Beleid inzake Victoria (bevoegdheid burgemeester m.b.t. sluiting woningen c.a.)

Overlast als gevolg van handel in drugs vanuit woningen is een maatschappelijk probleem dat het afgelopen decennium sterk in omvang en ernst is toegenomen. De rust in omliggende woningen wordt dag en nacht verstoord doordat er sprake is van een continu stroom van verslaafden gedurende 24 uur per dag. Deze 'bezoekers' houden zich vaak gedurende vele uren in de buurt van een drugspand op, bellen dikwijls verkeerd aan (ook 's nachts) en roepen hiermee bij omwonenden een gevoel van onbehagen en onveiligheid op. Dat gevoel wordt versterkt door regelmatig plaatsvindende geweldsdelicten in de directe omgeving van het drugspand en een verhoogde verkrijgingscriminaliteit in de wijk. Omwonenden hebben niet zelden problemen om hun eigen huis binnen te komen doordat drugsverslaafden in hun portieken bivakkeren dan wel daar hun spuiten en lichaamsbehoeften achterlaten.

De drugspanden zelf verdienen nauwelijks het predikaat woning. Veelal verkeren zij in een desolate toestand en functioneren zij hooguit als slaapadres hetgeen blijkt uit matrassen op de grond. Essentiële voorzieningen ontbreken dikwijls: geen sanitair, geen energie en geen of zeer gebrekkige keukenfaciliteiten. De invloed die van deze panden op de buurt uitgaat is desastreus voor het woon- en leefklimaat.

De Opiumwet biedt de mogelijkheid om strafrechtelijk op te treden. Na binnentreding van de woning en waarneming van strafbare feiten, kan soms in directe zin een einde aan de overlast worden gemaakt. De handelaren kunnen opgepakt worden en de gebruikers weggestuurd worden. Maar hiermee wordt niet voor lang een einde aan de overlast gemaakt; meestal trekt het verlaten pand een nieuwe ongewenste bewoner aan en herhaalt de geschiedenis zich weer.

De oplossing die gemeenten zelf hadden gevonden, was het opnemen van een sluitingsbepaling in de APV om drugsoverlast vanuit woonhuizen tegen te gaan in het belang van het woon- en leefklimaat. In deze bepaling werden B&W bevoegd verklaard om een inrichting, een perceel of enige andere ruimte gesloten te verklaren indien de eigenaar of gebruiker daarin middelen als bedoeld in de artikelen 2 en 3 Opiumwet gebruikten, afleverden, aanwezig hadden of vervaardigden of als zij gedoogden dat anderen dit deden.

Op 28 augustus 1995 maakte de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State echter definitief een einde aan de toepasbaarheid van de autonome sluitingsverordening op woningen. ‘Een geslotenverklaring als bedoeld in artikel 35b APV(...) vormt een beperking van het recht, bedoeld in artikel 10, eerste lid van de Grondwet. Een dergelijke beperking is slechts toegestaan op basis van een wet in formele zin. Zulk een grondslag ontbreekt’.

De kritiek op deze uitspraak kwam met name van gemeentebestuurders. Zij vonden dat de rechter te weinig rekening had gehouden met de positie waarin zij verkeerden op het terrein van bestrijding van drugsoverlast want; "gemeenten worden de laatste jaren geplaagd door de overlastproblemen als gevolg van het gebruik van en de handel in drugs. Bij brede lagen van de bevolking stuit dit veelal op onbegrip en misverstand. Nu hadden gemeenten zelf een effectief instrument ontwikkeld om de drugsoverlast vanuit woonpanden tegen te gaan en dan wordt dit door de rechter onderuit gehaald...

De regering zag de ernst van dit probleem in en stelde in de Drugsnota (1995) ook voor om een bevoegdheid tot sluiting in de Gemeentewet op te nemen. Als gevolg hiervan is het wetsvoorstel Victoria tot stand gekomen.

Het uiteindelijke artikel 174a Gemeentewet luidt als volgt:

• 1.

  De burgemeester kan besluiten een woning, een niet voor publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te sluiten, indien door gedragingen in de woning of het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord.

• 2.

  De in het eerste lid genoemde bevoegdheid komt de burgemeester eveneens toe in geval van ernstige vrees voor verstoring van de openbare orde op de grond dat de rechthebbende op de woning, het lokaal of het erf, een niet voor publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf op een zodanige wijze heeft gebruikt of doen gebruiken dat die woning, dat lokaal of dat erf op grond van het eerste lid gesloten is en er aanwijzingen zijn dat betrokkene de woning, het lokaal of het erf ten aanzien waarvan hij rechthebbende is eveneens op een zodanige wijze zal gebruiken of doen gebruiken.

• 3.

  De burgemeester bepaalt in het besluit de duur van de sluiting. In geval van ernstige vrees voor herhaling van de verstoring van de openbare orde kan hij besluiten de duur van de sluiting tot een door hem te bepalen tijdstip te verlengen.

• 4.

  Bij bekendmaking van het besluit worden belanghebbenden in de gelegenheid gesteld binnen een te stellen termijn maatregelen te treffen waardoor de verstoring van de openbare orde wordt beëindigd. De eerste volzin is niet van toepassing, indien voorafgaande bekendmaking in spoedeisende gevallen niet mogelijk is.

• 5.

  De artikelen 127, 128, 131 en 132 zijn van overeenkomstige toepassing.

Voordat de burgemeester een woning kan sluiten, moet aan de voorwaarde ‘verstoring van de openbare orde’ zijn voldaan. In het artikel is gekozen voor een objectieve redactie: niet het subjectieve oordeel van de burgemeester dat ordeverstoringen als gevolg van drugshandel plaatsvinden is maatgevend, maar de omstandigheid of de wanordelijkheden zich al of niet voordoen. Het verschil in formulering is met name van belang voor de toetsingsmogelijkheid door de rechter; die kan nu zelfstandig de rechtmatigheid van de sluiting beoordelen.

Een richtlijn geeft de regering wel al mee: de enkele verkoop van harddrugs in een woning is niet voldoende. Een dergelijk feit kan een beperking op het recht van privacy niet rechtvaardigen.

Alvorens tot een “voornemen tot sluiting” over te gaan, is het raadzaam om een schriftelijke waarschuwing te geven aan de eigenaar en de huurders van de overlastgevende woning.

De wetgever opent hier expliciet de mogelijkheid van een soort preventieve bestuursdwang. Volgens de huidige jurisprudentie is die in ‘normale’ gevallen niet toegestaan

Er zullen duidelijke, verifieerbare indicaties moeten zijn waaruit de te verwachten herhaling van verstoring van de openbare orde blijkt.

Dit lid moet dan ook zeer terughoudend worden toegepast.

Voorgesteld wordt de sluitingsbevoegdheid van de burgemeester op basis van artikel 174a uitsluitend van toepassing te laten zijn in geval van verstoring van de openbare orde gerelateerd aan het betreffende pand indien uit schriftelijke bewijsstukken blijkt dat er handel in verdovende middelen1plaatsvindt.

Voor toepassing van de sluitingsbevoegdheid dient bovendien te blijken dat er ernstige overlast in de woonomgeving aanwezig is al dan niet gepaard gaande met gevoelens van onbehagen en onveiligheid bij omwonenden. Dit moet blijken uit schriftelijke bewijsstukken waaronder processen verbaal, politierapporten, brieven met klachten en verklaringen van omwonenden.

De overlast kan aanwezig zijn ten gevolge van geweldsdelicten en/of verhoogde verkrijgingscriminaliteit en/of intimidatie en/of geluidsoverlast en/of risico’s voor de gezondheid.

Gevoelens van onbehagen en onveiligheid blijken uit angst voor geweld, chantage, besmetting, uit stress, verstoorde nachtrust etc.

Er is doelbewust gekozen voor een objectieve redactie van de bepaling van lid 1: niet het subjectieve oordeel van de burgemeester is maatgevend, maar de omstandigheid of de wanordelijkheden zich al dan niet voordoen. Het is aan de rechter om te oordelen of de overlast de woningsluiting rechtvaardigt.

Coördinatie met politie, woningverenigingen, verslavingszorg en gemeente is geboden. De gemeente is de eerste aangewezene om dit overleg op te starten of -indien er een regulier overleg is- de zaak aan te kaarten.

Het is zaak om van elke klacht een mutatierapport te maken. Een goed opgebouwd dossier heeft uiteindelijk een grotere kans van slagen bij de rechter. De feiten die in het dossier opgenomen worden moeten voldoende concreet zijn en plaats, tijd, omstandigheden en soort overlast dienen vermeld te worden. 2

Vervolgens moet de burgemeester schriftelijk waarschuwen dat hij voornemens is een besluit tot sluiten te nemen. Tevens worden belanghebbende uitgenodigd voor een zitting. (Zie bijlage) Belanghebbenden (bewoners, eigenaar) moeten in de gelegenheid worden gesteld over het voornemen tot sluiten hun zienswijze te kunnen geven. (art. 4:8 Awb) Van het horen dient een verslag gemaakt te worden.

In de “voornemensbrief” zijn in ieder geval de volgende onderwerpen opgenomen:

• ­

  voornemen tot sluiting voor bepaalde duur;

• ­

  plaats, datum en tijdstip hoorzitting;

• ­

  namen van leden die de hoorzitting leiden;

• ­

  verzoek om huurovereenkomsten mee te brengen;

• ­

  mededeling dat men zich dient te legitimeren;

• ­

  mogelijkheid om zich te laten vertegenwoordigen door een raadsman/vrouw.

De Awb schrijft voor dat de belanghebbenden over alle stukken moeten kunnen beschikken die aan de besluitvorming ten grondslag liggen. Zij moeten voorafgaand aan de hoorzitting dan ook de gelegenheid krijgen het gehele dossier in te zien. Ten einde de anonimiteit van de klagers te garanderen moet het dossier eerst grondig op anonimiteit gecontroleerd worden. Ook voor de (vertrouwelijke) politierapporten en de eventuele processen verbaal geldt dat een extra controle op inhoud en anonimiteit moet plaatsvinden.

In de hoorzitting staan twee vragen centraal:

• ­

  Wat is de reactie van de belanghebbenden op het voornemen van de burgemeester?

• ­

  Zijn er nog feiten of omstandigheden in relatie tot de onderhavige zaak waarvan de burgemeester kennis dient te nemen, alvorens hij een besluit neemt?

Het verslag van de hoorzitting vormt een bijlage bij het besluit.

Verandert er vervolgens niets in de situatie en blijft de overlast voortduren dan wordt het besluit tot sluiting genomen. (zie bijlage ) Dit besluit is een beschikking in de zin van artikel 1:3 Awb. De algemene zorgvuldigheidseisen van de Awb zijn dan ook van toepassing.

In dit besluit geeft de burgemeester aan dat hij heeft besloten om over te gaan tot sluiting van het pand. Verder geeft hij de duur van sluiting aan en de begunstigingstermijn. Daarnaast worden de overwegingen opgenomen die aan het besluit ten grondslag liggen. Hierbij wordt in ieder geval aandacht besteed aan de overlastproblematiek in de betreffende buurt en wat het bestuur heeft gedaan om die overlast te bestrijden, de problematiek rondom het betreffende pand en argumenten die onderbouwen waarom de burgemeester geen vertrouwen meer in de eigenaar heeft.

Op het moment dat de begunstigingstermijn is verstreken, wordt de sluiting geëffectueerd. Daartoe hebben personen die zijn aangewezen door de burgemeester toegang tot elke plaats voor zover dat redelijkerwijs voor de vervulling van hun taak noodzakelijk is (art. 5:27 Awb) De burgemeester verleent de benodigde machtiging aan een ambtenaar van de gemeente en/of een politieambtenaar. Deze gemachtigde ambtenaar maakt de sluiting van de woning bekend. Dat gebeurt door het bekendmakingsbesluit aan te plakken op de (afgesloten) toegang tot het pand. (zie bijlage)

Bij de daadwerkelijke sluiting kunnen de volgende diensten worden ingeschakeld:

• ­

  gemeentelijke reinigingsdienst om het pand te ontruimen, zonodig te ontsmetten en dicht te timmeren;

• ­

  energiebedrijf om water, elektriciteit en gas af te sluiten en eventueel de meters weg te halen;

• ­

  de politie die toeziet dat alles zonder problemen verloopt en om de woning eventueel te verzegelen.

De wet geeft geen aanwijzing voor de duur van sluiting. Bepalend is de ernst van de overlast en de tijd die gemoeid is om de loop van de klanten naar het pand er uit te krijgen. Van geval tot geval zal bekeken moeten worden wat reëel is. In Rotterdam waar dit artikel het meest wordt toegepast wordt in het algemeen uitgegaan van een sluiting voor een periode van 12 maanden.

Voorgesteld wordt om in het District Sittard in principe een termijn van 6 maanden te nemen voor de duur van de sluiting. Aangezien ook in het District Sittard regelmatig buitenlandse drugstoeristen komen, is deze termijn nodig om de loop naar het pand er uit te krijgen. Er kunnen echter redenen zijn om hier van af te wijken.

Indien de sluitingsperiode te kort is gebleken, kan de burgemeester de termijn verlengen.

De eigenaar is verantwoordelijk om de woning gedurende de gehele sluitingsperiode afdoende afgesloten te houden. De controle op de sluiting kan uitgevoerd worden door de politie. Indien blijkt dat de woning niet meer gesloten is, volgt een verzoek aan de burgemeester om de sluiting weer te effectueren. De handhaving van de sluiting dient versterkt te worden door invoering van een artikel in de APV:

lid 1: Het is verboden een krachtens artikel 174a van de Gemeentewet gesloten woning, een niet voor publiek toegankelijke plaats of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te betreden

lid 2: De burgemeester is bevoegd van het in het eerste lid genoemde verbod ontheffing te verlenen.