Verordening tegenprestatie naar vermogen Participatiewet IOAW en IOAZ ISD Bollenstreek 2015

Ondertekening

(voorlopige) Uitvoerende beleidsregels tegenprestatie naar vermogen ISD Bollenstreek 2014-2015

Algemeen

Het dagelijks bestuur heeft sinds 1 januari 2012 de bevoegdheid om klanten de verplichting op te leggen een tegenprestatie naar vermogen te verrichten.

Deze bevoegdheid is vastgelegd in respectievelijk artikel 9, eerste lid aanhef en onderdeel c, van de Wet werk en bijstand (WWB), artikel 37, aanhef en onderdeel f, van de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW)en artikel 37, aanhef en onderdeel f, van de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ).

Het rijk acht het wenselijk om mensen die een beroep doen op de solidariteit van de samenleving, te verplichten tot het verrichten van een daaraan gerelateerde tegenprestatie.

De tegenprestatie dient te voldoen aan de volgende wettelijke criteria:

• •

  er dient sprake te zijn van een tegenprestatie naar vermogen;

• •

  deze tegenprestatie bestaat uit het verrichten van onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden met behoud van uitkering;

• •

  de werkzaamheden worden verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid;

• •

  de werkzaamheden mogen niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt.

Per 1 januari 2015 wordt de WWB opgenomen in de Participatiewet (PW).

In artikel 8a lid 1 onderdeel b PW is geregeld dat de gemeenteraad regels stelt met betrekking tot de tegensprestatie als bedoeld in artikel 9, eerste lid onderdeel c.

Deze tegenprestatie dient te voldoen aan dezelfde wettelijke eisen als die onder de WWB

Als uitvloeisel van artikel 8a lid 1 onderdeel b PW is ter vaststelling de verordening tegenprestatie naar vermogen Participatiewet , IOAW en IOAZ ISD Bollenstreek 2015 (hierna verordening genaamd) opgesteld.

Deze uitvoerende beleidsregels hebben betrekking op die verordening en zijn als pilot ook (grotendeels) toegepast in 2014.

1. Uitgangspunten

1. Het dagelijks bestuur maakt gebruik van de bevoegdheid om klanten tot een tegenprestatie naar vermogen te verplichten.

2. De tegenprestatie naar vermogen is geen re-integratie. Het primaire doel van de tegenprestatie is dat iemand in ruil voor de uitkering iets terugdoet voor de maatschappij (wederkerigheid).

3. Bij de nadere invulling van deze bevoegdheid is maatwerk het uitgangspunt.

Het dagelijks bestuur houdt hierbij rekening met de wettelijke vrijstellingen van bepaalde groepen uitkeringsgerechtigden (artikel 9 leden 2, 5 en 7 PW).

4. De verantwoordelijkheid om de tegenprestatie naar vermogen te regelen ligt primair bij de uitkeringsgerechtigde.

5. Bij de uitvoering van de tegenprestatie past het dagelijks bestuur een combinatie toe van vrijwilligheid en dwang.

6. De uitvoering van de tegenprestatie naar vermogen vindt (vooralsnog) plaats binnen de bestaande formatie Uit de praktijk zal vervolgens moeten blijken of de tegenprestatie naar vermogen, op de wijze zoals hier aangegeven, daadwerkelijk door de ISD Bollenstreek uitgevoerd kan worden of dat daartoe de financiële mogelijkheden (in de vorm van het huidig aantal beschikbare fte) ontbreken.

2. Doelgroep

7. Deze beleidsregels zijn van toepassing op personen die in beginsel gedurende een onafgebroken periode van 24 maanden zijn aangewezen op een uitkering op grond van de WWB/Participatiewet, dan wel een uitkering op grond van de IOAW of de IOAZ (artikel 3 verordening), Op deze manier wordt de focus bij de klant de eerste jaren vooral gericht op re-integratie. Daarnaast geldt dat naarmate men langer een uitkering ontvangt, de rechtvaardiging om iets terug te doen voor de uitkering groter wordt. Met “in beginsel” wordt aangegeven dat in uitzonderingsgevallen kan worden afgeweken van de 24 maanden eis. Dit geeft aan deze beleidsregels de nodige flexibiliteit. Het dagelijks bestuur kan de “wachtperiode” overigens verkorten indien de financiële mogelijkheden daartoe aanleiding geven, bijvoorbeeld door fte uitbreiding

8. Volgens de wet zijn vrijgesteld van de verplichting tot de tegenprestatie naar vermogen:

- zij die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn en op grond daarvan volledig zijn vrijgesteld van de arbeids-en re-integratieverplichting (art 9 lid 5 PW).

- zij die een dringende reden hebben en die op grond daarvan tijdelijk zijn vrijgesteld van de arbeidsverplichting en de tegenprestatie. Zorgtaken kunnen als dringende reden worden aangemerkt voor zover hiermee geen rekening kan worden gehouden door middel van een re-integratievoorziening als bedoeld in artikel 7 sub a PW),

- op wie artikel 9a PW van toepassing is (ontheffing plicht tot arbeidsinschakeling alleenstaande ouders).

9. Tevens zijn volgens het voorgestane beleid in beginsel vrijgesteld uitkeringsgerechtigden die niet voldoen aan de 24 maanden eis als bedoeld in lid 6. of indien zij daar wel aan voldoen, een traject volgen richting regulier werk. Op grond van maatwerk kan hiervan in uitzonderingsgevallen van worden afgezien in die zin dat ook klanten die korter dan 24 maanden een uitkering ontvangen een tegenprestatie krijgen opgelegd of dat de tegenprestatie gecombineerd wordt met een traject richting werk.

10. Tenslotte zijn vrijgesteld zij die reeds onbeloonde maatschappelijke nuttige activiteiten verrichten.

Voorwaarden hierbij zijn:

De klant moet verzoeken dat zijn activiteiten gezien worden als een tegenprestatie naar vermogen

Deze activiteiten moeten controleerbaar zijn door middel van bewijsstukken (schriftelijke verklaringen van derden e.d) ,een zekere omvang hebben (tenminste 60 uren op jaarbasis) en voldoen aan de omschrijving van onbeloonde maatschappelijke nuttige activiteiten.

3. Procedure en vaststelling tegenprestatie naar vermogen

11. Alle klanten die een PW-, IOAW- of IOAZ-uitkering ontvangen worden in december 2014 (onder meer) geïnformeerd worden over de plicht tot tegenprestatie.

12. Begin 2015 wordt een eerste groep klanten geselecteerd die in aanmerking komt voor het leveren van een tegenprestatie. Verdeeld over het jaar ontvangen meerdere groepen klanten een brief over het (moeten gaan) verrichten van de tegenprestatie en de voorwaarden waaraan de tegenprestatie moet voldoen.

13. De geselecteerde klant ontvangt een standaardbrief over de tegenprestatie. In de brief wordt de klant erop gewezen dat hij/zij de plicht heeft (binnen 8 weken) een tegenprestatie te regelen, van tenminste 8 uur per week, gedurende 15 weken per 12 maanden. In deze brief staat ook informatie over organisaties die bemiddelen naar vrijwilligerswerk die te betitelen zijn als onbeloonde maatschappelijke nuttige activiteiten in de zin van de tegenprestatie naar vermogen, zoals Stichting Present, waarmee de ISD Bollenstreek een convenant heeft afgesloten.

14. De te leveren tegenprestatie wordt vastgelegd in een zogenaamde tegenprestatieovereenkomst. Deze overeenkomst wordt door de klant en de tegenprestatiebieder ondertekend.

15. Na ontvangst van de tegenprestatieovereenkomst wordt deze gecontroleerd door een medewerker van de ISD Bollenstreek.

16. Voldoet de tegenprestatie aan de voorwaarden, dan wordt de klant hierover geïnformeerd. Ook wordt hij/zij erop gewezen dat indien de tegenprestatie niet of onvoldoende naar behoren wordt verricht, dat deze gedraging dan conform de Afstemmingsverordening wordt gesanctioneerd.

17. De tegenprestatiebieder ontvangt een informatiebrief en een evaluatieformulier.

Het evaluatieformulier moet binnen 2 weken na het beëindigen van de tegenprestatie worden ingeleverd. Het toezicht op de verrichte werkzaamheden wordt zoveel mogelijk verzorgd door de aanbieder. Op het evaluatieformulier kan de aanbieder onder meer aangeven of de tegenprestatie naar behoren is verricht en zo nee, wat daar de reden van is. Een onderdeel van het evaluatieformulier is een presentielijst.

18. Voldoet de tegenprestatie niet aan de voorwaarden of slaagt de klant er niet binnen 8 weken in om een tegenprestatie naar vermogen te regelen, dan wordt de klant hierover geïnformeerd en wordt deze klant uitgenodigd voor een bijeenkomst, verzorgd door een tegenprestatie aanbieder of een vrijwilligersorganisatie waarmee de ISD Bollenstreek samen werkt. In deze uitnodigingsbrief wordt ook meegedeeld dat bij niet verschijnen (zonder geldige reden) conform de Afstemmingsverordening wordt gesanctioneerd.

20 De aanbieder c.q. vrijwilligersorganisatie houdt op de afgesproken datum en tijdstip een presentatie over het aanbod van vrijwilligerswerk. De aanbieder houdt daarbij een presentielijst bij en geeft deze na afloop door aan de ISD. Het is aan de klanten in beginsel toegestaan het geboden vrijwilligerswerk eenmaal zonder geldige reden te weigeren zonder dat dit gevolgen heeft voor de uitkering. Het wel of niet aanvaarden van het vrijwilligerswerk (alsmede de reden van weigering wordt vermeld op genoemde presentielijst. Tevens wordt aangegeven wanneer deze werkzaamheden een aanvang zullen nemen ( eventueel bij benadering: Stichting Present regelt werk al naar gelang de belangstelling van de aanwezige klanten).

Na aanvaarding van het werk is de klant verplicht deze naar behoren uit te voeren.

Indien deze verplichting niet of onvoldoende wordt nageleefd kan de hoogte van de uitkering afgestemd worden conform de Afstemmingsverordening.

21. Voor het geval de klant niet verzekerd is valt deze onder de collectieve verzekering van de ISD.

Toelichting op de Verordening tegenprestatie naar vermogen 2015

Algemeen

De tegenprestatie is geregeld in artikel 9 lid 1 onderdeel c van de Participatiewet, in artikel 37, eerste lid, onder f, van de IOAW en artikel 37, eerste lid, onder f, van de IOAZ.

Daarbij moet het dus gaan om:

a. personen met een bijstands-, IOAW- of IOAZ-uitkering

De tegenprestatie geldt zowel voor mensen die de bijstand/uitkering om niet ontvangen als voor mensen die de bijstand/uitkering in de vorm van een geldlening ontvangen, bijvoorbeeld in verband met het bezit van een eigen woning met overwaarde. Voor iemand die alleen bijzondere bijstand ontvangt, geldt de tegenprestatie niet, alsmede ook voor uitkeringsgerechtigden die buiten de omschrijving van de doelgroep ontvangen (artikel 3) c.q. vrijgesteld zijn op grond van de wet (zie toelichting op artikel 3, hieronder).

b. onbetaalde werkzaamheden

Het gaat hier om werkzaamheden waar geen loon wordt betaald. Als er wel loon wordt betaald dan is er sprake van reguliere werkzaamheden.

Als alleen een onkosten- of vrijwilligersvergoeding wordt betaald, dan is toch sprake van onbetaalde werkzaamheden. Gaat het om een onkostenvergoeding op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten (belanghebbende heeft bonnetjes gedeclareerd) dan hoeft hier niets mee gedaan te worden met betrekking tot de uitkering. Gaat het om een vrijwilligersvergoeding, dan kan een deel worden vrijgelaten. Het onderscheid tussen vrijwilligerswerk en een tegenprestatie zit in het verplichte karakter van de tegenprestatie.

Vrijwilligerswerk is onbetaald werk dat volledig vrijwillig (onverplicht) wordt gedaan in enig georganiseerd verband, voor anderen of de samenleving. Werkzaamheden die iemand als vrijwilliger doet, kunnen ook worden gedaan in het kader van de tegenprestatie. Het is aan de gemeente (dagelijks bestuur) om te bepalen of iemand hiermee aan zijn verplichtingen tot het doen van een tegenprestatie heeft voldaan.

c. werkzaamheden die additioneel zijn op reguliere arbeid

Het moet gaan om werkzaamheden waar in deze tijd en op deze plaats geen enkele bereidheid is om daar een geldelijke beloning voor te betalen. Ook hier geldt dat het plaats- en tijdgebonden is. Dat betekent dat het noodzakelijk is om regelmatig te evalueren of de werkzaamheden nog steeds als additioneel kunnen worden beschouwd. Er is een groot grijs gebied waar verdringing van de arbeidsmarkt op de loer ligt.

d. werkzaamheden waarvan het primaire doel niet is arbeidsinschakeling

Het primaire doel van de tegenprestatie is dat iemand maatschappelijk nuttige activiteiten verricht in ruil voor de uitkering. Dat betekent niet dat de tegenprestatie niet mag bijdragen aan arbeidsinschakeling. Het kan een mooie manier zijn voor uitkeringsgerechtigden om te (blijven) participeren in de samenleving en om een sociaal netwerk, arbeidsritme en regelmaat te behouden. Dit zijn ook noodzakelijke voorwaarden om de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.

Arbeidsinschakeling mag zonder meer een secundair doel kan zijn, maar als het hoofdzakelijk of uitsluitend gericht is op arbeidsinschakeling, dan is sprake van een re-integratietraject of participatieplaats.

e. werkzaamheden die nauwkeurig omschreven zijn en afgestemd op de capaciteiten en mogelijkheden van belanghebbende

Zie daarvoor de toelichting op artikel 5.

f. werkzaamheden beperkt in duur en omvang

Zie daarvoor de toelichting op artikel 6.

g. maatschappelijk nuttige activiteiten

Een onderdeel van de definitie is dat het moet gaan om maatschappelijk nuttige activiteiten. Wanneer is een activiteit maatschappelijk nuttig? Dit begrip wordt niet nader omschreven in de wetgeving en er is (tot op heden) nog geen jurisprudentie over. Het kan gaan om activiteiten die nuttig zijn voor de lokale omgeving of voor de gemeente zelf. Maar ook de ontwikkeling van de uitkeringsgerechtigde die de tegenprestatie uitvoert wordt als maatschappelijk nuttig beschouwd. Bijvoorbeeld omdat de tegenprestatie mensen weer actief krijgt. Dit kan op de lange termijn helpen om de kosten voor de gemeenschap te reduceren.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1. Begripsomschrijvingen

In lid 1 wordt bij het beschrijven van de begrippen die in de verordening voorkomen zoveel als mogelijk aangesloten bij de begripsbepalingen uit de Participatiewet, IOAW/IOAZ en de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Daar waar mogelijk wordt naar de betreffende artikelen in de Participatiewet/de IOAZ/IOAZ verwezen.

Artikel 2. Bevoegdheid dagelijks bestuur

Ingevolge artikel 8a van de Participatiewet en artikel 35 van de IOAW/IOAZ stelt de gemeenteraad bij verordening regels vast gericht op het opdragen van de tegenprestatie. In theorie zouden deze regels kunnen inhouden dat er geen tegenprestatie naar vermogen wordt opgelegd. Dit artikel bepaalt nu dat het dagelijks bestuur die tegenprestatie naar vermogen wel oplegt (binnen de randvoorwaarden van de verordening).

Artikel 3. Doelgroep van de tegenprestatie naar vermogen

Dit artikel bepaalt dat het dagelijks bestuur niet aan alle uitkeringsgerechtigden een tegenprestatie naar vermogen oplegt, maar in beginsel alleen aan diegenen die gedurende een langere periode (te weten 24 maanden aaneengesloten) een uitkering ontvangen. Hierdoor wordt de omvang van de doelgroep enigszins beperkt. De eerste jaren zal de focus vooral gericht zijn op re-integratie. Daarnaast geldt dat naarmate men langer een uitkering ontvangt, de rechtvaardiging om iets terug te doen voor de uitkering groter wordt. In uitzonderingsgevallen kan hiervan worden afgeweken (“in beginsel”). Ook kan het dagelijks bestuur meer in zijn algemeenheid besluiten om de “wachtperiode” te verkorten tot bijvoorbeeld 12 maanden. Dit kan het geval zijn als er voldoende of meer (financiële) mogelijkheden zijn om de tegenprestatie naar vermogen aan een grotere groep uitkeringsgerechtigden op te leggen dan nu , bij de huidige stand van zaken, het geval is.

Indien de uitkeringsgerechtigde al vrijwilligerswerk doet, kan dit reden zijn om geen tegenprestatie van hem te verlangen. Dit geldt zeker ook indien de uitkeringsgerechtigde een traject volgt richting werk.

Het dagelijks bestuur kan hieromtrent nadere regels stellen. Maatwerk staat daarbij voorop.

Overigens geeft de wet aan dat bepaalde groepen zijn vrijgesteld van de tegenprestatie.

Vrijgesteld van de tegenprestatie zijn namelijk:

• -

  zij die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn en op grond daarvan volledig zijn vrijgesteld van de arbeids- en re-integratieverplichting (art 9, vijfde lid, van de Participatiewet).

• -

  zij die een dringende reden hebben en die op grond daarvan tijdelijk zijn vrijgesteld van de arbeidsverplichting en de tegenprestatie. Zorgtaken kunnen als dringende reden worden aangemerkt voor zover hiermee geen rekening kan worden gehouden door middel van een voorziening als bedoeld in artikel 7, eerste lid, onder a van de Participatiewet/artikel 34, eerste lid, onderdeel a, van de IOAZ/IOAZ (artikel 9, tweede lid, van de Participatiewet / 37a, eerste lid, van de IOAW/IOAZ).

• -

  op wie artikel 9a van de Participatiewet/artikel 38 IOAW/IOAZ van toepassing is (ontheffing plicht tot arbeidsinschakeling alleenstaande ouders).

Artikel 4. Initiatief bij de uitkeringsgerechtigde

Net zoals het geval is bij de uitvoering van de WMO, de schulddienstverlening en het minimabeleid, is de verhouding tussen overheid en burger (steeds meer) aan het kantelen. Was het eerst zo dat de overheid voor alles zorgde, nu is veel meer de burger aan zet (eigen verantwoordelijkheid).

Vandaar dat in overeenstemming daarmee, in dit artikel geregeld is dat de uitkeringsgerechtigde eerst zelf de verantwoordelijkheid krijgt om zijn tegenprestatie naar vermogen te regelen.

Hiervoor krijgt hij een termijn van 8 weken.

Lukt dit hem niet dan zal het dagelijks bestuur in deze het initiatief moeten over nemen.

Artikel 5. Inhoud van de beschikking

Individualisering is noodzakelijk om het onderscheid te maken met verplichte arbeid.

Het enkel stellen dat de uitkeringsgerechtigde niet beperkt is zodat hij alle soorten werkzaamheden kan verrichten, is dan ook onvoldoende.

Voor de tegenprestatie is de term ‘naar vermogen’ van belang. Is er een tegenprestatie opgelegd die betrokkene kan uitvoeren? Daarbij spelen verschillende zaken een rol, zoals lichamelijke en geestelijke gesteldheid, de mogelijkheid om op de werkplek te komen en de afstemming op de zorgtaken. Deze individuele omstandigheden zullen door de consulent met de uitkeringsgerechtigde besproken moeten zijn.

Er zal dus maatwerk moeten worden geleverd, waarbij op individuele basis wordt aangegeven waarom deze activiteit geschikt is voor deze persoon en hoe deze activiteiten zijn afgestemd op de capaciteiten en mogelijkheden van de uitkeringsgerechtigde.

Artikel 6. Duur en omvang van de tegenprestatie

Uit jurisprudentie blijkt dat 32 uur per week in ieder geval te veel wordt gevonden voor de tegenprestatie. Dat oordeel zou anders kunnen luiden als het gaat om eenmalig 32 uur in één week. Dat is een wezenlijk andere situatie.

Overeenkomstig de bedoelingen van de wetgever is er voor gekozen de omvang en duur van de tegenprestatie in tijd te beperken: het gaat in principe om kortstondige werkzaamheden.

Het dagelijks bestuur kan naar beneden afwijken van omvang en duur als de omstandigheden dat vragen.

Artikel 7. Uitvoering

Dit artikel spreekt voor zich.

Artikel 8. Hardheidsclausule

Dit artikel spreekt voor zich.

Artikel 9. Situaties waarin deze verordening niet voorziet

Het betreft hier een delegatiebepaling aan het dagelijks bestuur in gevallen waarin de verordening

niet voorziet. Het spreekt dat het dagelijks bestuur daarbij de kaders van de wet en deze verordening daarbij in acht neemt

Artikel 10. Inwerkingtreding en citeertitel

Dit artikel spreekt voor zich.