. Wanneer ook natuurlijk vijanden ontbreken kan een populatie zodanig in omvang toenemen, dat de draagkracht van het leefgebied wordt overschreden. Hoewel dit als de natuurlijke gang van zaken gezien kan worden, kan het onder omstandigheden noodzakelijk zijn om in een dergelijke situatie in te grijpen door dieren uit de populatie te nemen door middel van afschot.

Sub b: Ter voorkoming of bestrijding van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren De bestaande ontheffingen zullen zoveel als mogelijk worden gecontinueerd.

Hoofdstuk 4 Sluiten van de jacht en opschorten van beheer en schadebestrijding bij extreme weersomstandigheden

Artikel 7

Bij zeer strenge winterse weersomstandigheden kunnen Gedeputeerde Staten de jacht sluiten om de overlevingskans van het wild te vergroten. Ook kunnen verleende ontheffingen voor schadebestrijding tijdelijk worden opgeschort als die situatie zich voordoet. In het algemeen zal de opschorting weinig problemen voor de landbouw geven, omdat onder die omstandigheden de kans op gewasschade gering is. Als toch landbouwschade optreedt, kan een beroep worden gedaan op vergoeding door het Faunafonds.

Voordat Gedeputeerde Staten een besluit nemen tot sluiting of heropening van de jacht en schadebestrijding, vindt overleg plaats met de omliggende provincies, het Faunafonds en andere deskundige organisaties. Voor het verkrijgen van de benodigde informatie om tot besluitvorming te kunnen komen, worden afspraken gemaakt met het KNMI en de beheerders of gebruikers van een aantal wateren binnen de provincie die als graadmeter dienen. Gedeputeerde Staten hebben hiervoor een draaiboek sluiting jacht bij bijzondere weersomstandigheden vastgesteld. Daarin wordt concreet aangegeven wat er gedaan moet worden, door wie en wanneer. Ook de berichtgeving naar buiten wordt daarin geregeld. Een besluit treedt in werking drie dagen nadat de omstandigheden zoals vermeld in de beleidsregel zich voordoen.

Voor het constateren van bedekking door sneeuw en ijzel en het bepalen van de maximale en gemiddelde dagtemperatuur gebruiken Gedeputeerde Staten de geregistreerde gegevens en de weersverwachting van het KNMI. Voor het bepalen van de ijsbedekking wordt de toestand van de volgende tien grote wateren genomen: Amstelmeer, Alkmaardermeer/Uitgeestermeer, Gouwzee, Westeinderplassen, Ankeveenseplassen, Mooie Nel, Gooimeer, Het Nieuwe Meer, Stootersplas (Twiske) en Amstel. In perioden van vorst en ijsvorming wordt de toestand dagelijks door de provincie vastgesteld.

Voor heropening van de jacht c.q. schadebestrijding zijn de belangrijkste criteria dat weer voldoende voedsel en water beschikbaar is en dat de dieren aangesterkt zijn. In de beleidsregel zijn de criteria nader uitgewerkt. Hiervan kan door Gedeputeerde Staten worden afgeweken als er twijfels zijn over het voedselaanbod voor specifieke soorten.

Een door Gedeputeerde Staten genomen besluit tot sluiting van de jacht zal steeds van toepassing zijn voor het gehele grondgebied van de provincie, met uitzondering van de terreinen van het luchthavencomplex Schiphol en marinevliegkamp De Kooy.

In geval van extreme zomerse weeromstandigheden, bijvoorbeeld extreme droogte, kunnen Gedeputeerde Staten ook besluiten beheer en schadebestrijding op te schorten. Voorafgaand aan dit besluit zal Gedeputeerde Staten overleggen met de omliggende provincies, faunabeheereenheid en andere deskundige organisaties.

HOOFDSTUK 5 GANZEN

Artikel 8

Om genetische vermenging van ganzensoorten tegen te gaan wordt een minimale stand nagestreefd van verwilderde gedomesticeerde ganzen en hybriden.

De omvang van de populaties van de jaarrond verblijvende ganzensoorten grauwe gans, brandgans, Canadese gans en kolgans, alsmede de overvloedige aanwezigheid van agrarische bedrijven die voor deze soorten aantrekkelijke gewassen verbouwen, maken het aannemelijk dat de komende jaren in de gehele provincie belangrijke schade aan bedrijfsmatig geteelde landbouwgewassen zal blijven optreden. Daarom achten GS het noodzakelijk om populatiebeperkende maatregelen toe te staan op deze jaarrond verblijvende ganzensoorten.

Verwilderde gedomesticeerde ganzen zijn ganzen die de uiterlijke kenmerken hebben van de (over het algemeen witte) boerengans. Hybride ganzen zijn die ganzen die de uiterlijke kenmerken vertonen van meerdere soorten ganzen. Dat kunnen kenmerken van wilde ganzensoorten zijn, maar ook kenmerken van de (over het algemeen) witte boerengans.

Overwinterende ganzen hebben als kenmerk dat zij tijdens hun verblijf in Nederland niet nestelen en geen eieren leggen. Het zijn trekkende ganzen die in Nederland de winterperiode doorbrengen en in het voorjaar weer vertrekken.

Bij de beoordeling van de gunstige staat van instandhouding van een ganzensoort hanteren wij de definitie zoals weergegeven in artikel 1.1 van de Wet natuurbescherming. Wij gaan bij die beoordeling voorts uit van het Natura 2000 doelendocument 2006 van het ministerie van LNV (thans EZ) waaruit volgt dat een landelijke minimum populatie bij broedvogels het minimaal aantal noodzakelijke broedparen voor een duurzame landelijke populatie is. Essentieel in het voorbestaan van de nationale populatie is het voorhanden zijn van voldoende sleutelpopulaties. Er wordt aangenomen dat voor de meeste broedvogelsoorten 20 sleutelpopulaties een garantie is voor een duurzame landelijke populatie, de landelijke minimumpopulatie wordt bepaald door het aantal gewenste sleutelpopulaties en het minimum aantal paren per sleutelpopulatie’’. Het minimum van een sleutelpopulatie is afhankelijk van de levensduur van de vogel. Voor ganzen is afgewogen dat het een langlevende soort is en het habitat voor handen is. Een landelijk minimum zou 20 sleutelpopulaties zijn, ieder bestaande uit 20 broedparen. In totaal zijn er dan 400 broedparen, hierbij moeten de niet broedende vogels en juvenielen (subadulte ganzen) nog worden opgeteld.

Artikel 9

Overwinterende ganzen zijn trekkende ganzen die in Nederland de winterperiode doorbrengen en in het voorjaar weer vertrekken. Nu de in Noord-Holland door ganzen aangerichte schade aan gewassen hoofdzakelijk wordt veroorzaakt in de zomerperiode (de periode van 1 maart tot 1 november daaropvolgend) door de alsdan aanwezige jaarrond verblijvende ganzen, heeft de regulering van de populatie van overwinterende ganzen geen waarde voor de voorkoming van deze gewasschade. Het instellen van winterrust, waarbij ook schadebestrijding op overjarig grasland (grasland dat na 1 augustus is ingezaaid en/of ouder is dan drie maanden) niet wordt ontheven, frustreert dus niet de voorkoming van schade aan gewassen. Van deze winterrust kan worden afgeweken indien uit een jaarlijks in het najaar uit te voeren evaluatie blijkt, dat het schadeniveau als gevolg van jaarrond verblijvende ganzen ondanks de inspanningen van alle bij de uitvoering betrokken partijen, naar het unanieme oordeel van deze partijen, niet voldoende is afgenomen. In dat geval kunnen wij, ter voorkoming van gewasschade, besluiten om ontheffing, vrijstelling of opdracht te geven voor directe schadebestrijding op de in dit artikel genoemde overwinterende ganzensoorten indien en voor zover zij aanwezig zijn op overjarig grasland. De volledige winterrust wordt dan hervat wanneer de door jaarrond verblijvende ganzensoorten aangerichte gewasschade is teruggebracht. Hiermee zijn de regels voor winterrust en de regels voor het terugbrengen van de door jaarrond verblijvende ganzensoorten aangerichte gewasschade onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Artikel 10

Gedeputeerde Staten wijzen zogenaamde rustgebieden aan. Binnen deze rustgebieden wordt aan overwinterende ganzen volledige rust, voedsel en bescherming geboden. Zolang het aanwijzen van deze rustgebieden niet is voltooid, zullen wij de huidige foerageergebieden als rustgebieden aanmerken waarbinnen eveneens aan overwinterende ganzen volledige rust, voedsel en bescherming geboden. In de verordening wordt zodoende voorlopig de term ‘foerageer-/rustgebieden’ aangehouden, en zijn de bepalingen in dit artikel op beide type gebieden op eenzelfde wijze van toepassing. Aan de hand van een jaarlijkse inventarisatie van het gebruik van de aangewezen foerageer- en rustgebieden door overwinterende ganzen kunnen wij de omvang en de grenzen van deze gebieden alsook de duur van de rustperiode wijzigen. Beheer en schadebestrijding op andere dieren dan ganzen is wel mogelijk, zij het onder extra voorwaarden. Met dit artikel worden geen extra beperkingen aan de jacht en uitvoering op een landelijke vrijstelling gesteld.

Artikel 11

Lid 1 en 2. Het vliegverkeer op de luchthaven Schiphol zelf en het vliegverkeer in de directe nabijheid van de luchthaven ondergaan de negatieve invloed van vliegbewegingen van ganzen. De veiligheid van het vliegverkeer van en naar Schiphol ondergaat echter ook de negatieve invloed van ganzen die zich op grotere afstand ophouden. Binnen de straal van 10 kilometer rondom de luchthaven Schiphol vormen opvliegende en vliegende ganzen een reëel gevaar voor de vliegveiligheid. Binnen deze 10 kilometerzone, welke overigens geen cirkel is, maar rekening houdt met funnels voor start- en landingsbanen, worden alle ganzen die zich daar bevinden als direct gevaar voor de vliegveiligheid beschouwd. Op allerlei vlakken worden maatregelen ontwikkeld en ingezet om de aantrekkingskracht van dit gebied voor ganzen zodanig te beperken dat ganzen het gebied niet zullen willen aandoen. Voor zover deze maatregelen onvoldoende zijn en er zich binnen de straal van 10 kilometer rond de luchthaven toch ganzen bevinden zullen GS ontheffing verlenen om deze ganzen te bestrijden.

Lid 3. Ganzen die zich ophouden buiten de straal van 10 kilometer rondom de luchthaven Schiphol kunnen onder omstandigheden door hun vlieggedrag een verhoogd risico vormen voor het luchtverkeer van en naar de luchthaven Schiphol. Ganzen foerageren, poetsen en rusten doorgaans niet op dezelfde plek en zullen zich dus tussen de verschillende locaties verplaatsen. Als wordt aangetoond dat ganzen zich verplaatsen op een moment of op een wijze waardoor gevaar ontstaat voor de vliegveiligheid op of rond Schiphol dan kunnen Gedeputeerde Staten besluiten om ontheffing te verlenen om de betreffende ganzen te bestrijden. Het is aan de initiatiefnemer om aan te tonen dat het gevaar reëel is en dat er geen andere mogelijkheden zijn dan de bestrijding van de ganzen om dat gevaar af te wenden.

Artikel 12

Gedeputeerde Staten kunnen het vellen van de houtopstand telkens voor ten hoogste vijf jaar verbieden (artikel 4.2, derde lid, van de Wet natuurbescherming) ter bescherming van bijzondere natuur- of landschapswaarden. Voor de populieren en wilgen is deze grondslag expliciet in artikel 2, tweede lid, van de Verordening houtopstanden Noord-Holland opgenomen.

Gedeputeerde Staten beoordelen bij een melding of de betreffende houtopstand bijzondere natuur- of landschapswaarden heeft. Indien Gedeputeerde Staten oordelen dat er sprake is van een houtopstand met bijzondere natuur- of landschapswaarde, instandhoudingsdoel of oude bosgroeiplaats, dan kunnen zij het vellen voor maximaal vijf jaar verbieden indien zij vinden dat deze waarden onaanvaardbaar worden aangetast. Indien na deze termijn opnieuw gemeld wordt, kunnen Gedeputeerde Staten (steeds) opnieuw voor maximaal vijf jaar het vellen verbieden.

Uitgegeven op 8 november 2016

Namens Gedeputeerde Staten van Noord-Holland

R.M. Bergkamp, provinciesecretaris.

Bijlage 2

1 Inleiding

Woningtekorten, het Klimaatakkoord, de noodzaak voor verduurzaming en klimaatbestendig bouwen hebben geresulteerd in een toename van ruimtelijke ontwikkelingen in de bouw- en woonsector. De projecten zijn vandaag de dag veelal niet meer kleinschalig, maar beslaan grote delen van gemeenten. Deze ontwikkelingen vragen in het kader van de Wet natuurbescherming om een meer gebiedsgerichte aanpak voor zowel de aanwezige beschermde soorten als voor de ontwikkelaars.

Met een soortenmanagementplan (hierna: SMP) kan voorzien worden in de vraag naar een gebiedsgerichte aanpak voor activiteiten over een langere periode, die de huidige projectgerichte aanpak kan vervangen. Met een SMP wordt gewerkt met grotere ruimtelijke eenheden waarbinnen diverse werkzaamheden plaatsvinden en complexe netwerken van beschermde soorten en functies aanwezig zijn en behouden blijven. Een goed SMP biedt vanwege de gebiedsbrede aanpak tevens kansen voor een betere soortenbescherming dan in de huidige situatie.

Echter, de huidige onderzoeks- en toetsingsmethodiek met betrekking tot soortbescherming sluit (nog) niet aan bij de gewenste gebiedsgerichte/generieke aanpak, wat problemen oplevert bij de beoordeling van desbetreffende ontheffingsaanvragen. Dit staat in de weg van een effectieve bescherming van de soorten en de voordelen van een SMP voor aanvragers. Zonder heldere kaders blijft ongewild sprake van casuïstiek maatwerk.

Dit document dient voor initiatiefnemers en adviesbureaus duidelijkheid te verschaffen over de aspecten waaraan ontheffingsaanvragen Wet natuurbescherming (hierna: Wnb) op basis van een SMP in de provincie Noord-Holland moeten voldoen.

Dit document is opgesteld op grond van het huidige recht (de huidige wet- en regelgeving en jurisprudentie).

Hieronder worden de verschillende componenten waaruit een SMP moet bestaan verder toegelicht.

REIKWIJDTE DOCUMENT

Specifieke soorten 

Dit document heeft betrekking op de meest voorkomende soorten in ontheffingsaanvragen voor het stedelijk gebied: gierzwaluw, huismus, gewone dwergvleermuis en ruige dwergvleermuis.

Afwijken van dit document is mogelijk, mits alle keuzes en methodieken te allen tijde gedegen ecologisch onderbouwd worden. De verschillende stappen moeten navolgbaar en (systematisch/ ecologisch) onderbouwd zijn met kennis en documenten op basis van wetenschappelijke literatuur, best beschikbare kennis of aantoonbare ervaringen.

Onderzoek naar de aanwezigheid van overige vleermuissoorten zoals laatvlieger, meervleermuis, kleine dwergvleermuis en gewone grootoorvleermuis blijft ten alle tijden noodzakelijk. Bij aanwezigheid van beschermde functies van deze vleermuissoorten kan een regulier ontheffingstraject noodzakelijk zijn. Het streven is voor bovengenoemde soorten om op termijn ontheffing met behulp van een SMP mogelijk te maken. Hiervoor is meer kennis benodigd op het gebied van efficiënte onderzoeksmethodieken en effectieve mitigerende en compenserende maatregelen.

Indien in het plangebied beschermde soorten (potentieel) aanwezig zijn die niet vallen onder de reikwijdte van een ontheffing op basis van een SMP, terwijl er ten aanzien van deze soorten wel overtredingen van de Wnb te verwachten zijn, dan dient voor deze beschermde soorten separaat een reguliere ontheffing aangevraagd te worden.

Specifiek gebied

Het SMP-gebied ziet op grotere ruimtelijke eenheden waarbinnen diverse werkzaamheden plaatsvinden en complexe netwerken van beschermde soorten en functies aanwezig zijn en behouden blijven. Dit betekent dat een SMP-gebied niet uit alleen woningen of een woningvoorraad bestaat. Om een duidelijk beeld van de netwerken van beschermde soorten te hebben is het noodzakelijk om alle bebouwing én de bestaande groene en blauwe structuren, zoals tuinen, lanen, plantsoenen en waterpartijen in het SMP gebied op te nemen en te onderzoeken.

Een afbakening van een SMP-gebied vindt plaats op basis van logische grenzen. Wenselijk is een afbakening op gemeente-, wijk- of buurtgrens. Een andere wijze van afbakening is mogelijk mits de keuze hierover op ecologische gronden voldoende is gemotiveerd. Bij het vaststellen van de begrenzing van het SMP-gebied dient een extra randzone van minimaal 50 meter rondom het SMP-gebied te worden toegevoegd.  

De begrippenlijst wordt weergegeven aan het einde van het document. Hier worden (inhoudelijke) termen die worden gebruikt in het rapport nader toegelicht.

2 Opbouw soortenmanagementplan

Voor de toetsing van een SMP in de provincie Noord-Holland moeten de onderstaande zes componenten in het SMP behandeld zijn. Hieronder vindt u per component de basis vereisten aan elk SMP.

2.1 De vaste componenten in elk SMP 

• 1)

  Inleidende documentatie

• 2)

  Basisonderzoek

• 3)

  Effectbepaling

• 4)

  Mitigatie- en compensatieplan

• 5)

  Monitoringsplan

• 6)

  Procesbeschrijving, administratie- en managementplan.

Bij het aanleveren accepteren wij alleen aanvragen met SMP waarin:

• •

  Componenten 1 t/m 3 definitief en compleet zijn.

• •

  Componenten 4 t/m 6 in concept toegevoegd zijn.

De conceptversies van de plannen van aanpak en rapportages onder componenten 4 tot en met 6 moeten ruim voldoende inzicht bieden in de te nemen stappen en de gemaakte keuzes in relatie tot de staat van instandhouding (hierna: SvI) van de aanwezige soorten en functies.

2.2 Waarborging van de SvI

Vanuit het wettelijk kader van de Wnb dient er op voorhand voldoende zekerheid te zijn dat de staat van instandhouding SvI van de aanwezige beschermde soorten gegarandeerd kan worden. Hierbij moeten in ieder geval de volgende vragen in het plan van aanpak onderbouwd worden:

• •

  Geeft het plan van aanpak voldoende inzicht in de te nemen stappen met betrekking tot de gehele uitvoering?

• •

  Welke op ecologische / wetenschappelijke grondslag gemotiveerde keuzen en werkwijzen liggen ten grondslag aan het plan van aanpak?

• •

  Wordt uit het plan van aanpak duidelijk welke opties voor maatregelen mogelijk zijn en wanneer welke optie toegepast wordt (prioritering)?

• •

  Is duidelijk op welke wijze de uitvoering en (indien van toepassing) het onderhoud van de maatregelen is geborgd?

• •

  Is uit het plan van aanpak duidelijk op te maken hoe de verschillende processen en verantwoordelijkheden tussen de diverse uitvoerende partijen verdeelt zijn gedurende de gehele periode van uitvoering?

• •

  Zijn gedurende de termijn van de ontheffing de verschillende communicatielijnen duidelijk op basis van de voorgenomen plannen?

• •

  Is duidelijk wanneer, waarom en hoe actie wordt ondernomen m.b.t. het veranderen van de plan van aanpak, nieuwe maatregelen of extra maatregelen en wie hier verantwoordelijk voor is?

• •

  Is er een plan van aanpak aanwezig m.b.t. hoe een plus gecreëerd wordt om aanwezige populaties en netwerken te versterken?

2.3 De soorten waarvoor het SMP toepasbaar is 

Voor wat betreft de gierzwaluw, huismus, gewone dwergvleermuis en de ruige dwergvleermuis zijn bewezen effectieve mitigerende en compenserende maatregelen bekend. Hiernaast is voldoende kennis beschikbaar over het voorkomen en de verspreiding van deze soorten in Noord-Holland (SvI). Het ligt daarom in de rede dat een meer generieke en programmatische aanpak van een SMP (onder voorwaarden) toepasbaar is op deze soorten. Deze vier beschermde soorten hebben baat bij een gebiedsbrede aanpak, waarbij aandacht is voor het duurzaam in stand houden en verbeteren van het functionele leefgebied.

Met betrekking tot de SvI dienen in ieder geval de volgende onderdelen in het SMP voldoende in kaart gebracht te zijn of ecologisch te worden gemotiveerd indien recente gegevens hierover ontbreken:

• •

  Huidige voorkomen en verspreiding (waar komt de soort wel en niet voor);

• •

  Waar komen welke functies van welke soort (soort-functie combinaties) voor en samenhang van het netwerk van de voorkomende soorten;

• •

  Huidige SvI van de betreffende soorten in en in de nabije omgeving van het SMP-gebied.

• •

  Huidige verspreiding van de betreffende soorten in de regio/provincie 1 .

• •

  De kwaliteit van de verschillende habitats, functionele leefomgeving, samenhang en potentie van het SMP-gebied voor de aangetroffen soorten (soort*functie matrix).

• •

  Onderbouwing van de risico’s en de effecten van de geplande activiteiten op de SvI van de betreffende soorten.

Let op: voor het vernietigen of aantasten van nesten van vogelsoorten buiten het broedseizoen welke zijn opgenomen in categorie 5 van de richtlijnen van RVO (welke thans door diverse provincies worden aangepast) geldt voor Noord-Holland het volgende:

Voor soorten van Categorie 5, waarbij sprake is van een provinciale negatieve broedvogeltrend2 . welke (1) afhankelijk zijn van nestplaatsen in gebouwen of (2) waar het kritische koloniebroeders betreft die hoge eisen stellen aan hun nestlocatie en waarvoor geen direct geschikte alternatieven beschikbaar zijn gelijk in aard, omvang en kwaliteit achten wij dat er sprake is van zwaarwegende feiten en omstandigheden om jaarrond bescherming te rechtvaardigen.

2.4 Soorten die zich niet lenen voor een SMP 

Een aantal soorten van de Europese Habitatrichtlijn en de vogels met jaarrond beschermde rust- en/of verblijfplaatsen anders dan gierzwaluw, huismus, gewone dwergvleermuis en ruige dwergvleermuis lenen zich (nog) niet voor een SMP. Het betreft soorten:

• •

  waar tot op heden géén bewezen effectieve maatregelen voor bekend zijn en/of,

• •

  die vanwege de zeldzaamheid of de benodigde hoge inspanning die geleverd moet worden bij onderzoek een te hoog risico lopen gemist of onderschat te worden binnen een SMP gebied.

Beschermde soorten die zich op dit moment niet lenen voor de generieke aanpak zijn: de laatvlieger, meervleermuis, watervleermuis, baardvleermuis, kleine dwergvleermuis, tweekleurige vleermuis en de gewone grootoorvleermuis. Wij merken daarbij op dat deze opsomming niet uitputtend is. Een opeenstapeling van verschillende onzekerheden in het onderzoek en in de maatregelen met betrekking tot deze soorten vormen geen solide basis voor een juridisch besluit op basis van een SMP.

Voor bovengenoemde beschermde soorten kan in Noord-Holland om deze reden niet standaard ontheffing verleend worden middels een SMP. Ontheffingverlening voor deze soorten blijft te allen tijde maatwerk. Indien in het plangebied beschermde soorten (potentieel) aanwezig zijn die niet vallen onder de reikwijdte van een ontheffing op basis van een SMP, terwijl er ten aanzien van deze soorten wel overtredingen van de Wnb te verwachten zijn, dan dient voor deze soorten alsnog separaat onderzoek uitgevoerd te worden en, indien nodig, een ontheffing in het kader van de Wnb te worden aangevraagd.

3 Procedure SMP

In onderstaande afbeelding vindt u een overzicht van de mogelijkheden en stappen die doorlopen worden bij het aanvragen van een ontheffing middels een SMP. Na afronding van de benodigde veldonderzoeken voor het SMP en vóór het indienen van de aanvraag is vooroverleg met het bevoegd gezag (OD NHN is namens Gedeputeerde Staten gemandateerd) raadzaam. Tijdens het vooroverleg moeten de volgende aspecten (in concept) bekend en met OD NHN gedeeld zijn:

• •

  welke soorten en functies aanwezig zijn binnen het totale SMP-gebied;

• •

  welke werkzaamheden vinden waar en op welke schaal plaats;

• •

  welke effecten deze werkzaamheden tot gevolg hebben;

• •

  concept SMP inclusief een onderbouwd mitigatie- en compensatieplan.

Afbeelding 1: Stappen procedure aanvragen ontheffing Wnb middels een SMP.

4 Component 1: Inleidende documentatie 

In dit hoofdstuk vindt u de basisgegevens voor de ontheffingsaanvraag op basis van een SMP. Deze basisgegevens houden in:

• •

  de algemene informatie over het SMP-gebied,

• •

  omschrijving van alle geplande activiteiten,

• •

  een samenvatting van de aanwezige soorten en functies en interpretatie naar netwerk(en),

• •

  de concrete verbodsbepalingen waar ontheffing voor aangevraagd wordt,

• •

  een onderbouwing van het wettelijk belang en

• •

  een onderbouwing van de alternatievenafweging.

U dient hierbij de in tabel 1 genoemde punten te beschrijven. Zij zijn noodzakelijk voor een SMP-beoordeling.

Tabel 1. Noodzakelijke punten inleidende documentatie

5 Component 2: Basisonderzoek 

Het basisonderzoek vormt de basis van het SMP. Aan de hand van de gegevens die in dit onderzoek verzameld worden, kan worden ingeschat welke maatregelen nodig zijn om de SvI van de betreffende soorten te kunnen waarborgen.

Het basisonderzoek bestaat uit drie onderdelen:

• 1)

  literatuuronderzoek / bronnenonderzoek;

• 2)

  gebiedsdekkende quickscan;

• 3)

  uitgebreid nader onderzoek naar beschermde soorten.

Alle benodigde onderzoeksrapportages naar de aanwezigheid van beschermde soorten, die ten grondslag liggen aan het SMP, dienen aanwezig te zijn bij de ontheffingsaanvraag.

5.1 Literatuuronderzoek 

De literatuurstudie naar het voorkomen van beschermde soorten, in en nabij het plangebied, en naar soort specifieke voorkeuren en trends moet voldoende robuust zijn. Bij het raadplegen van databanken om de aanwezigheid van beschermde soorten na te gaan, dient gelet te worden op de (ecologische) onderbouwing van de actualiteit, relevantie, betrouwbaarheid en accuraatheid van de bronnen. Onderzoeksgegevens kunnen over een langere periode verzameld worden om inzichten te delen over hoe de beschermde soorten het plangebied gebruiken. Verouderde data dient te allen tijde aangevuld te worden met recent onderzoek waaruit de functionaliteit van het hele plangebied duidelijk te herleiden is. Verouderde data kan inzicht geven in het gebruik van het SMP gebied door beschermde soorten. Toepassingen van oude data moeten overzichtelijk weergegeven worden in tabelvorm.

Indien de informatie uit de literatuurstudie gebaseerd is op expert judgement dient navolgbaar te zijn waarop deze expert judgement is gebaseerd. Als bijvoorbeeld op basis van expert judgement bepaalde soorten op voorhand worden uitgesloten, dan dient dit altijd beschreven en in verband te worden gebracht met de fysieke kenmerken van het plangebied en de daarin aanwezige gebouwen en/of beplantingen enerzijds en de eisen die de beschermde soort stelt anderzijds. In tabel 2a is opgenomen waaraan de literatuurstudie moet voldoen.

Tabel 2a. Literatuurstudie SMP’s Noord-Holland

5.2 Potentie-analyse/gebiedsdekkende quickscan 

Om een eerste inschatting te kunnen maken van de effecten van de voorgenomen werkzaamheden op de aanwezige beschermde soorten in het plangebied, dient de potentie voor de aanwezigheid van beschermde soorten in kaart te worden gebracht. Een gebiedsdekkende quickscan (verkennend onderzoek) heeft als doel de (potentieel) belangrijke structuren, leefgebieden en potentiële samenhang van leefgebieden van verschillende (beschermde) soorten afzonderlijk in kaart te brengen. In tabel 2b is opgenomen waaraan een gebiedsdekkende quickscan moet voldoen.

De gebiedsdekkende quickscan dient altijd te voldoen aan de volgende basiselementen:

• •

  literatuurstudie;

• •

  gebiedsanalyse: het identificeren van de voor beschermde soorten mogelijk kansrijke structuren en objecten in het SMP-gebied;

• •

  verkennende veldbezoeken.

Met behulp van een gebiedsdekkende quickscan wordt bepaald welke soortgerichte onderzoeken noodzakelijk zijn. Hiernaast kan de verkregen informatie uit de gebiedsdekkende quickscan input leveren bij het vaststellen van de methodiek, de onderzoeksinspanning en de verdeling van onderzoeksintensiteit bij soortonderzoeken. Bijvoorbeeld middels een zogenaamde soorten*functiematrix (of soort-functiecombinaties). Hoe de gebiedsdekkende quickscan uitgevoerd wordt, is volledig afhankelijk van de situatie (zgn. ‘lokale feiten en omstandigheden’), de kenmerken van het gebied en de beschikbare informatie. Dit vereist maatwerk.

Alle aannames, gemaakte keuzen en conclusies op basis van een gebiedsdekkende quickscan moeten te allen tijde gedegen ecologisch onderbouwd worden. De verschillende stappen moeten navolgbaar zijn en onderbouwd met kennis en documenten op basis van wetenschappelijke literatuur, best beschikbare kennis of aantoonbare ervaringen of fotomateriaal.

Tabel 2b. Gebiedsdekkende quickscan SMP’s

5.3 Onderzoek beschermde soorten 

De basis van een SMP is altijd een recent soortgericht veldonderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten en functies. Bij een SMP ligt de nadruk van het onderzoek op het in kaart brengen van aanwezige netwerken en de belangrijke functies, omdat deze bepalend zijn voor het voorkomen van de populatie. In tegenstelling tot reguliere aanvragen, staan in beginsel populatie-effecten centraal.

Voor de periodisering van de verschillende onderzoeken en het minimale aantal bezoeken zijn het meest recente Vleermuisprotocol (NGB) en de Kennisdocumenten (BIJ12) uitsluitend indicatief van aard. Omdat de onderzoeken naar beschermde soorten voor een SMP niet op objectniveau, maar op gebiedsniveau uitgevoerd worden is het namelijk noodzakelijk om de onderzoeksinspanning hierop aan te passen. Dit vereist maatwerk. Momenteel zijn er geen breed gedragen onderzoeksprotocollen beschikbaar voor het in kaart brengen van verblijfplaatsen en functies van vleermuizen, huismus en gierzwaluwen in grote stedelijke gebieden.

Zo is het in de praktijk vaak niet mogelijk om op gebiedsniveau de 75% regel, uit het Vleermuisprotocol 2021 (NGB), te hanteren. Indien nieuwe, toepasbare, protocollen worden vastgesteld, die tevens getoetst zijn door het bevoegd gezag, dient hier gebruik van gemaakt te worden. Tot die tijd, en voor zover er wordt afgeweken van de vastgestelde protocollen, is een goede navolgbare motivatie (of validatie) van onderzoeksmethodieken noodzakelijk, die toetsbaar is voor het bevoegd gezag.

De resultaten van het onderzoek bestaan uit waarnemingen, kaartmateriaal en uitgebreide beschrijving van de aangetroffen soorten en functies. Maak hierbij onderscheid in hotspots, functioneel leefgebied, belangrijk foerageergebied, belangrijke vliegroutes, bijzondere locaties waar meerdere bijzondere functies samen komen, kraam- en massawinterverblijfplaatsen, grote of geïsoleerde kolonies, etc. Aan de hand van deze gegevens kunnen bij de effectbeoordeling (zie volgende hoofdstuk) de effecten in de context van de schaal en intensiteit van de activiteiten en werkzaamheden in beeld gebracht worden.

De gebruikte methodiek van het soort dekkend onderzoek dient logisch te volgen uit het verkennend onderzoek (literatuuronderzoek en gebiedsgerichte quickscan, zie hiervoor de tabellen 2a en 2b). Het soortgerichte onderzoek is gebiedsdekkend, tenzij op voorhand onderbouwd is, waarom bepaalde deelgebieden geen potenties hebben voor aanwezigheid van beschermde soorten.

In de rapportage van het soort dekkend onderzoek zijn minimaal korte beschrijvingen opgenomen van de potenties van het gebied voor de te verwachten soorten, de kenmerken van het gebied en een logische vertaling hiervan naar de onderzoeksinspanning en -intensiteit (zie tabel 2c). Hierin is bijvoorbeeld opgenomen of op bepaalde plekken meer inzet is geweest, omdat naar verwachting belangrijke functies aanwezig kunnen zijn. Indien delen van het plangebied niet zijn bezocht, moet worden aangegeven waarom hier op voorhand geen functionaliteiten verwacht werden of waarom dit niet is geïnventariseerd. Nestplaatsen van huismussen en gierzwaluwen en belangrijke en kwetsbare verblijfplaatsen van vleermuizen dienen tot op huisnummer-niveau in kaart gebracht te zijn.

Idealiter wordt een potentiekaart verstrekt op basis van de gebiedsanalyse in de quickscan, welke in lijn is met het uitgevoerde onderzoek. Voor iedere soort(groep) moet bij het SMP een overzichtelijk en navolgbare verslaglegging van de onderzoeksresultaten en de onderzoeksopzet aangeleverd worden.

Tabel 2c. Onderzoek beschermde soorten

6 Component 3: Effectbepaling

In de effectbepaling wordt, aan de hand van de resultaten van de literatuurstudie, de gebiedsdekkende quickscan en het uitgebreid soort dekkend onderzoek, de effecten van de geplande ingrepen op de aanwezige soorten en belangrijke functies bepaald.

Bij de effectbepaling moet een overzichtelijke tabel aanwezig zijn met daarin concreet aangegeven de soorten, effecten en de verbodsbepalingen die van toepassing zijn. Dit overzicht is aangevuld met een duidelijke analyse van wat dit concreet betekent voor de SvI van de betreffende soorten / het lokaal voorkomen van de soorten in het plangebied.

De aandachtspunten van de beschrijving van de effecten van de ingrepen versus de aangetroffen soorten en functies zijn beschreven in tabel 3.

Tabel 3: Aandachtspunten beschrijving van de effecten van de ingrepen op de aangetroffen soorten en functies.

7 Component 4: Mitigatie en compensatie 

Dit hoofdstuk heeft betrekking op de mitigatie en compensatie op de korte en lange termijn, die benoemd en beschreven moeten worden in het SMP. Het doel van de mitigatie- en compensatieplan betreft minimaal het kwalitatief en kwantitatief duurzaam behouden van alle benodigde functies en bijbehorende functionele leefomgeving (het netwerk) voor de aanwezige lokale populaties. Hierin wordt een proactieve benadering verwacht en aangevuld met een heldere onderbouwing van de resultaten.

Bij de aanvraag dient een duidelijke toelichting op de mitigerende en compenserende maatregelen bijgevoegd te zijn. Dit is altijd maatwerk en afhankelijk van de soorten, omgeving en aanwezige of potentiële functies. Voor een overzicht van de aandachtspunten aangaande mitigatie en compensatie zie tabel 4.

Bij SMP’s gaat het om aanwezige netwerken, de belangrijkste functies en populatie-effecten. Om echter aansluiting te zoeken bij het wettelijk kader van verbodsbepalingen waarbij alle individuele verblijfplaatsen van beschermde soorten zijn beschermd, is het noodzakelijk om de maatregelen te overdimensioneren. Dit houdt in dat gewerkt moet worden aan het versterken (kwalitatief en/of kwantitatief) van een netwerk van verblijfplaatsen, voedsel en verbindend habitat binnen het SMP-gebied, los van de concrete aanwezigheid van die functies in het bestaande landschap.

Bij de compensatie en mitigatie van leefgebied moet voldoende variatie aangeboden worden. Dat kan zijn, variatie in type alternatieve verblijfplaats, oriëntatie, spreiding, clustering etc. waarbij ook de functionele leefomgeving die bepalend is voor de kwaliteit van de verblijfplaats (functioneel groen, afwezigheid van storingsfactoren, geleiding etc.) optimaal wordt betrokken. In de aanvragen dienen de voorgestelde maatregelen vanuit bovenstaande invalshoek, gebruikmakend van de gebiedsspecifieke kenmerken, soortspecifieke eisen en de resultaten van het soortgerichte onderzoek nader te worden toegelicht.

Met betrekking tot de compensatie en mitigatie van verblijfplaatsen en functies die beïnvloed worden door de geplande activiteiten dient vermeld te worden welke maatregelen tijdelijk, permanent, experimenteel en bewezen effectief zijn. Vermeld een prioritering van de maatregelen met hierin opgenomen welke maatregelen de voorkeur genieten in bepaalde situaties en onder welke voorwaarden deze worden ingezet. Wordt tijdelijke mitigatie toegepast? En zo ja hoe wordt omgegaan met de gewenningsperiode en de fasering van de activiteiten.

In de indieningsfase van het SMP is het niet altijd mogelijk om op voorhand een gedetailleerd plan van aanpak op te stellen. In dat geval is het van belang dat in het SMP beschreven wordt waarop de uiteindelijke werkwijze en methodiek is gebaseerd.

Let op: In het geval dat niet bewezen effectieve maatregelen ingezet worden, worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

“Niet bewezen effectieve maatregelen tellen voor 50% mee als alternatieve maatregel, maar alleen wanneer de overige 50% aan maatregelen bestaan uit bewezen effectieve maatregelen waarbij ook voldoende aandacht is voor de variatie in de maatregelen. In generieke zin is het namelijk zo dat hoe groter de variatie, hoe groter de kans op ingebruikname. Een (bron)verwijzing naar referentiesituaties waaruit de effectiviteit van de voorgenomen maatregelen volgt, dient ter onderbouwing bijgevoegd te worden. Geschiktheid hiervan is veelal afhankelijk van lokale feiten en omstandigheden.”

Tabel 4. In onderstaande tabel staan aandachtspunten die gebruikt moeten worden bij het beschrijven van de mitigerende en compenserende maatregelen:

8 Component 5: Monitoring 

Het werken met SMP’s staat op dit moment (2021) nog in de kinderschoenen. Van gebouwbewonende vogelsoorten zoals de huismus en gierzwaluw, is actuele kennis beschikbaar. Daarentegen is een groot deel van de huidige kennis over vleermuizen gebaseerd op ervaringen uit het veld, expert judgement en empirisch bewijs wat niet altijd één-op-één generiek van toepassing is. Ondanks het aanwezige gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing moet in een SMP, op basis van de Wnb, onderbouwd worden dat de SvI van de betreffende soorten op voorhand voldoende verzekerd is (zie hiervoor onder ‘Opbouw Soortenmanagementplan provincie Noord-Holland’ aan het begin van dit document).

Monitoring geeft inzichten hoe de desbetreffende populaties zich ontwikkelen binnen het SMP gebied en of de uitvoerde maatregelen effectief zijn. Dit is van belang om te kunnen schakelen indien onverwachte negatieve effecten op beschermde soorten optreden. Monitoring moet in beeld brengen of het SMP succesvol voorziet in permanente voorzieningen en of de lokale SvI niet verslechterd. Eventueel wordt het SMP naar aanleiding van de monitoring (resultaten) aangepast qua werkwijze en de uit te voeren maatregelen. Zie tabel 5 voor de vereisten voor het opstellen van een monitoringsplan.

Sleutelfactoren bij het monitoren van de populatie ontwikkeling binnen een SMP gebied betreffen:

• •

  Voorafgaand aan de monitoring moet vastgesteld worden op basis van welke indicatoren de SvI bepaald wordt;

• •

  Monitoring van de populatie vindt plaats door middel van het lopen of fietsen van vaste transecten, meetpunten of punt-transecten;

• •

  Alle landschapstypen (typen bebouwing, groen, water) moeten vertegenwoordigd zijn binnen de transecten;

• •

  De transecten zijn bij voorkeur zo gekozen dat er geen kraamkolonies in of nabij de routes of meetpunten aanwezig zijn;

• •

  Er dient voldoende spreiding te zijn van de verschillende transecten/meetpunten in tijd en ruimte. Hoe groter het aantal meetpunten, des te betrouwbaarder trendbepalingen zijn;

• •

  De monitoring dient zoveel mogelijk gestandaardiseerd te zijn.

  Vooraf moet duidelijk vastgesteld en gecommuniceerd zijn welke waarnemingen de onderzoekers tijdens de monitoring wel en niet noteren en op welke wijze. Idem voor de ingezette middelen bij de monitoring.

• •

  De transecten moeten meerdere malen binnen het juiste seizoen uitgevoerd worden, bij weersomstandigheden zoals opgenomen in de desbetreffende richtlijnen en kennisdocumenten.

Aanbevolen wordt om gestandaardiseerde methodieken als VleerMUS in te zetten voor de monitoring van de populatietrend.

Vanwege de leefwijze is monitoring van de gierzwaluw via gestandaardiseerde transecten en/of telpunten minder effectief. Voor deze beschermde soort zijn trendbepalingen op basis van transecten minder geschikt (ervaringen bSR bij NatuurMeetnet Leiden5 ).

Bij een steekproefsgewijze monitoring van uitgevoerde maatregelen en werkwijze moet een duidelijke beschrijving toegevoegd worden van de methodiek. Op basis van welke aspecten worden steekproeven uitgevoerd, wordt ieder type maatregel voldoende vertegenwoordigd in de monitoring en vooral: wat maakt de steekproef representatief?

Tabel 5. In het monitoringsplan moeten per soort de volgende aspecten beschreven zijn:  

De verslaglegging dient de resultaten van de monitoring te bevatten, welke afhankelijk zijn van het doel van het monitoringsplan.

9 Component 6: Procesbeschrijving, administratie- en managementplan 

Bij een SMP moet altijd een gedegen management- en administratieplan aanwezig zijn. Binnen het managementplan worden de processen, communicatielijnen en verantwoordelijkheden beschreven. De administratie dient gecoördineerd te worden om het overzicht en de balans te bewaren binnen het project, voor communicatie met bevoegd gezag, maar ook om te kunnen ingrijpen wanneer nodig. Zie ook de volgende pagina en de afbeeldingen 6a en 6b voor een overzicht van de minimaal aan te leveren documenten en tijdspad voor aanvang van projecten, start werkzaamheden en na afronding projecten.

De administratie is van belang om de planning en fasering van de geplande ingrepen in relatie tot de aanwezige of potentiële functies van beschermde soorten in goede banen te kunnen leiden. Hiernaast speelt de administratie een rol bij de monitoring van belangrijke functies en uitgevoerde maatregelen en eventuele handhaving door bevoegd gezag. Zie tabel 6 voor het opstellen van een administratieplan.

Tabel 6. Het opstellen van het management- en administratieplan

De middelen voor administratie bestaan minimaal uit:

• •

  Actuele digitale GIS database/ of een (analoog) kaartenbestand met

  • o

    de locatie van de aanwezige alternatieven per soort, functie en project.

  • o

    de reeds uitgevoerde tijdelijke en permanente maatregelen.

  • o

    de uitgevoerde acties ten bate van het versterken van het netwerk van de aanwezige populaties (gecreëerde en geplande plus).

  • o

    de locaties en globale planning projecten.

• •

  Voortgangsrapportages en meldingen aan handhaving en bevoegd gezag, zie ook afbeelding 6a en 6b.

10 Aan te leveren documenten gedurende een SMP

In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven met de te volgen stappen en aan te leveren documenten voor de aanvang van projecten en de start van werkzaamheden. Gedurende de looptijd van een ontheffing op basis van een SMP dienen er op verschillende momenten per deelproject documenten naar het bevoegd gezag te worden gestuurd. Zie Afbeelding 6a voor een overzicht van de acties en momenten ten opzichte van de projectplanning.

Tevens is er een stappenplan met tijdsindicatie vastgesteld met betrekking tot het ongeschikt of natuurvrij maken van panden voor de start van werkzaamheden (zie Afbeelding 6b). Dit stappenplan dient opgenomen te worden in het ecologisch werkprotocol en het logboek dat bij de startmelding aangeleverd wordt.

Startmelding

• •

  Overzicht van de aanwezige soorten, functies en verblijfplaatsen in en in de directe omgeving van de deelprojecten;

• •

  Overzicht aanwezige beschikbare alternatief leefgebied (t.o.v. de aanwezige functies die door de geplande activiteit mogelijk aangetast kunnen worden);

• •

  Ecologisch werkprotocol;

• •

  Overzicht van de contactpersoon per deelproject en diens (tijdelijk) plaatsvervanger welke als (eind)verantwoordelijk zijn aangewezen door de ontheffinghouder;

• •

  Totaaloverzicht van de planning en de planning per deelproject (rekening houdend met de uitvoering van werkzaamheden nabij hotspots);

• •

  Een bijgehouden logboek.

Een startmelding dient minimaal 5 dagen voorafgaand aan de werkzaamheden te worden ingediend bij de OD NHN. Zie tevens tabel 6a. Onder start werkzaamheden verstaan wij ook de bouwvoorbereidende werkzaamheden zoals het plaatsen van steigers, het ongeschikt maken van verblijfplaatsen of het weren van diersoorten. Dus de voorbereidende werkzaamheden in de meest brede zin.

Tussentijdse melding (bij deelprojecten van > 1 jaar)

• •

  Doorsturen van het(deels) ingevulde logboek;

• •

  Indien uitgevoerde maatregelen vanaf de buitenzijde niet (goed) zichtbaar zijn:

• •

  Aanvullend met fotomateriaal van de reeds uitgevoerde (ecologische) maatregelen;

• •

  Actualisatie van de gehele planning en de deelplanningen.  

Melding van calamiteiten en incidenten

• •

  Bij het onvoorzien aantreffen van beschermde soorten tijdens de uitvoering van de werkzaamheden dient hiervan melding te worden gemaakt. Dit geldt voor zowel soorten waarop de ontheffing ziet maar welke onverhoopt worden aangetroffen als beschermde soorten waarop de ontheffing niet ziet;

• •

  Indien werkzaamheden wezenlijk worden aangepast (i.c. leiden tot andere effecten dan beoordeeld) dan dient dit te worden gemeld;

• •

  Ook aanpassingen aan voorgestelde maatregelen dienen te worden gemeld.

Eindmelding 

• •

  Volledig ingevuld logboek;

• •

  Overzicht aanwezige beschikbare alternatieve verblijfplaatsen en functionele leefgebied in relatie tot verloren/aangetaste verblijfplaatsen en functioneel leefgebied;

• •

  Indien uitgevoerde maatregelen vanaf de buitenzijde niet (goed) zichtbaar zijn:

• •

  Aanvullend met fotomateriaal van uitgevoerde maatregelen.

Een eindmelding dient minimaal 5 dagen voorafgaand aan het einde van de werkzaamheden te worden ingediend bij de OD NHN. Zie tevens tabel 6a.

Jaarlijkse voortgangsrapportage SMP

(In de voorschriften van de ontheffing kan dit nog nader worden uitgewerkt).

• •

  Verslaglegging uitgevoerde deelprojecten,

• •

  Voortgang planning deelprojecten;

• •

  Overzicht van alle aangetroffen verblijfplaatsen en functies;

• •

  Verslag en overzicht uitgevoerde maatregelen in relatie tot de aangetaste aangetroffen verblijfplaatsen en functies;

• •

  Verslag en inzicht in de gecreëerde plus in het kader van overdimensionering door het creëren van nieuwe of verbeteren van bestaande verblijfplaatsen en functioneel leefgebied;

• •

  Monitoringsresultaten.  

Logboek 

• •

  Uitgevoerde acties met data en specificaties;

• •

  Fotomateriaal van uitgevoerde maatregelen;

• •

  Het logboek is (net als ecologisch werkprotocol) altijd op locatie aanwezig.

Afbeelding 6a. Overzicht acties en momenten voor ontheffinghouder voor start van projecten

Afbeelding 6b. Te nemen stappen voor uitvoer werkzaamheden ten aanzien van ecologische controles en ongeschikt dan wel natuurvrij maken. Het tijdstip van controle op aanwezigheid van beschermde soorten is afhankelijk van de planning en specifieke omstandigheden van het deelproject, soort en functie, maar nooit binnen 5 werkdagen na het ongeschikt maken van de locatie.

11 Begrippenlijst