LUP Evaluatie Zeeuws-Vlaanderen

1.1 Doel en resultaat landschapsuitvoeringsplan 

Doel van het Lup is enerzijds het aanleveren van bouwstenen voor de gebiedsvisie voor het versterken van de kwaliteit van landschap, natuur en de samenhang tussen ruimtelijke en landschappelijke plannen en anderzijds het leveren van concrete projecten die hieraan invulling geven. Resultaat is een reeks van uitgevoerde projecten die een concrete invulling geven aan de streefbeelden uit het advies van het Kwaliteitsteam Zeeland 3

2.1 Werkwijze En opzet uitvoering projecten 2011 - 2012 

Het Kwaliteitsteam Zeeland geeft in het Lup een globale indicatie van kosten en mogelijkheden voor financiering van de verschillende uitvoeringsprojecten. De hierin geraamde kosten liggen veel hoger dan de door gemeente Terneuzen en provincie Zeeland (50/50) beschikbaar gestelde 1 miljoen euro voor de uitvoering in de periode 2011 - 2014.

Het Kwaliteitsteam Zeeland heeft daarbij geadviseerd om een deel van de projecten snel op te pakken en uit te voeren. Daarom is gekozen om aan te sluiten bij bestaande projecten in het gebied en kostenbesparend en efficiënt te werk te gaan. Daarnaast is gekeken waar in de Kanaalzone het eerst economische ontwikkelingen zullen plaatsvinden en waar de leefbaarheid op korte termijn in het ge-drang komt. ook is ingespeeld op kansen die zich in het Kanaalzonegebied voordoen. De streefbeelden uit het Lup zijn op basis van bovenstaande kenmerken vertaald naar projecten.

2.2 Uitgevoerde projecten 2011 - 2012 

Afbeelding 1 Een bord bij de ingang informeert over de aanpak van het buitengebied Gravin Mariaweg.

Aantrekkelijk buitengebied Gravin Mariaweg (interreg) (1)

Door de aanleg van de sluiskiltunnel wijzigt de structuur van de zuidrand van Terneuzen. De nieuwe stedelijke randzone Zuidpoort krijgt een hoogwaardige ontwikkeling en de Koegorspolder wordt verder ontwikkeld als bedrijventerrein. De tractaatweg (n62) wordt verdubbeld en er komt een nieuw verkeersknooppunt als toegang voor Terneuzen. Deze nieuwe ontwikkelingen moeten zorgvuldig in het landschap worden ingepast.

Een agrarisch perceel van ca. 2,8 ha ten westen van de nieuwe toegangsweg naar Terneuzen bij de gravin Mariaweg is omgezet in grasland in opdracht van provincie Zeeland in samenwerking met gemeente Terneuzen en de stichting Landschapsbeheer Zeeland. om het maaiveld te verlagen, is grond afgegraven. een deel van deze grond is gebruikt om een oude dijkcoupure op te vullen. ook is er een drinkput gecreëerd. Het grasland is afgezet, zodat hier later koeien kunnen grazen. Door het gebied loopt een wandelpad, waardoor omwonenden en bezoekers het gebied ook daadwerkelijk kunnen beleven en kunnen genieten van de biodiversiteit. een bord op het terrein informeert hierover. Het vrije zicht op de cultuurhistorische waardevolle Graaf Jansdijk blijft behouden. Het project is medegefinancierd door het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, programma interreg Vlaanderen-Nederland.

Biodiversiteit in het buitengebied

Biotoopverbetering Knautiabij (2)

De Knautiabij, de grootste zandbij in West-europa, wordt bedreigd en komt nog maar op een paar plek-ken in Nederland voor. eén biotoop bevindt zich bij het kruispunt sint-anna aan de n290 in Terneuzen. Zonder maatregelen was de Knautiabij in Terneuzen ten dode opgeschreven. om de biotoop uit te brei-den, is een deel van de bestaande sloot ten noorden van de n290 voorzien van aftakkingen. De sloot-randen zijn ingezaaid met beemdkroon (Knautia arvensis), de bloem die de zandbij bij voorkeur bezoekt.

Tijdelijk gebruik gronden in eigendom provincie (3)

In de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone worden gronden verworven voor o.a. de aanleg van de Sluiskil-tunnel en de verdubbeling van de Tractaatweg. Deze gronden worden soms door derden landbouwkundig in gebruik genomen of liggen braak in afwachting van het definitieve gebruik. Het inzaaien of inplanten op deze braakliggende gronden heeft een positief effect op de landschapsbeleving en de biodiversiteit.

Ingezaaide oude graanrassen hebben een positief effect op de landschapsbeleving

• .

  Zeeuwse Witte bij de Tractaatweg

• Ten oosten van de tractaatweg is in het najaar van 2011 onder begeleiding van stichting Land-schapsbeheer Zeeland de Zeeuwse Witte tarwe ingezaaid. De landbouwkundige werkzaam-heden zijn uitgevoerd door de agrarische natuurvereniging De groene oogst. De Zeeuwse Witte tarwe is afkomstig van de stichting op goede gronden. De Zeeuwse Witte was rond 1870 een van de belangrijkste wintertarwe rassen in Nederland. De opbrengst per hectare is veel lager dan bij de huidige tarwerassen. Daarom wordt dit ras nu niet meer commercieel geteeld. Het is wel belangrijk dat oude landrassen behouden blijven. Ze zijn beter resistent tegen ziektes en daardoor kunnen ze in de toekomst waardevol zijn voor de landbouw.

• .

  Hemelgerst en akkerrandmengsel bij Westdorpe

• Bij de Kapittelstraat in Westdorpe is een perceel ingezaaid met een akkerrandmengsel en Hemelgerst. Het akkerrandmengsel heeft heel mooi gebloeid. De Hemelgerst kon niet geoogst worden vanwege de kleine hoeveelheid en is daarom gemaaid en ondergeploegd. De in het najaar ingezaaide Zeeuwse Witte is goed opgekomen. De akkerrand fungeert als wintervoeding voor akkervogels. De proef wordt voortgezet op beide percelen. provincie en gemeente gaan bekijken of ze het inzaaien van oude rassen of andere soorten in 2013 nog breder op kunnen zetten in samenwerking met het bedrijfsleven.

Landschapsherstel bij boeren en particulieren (4)

Hoogstamfruitbomen, knotbomen, drinkpoelen, kleine bosjes, hagen en singels zijn kenmerkende land-schapselementen voor het Kanaalzonegebied. Ze hebben bovendien een hoge cultuurhistorische- en natuurwaarde.

Om het landschap te versterken, heeft de stichting Landschapsbeheer Zeeland (sLZ) opdracht gekre-gen om in samenwerking met boeren en particulieren in de Kanaalzone landschapselementen te herstellen of aan te leggen. Naast een bijdrage vanuit het Lup, hebben de betrokken particulieren een eigen bijdrage ingebracht in geld of arbeid. SLZ werkt daarbij veel met vrijwilligers van de agrarische natuurvereniging, die heel actief zijn in het onderhoud van het landschap in deze omgeving.

Op 7 december 2012 plantte wethouder Frank van Hulle de eerste boom op een historisch boerenerf bij Sas van Gent

SLZ heeft in 2012 met de eigenaren van tien locaties een beheerovereenkomst gesloten en een start gemaakt met de inrichting. Op 7 december plantte wethouder Frank van Hulle van de gemeente Terneuzen de eerste boom op het historische boerenerf van de familie goddemaer aan de Mossel-huisstraat in Sas van Gent.

Wandelpad en wegversmalling Molenkreek Westdorpe (5)

Aan de Molenstraat in Westdorpe bij de Molenkreek zijn een wegversmalling en een voetpad aange-legd. Hierdoor kunnen wandelaars op een veilige manier van de ene oever naar de andere oever van de Molenkreek komen. Het project Westdorpse kreken (zie hoofdstuk 3) besteedt in 2013 - 2014 ook aandacht aan het beleefbaar maken van de Molenkreek en de recreatieve voorzieningen daaromheen.

Entree Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone (6)

Het Kwaliteitsteam Zeeland adviseerde om de toegangspoorten van de Kanaalzone als visitekaartje van Terneuzen en Zeeuws-Vlaanderen kwalitatief hoogwaardig uit te werken.

Besloten is daarom om het gebied vanaf de Belgische grens bij Sas van Gent tot aan bedrijventerrein De Sasse Poort op basis van de visie 4 van Bosch Slabbers landschappelijk opnieuw in te richten. Het fiets-voetpad is opgeknapt en er zijn nieuwe bomen, hagen en struiken aangeplant. ook zijn er een informatiebord, bankjes en bedrijfszuilen geplaatst. Verder is op het gebouw van de Zeeuws-Vlaamse gieterij een grote afbeelding van het productieproces aangebracht. passanten krijgen daardoor een idee van de wijze waarop in de Zeeuws-Vlaamse gieterij wordt gewerkt.

Gemeente Terneuzen en provincie Zeeland hebben bij het opknappen van de entree van de Kanaalzone veel steun gekregen van de stadsraad Sas van Gent, Vitaal Sas en plaatselijke bedrijven. Het bedrijfsleven heeft zelf ook geïnvesteerd in groen en verscheidene andere maatregelen genomen om het gebied een prettigere aanblik te geven.

Foto 5. Informatiebord bij de entrée van de Kanaalzone bij Sas van Gent

Natuurcompensatie glastuinbouw

Ecologische hoofdstructuur glastuinbouw (7)

De ecologische hoofdstructuur (eHs) is een netwerk van grote en kleine natuurgebieden waarin plant en dier voorrang hebben en beschermd worden. Zo wordt voorkomen dat natuurgebieden geïsoleerd komen te liggen, dieren en planten uitsterven en de natuurgebieden hun waarde verliezen. De eHs is de ruggen-graat van de Nederlandse natuur. De eHs glastuinbouw bij Westdorpe is aangelegd in opdracht van Zeeland seaports als compensatie van het glastuinbouwgebied in de smidsschorre- en autrichepolder. De eHs-glastuinbouw verbindt het natuurgebied autriche met het natuurgebied de groene Knoop en neemt 32,8 hectare in beslag. De eHs-glastuinbouw zal op termijn functioneren als groene buffer tussen Westdorpe en de glastuinbouw. ook zijn in de eHs-zone wandel- en ruiterpaden aangelegd. De eHs-zone is mede aangelegd met subsidie van het investeringsbudget Landelijk gebied (iLg).

Foto 6. Natuurcomensatiegebied Glastuinbouw Axelse Vlakte, Westdorpe

De Groene Knoop (8)

Het natuurgebied De groene Knoop is net als de eHs-zone aangelegd als compensatie van het nieuwe glastuinbouwgebied. Dit natuurgebied is zo ontworpen dat het zo goed mogelijk in het huidige Zeeuwse landschap past. Het gebied bestaat uit bloemrijk grasland met daarnaast een brede plantsoenstrook met struiken en bomen. er zijn 500 bomen en 4000 struiken geplant, meerdere drinkputten aangelegd en het gebied is voorzien van schelpenpaden. De groene Knoop beslaat een gebied van in totaal 30 hectare. Het is de bedoeling dat de groene Knoop het nieuwe leefgebied wordt voor de steen- kerkuilen, sperwers en buizerds die mogelijk door de nieuwe kassen op zoek moeten naar nieuwe territoria.

Wandelnetwerk – brug over Voorste Kreek in Hoek (9)

De aanleg van een brug over de Voorste Kreek in Hoek is een onderdeel van de realisatie van het Wandelnetwerk Hulst-terneuzen fase 2. Deze brug bij het woonzorgcentrum Vremdieke Zorgsaam aan de rozenlaan sluit aan op de Kreeksingel aan de oostzijde van de Voorste Kreek. De stichting Dorps-belangen Hoek nam het initiatief tot het realiseren van een wandelroute aan de westkant van het dorp. De houten brug is circa 64 meter lang en 1.50 meter breed. De brug is alleen voor voetgangers en rolstoelgebruikers toegankelijk en is gedeeltelijk gefinancierd vanuit het Lup.

Foto 8. De brug over de Voorste Kreek bij Hoek

Kanaalzoneroute (10)

Uit het budget van het Lup is een bijdrage beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van een fietsroute in de Kanaalzone, de Kanaalzoneroute. Deze route is een initiatief van de VVV en het portaal van Vlaanderen.

Voor de leefbaarheid in de regio is het essentieel dat mensen voldoende mogelijkheden hebben om te recreëren. De fietsroute is ruim 40 kilometer lang en bestaat uit twee delen. De rit voert langs de mooiste plekjes in de Kanaalzone en langs de grote bedrijven in de regio. De bijhorende bike-speaker informeert de fietsers over de activiteiten van een groot aantal bedrijven in de Kanaalzone langs de route.

Aantrekkelijk buitengebied Spuikreek (11)

Het gebied tussen terneuzen, axel en Zaamslag, ten oosten van de tractaatweg, wordt door de gemeente al langer 5 aangeduid als uitloopgebied. Landbouw, landelijk wonen en extensieve recreatie vanuit de omliggende kernen moeten naast elkaar mogelijk zijn. Doel is een betere toegankelijkheid en een aantrekkelijker gebied.

Foto 9. De Spuikreek is een aantrekkelijk gebied binnen de Kanaalzone .

Provincie, gemeente en Waterschap scheldestromen zijn in 2011 gestart met het project 'aantrekkelijk buitengebied spuikreek'. De spuikreek heeft een verbeteringsopgave op basis van de Kaderrichtlijn Water en deze opgave is aangegrepen, om ook andere doelen zoals landbouw, recreatie en landschap in het gebied te realiseren.

in 2012 is gesproken met de grondeigenaren in het gebied, om te kijken waar de mogelijkheden liggen om gronden aan te kopen of te ruilen. Vrijwilligheid is het uitgangspunt bij de verwerving. uitvoering is in 2014 gepland.

Co van Schaikpark (Schapenbout) (12)

Het Co van schaikpark is een natuurgebiedje van negen hectare, aangelegd voor en samen met de inwoners van schapenbout en spui. Het park vormt een buffer tussen het open landelijke gebied langs de graaf Jansdijk en de industrie ten westen van de tractaatweg (n62). Door de aanwezigheid van heggen, bomenrijen en boomweiden ontstaat een coulisselandschap en worden windmolens en bedrijvigheid aan het zicht onttrokken.

In het gebied is een onverhard laarzenpad aangelegd en zijn enkele drinkputten gecreëerd. ook zijn er bomen en struiken geplant en is een boomgaard aangelegd van oude fruitrassen. op de grote waterpartij kan ’s winters worden geschaatst

Dit project is opgestart vanuit het gemeentelijke beleidsplan natuur- en Landschapsplan Zuidrand terneuzen, en later ingebracht in de uitvoering van het Lup.

3.1 Prioriteiten 2013 - 2014 

Bij de projecten voor 2013 - 2014 is, voor zover bekend, per project een raming van de kosten gegeven. nu is al duidelijk dat het Lup-budget niet toereikend is om al deze projecten uit te voeren. er zal dan ook bekeken worden waar aanvullende financierings- of subsidiemogelijkheden zijn. Zo nodig zullen projecten worden geschrapt om budgetoverschrijding van het Lup te voorkomen.

Staats-Spaanse Linies

• .

  zichtbaar maken in het landschap van Fort sint-steven en Fort sint-anthonius.

• .

  heraanleg deel van de staats-spaanse Linies aan de zuidzijde van philippine.

In 2013 wordt bekeken hoe en in welke mate dit kan gebeuren, waarbij in overleg met de diverse actoren een plan van aanpak wordt opgesteld.

Geraamde kosten: € 200.000 (Lup) + pM

Canisvliet en aanpak boomgaard

Bekijken toegankelijkheid en beleefbaarheid van het gebied in combinatie met het in 2013 vast te stellen natura 2000-beheerplan. bedoeling is hierbij ook de boomgaard te betrekken. uitvoering in 2014.

geraamde kosten: € 30.000 (Lup)

EHS-uitbreiding Eiland van de Meijer

• .

  opstellen uitvoeringsplan 2013. uitvoering in 2014.

geraamde kosten: € 50.000 (Lup)

Landschappelijke inpassing stedelijk knooppunt Sluiskiltunnelweg

• .

  Benutten extra bijdrage vanuit de landschappelijke inpassing van de Koegors.

• .

  afscherming spui. Uitvoering in 2014.

geraamde kosten: € 40.000 (Lup) + pM (KKs sluiskiltunnel)

Sluiskil Noord, tunneldak

• .

  plan van aanpak en inrichten perceel KKs met bijdrage uit Lup. uitvoering in 2014.

geraamde kosten: € 20.000 (Lup) + pM (KKs sluiskiltunnel)

Herstel leefgebieden en natuurbeleving agrarisch cultuurlandschap

• .

  uitbreiding van het project ‘landschapsherstel bij boeren en particulieren’. Naast een bijdrage vanuit het Lup wordt ingezet op pop2-subsidie. uitvoering in 2013 en 2014.

geraamde kosten: € 20.000 (Lup) + € 20.000 (pop2-subsidie)

Natuurspeelbos Axel

Er is al een plan van aanpak opgesteld. in 2013 wordt het natuurspeelbos ingericht. Vanuit het Lup is een bijdrage beschikbaar gesteld voor de inrichting.

• .

  geraamde kosten: € 15.000 (Lup) + pM (stichting speelbos axel)

Biodiversiteit in de kernen en het buitengebied

• .

  Plaatsen van 8 insectentorens waarbij het beheer van deze torens geregeld is in samenwerking met natuur&Zo. uitvoering in 2013.

• .

  geraamde kosten: € 7.800 (Lup)

Voortzetting proef tijdelijke aanplant en inzaaien oude graanrassen en bloemmengsels

• .

  continueren bij Kapittelstraat en tractaatweg ter hoogte van spui.

• .

  in overleg met Zeeland seaports, provincie en gemeente wordt bekeken of meer tijdelijk percelen ingezet kunnen worden.

• .

  samenwerking met biobase zoeken i.v.m. proefvelden.

• .

  geraamde kosten: € 4.000 (Lup)

Aantrekkelijk buitengebied Spuikreek, zie pagina 13

• .

  geraamde kosten: € 250.000 (Lup) + pM (Kaderrichtlijn Water)

Westdorpse Krekengebied

• .

  Nagaan mogelijkheden van het verbinden van de natuurgebieden Canisvliet (natura 2000), passluis en autriche. bedoeling is hierbij ook een vogelkijkhut te betrekken. start planvorming in 2013.

• .

  geraamde kosten: pM

Landschappelijke inpassing bedrijven

• .

  Nagaan mogelijkheden landschappelijke inpassing bedrijven in combinatie met proefgewassen en biobased industrie. start in 2013.

• .

  geraamde kosten: pM

 3.2 projecten na 2014 

Voor de volgende projecten is (nog) geen budget beschikbaar.

• .

  Fietstunnel bij de Kraag, Terneuzen

• .

  Entree Zeeuws-Vlaanderen tussen Westerscheldetunnel en sluizencomplex Terneuzen Landschappelijke inpassing N61

• .

  Hoekse krekengebied

• .

  EHS noordrand Sas van Gent en aansluiting met krekengebied Assenede Speelnatuur Molenkreek/Bernhardstraat Westdorpe

• .

  Kanaaleiland Sas van Gent

• .

  Gedeeltelijke reconstructie bolwerk nassau

• .

  Landschappelijk inpassing van ‘de punt’