Beleidsplan Bos en natuur, eigendommen gemeente Reusel-De Mierden

1.1 Aanleiding

Gemeente Reusel-De Mierden is eigenaar van bijna 1.000 hectare bos en natuur. Dit bezit brengt uitdagingen en verantwoordelijkheden met zich mee. De gemeentebossen hebben te maken met meerdere doelstellingen en functies. De maatschappelijke en bestuurlijke wensen met betrekking tot het bosgebied nemen toe en veranderen met de tijd.

De wens om het bosbeleid in overeenstemming te brengen met de huidige maatschappelijke wensen en eisen is aanleiding voor het opstellen van een beleidsplan bos en natuur. Met het beleidsplan bos en natuur wordt een overkoepelende visie opgesteld waarmee aan de inrichting, de ontwikkeling en het beheer van het bos richting wordt gegeven voor de langere termijn.

1.2 Kader

Het beleidsplan bos en natuur is van toepassing op alle bossen in gemeentelijk eigendom en daarnaast op enkele heideterreinen en vennen. Een kaart met de gemeentelijke bos- en natuurterreinen is in dit rapport opgenomen als bijlage 1.

Het beleidsplan bos en natuur geeft antwoord op drie kernvragen: “wat hebben we?”, “wat willen we?” en “hoe kunnen we dat bereiken?”. Met de beantwoording van de eerste vraag wordt de huidige situatie in beeld gebracht, terwijl het antwoord op de vraag “wat willen we?” de visie weergeeft op het gemeentebos en de functievervulling daarvan. Het antwoord op de derde vraag beslaat het feitelijke bosbeleid. Een uitvoeringsprogramma geeft een overzicht van de ontwikkelingen die noodzakelijk zijn om de gestelde doelen te bereiken.

Het beleidsplan bos en natuur dient als toetsingskader voor ontwikkelingen binnen de gemeente. Omdat het bos een sterke samenhang heeft met het omringende landschap dienen zowel ontwikkelingen binnen de bos- en natuurterreinen als daarbuiten getoetst te worden aan het bosbeleid. Externe ontwikkelingen kunnen immers effecten hebben op het functioneren van bos- en natuurterreinen.

Het beleid wordt geformuleerd voor de periode tot 2020. Veel projecten die worden geformuleerd kunnen in deze periode zijn uitgevoerd. Doelstellingen met betrekking tot soortensamenstelling van bos en natuur gelden bij uitstek voor de langere termijn. In de periode tot 2020 moet de ontwikkeling sterk in de juiste richting gaan, maar de doelen kunnen pas op langere termijn volledig gehaald worden.

Na afloop van de periode waarvoor dit beleidsplan is opgesteld verdient het aanbeveling de behaalde resultaten te evalueren en de doelen voor de bossen en natuurterreinen te toetsen aan de maatschappelijke wensen van die tijd.

1.3 Proces

Het beleidsplan bos en natuur is tot stand gekomen in samenspraak met diverse betrokkenen. Vertegenwoordigers van de relevante gemeentelijke beleidsvelden en de externe adviseurs vormen samen de kerngroep. De kerngroep heeft de afwegingen gemaakt die hebben geleid tot de beleidskeuzes.

Verschillende belanghebbende partijen uit de samenleving hebben zitting gehad in een klankbordgroep. De klankbordgroep heeft de gemeentelijke beleidskeuzes getoetst en heeft een waardevolle bijdrage geleverd aan de verdere uitwerking en aanscherping van de gemaakte beleidskeuzes. In Bijlage 2 is de samenstelling van de kerngroep en de klankbordgroep opgenomen.

1.4 Leeswijzer

Het plan is opgebouwd rondom de beantwoording van de in paragraaf 1.2 genoemde kernvragen. Hoofdstuk twee geeft een algemene beschrijving van het plangebied en de relatie met de omgeving. Het derde hoofdstuk geeft een beschrijving van het bos en de daaraan gekoppelde natuurterreinen en de huidige stand van zaken. Ook wordt hier aangegeven waar voor de toekomst de kansen en beperkingen liggen. Hiermee wordt de vraag “wat hebben we?” beantwoord.

De volgende twee hoofdstukken gaan in op de vraag “wat willen we? ”. De planologische context van het beleidsplan wordt toegelicht in hoofdstuk 4. Daarbij is aandacht voor Rijks-, provinciaal en gemeentelijk beleid. Het is een korte samenvatting. Hoofdstuk 5 geeft de gemeentelijke visie weer. Het bosbeleid wordt in hoofdstuk 6 uiteengezet. In hoofdstuk 7 tot slot wordt een uitvoeringsprogramma weergegeven waarin projecten worden beschreven die noodzakelijk zijn om de gestelde beleidsdoelen te realiseren. Hoofdstuk 6 en 7 geven gezamenlijk antwoord op de vraag “hoe gaan we dat bereiken?”

Cursief gedrukte woorden in de tekst worden nader toegelicht in de begrippenlijst die als hoofdstuk 9 aan dit rapport is toegevoegd. Achtergrondinformatie, waaronder kaartmateriaal, is opgenomen in de bijlagen.

2.1 Plangebied

De gemeentelijke bossen en natuurterreinen hebben een gezamenlijke oppervlakte van circa 1.000 hectare en liggen verspreid binnen de gemeente. De grotere boscomplexen zijn:

• -

  Peelse heide in het zuiden,

• -

  de Turnhoutse heide in het midden en

• -

  de Wellenseindse heide in het noorden.

Binnen de grotere boscomplexen liggen enkele heideterreinen en vennen. Van deze natuurterreinen is het Panneven met de daaromheen gelegen heide het meest betekenisvol.

Los van de grotere boscomplexen heeft de gemeente diverse kleinere bosgebieden en losliggende bosjes in eigendom. Vaak hebben ze het karakter van landschappelijke elementen. Bijlage 1 toont de verspreiding van de gemeentelijke bos- en natuurterreinen. Op deze kaart zijn verschillende toponiemen opgenomen die in dit rapport worden gebruikt.

2.2 Relatie met de omgeving

2.2.1 Landschappelijke en ecologische relatie

De grotere boscomplexen liggen op de hogere zandgronden aan de zuid- en noordwest zijde van de gemeente. Ze staan niet op zichzelf, maar hebben landschappelijke en ecologische relaties met andere gebieden.

In noordelijke richting, via Landgoed De Utrecht en Landgoed Gorp en Rovert, worden de natuurgebieden in de richting van Tilburg verbonden met de Regte heide.

Via Landgoed De Utrecht, de Mispeleindsche en Neterselsche Heide en de vennen ten oosten van Westelbeers liggen verbindingen met de Oostelbeersche en Oirschotsche heide. Oostelijk liggen sterke verbindingen met de grote boscomplexen van Bladel en Bergeijk, met de daarbinnen gelegen Cartierheide.

Over de zuidelijke grens, in België, sluiten de gemeentebossen aan op grote boscomplexen die overgaan in een relatief kleinschalig landschap. Dit landschap loopt in zuidelijke richting door, voorbij het Kempisch Kanaal, tot aan de lijn Dessel-Lommel. Ook over de westgrens, eveneens in België, liggen uitgestrekte bossen en natuurterreinen tot aan Turnhout. Bijlage 3 toont bovenbeschreven verbindingen.

2.2.2 Hydrologische relatie

Als onderdeel van het Kempisch Plateau heeft de gemeente een bijzondere ligging. In het zuidelijke deel van de gemeente ligt de waterscheiding tussen Maas en Schelde. De bossen en natuurterreinen van de gemeente liggen voornamelijk op het hoge plateau waar het regenwater in de bodem infiltreert. Op deze gronden komen overwegend drogere natuurtypen voor. Bijlage 4 toont de hydrologische situatie.

Aan de voet van de hooggelegen bossen komt het geïnfiltreerde water als kwel aan de oppervlakte en ontspringen diverse beeklopen zoals de Belvensche loop, het Hoevensche loopje, de Raamsloop en de Rouwenbogtloop. Deze beeklopen voeden uiteindelijk de Reusel. Het hoogteverschil tussen de bossen en het Reuseldal loopt op tot ongeveer 10 meter.

Meer oostelijk in Bladel ontspringen beeklopen die de beek de Groote Beerze voeden.

2.2.3 Recreatief-toeristische relatie

Een bezoek aan bos of natuur wordt hoog gewaardeerd als besteding van de vrije tijd. In Reusel-De Mierden is dat niet anders. Op korte afstand van de woonkernen functioneren de gemeentebossen als een aantrekkelijk uitloopgebied. Als onderdeel van grotere boscomplexen (zie paragraaf 2.2.1) zijn de gemeentebossen tevens in trek voor langere wandel-, fiets- of ruitertochten. De combinatie met horeca en verblijfsrecreatie trekt naast lokale bezoekers ook bezoekers van buiten de regio.

De bossen en natuurterreinen van de gemeente leveren zo een bijdrage aan de “groene beleving” van de regio, zowel voor de inwoners als de bezoekers van buiten.

3.1 Huidige situatie

3.1.1 Bossen

Bossamenstelling in 2008

De gemeentebossen van Reusel-De Mierden zijn ontstaan tijdens de heideontginning in het begin van de 20e eeuw. Anno 2008 verraadt het regelmatige padenpatroon nog altijd de grootschalige rationele aanpak van bebossing.

De in die tijd gewaardeerde boomsoort grove den werd geplant voor de productie van hout voor de kolenmijnen. Ook nu nog is dit de meest voorkomende boomsoort. Daarnaast komen de naaldsoorten Corsicaanse den en in mindere mate ook lariks, douglas en fijnspar voor.

Loofbomen komen in een meer bescheiden hoeveelheid voor. Dit betreft soorten als inlandse eik, Amerikaanse eik en berk. De struiken die voorkomen zijn met name lijsterbes en vuilboom.

Wanneer het bos wordt beschouwd tegen het licht van de groeiplaats, moet worden geconcludeerd dat de boomsoortensamenstelling niet aansluit op het bostype dat hier zonder menselijk ingrijpen zou zijn ontstaan. Slechts een klein deel van de huidig voorkomende boomsoorten zou van nature op deze droge en arme gronden groeien.

Het bos bestaat overwegend uit grootschalige en gelijkvormige eenheden, waarin de wijze van aanleg te herkennen is. Delen van het bos zijn verjongd door middel van kleinschalige verjongingsgroepen. Deze groepen doorbreken plaatselijk het eenvormige karakter.

Doordat het bos regelmatig wordt gedund, hebben de bomen voldoende groeiruimte. Hierdoor is de natuurlijke boomsterfte laag. Oud bos en de daarbij behorende natuurlijke aftakeling van bomen is nog niet aanwezig. Met het oog op de relatief jonge leeftijd van het bos kan dit ook nog niet worden verwacht. De hoeveelheid dood hout in het bos is dan ook voor een groot deel het gevolg van kunstmatige ingrepen met als doel de ontwikkeling van de biodiversiteit.

Een deel van de gemeentebossen bestaat uit kleinere losliggende bosjes of bosstroken waarvan de oppervlakte vaak kleiner is dan een hectare. In deze bosjes komt ten opzichte van de gemiddelde waarden van het gemeentebos meer loofhout voor, waaronder veel inlandse eik. Ook staan er doorgaans meer struiken.

Deze bosjes vervullen een belangrijke landschappelijke functie en zijn van grote waarde voor flora en fauna. In de eerste plaats als verblijf- en voortplantingsplaats, maar ook als stapsteen in de verbinding tussen verschillende leefgebieden.

Door de kleine schaal zijn deze bosjes gevoelig voor invloeden uit het omringende landschap. Vermesting, verdroging en vaak ook verstoring hebben een negatieve invloed op het functioneren ervan.

Ecologie binnen de bossen

In de bossen van Reusel-De Mierden komen veel dier- en plantensoorten voor. Zoals verwacht kan worden binnen dit type bos, betreft dit grotendeels algemene soorten. Er zijn geen gerichte inventarisaties gedaan in het kader van dit beleidsplan, maar uit bekende verspreidingsgegevens en kennis van lokale belangengroeperingen wordt dit beeld bevestigd.

De meest waardevolle soorten zijn:

• -

  levendbarende hagedis

• -

  nachtzwaluw

• -

  heikikker en poelkikker

Voor de twee genoemde amfibieën zijn de bossen vooral van belang als landbiotoop en overwinteringplaats.

Hoewel er in gemeentebossen geen recente waarnemingen bekend zijn van gladde slang, is ook de aanwezigheid van een populatie van deze soort in de Reuselse Moeren, op steenworp afstand van de gemeentebossen, van groot belang. Ook in de omgeving van de Moerbleek (Landgoed De Utrecht) zijn waarnemingen van gladde slang bekend en vermoedelijk komt hij ook in de omgeving van het Zwartven voor.

De kruidlaag van de bossen wordt gedomineerd door pijpenstrootje en bochtige smele en is eenvormig van opbouw. De dichte grasmat en het voorkomen van onder andere rankende helmbloem duiden op een sterke invloed van depositie. Uit onderzoeken in het kader van de regeling EGM blijkt keer op keer dat de bodem erg zuur is. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit zeer nadelig is voor het bodemleven en dat afbraak van organisch materiaal sterk wordt belemmerd. Dat leidt vervolgens tot verdergaande verarming van de vegetatie. De thema’s verdroging, verzuring en vermesting zijn in sterke mate van toepassing op de gemeentebossen.

Recreatief gebruik van de bossen

De gemeentebossen worden door verschillende doelgroepen gebruikt als plaats om in te recreëren. Het zijn fietsers, wandelaars, trimmers en ruiters.

De intensiteit waarmee de verschillende boscomplexen voor recreatie worden gebruikt varieert. Het gebruik wordt bepaald door het voorzieningenniveau en de ligging ten opzichte van de woonkernen.

Op verschillende plaatsen maken de omstandigheden het aantrekkelijk om juist van daaruit het bos te bezoeken. Van belang zijn een veilige plek om auto of fiets achter te laten, de aanwezigheid van een horecagelegenheid en de gelegenheid gebruik te kunnen maken van recreatieve routes en andere recreatieve voorzieningen. De recreatieve poort Peelse Heide is hiervan een goed voorbeeld. In de huidige situatie fungeert deze locatie al als veel gebruikte uitvalsbasis voor bosbezoekers. De ontwikkelingen die hier zijn voorzien zullen deze functie in de toekomst naar alle waarschijnlijkheid nog aanzienlijk versterken.

Binnen de bossen vinden jaarlijks diverse evenementen plaats. Vaak zijn dat sportevenementen zoals veldtoertochten c.q. ATB-tochten, atletiekwedstrijden en wandeltochten. De Kempische ruiterdagen en recentelijk de outdoor-manifestatie bij D’n Ouwe Brandtoren zijn grotere evenementen die veel bezoekers naar de bossen trekken.

Het recreatieve gebruik wordt minder intensief naarmate de afstand tot dit soort locaties toeneemt. Buiten de periferie van deze locaties beperkt het recreatieve gebruik zich grotendeels tot de wandel-, ruiter- en fietsroutes.

3.1.2 Natuurterreinen

Samenstelling

De natuurterreinen in de gemeentebossen zijn restanten van de uitgestrekte heideterreinen van vóór de ontginning. Ze zijn sterk versnipperd geraakt.

De heideterreintjes, vroeger vaak natte heide, zijn verdroogd door ontwatering van omliggende bossen en landbouwgronden. Waar vroeger soorten van natte heide voorkwamen domineert nu struikheide en zijn veel bijzondere soorten verloren gegaan. De heide is onderhevig aan vergrassing door verregaande verrijking als gevolg van stikstof dat vanuit de lucht in de bodem terecht komt. Het areaal heide staat nog steeds onder druk doordat de heide verbost.

Als onderdeel van de voormalige heideterreinen zijn ook enkele vennen in eigendom van de gemeente. Deze vennen; waaronder het Panneven en het Voortje, zijn gespaard gebleven tijdens de heideontginning. De vennen zijn in ernstige mate verdroogd waardoor veel bijzondere natuurwaarden verloren zijn gegaan. Veel andere vennen die vroeger binnen de gemeente voorkwamen zijn ontwaterd en ontgonnen en maken nu deel uit van de uitgestrekte landbouwgebieden.

Ecologie binnen de natuurterreinen

Binnen de heideterreinen komen nog steeds enkele bijzondere soorten voor. Zo worden op de heide rond het Panneven soorten als tormentil en klokjesgentiaan waargenomen. Bijzondere soorten waaronder ronde zonnedauw en bruine snavelbies zijn in het recente verleden verloren gegaan. De zaden van deze soorten komen zo goed als zeker nog in de bodem voor, wat kans biedt voor herstel.

Recreatief gebruik van de natuurterreinen

De natuurterreinen vormen een aantrekkelijke afwisseling in het landschap. Uit onderzoek blijkt dat dergelijke elementen in belangrijke mate bijdragen aan de belevingswaarde. Los van oneigenlijk gebruik als paardrijden, fietsen en wandelen door het soms droogstaande Panneven worden de natuurterreinen op afstand beleefd; vanaf het fietspad, wandelpad en de aanwezige bankjes. Doordat de vennen geheel of gedeeltelijk zijn ingesloten door bos, komt de beleving van deze elementen niet altijd even goed uit de verf.

3.2 Beheer en ontwikkeling

De huidige situatie als beschreven in paragraaf 3.1 is een momentopname. Zowel beheersingrepen als natuurlijke ontwikkelingen zorgen ervoor dat bossen en natuurterreinen aan verandering onderhevig zijn.

3.2.1 Huidig beheer

In 2002 en in 2003 zijn beheerplannen opgesteld voor respectievelijk de Reuselse bossen en de Mierdse bossen. Deze plannen zijn opgesteld met steun van de provincie, die het gebruik van en de omschakeling naar, de beheermethode “geïntegreerd bosbeheer” wilde bevorderen.

De beheermethode geïntegreerd bosbeheer is gericht op het samengaan van de functies natuur, recreatie en houtproductie. Daarbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van natuurlijke processen. De gemeente heeft destijds bewust gekozen voor deze wijze van beheer en heeft inmiddels ruim vijf jaar maatregelen genomen om toe te werken naar:

• -

  meer inheems loofhout

• -

  meer variatie en menging

• -

  meer oud bos ofwel dikke bomen

• -

  meer struiken

• -

  meer dood hout

• -

  eliminatie van Amerikaanse vogelkers en bestrijding van Amerikaanse eik

• -

  goed ontwikkelde bosranden

• -

  lage investeringen en kostenneutraal beheer

Om te sturen richting het gewenste bos zijn veel werkzaamheden uitgevoerd. Dunning en kleinschalige kap zijn effectieve en in het oog springende maatregelen geweest waarmee de bossamenstelling is beïnvloed.

3.2.2 Bosontwikkeling

De bosontwikkeling kan herleid worden door een vergelijking van de inventarisaties van 2002 en 2003 met die van 2008. Onderstaand worden de belangrijkste elementen beschreven.

De soortensamenstelling is op verschillende punten gewijzigd. Opvallend zijn:

• -

  een toename van het aandeel inlandse eik;

• -

  een afname van het aandeel Amerikaanse eik;

• -

  een afname van het aandeel grove den, wat voornamelijk komt door de aanleg van groepenkappen;

• -

  een toename van het aandeel Corsicaanse den. Ook in opstanden van deze snelgroeiende soort zijn groepenkappen gelegd, maar er is meer hout bijgegroeid dan gekapt.

Het aandeel inheemse loofboomsoorten is gestegen, terwijl het aandeel inheemse naaldboomsoorten is afgenomen. Het totale aandeel inheemse boomsoorten is daarmee ongeveer gelijk gebleven.

Bos wordt gemengd genoemd als minder dan 80% uit dezelfde boomsoort bestaat. De afgelopen 5 jaar is het aandeel gemengd bos licht toegenomen.

Ondanks de vele verjongingsgroepen die gekapt zijn, is de houtvoorraad nagenoeg gelijk gebleven. Er is op duurzame wijze omgegaan met de houtvoorraad. Wel is een afname van de bijgroei waargenomen, wat voor het toekomstig beheer een punt van aandacht is.

Doordat de bosverjonging in kleine eenheden heeft plaatsgevonden, is een eerste aanzet gemaakt naar een kleinschaliger bos. Zowel de kleinere als middelgrote eenheden zijn in aandeel gestegen.

Ook is een verschuiving zichtbaar in de leeftijdsopbouw die gemeten wordt aan de fase waarin het bos verkeert. Een deel van het volwassen bos heeft plaats gemaakt voor jong bos en open ruimte waardoor er een meer natuurlijke en evenwichtige verhouding is ontstaan.

De hoeveelheid staand dood hout is verdrievoudigd. Uit de inventarisatie blijkt dat de hoeveelheid liggend dood hout nagenoeg gelijk is gebleven, terwijl er met het oog op de hiervoor geleverde inspanningen ook een forse stijging wordt verwacht. Wellicht ligt een verschil in inventarisatiemethode of interpretatie ten grondslag aan deze opmerkelijke uitkomst.

Concluderend kan gesteld worden dat vijf jaar geïntegreerd bosbeheer heeft bijgedragen aan een beter functionerend bos. Het bos wordt langzaam gevarieerder, krijgt een meer natuurlijke samenstelling en blijft op duurzame wijze een bijdrage leveren aan de productie van hout.

Een meer gedetailleerde en cijfermatige beschrijving van de bosontwikkeling van de afgelopen 5 jaar, is opgenomen als bijlage 6.

3.2.3 Beheer en ontwikkeling van natuurterreinen

Het beheer van heide en vennen is in het recente verleden extensief geweest. Rond Het Voortje is de verbossing teruggedrongen. Grootschalige beheeringrepen zoals plaggen van heide en venherstel zijn de afgelopen jaren voorbereid en zijn/ worden op korte termijn uitgevoerd. Het gaat specifiek om het herstel van de heide rond het Panneven en het plaggen van Het Voortje en omgeving.

De natuurterreinen worden negatief beïnvloed door verdroging, vermesting en verbossing. Hoe dit op de vegetatie en de fauna doorwerkt is niet bekend omdat inventarisatiegegevens ontbreken. Het is de verwachting dat verdroging en vermesting tot steeds verdergaande vergrassing leiden en dat de verbossing het areaal en de kwaliteit negatief beïnvloedt.

3.3 Kwaliteiten, kansen en punten voor herstel

Een studie naar de algemene kenmerken van het bos, zoals ligging en ontstaansgeschiedenis, en de analyse van de bosontwikkeling brengt verschillende aandachtspunten voor de gemeentebossen aan het licht.

3.3.1 Kernkwaliteit

De gemeentelijke bos- en natuurterreinen bezitten een belangrijke eigenschap die bijdraagt aan de waarde; de kernkwaliteit. De kernkwaliteit van de gemeentebossen is:

Oppervlakte en ligging

De gezamenlijke oppervlakte van het gemeentelijke bosgebied is groot. Daarbij komt dat de gemeentebossen deel uitmaken van een veel groter grensoverschrijdend complex van bossen en natuurterreinen. Binnen dit complex van bos- en natuurterreinen neemt de gemeente Reusel-De Mierden een centrale plaats in.

De bosoppervlakte en de centrale ligging bieden een goede kans voor Reusel-De Mierden om zich te profileren als groene gemeente met bijbehorende recreatieve mogelijkheden. De bossen zijn daarmee een belangrijke economische factor.

3.3.2 Herstelpunten en potenties

Met het formuleren van bosbeleid worden ambities uitgesproken voor de langere termijn. Daarbij is aandacht voor onder andere die zaken die hersteld of (verder) ontwikkeld dienen te worden. De belangrijkste herstelpunten en potenties zijn hieronder beschreven.

Variatie

Hoewel het bosbeheer hier de afgelopen jaren al één en ander in heeft veranderd, is het karakter van het bos nog altijd eenvormig. De belangrijkste reden hiervoor ligt in de ontstaansgeschiedenis. De grootschalige bebossing heeft geleid tot een gebrek aan variatie wat de beleving en de natuurwaarde negatief beïnvloedt. Een voortzetting van het reeds ingezette beheer zal leiden tot een steeds gevarieerder en aantrekkelijker bos. De ontwikkeling naar het gewenste bos gaat niet van vandaag op morgen, maar kost enkele decennia.

Soortenrijkdom

Het bos van Reusel-De Mierden is soortenarm. Het grootste deel van het gemeentebos staat op de arme en droge gronden. Het bos en de bosbodem zijn relatief jong. De omstandigheden zijn niet gunstig om op korte termijn veel bijzondere soorten te verwachten, maar gerichte maatregelen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud en de versterking van populaties en aan de vestiging van nieuwe soorten.

Verzuring, verdroging en vermesting

Verzuring, verdroging en vermesting hebben bijgedragen aan het verlies van natuurwaarden. Gerichte herstelmaatregelen zijn noodzakelijk om resterende bijzondere natuurwaarden te behouden en waarden die verloren zijn gegaan zo veel als mogelijk te herstellen.

Verbroken relaties

Steeds intensiever gebruikte landbouwgebieden en infrastructuur vormen een toenemende fysieke barrière tussen bos- en natuurgebieden. Voor veel planten en dieren vormen de landbouwgebieden en wegen een onneembare hindernis waardoor de natuurlijke verspreiding van veel soorten is beperkt.

De hydrologische relatie tussen de infiltratiegebieden en de lagergelegen kwelgebieden is verstoord.

Landschappelijke relaties

De relatie tussen de bosgebieden en het omliggende landschap en tussen de bosgebieden onderling kan fysiek en visueel worden versterkt. De grootschalige landschapsstructuren zijn hierbij richtinggevend.

Ecologische relaties en biodiversiteit

In de omgeving van de gemeentebossen komen populaties voor van zeldzame en bedreigde diersoorten. Met maatwerk kunnen delen van het gemeentebos aan het leefgebied van deze soorten worden toegevoegd. De populaties worden daardoor versterkt en de biodiversiteit binnen de gemeentebossen wordt verhoogd.

De gemeentelijke eigendommen kunnen ook een belangrijke rol spelen als leefgebied en vooral als migratieroute voor specifieke diersoorten. Het herstellen van bestaande en het inrichten van nieuwe verbindingen komt ten goede aan de migratiemogelijkheden voor flora en fauna.

Hydrologische relaties

De functie van de gemeentebossen als brongebied voor de Reusel kan worden versterkt en gedeeltelijk hersteld. Een deel van de hydrologische samenhang tussen de hogere, droge gronden en de natte beeksystemen kan worden versterkt. Het water wordt daarmee langer vastgehouden aan de bron: een natuurlijke waterberging.

Een aantal gebieden lenen zich daar bij uitstek voor: de voormalige Torenbroeksche vijver, delen van de Rijtsche heide en het Kruisven (inclusief omliggende landbouwgronden).

Recreatieve mogelijkheden

Gemeente Reusel-De Mierden ligt op een knooppunt van grootschalige groene structuren. Dit biedt de mogelijkheid de gemeente als ‘groene gemeente om in te recreëren’ op de kaart te zetten en te ontwikkelen tot een belangrijke recreatieve poort voor de gehele regio.

4.1 Rijksbeleid

Natura 2000

Vanuit Europa zijn in het kader van Natura 2000 gebieden aangewezen die Europees gezien voor zeldzame soorten en hun habitat van groot belang zijn. Nabij de gemeentebossen ligt Natura 2000gebied Kempenland West. De gemeentebossen maken hier geen deel van uit maar grenzen er nabij Bungalowpark Hertenwei direct aan.

Naast gebieden worden ook soorten beschermd, onafhankelijk van het gebied waar ze zich bevinden. Dit geldt voor alle Europese vogels en voor 68 soorten andere flora en fauna. Dit zijn de soorten van bijlage IV van de Habitatrichtlijn. Onafhankelijk van de locatie waar de soorten worden aangetroffen dienen deze soorten strikt beschermd te worden. Voor de bossen en natuurgebieden van Reusel-De Mierden heeft dit in ieder geval betrekking op: heikikker, gladde slang, poelkikker, en mogelijk op diverse soorten vleermuizen.

Ecologische hoofdstructuur

Vanuit het nationaal beleid is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) geformuleerd als eenheid van natuurgebieden die met elkaar worden verbonden tot een ruimtelijk netwerk. Het bestaat in hoofdzaak uit natuurgebieden en ecologische verbindingszones. Dit netwerk van natuurgebieden geniet planologisch bescherming.

4.2 Provinciaal beleid

Groene Hoofdstructuur en natuurdoeltypen

Op provinciaal niveau is de EHS in het Streekplan opgenomen, aangevuld en uitgewerkt. Natuur en landschapswaarden in het buitengebied worden beschermd door begrenzing van de zogenaamde Groene Hoofdstructuur (GHS) en de Agrarische Hoofdstructuur Landschap (AHS-landschap). In het provinciale beleid is per (sub)zone bepaald op welke wijze de aanwezige natuur en landschapswaarden binnen een gebied op planologische wijze worden beschermd. Bijlage 10 toont de begrenzing van de GHS. Hieruit blijkt dat alle terreinen waarop dit beleidsplan van toepassing is, zijn gelegen binnen de GHS-natuur. In het Natuurgebiedsplan zijn de in de GHS-natuur gelegen terreinen verder uitgewerkt in natuurdoeltypen. Hiermee is aangegeven welke vorm van natuur gewenst is op de betreffende locaties (zie bijlage 9).

Soortbeschermingsplan Nachtzwaluw Noord-Brabant

De nachtzwaluw dient behoed te worden voor uitsterven door het bieden van een geschikte leefomgeving. De gemeentebossen liggen dicht bij een (deel)populatie van de nachtzwaluw. Een geschikte leefomgeving kan worden verkregen door te zorgen voor voldoende open plekken en brede zandpaden in het bos.

Soortbeschermingsplan Gladde Slang Noord-Brabant

Voor de gladde slang is het verbinden van geschikte leefgebieden van groot belang. De gemeentebossen vormen in potentie een belangrijke stapsteen in de verbinding van de populatie van de Reuselse Moeren met die van de Cartierheide. Door de juiste inrichtingsmaatregelen te treffen kan deze verbinding worden gerealiseerd.

4.3 Gemeentelijk beleid

Bestemmingsplan buitengebied ‘98 Gemeente Reusel De Mierden:

In het vigerende bestemmingsplan zijn voor Multifunctioneel bos en Natuur de volgende doeleinden geformuleerd׃

• -

  Behoud en herstel of ontwikkeling van natuur, abiotische, landschappelijke, bosbouwkundige en cultuurhistorische waarden.

• -

  Behoud van specifieke natuur en/of abiotische waarden, op de plankaart door middel van differentiaties aangegeven

• -

  Water en waterlopen

• -

  Extensief recreatief medegebruik

En tevens specifiek voor de bestemming multifunctioneel bos:

-Intensief dagrecreatief medegebruik, uitsluitend voor zover dit op plankaart 2 door middel van een aanduiding is aangegeven (trimbaan, mountainbikeroutes).

Waterplan Reusel-De Mierden

Voor de infiltratiegebieden van de beken die in de gemeente ontspringen is de ambitie vastgelegd om per 2010 goed water vast te houden. Kunstmatige ontwatering, grondwateronttrekkingen en drainage worden beëindigd. De invloed van grondwateronttrekkingen en afwateringen in de omgeving wordt middels het creëren van bufferzones tegengegaan. Er wordt niet meer water vastgehouden dan passend is voor het toegekende natuurdoeltype.

Behoud en herstel van natuur en landschap in de gemeente Reusel-De Mierden

Behoud en ontwikkeling van de gemeentelijke natuurgebieden wordt benadrukt. Ten behoeve van specifieke soorten en soortgroepen dienen aanpassingen aan de inrichting gedaan te worden. Daarnaast dient een verbinding te worden gerealiseerd tussen de Reuselse Moeren en de Peelsche heide (ook wel Cirkelbos genoemd).

Nota Gronden voor Beleid (1998)

In de nota Gronden voor Beleid heeft de gemeente Reusel-De Mierden vastgelegd dat landbouwgronden in eigendom er niet zijn om het gemeentelijk landbouwbedrijf in stand te houden. Ze moeten en kunnen ingezet worden voor doelstellingen op het gebied van ruimtelijke ordening en ruimtelijke kwaliteit.

Toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan

Reusel-De Mierden hecht groot belang aan de ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector. Ten noorden van Reusel is een gebied aangewezen waar ontwikkelingen worden gesteund. Dat kan ingevuld worden met kleinschalige initiatieven, in combinatie met landgoedontwikkeling of met grootschalige initiatieven met dag- en verblijfsrecreatieparken.

Beleidskader Recreatieve Poorten Reusel-De Mierden

Ter versterking van recreatie en toerisme is het van belang dat binnen de gemeente een tweetal recreatieve poorten wordt ontwikkeld, te weten aan de Burgemeester Willekenslaan, nabij D’n Ouwe Brandtoren en aan de Weeldsedijk, in de omgeving van de Spartelvijver. Voor beide locaties is een pakket aan projecten opgesteld. Met de uitvoering daarvan worden beide locaties (verder) ontwikkeld tot een uitvalsbasis van waaruit men in staat is het omringende landschap te bezoeken en waar men tevens gebruik kan maken van parkeergelegenheid en horeca. Ook vindt men hier informatie over het gebied en de recreatieve mogelijkheden daarvan.

De in dit plan opgenomen projecten betreffen in hoofdzaak het aanleggen of verbeteren van de voorzieningen en het verbeteren van de landschappelijke inpassing. De ontwikkeling van de recreatieve poort Peelse Heide is reeds in volle gang.

5.1 Afweging

De bossen in eigendom van Reusel-De Mierden vervullen een aantal belangrijke functies. Voor de inwoners van en de bezoekers aan de gemeente zijn ze een hoog gewaardeerde plek om te recreëren. Als drager van landschappelijke en groene kwaliteiten hebben de bossen een grote economische waarde. Niet alleen voor de recreatiesector, maar ook voor andere (middenstand)bedrijven.

Voor veel algemeen voorkomende dieren en plantensoorten zijn de bossen en natuurterreinen een belangrijk leefgebied. Enkele zeldzame en bedreigde soorten vinden in de bos- en natuurterreinen, met name in en rond de heideterreinen en vennen een geschikt biotoop. Als infiltratiegebied spelen de bossen op een groter schaalniveau een rol voor het beekdal van de Reusel. De productie en oogst van hout draagt (bij aan) de kosten van het beheer en het hout wordt als duurzaam product gebruikt voor diverse doeleinden.

Het belang van alle functies is groot en het ligt dan ook niet in de rede om een koers te volgen die de nadruk op één van de functies legt. Het multifunctionele karakter dat de bossen hebben en waar het beheer op is gericht zal als koers behouden worden.

Er zijn aanzienlijke investeringen, inzet van gronden, maatschappelijk draagvlak en een daadkrachtig beheer noodzakelijk om oorzaken van schade aan natuurwaarden weg te nemen. De randvoorwaarden voor ontwikkeling moeten goed zijn! Verbindingen en relaties moeten worden hersteld en externe invloeden als verdroging, verzuring, vermesting en versnippering dienen ongedaan te worden gemaakt.

5.2 Doelstelling

De gemeente Reusel-De Mierden heeft tot doel haar bossen en natuurterreinen in te zetten voor de brede maatschappelijke behoeftes. Dit uit zich in een multifunctionele functievervulling waarbij natuur en recreatie leidend zijn. De gemeente zet zich in om de juiste randvoorwaarden te creëren voor natuurherstel. Op enkele plaatsen zal ter versterking van de natuur het areaal worden uitgebreid. De bossen worden verder ontwikkeld tot gevarieerde eenheden die aantrekkelijk zijn voor mensen en waarin de natuurkwaliteit steeds verder toeneemt.

5.3 Financiën

Met het eigendom van de bossen en natuurterreinen zijn kosten en baten gemoeid. De belangrijkste inkomsten komen voort uit de verkoop van hout, verhuur van jachtrechten en subsidies. De belangrijkste kosten zijn beheerkosten, advieskosten, waterschapslasten en interne gemeentelijke kosten.

Er is een vaste, jaarlijkse subsidie als bijdrage voor het beheer en als de beloning voor de openstelling van het bos voor recreanten, dit is de Provinciale Subsidieregeling Natuurbeheer. Naast deze vaste subsidie zijn er diverse incidentele subsidies te verwerven die vaak gekoppeld zijn aan uitvoeringsprojecten in het kader van natuurherstel en recreatie.

Mede door de aanzienlijke oppervlakte kunnen de bossen en natuurterreinen efficiënt beheerd worden en kan het reguliere beheer met een positief saldo worden uitgevoerd.

Onderstaand zijn de inkomsten en uitgaven met betrekking tot het beheer van de gemeentelijke bossen globaal weergegeven.

De gemiddelde inkomsten, welke hoofdzakelijk zijn opgebouwd uit de houtverkoop, verhuur van jachtvelden en de Subsidieregeling Natuurbeheer bestaan uit ongeveer

€ 145.000,- per jaar. Dit bedrag is exclusief incidentele subsidie(s) welke zijn gekoppeld aan bepaalde uitvoeringsprojecten.

De gemiddelde uitgaven (exclusief doorberekening kostenplaatsen eigen dienst), welke hoofdzakelijk zijn opgebouwd uit belastingen, heffingen, uitvoeringskosten en advies-, toezicht- en beheerkosten bedragen ongeveer € 75.000,- per jaar.

6.1 Bossen

6.1.1Bossamenstelling

Boomsoortensamenstelling

In de komende periode wordt een lichte stijging (circa 5%) van het aandeel inheemse boomsoorten nagestreefd. De stijging zal met name gerealiseerd moeten worden door een toename van het inheems loofhout: inlandse eik en berk. Een stijging tot circa 15% is in deze periode gewenst.

Er wordt gestreefd naar een verdere verhoging van het aandeel gemengd bos. Op de langere termijn dient circa 75% van het totale bosareaal te bestaan uit gemengde bosopstanden. Met name de eenvormige naaldhoutopstanden verdienen hierbij aandacht.

Het aandeel uitheemse loofboomsoorten wordt teruggedrongen. De soort Amerikaanse vogelkers wordt op systematische wijze bestreden. De soort Amerikaanse eik wordt gelijkmatig teruggedrongen door vooral zaadbronnen van deze soort bij dunningen te benadelen. Amerikaanse eiken leveren op verschillende plaatsen nog een belangrijke bijdrage aan de boomsoortenmenging. Het ongeremd bestrijden van deze soort leidt dan tot een afname van het aandeel gemengd bos. Het terugdringen van de Amerikaanse eik geschiedt daarom gelijkmatig en wordt afgestemd op de toename van het aandeel inheemse loofboomsoorten.

Ontwikkelingsfasen en bosstructuur

De evenwichtige verdeling in bosontwikkelingsfasen wordt in stand gehouden door blijvend verjongingsgaten met een oppervlakte variërend van 1.000 tot 3.000 m2 te creëren. De hoeveelheid open ruimte en jong bos mag iets toenemen. De onderstaande faseverdeling wordt nagestreefd:

• -

  Open fase (bos is 0 tot 2 meter hoog) 10 - 15%

• -

  Dichte fase (bos is 2 – 15 meter hoog) 15 - 25%

• -

  Boomfase (bos is hoger dan 15 meter) 40 - 75%

Binnen bosopstanden wordt gestreefd naar een verhoging van de diversiteit door het bevoordelen van verjonging en het bevorderen van een goed ontwikkelde struiketage.

Dood hout

Het aandeel dood hout wordt ten behoeve van de ontwikkeling van de biodiversiteit verder verhoogd. Voor de komende periode is een stijging tot circa 15m³ per hectare wenselijk. De stijging wordt geleidelijk gerealiseerd zodat er steeds ‘vers’ dood hout aanwezig is en uiteindelijk alle verteringsstadia voorkomen. Het aandeel dood hout wordt verhoogd door stormhout niet te ruimen en door bomen te ringen. Er wordt aandacht besteed aan de locatie van dood hout. Nabij de recreatieve poorten wordt de hoeveelheid beperkt. Daarbuiten wordt dood hout gecreëerd op die locaties waar de bijdrage aan de biodiversiteit het grootst is.

Bosbeelden

In de directe omgeving van de recreatieve poorten wordt extra aandacht besteed aan een gevarieerd en visueel aantrekkelijk bos. Dit betreft die delen van het bos die vanaf de parkeervoorzieningen en horecagelegenheden kunnen worden gezien. Esthetiek weegt hier zwaarder dan elders in het bos. Ook in de rest van het bos wordt voldoende aandacht besteed aan een gevarieerd bos en beeldbepalende elementen zoals markante bomen.

6.1.2Ecologie

Over de hele linie wordt gestreefd naar een verhoging van de biodiversiteit. Om deze doelstelling te behalen worden twee wegen bewandeld.

• 1.

  gerichte ingrepen in de bossamenstelling;

• 2.

  soortgerichte maatregelen.

Ad 1, gerichte ingrepen in de bossamenstelling

Het bosbeheer is de komende periode gericht op een toename van het aantal soorten flora en fauna. Daarnaast wordt gestreefd naar grotere populaties van soorten. Binnen het reguliere beheer zijn daartoe voldoende mogelijkheden. Met name in bosranden en bermen is veel winst te halen. Ook meer dood hout, ouder bos en extra open ruimte leveren een goede bijdrage. Aanvullend wordt op enkele locaties in het bos meer rust gecreëerd door het afsluiten en laten vervallen van bospaden. Deze kleinschalige rustgebieden komen vooral ten goede aan zoogdieren en vogels. Op korte termijn leiden deze maatregelen vooral tot een toename van algemene soorten.

Ad 2, soortgerichte maatregelen

De tweede weg die moet leiden tot een verhoging van de biodiversiteit richt zich op de populatieontwikkeling van specifieke, minder algemene soorten. Speerpunt daarbij zijn de gladde slang en de nachtzwaluw. Voor beide soorten is in opdracht van Provincie Noord-Brabant een soortbeschermingplan opgesteld waarin is aangegeven welke inrichtings- en beheermaatregelen kunnen bijdragen aan de duurzame instandhouding en uitbreiding van de plaatselijke populaties. De gemeente streeft naar de realisatie van de voorgestelde inrichtingsmaatregelen.

Het kappen van groepen en het behouden van brede zandpaden ten behoeve van de nachtzwaluw wordt in het reguliere bosbeheer geïmplementeerd. Voor de gladde slang is het realiseren van een verbindingszone in het zuiden van de gemeente noodzakelijk. Prioriteit heeft het verbinden van de Peelsche heide (Groote Cirkel) en het gebied de Reuselse Moeren, waarin zich een populatie gladde slangen bevindt. Deze verbinding wordt tot stand gebracht door het creëren van corridors in het bestaande bos en aan de randen daarvan (bosranden). Daarnaast dient er een brede verbindingszone tussen de Postelsedijk en de Peelsche heide aangelegd te worden. Een faunapassage onder de Postelsedijk maakt daar onderdeel van uit.

6.1.3 Recreatief gebruik

Bereikbaarheid en toegankelijkheid

Om de recreatiefunctie beter te kunnen benutten en om de recreatiestroom beter te kunnen reguleren, worden de twee recreatieve poorten verder ontwikkeld (zie ook bijlage 7).

Deze twee locaties worden de belangrijkste vertrekpunten voor aan bos en natuur gerelateerde recreatieve activiteiten. Goed toegeruste parkeervoorzieningen met nabijgelegen horecagelegenheden moeten een groot deel van de recreanten stimuleren om hun bezoek bij één van deze recreatieve poorten te beginnen. Vanaf de doorgaande wegen moeten deze locaties duidelijk zijn aangegeven. Bij de recreatieve poorten wordt informatie over het gebied verstrekt en is extra aandacht voor aantrekkelijke bosbeelden.

De recreatieve poorten functioneren als startpunt voor diverse wandel-, fiets- en ruiterroutes. In de directe nabijheid van de recreatieve poorten kunnen themabijeenkomsten, natuur- of cultuurgerelateerde manifestaties en sportactiviteiten plaatsvinden. Op dit moment is het niet toegestaan dat activiteiten die in strijd zijn met de bepalingen van de Flora- en faunawet binnen het vogelbroedseizoen, lopende van 15 maart tot en met 15 juli, plaatsvinden in de bos- en natuurterreinen. Dit houdt in dat activiteiten als de Kempische ruiterdagen en de Outdoordag Reusel feitelijk gezien zonder ontheffing van het Ministerie van LNV niet meer op de gebruikelijke tijdstippen (binnen het vogelbroedseizoen) mogen plaatsvinden. In de nabije toekomst dient daarom nader te worden bekeken hoe hiermee dient te worden omgegaan. Reguliere activiteiten waarbij niet wordt afgeweken van het normale gebruik van bos- en natuurterreinen op de daarvoor bedoelde wegen en paden, zijn in de regel niet in strijd met de Flora- en faunawet en worden daarom in principe toegestaan binnen het broedseizoen.

Toegangsmogelijkheden en parkeervoorzieningen buiten de recreatieve poorten worden beperkt.

Het gehele gemeentelijke boseigendom is opengesteld op de daarvoor bedoelde wegen en paden. De bossen zijn afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. Handhaving verdient daarbij bijzondere aandacht. Vormen van recreatie die strijdig zijn met het bosbeleid worden uit het bos geweerd. Voor gewenste recreatievormen waartussen conflicten kunnen optreden worden waar mogelijk gescheiden voorzieningen aangelegd, bijvoorbeeld wandel-, ruiter- en mountainbikepaden.

Het netwerk van wegen en paden behoeft geen intensivering. Ook met een toenemend aantal bosbezoeken wordt gestreefd naar een toename van rust in delen van het bos. De recreatieve infrastructuur wordt dusdanig ingepast dat de recreatiedruk wordt geconcentreerd rondom de recreatieve poorten.

Enkele langere routes leiden de recreanten verder de bossen in. Onderdeel van deze routes zijn nieuw aan te leggen smalle slingerpaden met een hoge belevingswaarde. De aanleg van deze paden wordt gecombineerd met het afsluiten en laten vervallen van enkele bestaande paden. De recreatieve zonering die hiermee ontstaat, komt ten goede aan de natuurfunctie.

Betrokkenheid en herkenbaarheid

Bezoekers van bossen en natuurterreinen voelen zich vaak verbonden met het gebied waarin zij recreëren. Hiermee rekening houdend, geeft de gemeente voldoende voorlichting over de bosgebieden, de daarin voorkomende natuurwaarden en de werkzaamheden die in het bos worden uitgevoerd. Algemene informatie over het betreffende bos- of natuurgebied en het beheer wordt bij de recreatieve poorten weergegeven op informatiepanelen. Meer specifieke informatie wordt op kleinere informatieborden verstrekt op de relevante locaties. Uitleg over de reden waarom honden binnen de bossen aan de lijn moeten is daar een goed voorbeeld van. Boswerkzaamheden worden tijdig aangekondigd d.m.v. persberichten en ter plaatse verduidelijkt met tijdelijke informatieborden.

Ook de bekendheid van de gemeentelijke bos- en natuurterreinen draagt bij aan de betrokkenheid. Door openstellingborden, routemarkeringen en informatieborden uit te voeren in een uniforme uitnodigende huisstijl, streeft de gemeente naar een herkenbare identiteit van haar eigendommen. Onderdeel daarvan is het gebruik van historische toponiemen bij de verwijzing naar verschillende bosgebieden.

Recreatieve voorzieningen

Recreatieve voorzieningen dienen met name geconcentreerd te worden binnen bepaalde zones rondom de recreatieve poorten en de projectlocatie Reusel Noord. Dit geldt zowel voor recreatief meubilair als bebording, informatiepanelen en bankjes als voor elementen van meer bijzondere aard. Daarnaast kunnen buiten de zones, als aangegeven op de kaart in bijlage 7 langs de langere wandel-, fiets- en ruiterroutes sporadisch voorzieningen voorkomen. Daarbuiten worden “gebiedsvreemde” elementen geweerd.

Voor de jongere bosbezoekers is het wenselijk dat een speelbos wordt gerealiseerd. In een speelbos spelen kinderen in en met de natuur. De natuur is er extra aantrekkelijk gemaakt om te spelen en sluit aan op het landschap in de omgeving. In een bosrijk gebied zal het bos een inspiratiebron zijn, in een waterrijk gebied spreekt water meer tot de verbeelding. De speelvoorzieningen passen bij het karakter van het speelbos en dagen kinderen uit de natuur verder te onderzoeken. De ideale locatie hiervoor is de nabijheid van de recreatieve poort bij de Spartelvijver.

6.1.4 Houtoogst

De productie en oogst van hout past binnen de multifunctionele doelstelling van de gemeente. Ook de komende periode levert de gemeente een bijdrage aan de productie van deze duurzame grondstof. Een geringe afname van de productiecapaciteit wordt aanvaard met het oog op de recreatieve functie en de ontwikkeling van de biodiversiteit.

Het te oogsten hout komt hoofdzakelijk uit dunningen. Al dan niet in combinatie met een dunning worden plaatselijk kleinschalige kapvlakten gemaakt met een oppervlakte van 1.000 tot 3.000 m2. Daarnaast komt een klein deel van het hout vrij uit het creëren van bosrandzones en open bos.

Afbeelding 3; Houtproductie en natuurontwikkeling kunnen hand in hand gaan.

De houtvoorraad dient tussen 150 en 170 m3 per hectare te liggen. Jaarlijks wordt 50 tot 75% van de bijgroei geoogst, wat neerkomt op een gemiddelde oogst van 3.000 tot 4.000 m3 per jaar. De huidige voorraad van circa 153 m3 per hectare zal daarmee iets toenemen.

6.2 Natuurterreinen

6.2.1 Samenstelling

Herstel van natuurwaarden staat de komende periode centraal bij het beheren van de natuurterreinen. Op deze van oorsprong open terreinen wordt de verbossing teruggedrongen. Daarnaast worden vennen en heidevegetaties hersteld door vernattingsmaatregelen en plaggen. Het aandeel struikheide en dopheide dient toe te nemen en populaties van bijzondere soorten zoals klokjesgentiaan worden versterkt.

6.2.2 Ecologie

Herstelwerkzaamheden als vernatting en plaggen richten zich op het herstel van de habitat van bijzondere soorten. Het is van groot belang dat voorafgaand aan werkzaamheden de actuele natuurwaarden goed in beeld zijn gebracht. Restpopulaties moeten worden beschermd tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Daarnaast dienen de werkzaamheden gericht te zijn op het herstel van verdwenen soorten. Goed ecologisch onderzoek en begeleiding zijn daarbij onontbeerlijk. De vegetatieontwikkelingen worden door gerichte inventarisaties gevolgd.

Afbeelding 4; Panneven.

6.2.3 Recreatief gebruik

Recreatief gebruik van de natuurterreinen wordt afgestemd op de draagkracht van de betreffende terreinen. De vennen zijn erg gevoelig voor verstoring en vernieling en kunnen dan ook uitsluitend vanaf de omringende paden worden beleefd. De heideterreinen zijn minder gevoelig, maar ook voor deze terreinen geldt dat beleving vanaf de paden voldoende is.

De gevoelige natuurgebieden worden voorzien van voldoende informatieborden. De borden geven inzicht in de bijzondere kwaliteiten van het gebied en verklaren het kwetsbare karakter ervan.

Handhaving van de openstellingregels is met name bij het Panneven van groot belang.

6.3 Landschap en hydrologie

De gemeente Reusel-De Mierden kent een grote diversiteit aan landschapstypen. De landschappen zijn op verschillende wijzen met elkaar verbonden. De relatie tussen de infiltratiegebieden op de hogere zandgrond en de kwelzones in de beekdalen is daarvan een duidelijk voorbeeld. De gemeente streeft ernaar de landschappelijke samenhang tussen de bos- en natuurgebieden onderling en tussen de bosgebieden en de overige landschappen te verbeteren.

Om dit te bereiken wordt de harde overgang van bos naar open terrein plaatselijk omgevormd tot een geleidelijke golvende bosrand. Een goed ontwikkelde bosrand bestaat uit een rand van grassen en kruiden, overgaand in een mantelvegetatie van struikvormende soorten waarin een enkele solitaire boom kan voorkomen.

De hydrologische relatie tussen de hoger gelegen bosgronden en de beekdalen wordt zo veel mogelijk hersteld. Er wordt naar gestreefd water zo lang mogelijk in het infiltratiegebied vast te houden. Dit leidt niet alleen tot een matiging van de piekafvoeren, maar ook tot een langere en gelijkmatigere nalevering van water naar de kwelgebieden. Om dit te bereiken worden de kunstmatige ontwateringen binnen de gemeentebossen en aangrenzende natuurterreinen opgeheven. Ook wordt in de directe nabijheid van de bos- en natuurterreinen kunstmatige ontwatering, grondwateronttrekking en drainage tot een minimum beperkt. De kwantitatieve en kwalitatieve effecten van de maatregelen op de waterhuishouding worden vooraf goed onderzocht en na uitvoering gemonitoord.

Om de landschappelijke relatie tussen infiltratie en kwel te benadrukken worden rond de bronsloten “groene vingers” in het landschap ontwikkeld.

De gemeente streeft naar herstel van de retentiegebieden die van nature in en om het bos aanwezig waren. De gemeente stelt zich tot doel de komende periode de volgende retentie- en natuurgebieden te herstellen:

• -

  het voormalige ven “de Torenbroeksche Vijver”

• -

  de natte laagte in de Rijtsche heide

• -

  het Kruisven en de omliggende landbouwgronden

De ligging van de Torenbroeksche Vijver sluit aan op de verbindingszone voor de gladde slang. De projecten kunnen elkaar in kwalitatieve en in kwantitatieve zin versterken. Ook de ontwikkeling van de twee andere natte gebieden versterkt het leefgebied en de migratiemogelijkheden voor de gladde slang.

6.4 Archeologie en cultuurhistorie

Binnen de gemeentebossen bevinden zich enkele archeologische monumenten. Gemeente Reusel-De Mierden zet zich in voor het behoud van deze monumenten en past daar zo nodig beheer- en inrichtingsmaatregelen op aan. Er worden geen maatregelen getroffen om de vaak kwetsbare monumenten voor het grote publiek in beeld te brengen.

In het padenstelsel binnen o.a. de Peelsche heide is de ontginningsstructuur duidelijk te herkennen en is daarom aangemerkt als cultuurhistorisch waardevol. Er wordt beperkte waarde gehecht aan de instandhouding hiervan. Als dit voor andere bosfuncties van belang is kunnen veranderingen in het netwerk van wegen en paden worden doorgevoerd. Bijlage 5 geeft een overzicht van de aanwezige cultuurhistorische en archeologische aspecten.

6.5 Faunabeheer en jacht

Bossen maken van oudsher onderdeel uit van de jachtgronden binnen de gemeente. De gemeente beschouwt de jacht als één van de bosfuncties en ziet binnen de gemeentebossen ruimte voor het voortzetten daarvan. Voorwaarde daarvoor is dat handelingen in het kader van de jacht of de gevolgen daarvan op geen enkele wijze conflicteren met de flora- en faunawet en dat de beoefening van jacht in harmonie met de overige bosfuncties geschiedt.

Met het oog op de jacht worden geen aanpassingen gedaan aan de huidige situatie waarin het bos verkeert. Evenmin heeft de jacht invloed op de keuzes die gemaakt worden voor de ontwikkeling van bossen en natuurterreinen. Maatregelen en ontwikkelingen ten behoeve van wild en andere fauna staan in het teken van behoud en ontwikkeling van de biodiversiteit en zijn toegelicht in paragraaf 6.3.

De plaatsing van voorzieningen als eenvoudige hoogzits is in overleg met de beheerder in beperkte mate toegestaan, mits deze niet direct zichtbaar zijn vanaf recreatieve routes en er geen schade of verstoring optreedt aan flora (waaronder bomen) en fauna.

Reeën kunnen de bosontwikkeling beïnvloeden. Door hun voedselvoorkeur kunnen ze met name de ontwikkeling van het aandeel inheemse loofbomen negatief beïnvloeden. De grootte van de populatie dient afgestemd te zijn op de fase waarin de bosontwikkeling verkeert. Over de grootte van de populatie dient nadere afstemming plaats te vinden tussen wildbeheereenheid en de gemeente.