Nota weerstandsvermogen gemeente Ten Boer 2010

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1: Inleiding

Hoofdstuk 2: Wettelijk kader

Hoofdstuk 3: Definities

Hoofdstuk 4: Weerstandscapaciteit gemeente Ten Boer

Hoofdstuk 5: Risico's

Hoofdstuk 6: Financiële vertaling van de risico's

Hoofdstuk 7: Weerstandsvermogen

Hoofdstuk 8: Minimale omvang weerstandscapaciteit

1. Inleiding

In de raadsvergadering van 24 juni 2009 heeft de raad de “Notitie weerstandsvermogen gemeente Ten Boer” vastgesteld.

Deze notitie wordt nu geactualiseerd. Daarmee wordt voldaan aan de bepaling in de Financiële verordening gemeente Ten Boer waarin is vastgelegd dat het college aan het begin van een nieuwe raadsperiode de nota weerstandsvermogen en risicomanagement aanbiedt aan de raad.

In hoofdstuk 4 is de weerstandscapaciteit van onze gemeente berekend op ruim € 2 miljoen. Dit is de ruimte die beschikbaar is om tegenvallers op te kunnen vangen. In de berekening is de totale omvang van onze algemene reserve opgenomen. Het is niet wenselijk om het totale bedrag van ruim € 2 miljoen te parkeren voor eventuele opvang van tegenvallers.

In de hoofdstukken 5 en 6 brengen wij de risico's in beeld en zijn de risico's op geld gezet. Wij schatten de omvang van de risico's in op € 500.000,00. Wij zijn ons er van bewust dat het inschatten van risico's lastig is omdat er geen objectieve maatstaven zijn. De toekomst zal moeten uitwijzen of dit bedrag voldoende zal zijn.

In hoofdstuk 8 stellen wij voor om de beleidslijn om € 176,00 per inwoner beschikbaar te hebben als weerstandscapaciteit los te laten. Bij het blijven vasthouden aan deze beleidslijn dient ruim € 1,3 miljoen beschikbaar te zijn. Dit vinden wij gelet op de omvang van onze gemeente in de inschatting van de risico's te hoog. Daarom stellen wij voor om een bedrag van € 1 miljoen binnen de algemene reserve apart te zetten voor afdekking van risico's.

Wij zijn van mening dat met deze nieuwe nota weerstandsvermogen onze risico's goed in beeld zijn gebracht en dat wij voldoende middelen beschikbaar hebben om de risico's af te dekken.

Wij leggen deze Nota weerstandsvermogen gemeente Ten Boer 2010 aan u ter bespreking en vaststelling voor.

2. Wettelijk kader

BBV

In het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is opgenomen dat gemeenten naar aanleiding van een opgesteld risicoprofiel in de risicoparagraaf hun financieel weerstandsvermogen in kaart brengen. Dit risicoprofiel behoort weer te geven in hoeverre gemeenten op korte termijn middelen vrij kunnen maken om substantiële tegenvallers op te kunnen vangen zonder hun beleid drastisch om te hoeven gooien. In de nota weerstandsvermogen wordt het risicoprofiel in beeld gebracht.Het BBV is een rijksregeling waarin geregeld is hoe gemeenten en provincies de begroting en rekening moeten inrichten en welke informatie verplicht moet worden opgenomen.

Volgens artikel 11:2 van het BBV dient in de risicoparagraaf ten minste te zijn opgenomen:

• a.

  een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;

• b.

  een inventarisatie van de risico's;

• c.

  het beleid betreffende de weerstandscapaciteit en de risico's

Financiële verordening Ten Boer

In onze financiële verordening (vastgesteld in de raadsvergadering van 25 februari 2009) is o.a. opgenomen:

• 1.

  Het college biedt aan het begin van een nieuwe raadsperiode de nota weerstandsvermogen en risicomanagement aan. In deze nota wordt ingegaan op het risicomanagement, het opvangen van risico’s door verzekeringen, voorzieningen, het weerstandsvermogen of anderszins. In de nota wordt tevens de gewenste weerstandscapaciteit bepaald.

• 2.

  Het college geeft in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en van de jaarstukken de actuele risico’s van materieel belang aan en een inschatting van de kans dat deze risico’s zich voordoen. Tevens wordt jaarlijks de gewenste weerstandscapaciteit bepaald en opgenomen in de paragraaf.

3. Definities

In dit hoofdstuk worden de begrippen weerstandsvermogen, weerstandscapaciteit, risico en risicomanagement gedefinieerd, omdat ze essentieel zijn voor deze nota en regelmatig terugkomen. Voor de begrippen bestaan soms meerdere definities. Er is steeds gekozen voor de definitie die het meest algemeen in gebruik is of die het beste bij Ten Boer past of in Ten Boer gebruikelijk is.

Weerstandsvermogen

Het weerstandsvermogen geeft aan hoe robuust de begroting is. Dit is van belang wanneer zich een financiële tegenvaller voordoet. Door aandacht voor het weerstandsvermogen kan worden voorkomen dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen. Het weerstandsvermogen is voldoende als financiële tegenvallers goed opgevangen kunnen worden en het saldo van weerstandscapaciteit minus risico’s positief is. Voor het beoordelen van het weerstandsvermogen is inzicht nodig in de omvang en in de achtergronden van de risico’s in relatie tot de aanwezige weerstandscapaciteit. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen statisch en dynamisch weerstandsvermogen. Statisch weerstandsvermogen wordt berekend middels de incidentele weerstandscapaciteit (zie definitie weerstandscapaciteit) en dynamisch weerstandsvermogen middels de structurele weerstandscapaciteit (zie definitie).

Weerstandscapaciteit

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te dekken, zonder dat de begroting en het beleid aangepast hoeven te worden. Het gaat om die elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld algemene reserve, maar ook onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves. Onderscheid wordt gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. Onder incidentele weerstandscapaciteit wordt verstaan de capaciteit die de gemeente heeft om eenmalige tegenvallers op te vangen. Onder structurele weerstandscapaciteit verstaan we middelen die permanent inzetbaar zijn om tegenvallers op te vangen.

Risico’s

Een risico is een kans op het optreden van een gebeurtenis met een bepaald gevolg. De risico’s relevant voor het weerstandsvermogen zijn die risico’s die niet op een andere manier zijn ondervangen en die een financieel gevolg kunnen hebben. Doen deze risico’s zich voor dan worden ze dus ondervangen via het weerstandsvermogen. Reguliere risico’s – risico’s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn – maken geen deel uit van de risico’s die onderdeel uitmaken van het weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen gevormd.

4. Weerstandscapaciteit gemeente Ten Boer

In het BBV is niet voorgeschreven welke bestanddelen behoren tot de weerstandscapaciteit.

Uit onderzoek blijkt dat gemeenten vaak onderstaande opzet hanteren.

Algemene reserve

De omvang van de algemene reserve bedraagt per 1-1-2010 € 2.265.000,00.De algemene reserve, het woord zegt het al, is een vrij besteedbare reserve. Het is in feite een spaarpotje waaruit zaken kunnen worden betaald waarvoor binnen de begroting geen ruimte is.

Na 1 januari zijn er een aantal mutaties doorgevoerd in de algemene reserve waardoor het actuele saldo per 1 jun1 2010 € 2.148.000,00 bedraagt.Op de algemene reserve ligt een claim van € 580.000,00 voor het wegenonderhoud 2010 en het negatief resultaat van de voorjaarsnota 2010 ad € 90.000,00 moet worden meegenomen. Deze bedragen kunnen niet worden meegenomen in de weerstandscapaciteit.In de berekening van de weerstandscapaciteit kan een bedrag aan algemene reserve worden meegenomen van € 1.478.000,00.

Onvoorzien incidenteel

In de begroting 2010 is een bedrag van € 20.000,00 aan onvoorzien opgenomen. Dit budget is bestemd om incidentele tegenvallers binnen de begroting op te vangen.

Begrotingsruimte

De begroting 2010 sluit met een structureel overschot van € 859,00. Dit bedrag werkt door in onze meerjarenraming die tekorten vertoont. Het bedrag wordt daarom niet meegenomen als beschikbare ruimte.

Bestemmingsreserves

De omvang van de bestemmingsreserve bedraagt per 1-1-2010 € 1.324.000,00.Een bestemmingsreserve is een reserve waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven. In principe kan de raad de gegeven bestemming en de omvang aanpassen tot aan het moment dat er verplichtingen worden aangegaan. Dan verandert de reserve tot aan het bedrag van de verplichting in een voorziening.Bovenstaande houdt in dat de raad bij een bestemmingsreserve nog altijd kan bepalen of de reserve daadwerkelijk gebruikt wordt voor de ingestelde bestemming of niet. Daarom kan voor de berekening van de weerstandscapaciteit een deel van de omvang van de bestemmingsreserves worden meegenomen. Wij gaan uit van 50%.Het actueel saldo (rekening houdend met mutaties 2010 en claims) van de bestemmingsreserves per 1 juni 2010 bedraagt € 1.066.000,00.Hiervan 50% is € 533.000,00. Dit bedrag kan worden meegenomen in de berekening weerstandscapaciteit..

Stille reserves

Stille reserves zijn activa die onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd. In andere woorden: de boekhoudkundige waarde is lager dan de reële waarde. De activa moeten direct verkoopbaar zijn als men dat zou willen. De winst bij verkoop is eenmalig vrij inzetbaar. De stille reserves van de gemeente Ten Boer worden op voorhand niet meegenomen bij het bepalen van de weerstandscapaciteit omdat ze moeilijk kwantificeerbaar zijn en omdat de meeste activa niet verkoopbaar zijn omdat ze gebruikt worden voor gemeentelijke activiteiten.Ook bij financiële activa kan sprake zijn van stille reserves. Bij de financiële activa hebben we het over aandelen en deelnemingen. In onze jaarrekening 2009 staat de volgende specificatie en toelichting de financiële activa:

Specificatie:

Toelichting:

De verstrekte leningen hebben betrekking op de transactie die heeft plaatsgevonden betreffende de verkoop aandelen Essent.

Bij een eventuele verkoop van de aandelen/deelnemingen kan winst ontstaan. Het is niet in te schatten of er bij verkoop winst gaat ontstaat. Daarom wordt er geen bedrag meegenomen in deze nota.

Onbenutte belastingcapaciteit

Bij onbenutte belasting capaciteit dient gedacht te worden aan de ruimte die beschikbaar is binnen het belastinggebied van de gemeente. We hebben het in zijn algemeenheid over structurele ruimte. Er kan sprake zijn van een incidenteel voordeel indien in een bepaald jaar door bijvoorbeeld een groot project extra bouwleges worden ontvangen. In het kader van deze nota wordt geen rekening worden gehouden met incidentele ruimte.

Rioolheffing

Met ingang van de begroting 2010 worden de lasten voor 100% gedekt door baten uit de rioolheffing.

Binnen de rioolheffing is geen onbenutte belastingcapaciteit aanwezig.

Afvalstoffenheffing

De opbrengsten afvalstoffenheffing dekken de kosten inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval voor 100%. Ook bij de afvalstoffenheffing is geen onbenutte belastingcapaciteit aanwezig.

Onroerende zaakbelasting

In de begroting 2010 is rekening gehouden met een verhoging van 0,5 % met betrekking tot de OZB.

De totale opbrengst OZB in de begroting 2010 bedraagt ruim € 1 miljoen. Een verhoging van het tarief met 1% geeft € 10.000,00 structurele ruimte binnen de begroting.Het bepalen van de onbenutte belastingcapaciteit voor de OZB is een lastige omdat er geen normen beschikbaar zijn. Het tarief dat wij hanteren zorgt er voor dat wij iets boven modaal zijn op de provinciale belastingdruklijst.Er is wel belastingcapaciteit aanwezig maar deze is niet objectief te kwantificeren.

Overige rechten

Naar het dekkingspercentage van de overige rechten dient nog onderzoek te worden gedaan. Voorshands wordt de eventuele ruimte op 0 gezet.

Onbenutte belastingcapaciteit samenvattend

Gelet op bovenstaande kan worden geconcludeerd dat er geen onbenutte belastingcapaciteit beschikbaar is.

5. Risico's

Onderstaand brengen wij in beeld welke risico's op dit moment spelen. Daarbij houden wij geen rekening met risico's die organisatorisch beheersbaar zijn zoals onrechtmatige besluitvorming college en raad en begrotingsoverschrijdingen.

Gemeenschappelijke regelingen

Onze gemeente participeert in een aantal gemeenschappelijke regelingen. Het financiële risico voor de gemeente is dat er niet volledig inzicht is in de financiële positie van de verbonden partij en dat de gemeente geconfronteerd kan worden met hogere bijdragen dan begroot.

Project vervolg Landsdekkend Beeld

De gemeente werkt mee aan dit provinciale project om inzicht te krijgen in mogelijke ernstig verontreinigde locaties en spoedlocaties (ernstig verontreinigde locaties waarvan de sanering spoedeisend is). De veroorzaker of eigenaar is verantwoordelijk voor verder onderzoek en eventuele sanering. Er kunnen vervolgkosten uit dit project voortvloeien indien de gemeente eigenaar is van een ernstig verontreinigde locatie dan wel dat de provincie een bijdrage vraagt voor het gezamenlijk oplossen van een milieuhygiënisch dan wel dynamisch knelpunt. Een raming van deze vervolgkosten is op dit moment nog niet te maken.

Grondexploitatie

Er zijn twee gebieden in exploitatie: Dijkshorn en het Centrumplan. De raad heeft op 28 april 2010 beide grondexploitaties besproken en vastgesteld.

De exploitatie van Dijkshorn geeft een overschot. Indien de gronduitgifte de komende jaren gaat tegenvallen kan dit overschot wegvallen. Wij gaan er van uit dat dit plan uiteindelijk met een overschot kan worden afgesloten. Anders ligt dit met het Centrumplan. Het plan geeft een tekort van € 696.000,00 op eindwaarde 31-12-2011. Het tekort van € 696.000,00 is binnen de begroting opgevangen door de instelling van een voorziening.

Risico is dat het plan niet op 31-12-2011 kan worden afgesloten waardoor het tekort verder gaat oplopen. Dit risico is reeel aanwezig omdat de uitgifte van de beschikbare bouwterreinen nog niet van de grond komt. Eén jaar doorschuiven van de huidige exploitatieopzet geeft een extra tekort van ongeveer € 80.000,00.Het risico dat de gemeente loopt ten aanzien van de gronden Woldwijk is lastig in te schatten. De gronden hebben een boekwaarde van € 8,5 miloen. De gemiddelde m2-prijs komt uit op ongeveer € 21,40. De waarde van landbouwgrond is circa € 3,50 per m2. Uitgaande van dit gegeven bedraagt het risico maximaal € 7,1 miljoen indien de grond weer moet worden afgestoten als landbouwgrond.

Er wordt gewerkt aan een exploitatieopzet voor Woldwijk. Daarna zal pas duidelijk zijn of wij het plan Woldwijk in exploitatie kunnen nemen met of zonder een financieel verlies.

Openeinde regelingen

Binnen onze begroting kennen we een aantal openeinde regelingen. Kenmerk van zo'n regeling is dat het moeilijk voorspelbaar is of de werkelijk uitgaven in de pas blijven lopen bij de raming doordat de mate van gebruik vooraf niet duidelijk is. Regelingen waarbij wij risico lopen zijn: WMO huishoudelijke hulp en woon- en leefvoorzieningen, WWB-inkomensdeel en het leerlingenvervoer. Voor de uitvoering WWB-inkomensdeel is een reserve gevormd waardoor we een overschrijding kan worden opgevangen.Bij de uitvoering WMO en het leerlingenvervoer zien we de laatste jaren overschrijdingen en de budgetten zijn bijgesteld.

Onderhoud gemeentelijke bezittingen

Verwacht wordt dat in het tweede halfjaar 2010 de onderhoudsplannen voor het gemeentehuis en de buitendienst en voor onze sportvoorzieningen gepresenteerd worden. Ook het wegenbeheerplan en gemeentelijk rioleringplan worden eind 2010 voor besluitvorming voorgelegd aan de raad.

Afspraken over een beheerplan voor onze schoolgebouwen moeten nog worden gemaakt.Door het hebben van beheerplannen hebben we de kosten in de hand en gaan wij er van uit dat wij niet meer geconfronteerd worden met verrassingen.

Gevolgen rijksbezuinigingen

Er komen forse rijksbezuinigingen op ons af. In de voorjaarsnota is aangegeven dat wij staan voor forse ombuigingen. Invulling kan betekenen dat wij voor frictiekosten komen te staan. Dit houdt in dat wij bij bezuiniging of afstoten van taken wellicht afkoopsommen moeten betalen of boekwaarden in 1 keer moeten afboeken.Daarnaast is het de vraag of wij in staat zullen zijn bezuinigingen direct te realiseren. Realisatie gedurende een langere periode kan betekenen dat wij met incidentele kosten komen te zitten waarvoor dekking moet worden gezocht.

6. Financiële vertaling van de risico’s

In onderstaande tabel worden de benoemde risico's vertaald in bedragen. Het op geld zetten van de risico's is moeilijk gelet op het karakter van risico's.Wat belangrijk is dat onderkend wordt dat er risico's zijn en dat een deel van het vrije vermogen aan de kant wordt gezet om risico's af te dekken.Bij de bepaling van de kans per risico hebben wij de volgende uitgangspunten gehanteerd:

In het overzicht gaan wij uit van de actuele risico's die wij nu in beeld hebben. Nieuwe risico's kunnen ontstaan. Bestaande risico's kunnen wegvallen. Daarom is het noodzakelijk om in de begroting, de jaarrekening en tussentijdse rapportages de actuele risico's te benoemen.

7. Weerstandsvermogen

De weerstandscapaciteit is berekend op € 2.031.000,00.

We hebben het dan over incidentele weerstandscapaciteit. Structurele weerstandscapaciteit is niet aanwezig.Het risico dat de gemeente loopt is ingeschat op € 500.000,00. Bij de opsomming van de posten is niet alleen sprake van eenmalige risico's. Sommige risico's kunnen zich ook vaker voordoen waardoor het bedrag van € 500.000,00 niet toereikend zou kunnen zijn.Het weerstandsvermogen van een gemeente is de mate waarin die gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is weer te geven als de verhouding van de beschreven beschikbare weerstandscapaciteit en de berekende benodigde weerstandscapaciteit. Het weerstandsvermogen is weer te geven als de volgende ratio:

beschikbare weerstandscapaciteit / berekende benodigde weerstandscapaciteit

De risicogevoeligheid van een organisatie bestaat uit meer elementen dan alleen ditweerstandvermogen. Het weerstandsvermogen is echter wel een belangrijke factor. Een gemeente kan naar risicogevoeligheid ingedeeld worden aan de hand van hetweerstandsvermogen (schaal A t/m F).

Het hierboven geschetste weerstandsvermogen is een statisch weerstandsvermogen. Het iseen moment opname. Situaties kunnen veranderen waardoor de ratio aangepast dient te worden.

Het is daarom belangrijk continue aandacht te hebben voor de benoemde bestaande risico's en het tijdig signaleren van nieuwe risico's.

Het weerstandsvermogen voor Ten Boer is:Beschikbare weerstandscapaciteit € 2.031.000,00/ benodigde weerstandscapaciteit

€ 500.000,00 = 4,1

Conclusie van bovenstaande is dat het weerstandsvermogen van de gemeente Ten Boer uitstekend is.

Daarbij moeten we wel stellen dat een aantal risico's lastig financieel zijn in te schatten.

8. Minimale omvang weerstandscapaciteit

Beleid van onze gemeente is dat de minimale weerstandscapaciteit € 176,00 per inwoner dient te zijn.

Bij 7.428 inwoners per 1-1-2010 betekent dit een minimale omvang van € 1.307.328,00.

Gelet op de hoogte van de berekende omvang van de risico's is het de vraag of dit uitgangspunt gehandhaafd dient te blijven.

Handhaving betekent dat van de berekende weerstandscapaciteit altijd € 1,3 miljoen beschikbaar dient te zijn voor afdekking risico's. Vraag is of dit bedrag gelet op de benoemde risico's en de vertaling van de risico's in geld niet wat aan de hoge kant is.

Voorstel is om het beleidsuitgangspunt van € 176,00 per inwoner te verlaten en de minimale omvang van de weerstandscapaciteit te bepalen op € 1 miljoen. Hiermee zetten we een bedrag aan de kant van 2x het berekend risico.

Verder stellen wij voor om dit bedrag van € 1 miljoen binnen de algemene reserve af te zonderen als zijnde een algemene reserve niet vrij besteedbaar. Deze reserve gebruiken wij indien bij de presentatie van de voorjaarsnota, de 2e bestuursrapportage blijkt dat benoemde risico's geleid hebben tot feitelijke extra kosten.

Afgesproken wordt dat bij aanwending van de niet vrij besteedbare reserve vulling weer zal plaatsvinden tot € 1 miljoen vanuit de algemene reserve.