Privacybeleid Sociaal Domein Gemeente Velsen 2014 - 2018

1. Inleiding

Dit privacybeleid sluit aan op een beleidsvisie van het Rijk, genaamd ‘Zorgvuldig en bewust, Gegevensverwerking en Privacy in een gedecentraliseerd sociaal domein’. Een beleidsvisie die weliswaar kan worden onderschreven, maar die in zijn algemeenheid nog onvoldoende richtinggevend is voor de Velsense praktijk.

De decentralisaties die per 1 januari 2015 van kracht gaan maken het voor gemeenten mogelijk om dienstverlening in het sociaal domein aan burgers beter te organiseren. Daarbij gaat het er zowel om te zorgen voor een integrale dienstverlening aan de burger, als ook om een betere aanpak van multiprobleemsituaties met als uitgangspunt Eén gezin, één plan, één regisseur. De decentralisaties en de beoogde integrale werkwijze van gemeente brengt met zich mee dat de gemeente, meer dan voorheen, persoonsgegevens van burgers zullen verwerken.

Dit privacybeleid gaat daarom zoveel mogelijk uit van de Velsense context. Daarvan uitgaande wordt helderheid verschaft over de positie en de rol van de gemeente waar het gaat om de verwerking van persoonsgegevens. Lees vooral: uitwisselen van persoonsgegevens in het kader van de uitvoering van de decentraliseerde taken.

Het privacybeleid is in zijn formulering van uitgangspunten richtinggevend voor alle organisaties, professionals en ambtenaren die bij die uitvoering van gemeentelijke taken in het sociaal domein actief betrokken zijn. Aldus verschaft het een inhoudelijke basis om te komen tot nadere instructies en autorisaties voor professionals, alsmede reglementering van betrok-ken organisaties, waarmee de gewenste sturing in de praktijk (governance) verder kan worden vormgegeven.

Ook wil het privacybeleid zo vertrouwen wekken naar betrokken burgers. Die moeten er van op aan kunnen dat zorgvuldig met hun belangen wordt omgegaan. Zij kunnen zo nodig ook een beroep doen op het privacybeleid als zij vinden dat hier in de praktijk niet naar gehandeld wordt. In die zin is het ook een uitwerking van een servicenorm: het geeft een standaard aan voor de wijze waarop de gemeente omgaat met privacybescherming bij dienstverlening in het sociaal domein.

Als gemeente zijn wij eerst en vooral gehouden wettelijke taken uit te voeren. In dat kader is het noodzakelijk om persoonsgegevens te verwerken. In de drie decentralisatiewetten (Jeugdwet, Wet maatschappelijke ontwikkeling 2015 en Participatiewet) zijn hier de nodige bepalingen aan gewijd. Er zijn echter ook veel andere wetten die van belang zijn bij deze gegevensverwerking. Dit gelet op het feit dat de overheid, maar vooral veel partijen waarmee de overheid samenwerkt/afstemt om de wettelijke taken uit te voeren, vanuit het hulpverleners-perspectief werken. Dat brengt extra rechten en verplichtingen met zich mee, waaraan in diverse wetten bepalingen zijn gewijd. In de bijlage bij dit privacybeleid worden deze wetten c.q. de relevante bepalingen hiervan kort samengevat.

In hoofdstuk 2 worden eerst de ontwikkelingen rondom de decentralisaties in Velsen kort beschreven, omdat de gegevensuitwisseling vooral hierbij veel vragen oproept. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de werking van de wettelijke kaders, redenerend vanuit bepaalde uitgangs-punten. Deze uitgangspunten zijn gedistilleerd uit de gesprekken hierover met de diverse partijen waarmee de gemeente samenwerkt/afstemt in het kader van de uitvoering van de gedecentraliseerde taken. Daarbij is met een schuin oog gekeken naar het visiestuk van het Rijk, waarin soortgelijke uitgangspunten zijn geformuleerd. Apart wordt nog aangegeven aan welke eisen privacy convenanten/overeenkomsten voor het Sociaal Wijkteam en het Centrum voor Jeugd en Gezin IJmond (hierna: CJG IJmond) dienen te voldoen.

2. Ontwikkelingen in het sociaal domein

Op 1 januari 2015 krijgt de gemeente er veel nieuwe taken bij op het gebied van (jeugd)zorg, welzijn, bijstandsverlening en activering. Er is sprake van een transitie (het inregelen van de nieuwe taken) en een transformatie (het opnieuw inrichten van processen en toepassen van nieuwe werkwijzen). Velsen bereidt zich samen met haar partners voor op de vernieuwing. Daarbij staat de Velsenaar centraal, krijgt de Civil Society (het benutten en versterken van de eigen sociale omgeving) een grotere rol, wordt voor alle Velsenaren gestreefd naar de vergroting van zelfredzaamheid en kunnen Velsenaren voor vragen en problemen terecht in hun eigen wijk.

In het kader van de Participatiewet krijgt de gemeente er per 1 januari 2015 nieuwe doel-groepen bij. Nieuwe werkzoekenden die voorheen een beroep konden doen op de Wet Wajong (Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten) of de WSW (Wet sociale werkvoorziening) en die zijn aangewezen op een bijstandsuitkering. Het aantal bijstands-gerechtigden zal dan ook toenemen. Tegelijk krijgt de gemeenten nog meer bevoegdheden overgeheveld. Dit sluit aan bij de voorloper van de Participatiewet, de Wet werk en bijstand, die ook al een decentraal uitgevoerde wet was. Binnen het nieuwe stelsel nemen het Sociaal Wijkteam, CJG IJmond en de GR IJmond Werkt een belangrijke plaats in en zijn het instru-ment om de doelen van de decentralisaties te realiseren.

3. Uitgangspunten voor beleid nader uitgewerkt/toegelicht

Uitvoering van de gedecentraliseerde taken betekent noodzakelijkerwijs dat gegevens dienen te worden uitgewisseld tussen gemeente en diverse instellingen en instanties. Zoals uit de samenvatting in de bijlage over het wettelijk kader is af te leiden, is in de wet en daarop gebaseerde besluiten is soms vrij nauwkeurig, soms meer in algemene termen, beschreven welke gegevens nodig zijn voor de taakuitoefening en welke instanties/instellingen op basis hiervan de bevoegdheid hebben om die te verstrekken.

Bij het uitoefenen van die bevoegdheid dienen echter wel bepaalde principes in acht te worden genomen: behalve doelbinding (die in de meeste gevallen dus rechtstreeks uit de wet voort-vloeit), gaat het daarbij om de principes van subsidiariteit en proportionaliteit. Dit zijn tevens de leidende principes van de Wet bescherming persoonsgegevens. Bovendien gelden er strengere eisen in die gevallen waarbij sprake is van gevoelige gegevens (met name gezond-heidsgegevens, strafrechtelijke gegevens). Daarbij is in veel gevallen de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst leidend.

Vooral met het oog de op uitwisseling van gevoelige gegevens is het gewenst om meer helderheid te scheppen over het beleid dat de gemeente voorstaat voor de uitvoering in de praktijk. Hiervoor zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:

• 1.

  Hulpverleningsperspectief in veel gevallen leidend

• 2.

  Gegevensverwerking op basis van ‘need to know’

• 3.

  Gegevensverwerking op basis van ‘toestemming, tenzij’

• 4.

  Zorg voor betrokkenheid cliënt

Hieronder volgt een nadere uitwerking van en toelichting op deze uitgangspunten.

4.Convenanten/overeenkomsten

Met het oog op de omgang met privacy van alle partijen die samenwerken in/met het Sociaal Wijkteam, het CJG IJmond en GR IJmond Werkt worden convenanten/overeenkomsten afgesloten. Hierin wordt in ieder geval aangegeven:

• a.

  De betrokken organisaties, verantwoordelijken en relevante doelstellingen.

• b.

  De verwerking van bijzondere persoonsgegevens.

• c.

  De wijze waarop betrokken burgers worden geïnformeerd over het gebruik van hun persoonsgegevens.

• d.

  De belangrijkste verwerkingen van persoonsgegevens die binnen de samenwerking plaatsvinden, de melding daarvan bij het College Bescherming Persoonsgegevens en de eenduidige protocollering van de privacyregels die bij de verwerking in acht genomen moeten worden.

• e.

  De wijze waarop bij betrokken burgers toestemming voor gegevensverwerking wordt verkregen.

• f.

  Een beschrijving van de gevallen waarin zonder toestemming van betrokkene gegevens worden verwerkt.

• g.

  Een beschrijving van een procedure in verband met escalatie bij spoed- en/of noodgevallen.

• h.

  De wijze waarop betrokkenen gebruik kunnen maken van hun rechten op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens.

• i.

  De wijze waarop organisaties invulling geven aan informatiebeveiliging en geheimhoudings-verplichting.

5. Bewustwording, communicatie en evaluatie

Naast het inrichten van het privacybeleid en werkprocessen is het van belang dat de personen die daadwerkelijk werken met persoonsgegevens weten wat hun verantwoordelijkheid is en hoe ze hiermee zorgvuldig om moeten gaan. Daarom is het van belang dat de professionals in het veld en binnen de gemeente zich bewust zijn van regels en gedragsnormen rondom privacy. Ook richting de burger is de communicatie over de privacy in het sociaal domein van belang. De burger heeft het recht te weten wat er met zijn of haar gegevens gebeurt.

De professionals in het Sociaal Domein moeten zich bewust zijn van het belang van privacy en hoe zij persoonsgegevens op een zorgvuldige manier dienen te verwerken, zoals is omschreven in het privacybeleid en bijbehorende privacyregelingen. Er worden trainingen georganiseerd over hoe zij met privacyvraagstukken om moeten gaan in hun functie en/of rol.

Actieve informatie richting burger

De burger zal actief geïnformeerd worden over het privacybeleid via website en andere kanalen. Het gaat hierbij niet alleen om informatie over de manier waarop de gemeente met persoonsgegevens omgaat maar ook om informatie over de rechten van burgers, zoals inzage- en correctierecht van gegevens, de mogelijkheid verzet aan te tekenen tegen verwer-king en het vernietigingsrecht als wel informatie over de bezwaar- en klachtenpocedure.

Evaluatie

Privacy in het sociaal domein is, onder invloed van de decentralisaties, volop in beweging.

De gemeente ontwikkelt nieuwe werkwijzen en zoekt, samen met de ketenpartners, naar manieren om een zorgvuldige omgang met gegevens en privacy van burgers te borgen in die nieuwe werkwijzen. Er is veel dynamiek. Er zal zich een praktijk ontwikkelen waarin de juiste balans wordt gevonden tussen ruimte voor de professionals om noodzakelijke informatie te delen met het oog op een optimale ondersteuning van de betrokken burgers en de borging van de privacy. Het privacybeleid is geen statisch document en zal in 2016 geëvalueerd moeten worden, waarbij veranderde inzichten, wettelijke wijzigingen en best practices meegenomen worden.

Bijlage: Wettelijke kaders

1. Jeugdwet

Grondslag: taken waarvoor verwerking van persoonsgegevens is toegestaan

Voor de volgende taken is in de Jeugdwet een grondslag opgenomen voor verwerking van persoonsgegevens:

• -

  De toeleidingstaak

• -

  Jeugdhulpplicht

• -

  Het doen van een verzoek tot onderzoek aan de raad voor de kinderbescherming

• -

  Het (laten) uitvoeren van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering

• -

  De financiering van jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering

Toestemming voor jeugdhulpverlening en dossiervoering

Jeugdhulp wordt, met inachtneming van een in de wet vastgelegde informatieplicht, verleend met toestemming van betrokkene, tenzij het hulp betreft in het gedwongen kader (met name hulp in het kader van kinderbeschermingsmaatregelen of jeugdreclassering die door de rechter zijn opgelegd).

Er zijn twee uitzonderingen hierop:

• 1.

  Voor kinderen met een leeftijd tussen twaalf en zestien jaar: toestemming van ouders met gezag of voogd is dan ook vereist, tenzij betrokkene bij weigering van de toestemming de hulp weloverwogen blijft wensen of indien die hulp kennelijk nodig is om ernstig nadeel voor betrok-kene te voorkomen;

• 2.

  Voor personen van zestien jaar en ouder die niet in staat kunnen worden geacht tot een redelijke waardering van hun belangen ter zake: dan dienen de jeugdhulpverlener en de curator of mentor uit te gaan van een weigering als dit blijkt uit de kennelijk opvatting van betrokkene op basis van eerdere uitingen toen betrokkene nog wel in staat was tot een redelijke waardering van belangen. De jeugdhulpverlener kan hiervan echter afwijken als hij daartoe gegronde redenen aanwezig acht.

Plicht van jeugdhulpverlener om voor de hulp aan betrokkene een dossier in te richten en bij te houden. Hieraan dient hij desgevraagd een door betrokkene afgegeven verklaring toe te voegen. Er geldt een bewaartermijn van ten minste 15 jaar. Verder dient dossier (of delen daarvan) op verzoek van betrokkene binnen drie maanden vernietigd te worden, tenzij aan-nemelijk is dat bewaring van aanmerkelijk belang is voor een ander of een wettelijke regeling zich hiertegen verzet.

De jeugdhulpverlener dient ervoor zorg te dragen dat hij geen informatie over betrokkene

(of inzage in of afschrift van het dossier) aan anderen dan de patiënt verstrekt dan met zijn toestemming; onder deze anderen zijn niet begrepen:

1 rechtstreeks bij de hulpverlening betrokkenen en degene die de jeugdhulpverlener vervangen, voor zover dit noodzakelijk is voor de taakuitoefening;

2 de curator of mentor van betrokkene;

Verstrekking geschiedt slechts voor zover daardoor de persoonlijke levenssfeer van de ander niet wordt geschaad.

De verstrekking kan ook opgelegd zijn bij of krachtens de wet, in welk geval er geen beper-kingen gelden. Verder kan de jeugdhulpverlener altijd besluiten niet te verstrekken in de geval-len dat hij dit in strijd acht met goed hulpverlenerschap.

Alle hiervoor genoemde verplichtingen gelden jegens ouders die het gezag over betrokken uitoefenen of diens voogd indien betrokkene nog geen twaalf jaar oud is. Datzelfde geldt in de gevallen dat betrokkene ouder is dan twaalf jaar maar niet in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake, tenzij betrokkene meerderjarig is en er een mentor of curator is benoemd jegens wie de verplichtingen gelden. Is er geen mentor of curator, dan is de volgorde: schriftelijk gemachtigde, echtgenoot/geregistreerde partner/

levensgezel (tenzij deze dat niet wenst), ouder, kind, broer of zus (tenzij deze dat niet wenst).

De verplichtingen zijn echter niet van toepassing als deze niet verenigbaar zijn met zorg van een goed hulpverlener. Ook geldt dat de vertegenwoordiger zijn taak goed dient te vervullen en betrokkene zoveel mogelijk hierbij betrekt. Mocht die zich verzetten, dan kan een verrich-ting van ingrijpende aard waarvoor geen toestemming is verleend slechts worden uitgevoerd indien zij kennelijk nodig is om ernstig nadeel voor betrokkene te voorkomen.

Gebruik burgerservicenummer

De gecertificeerde instelling, de jeugdhulpaanbieder, de raad voor de kinderbescherming en het college (lees: de gemeente) dienen bij hun taakuitoefening gebruik te maken van het burgerservicenummer van betrokkene, uitgezonderd uitwisseling van gegevens in het kader van de jeugdreclassering ten behoeve van het strafrecht en uitgezonderd situaties waar af-wijking van deze regel noodzakelijk is in verband met spoedeisende gevallen. Om als gemeente conform de wettelijke eisen te zorgen voor de uitvoering van reclassering en jeugd-hulp in dat kader, is geregeld dat de Minister van Justitie en Veiligheid aan een door het college aangewezen ambtenaar of aan een door het college aangewezen en onder zijn verantwoordelijkheid werkzame functionaris het burgerservicenummer kan verstrekken van een jeugdige ten aanzien ten aanzien van wie dat bepaald is in een strafrechtelijke beslissing.

2. Wet maatschappelijke ondersteuning 2015

Bevoegdheid toezichthouders

Toezichthoudende ambtenaren mogen voor zover dat noodzakelijk is in het kader van hun taak inzage in dossiers vragen, met dien verstande dat zij gebonden zijn aan dezelfde geheimhoudingsplicht als die op de aanbieder van toepassing is. Uitzonderingen: bij wilsonbekwaamheid van betrokkene of indien noodzakelijk ter bescherming van cliënten.

Grondslag: taken waarvoor verwerking van persoonsgegevens is toegestaan

Om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor een Wmo-voorziening, een pgb of om het verhaalsrecht uit te oefenen, mogen de uit onderzoek verkregen persoonsgegevens, waaronder gezondheidsgegevens, worden verwerkt.

Persoonsgegevens van de mantelzorger van cliënt mogen worden verwerkt voor zover deze noodzakelijk zijn om te bepalen welke hulp deze aan de cliënt kan bieden en voor zover deze zijn verkregen van de cliënt of de mantelzorger en deze noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de wet. Een soortgelijke bepaling is opgenomen met betrekking tot persoonsgegevens van andere personen in het sociaal netwerk van de cliënt.

Indien uit een melding een redelijk vermoeden van huiselijk geweld kan worden afgeleid, mag Veilig Thuis (AMHK) in het kader van haar taakuitvoering persoonsgegevens registreren van personen die bij het huiselijk geweld betrokken zijn. Gemeente mag bepaalde persoons-gegevens verstrekken aan aanbieders van Wmo-voorzieningen, het CAK, de instantie die de eigen bijdrage int, de Sociale Verzekeringsbank en toezichthoudende ambtenaren.

Toestemmingsvereiste bij afstemming van hulp in kader van uitvoering van andere wetten en bij opvragen persoonsgegevens bij zorgverzekeraar

Ondubbelzinnige toestemming van betrokkene is vereist voor verwerking van persoons-gegevens van betrokkene zelf dan wel van personen in zijn directe omgeving, met het oog op een goede afstemming van de hulp in het kader van aan de gemeente opgedragen taken in andere wetten (Jeugdwet, Participatiewet, Wet gemeentelijke schuldhulpverlening), ervan uitgaande dat dit noodzakelijk is voor uitvoering van wet. Dat geldt ook voor persoons-gegevens van betrokkene die worden opgevraagd bij een zorgverzekeraar.

Uitzondering op toestemmingsvereiste bij verstrekken gegevens aan Veilig Thuis / AMHK

Derden die beroepshalve beschikken over inlichtingen die kindermishandeling kunnen beëindigen of nodig zijn om een redelijk vermoeden van kindermishandeling te onderzoeken, kunnen deze gevraagd en ongevraagd aan Veilig Thuis (Advies- en Meldpunt Kindermis-handelling / AMHK) verstrekken zonder toestemming van degene die het betreft, indien nodig met doorbreking van de plicht tot geheimhouding op grond van de wet hun ambt of beroep.

Identificatieplicht

Cliënt is verplicht om zich te identificeren bij de aanbieder van een maatwerkvoorziening.

Gebruik burgerservicenummer

Gemeente, Veilig Thuis (AMHK), aanbieders, toezichthouders en andere uitvoerende instanties zijn verplicht bij verstrekkingen gebruik te maken van het burgerservicenummer van betrokkene.

Informatieplicht bij meldingen Veilig Thuis (AMHK)

Bij meldingen bij Veilig Thuis (AMHK) door een ander dan betrokkene, wordt betrokkene zo spoedig mogelijk, maar in ieder geval binnen vier weken, hiervan op de hoogte gesteld. Uitstel is alleen mogelijk als dit noodzakelijk is om een situatie van huiselijk geweld te beëindigen of een redelijke vermoeden daarvan te onderzoeken.

Uitoefening privacyrechten bij Veilig Thuis (AMHK)

Geclausuleerd recht op inzage, afschrift en vernietiging van persoonsgegevens op verzoek van betrokkene.

Gebruik persoonsgegevens voor onderzoek

Het recht om zonder voorafgaande toestemming van betrokkene persoonsgegevens te verstrekken ten behoeve van statistiek of wetenschappelijk onderzoek. Hierbij gelden strenge voorwaarden als uitwerking van de principes van subsidiariteit en proportionaliteit. Ook geldt de restrictie dat betrokkene niet uitdrukkelijk bezwaar heeft gemaakt.

3. Participatiewet

De Wet werk en bijstand gaat per 1 januari 2015 over in de Participatiewet. Vanaf dat moment is deze wet toegankelijk voor een bredere doelgroep, die voorheen een beroep deed op de Wet Wajong (Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten) of de Wsw (Wet sociale werkvoorziening).

Gegevensverwerking en Suwinet (Inkijk)

Gegevensverwerking in de Participatiewet is geregeld conform een gesloten verstrekkings-regime om zo de privacy van burgers binnen de sociale zekerheid zo goed mogelijk te waarborgen. Dat regime houdt in dat Werk en Inkomen gegevens uitsluitend worden gebruikt als daar een wettelijke grondslag voor is of als de burger daar toestemming voor heeft gege-ven. Bij het uitvoeren van de Participatiewet maakt Werk en Inkomen gebruik van de landelijk beschikbare applicatie Suwinet-Inkijk. Suwinet-Inkijk mag niet voor andere doeleinden dan voor de uitvoering van de Participatiewet gebruikt worden. Via deze Inkijk mogen gegevens in het kader van de Wet structuur en uitvoeringorganisatie werk en inkomen (Wet SUWI) en de Wbp tussen organisaties binnen het SUWI-stelsel worden uitgewisseld. Maar gegevens van werkzoekenden mogen in beginsel alleen aan organisaties buiten SUWI worden verstrekt als daar een uitdrukkelijke wettelijke grondslag of verplichting voor bestaat of als de cliënt daar toestemming voor heeft gegeven.

Grondslag voor verwerking gegevens werkzoekende, inlichtingenplicht

De uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van werk en inkomen brengt mee dat er veel privacygevoelige gegevens worden verwerkt. Zo wordt aan werkzoekenden in verband met hun arbeidsinschakeling gevraagd naar hun tijdsbesteding en dagritme, maar ook naar het gebruik van alcohol en verdovende middelen. Verder worden vragen gesteld over medische aangelegenheden, zoals over het gebruik van geneesmiddelen, over lichamelijke beperkingen en over de aanwezigheid van sociale of psychische problemen.

Een werkzoekende heeft de verplichting om mee te werken en de gevraagde gegevens te verstrekken. Een werkzoekende heeft echter ook recht op privacy. De gemeente moet daarom altijd aan de cliënt duidelijk kunnen maken waarom het noodzakelijk is dat hij bepaalde gege-vens aan de gemeente verstrekt. Een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer mag alleen plaatsvinden als daar een wet aan ten grondslag ligt en de inbreuk noodzakelijk is in het kader van de uitvoering van die wet.

Grondslag voor verwerking gegevens van verwanten/huisgenoten

Bijzondere aandacht dient te worden besteed aan gegevens van verwanten van de werkzoek-ende. De gemeente heeft soms gegevens nodig van kinderen of inwonende ouders van de werkzoekende. Het gaat dan bijvoorbeeld om inkomensgegevens van meerderjarige kinderen in verband met de afdracht van kostgeld en de berekening van het gezinsinkomen of om inkomensgegevens van de ex-partner in verband met de afdracht van alimentatie. Het verstrekken van deze gegevens wordt door de betrokkenen doorgaans ervaren als een grote inbreuk op hun privacy. Daarom dient het vragen van gegevens van derden tot een minimum beperkt te blijven. Gegevens van verwanten kunnen nodig zijn om bijvoorbeeld het gezins-inkomen te bepalen of om vast te stellen of de aanvrager wel recht heeft op een uitkering.

Ook hierbij geldt dat als de gemeente deze gegevens vraagt van verwanten/huisgenoten, voor deze mensen de noodzaak tot verstrekking van hun gegevens, in relatie tot de uitkering van de werkzoekende, duidelijk dient te zijn.

Inlichtingenverplichting instanties

In de Participatiewet zijn de instanties vermeld die verplicht zijn om kosteloos opgaven en inlichtingen aan de gemeente te verstrekken die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de wet. Voor de niet vermelde instanties geldt dat zij zelf dienen af te wegen of verstrekking van de gegevens aan de gemeente verenigbaar is met het doel waarvoor zij de gegevens ver-kregen hebben en gebruiken.

In een aantal gevallen is het instanties (of personen) verboden om inlichtingen aan de gemeente te verstrekken. Het gaat dan om personen die uit hoofde van hun beroep of functie een geheimhoudingsplicht hebben, waaronder met name medici en paramedici op grond van de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WBPO), de Wet Beroepsbeoefenaren individuele gezondheidszorg (BIG) of hun beroepscode. Denk bijvoorbeeld aan huisartsen, keuringsartsen en psychologen.

Gegevensverstrekking aan de gemeente door personen of instanties met een geheimhoudingsplicht kan alleen na (vrijwillig gegeven) schriftelijke toestemming van de werkzoekende (machtiging). Verder is in de Participatiewet vastgelegd dat bij verstrekkingen door het college, het Inlichtingenbureau en de in de wet genoemde instanties geldt dat zij, indien daartoe bevoegd, gebruik dienen te maken van het burgerservicenummer.

Geheimhoudingsplicht, wettelijke grondslag of toestemming voor verstrekking

Voor een ieder die betrokken is bij de uitvoering van de Participatiewet geldt een geheim-houdingsplicht: wat hem wordt medegedeeld mag niet verder worden bekend gemaakt dan voor de uitvoering van de wet noodzakelijk is dan wel op grond van de wet is voorgeschreven of toestaan. Verstrekking aan niet bij wet of regeling benoemde instanties is alleen met schriftelijke toestemming van de werkzoekende mogelijk. Wel kunnen desgevraagd gegevens aan derden worden verstrekt ten behoeve van wetenschappelijke onderzoek of statistiek voor zover de persoonlijke levenssfeer van de betrokkenen daardoor niet onevenredig wordt geschaad. Indien er een wettelijke grondslag is voor verstrekking aan de gemeente, dient de verstrekker na te gaan of degene aan wie hij de gegevens verstrekt redelijkerwijs bevoegd is te achten om die gegevens te verkrijgen.

Geen algemene machtiging en geen dwang

Algemeen geformuleerde machtigingen waarmee de werkzoekende toestemming geeft aan derden om inlichtingen te verschaffen aan de gemeente zijn niet toegestaan. In een mach-tiging moet staan bij wie de gegevens opgevraagd worden en om welke gegevens het gaat. De machtiging kan slechts betrekking hebben op een specifiek geval en mag dus niet algemeen geformuleerd worden. Een machtiging dient vrijwillig door een werkzoekende getekend te worden. Een machtiging mag niet gekoppeld zijn aan een formulier dat de werkzoekende verplicht is in te vullen. Dit wekt namelijk de indruk dat de werkzoekende ook verplicht is om de machtiging te tekenen.

Bestandsvergelijking

Er zijn verschillende vormen van bestandsvergelijking, de wettelijk verplichte en de niet wette-lijk verplichte (themacontroles). Bij wet is geregeld dat het Inlichtingenbureau (IB) de bestanden van een aantal organisaties binnen de keten van Werk en Inkomen met elkaar vergelijkt. Is er ergens sprake van overlap, dan stuurt het IB een samenloopsignaal naar

de organisatie die hier belang bij heeft. Deze organisatie zoekt het signaal uit en onderneemt indien nodig actie in de richting van de werkzoekende.

Bij bestandsvergelijkingen in het kader van themacontroles zijn er twee varianten:

geanonimiseerde bestandsvergelijking en de vergelijking waaruit tot het individu herleidbare gegevens voortkomen. Geanonimiseerde bestandsvergelijkingen kunnen statistisch materiaal opleveren over bepaalde risicofactoren. Deze gegevens kunnen gebruikt worden voor het opstellen van een risicoprofiel. Over geanonimiseerde bestandsvergelijkingen hoeft de werk-zoekende niet te worden geïnformeerd. Voorwaarde hiervoor is wel dat de gegevens op geen enkele manier te herleiden zijn (of zullen worden) tot individuele personen.

De Participatiewet staat het vergelijken van bestanden met de daar genoemde organisaties toe mits voldaan is aan een aantal criteria. Zo moet de bestandsvergelijking ten eerste noodzakelijk zijn voor een goede uitvoering van de Participatiewet. Verder moet bestands-vergelijking niet een te zwaar middel zijn in verhouding tot het doel dat men wil bereiken (het proportionaliteitsbeginsel). Ook moet het doel niet op een andere wijze, die minder belastend is voor de persoonlijke levenssfeer, kunnen worden bereikt. Dit is een uitwerking van het zogenoemde subsidiariteitsbeginsel.

Het ontvangen van tips

Nadat een tip is binnengekomen beoordeelt de gemeente of deze verwerkt mag worden. Alleen rechtmatig verkregen tips mogen verwerkt worden. Een ander aandachtspunt is de plicht van de gemeente de werkzoekende op de hoogte te stellen van het feit dat zij informatie over hem verkregen heeft. Op grond van de Wbp is het mogelijk om de informatieplicht op te schorten in het belang van het onderzoek. De werkzoekende moet na afloop van het onder-zoek alsnog geïnformeerd worden over de met de tip verkregen gegevens en de wijze waarop het onderzoek heeft plaatsgevonden. Deze verplichting geldt ongeacht het resultaat van het onderzoek. De werkzoekende wordt dus ook geïnformeerd over een onderzoek dat geen fraude aan het licht heeft gebracht.

4.Boek 1 Burgerlijk Wetboek

Hierin zijn diverse bepalingen opgenomen met betrekking tot het door de rechter opleggen en het door gecertificeerde instellingen uitvoeren van kinderbeschermingsmaatregelen.

Verschaffen inlichtingen aan Raad voor de Kinderbescherming

Degene die op grond van de wet, ambt of beroep tot geheimhouding verplicht is, kan zonder toestemming van degene die het betreft, aan de raad voor de kinderbescherming inlichtingen verschaffen, indien dit noodzakelijk is voor de uitoefening van de taken van de raad.

5.Algemene wet bestuursrecht

Ambtsgeheim

Hierin is een bepaling opgenomen die geheimhouding oplegt aan een ieder die betrokken is bij de uitvoering van de taak van een bestuursorgaan ten aanzien van ‘gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden’. Dat geldt ook voor de instellin-gen en de daarvoor werkzame personen die door een bestuursorgaan worden ingeschakeld of de die een bij of krachtens de wet toegekende taak uitoefenen. Naar dit ambtsgeheim wordt vervolgens ook weer in andere wetten verwezen, zoals de Wet bescherming persoons-gegevens en het Wetboek van strafvordering.

6.Wet publieke gezondheid

Meldingsplicht infectieziekten, dossierplicht jeugdgezondheidszorg

Hierin is een meldingsplicht geregeld voor bepaalde besmettelijke ziekten (artsen mogen de hierop betrekking hebbende persoonsgegevens zonder toestemming van betrokkene verstrekken), alsmede de plicht om voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg een digitaal bestand bij te houden.

7.Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG)

Titelbescherming, tuchtrechtspraak, medisch beroepsgeheim

Deze wet gaat over de kwaliteit van de beroepsuitoefening, met onder meer bepalingen over titelbescherming en tuchtrechtspraak. Tevens is in deze wet de plicht opgenomen om ‘geheim-houding in acht te nemen ten opzichte van al datgene wat hem bij het uitoefenen van zijn beroep op het gebied van de individuele gezondheidszorg als geheim is toevertrouwd, of wat daarbij als geheim ter kennis van hem is gekomen of wat daarbij ter kennis is gekomen en waarvan hij het vertrouwelijke karakter had moeten begrijpen’.

8.Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp)

Doelbinding, informatieplicht, privacyrechten

Geeft, ter uitvoering van art. 10 van de Grondwet, aanvullende regels voor gebruik van persoonsgegevens teneinde het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer te waarborgen. Doelbinding, transparantie (uitgewerkt in informatieplicht en privacyrechten), proportionaliteit en subsidiariteit zijn hierbij kernbegrippen.

9.Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wbpo)

Geheimhoudingspicht, dossierplicht, positie wilsonbekwamen

Van toepassing op handelingen met betrekking tot de geneeskunst. Geeft bepalingen met betrekking tot geheimhoudingsplicht, dossierplicht, positie meerderjarige wilsonbekwame patiënten en minderjarigen. Wat betreft verwerking van persoonsgegevens zijn er kleine verschillen tussen Wbpo en de Wbp, waarbij de Wbpo, als lex specialis, voorgaat voor zover toepassing van beide wetten strijdigheid zou opleveren. De Wbpo geeft de patiënt het recht om een aanvulling in het dossier op te nemen (in Wbp is alleen het recht opgenomen om onjuiste gegevens te corrigeren), kent een ongeclausuleerd vernietigingsrecht (in Wbp is verwijderingsrecht wel aan voorwaarden gebonden) en kent een bewaartermijn van 15 jaar (Wbp kent geen vaste bewaartermijn).

10.Wet politiegegevens

Incidentele en structurele verstrekkingen door politie

De Wet politiegegevens kent een gesloten verstrekkingensysteem. Dat wil zeggen dat limitatief is benoemd aan wie de politie in het kader van de taakuitoefening gegevens mag verstrekken (dit is uitgewerkt in het Besluit politiegegevens). Op degenen die deze gegevens vervolgens ontvangen, rust een eveneens in deze wet geregelde geheimhoudingsplicht die een verbijzondering is ten opzichte van de algemene geheimhoudingsplicht in de Awb en de Wbp. Uitzondering op deze geheimhoudingsplicht is er als de wet dat voorschrijft of de gege-vens noodzakelijk zijn om een taak uit te voeren. Bijvoorbeeld kan in het kader van de Jeugdwet de gemeente gegevens van de politie ontvangen over gedragingen van een jeug-dige en deze delen met de Raad voor de Kinderbescherming en gecertificeerde instellingen met het oog op de voorbereiding van kinderbeschermingsmaatregelen of jeugdreclassering.

Is de verstrekking niet expliciet benoemd, dan kunnen in bijzondere gevallen, voor zover dit noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend algemeen belang en in overeenstemming met het bevoegd gezag, politiegegevens incidenteel worden verstrekt aan personen of instan-ties voor de volgende doeleinden:

• a.

  het voorkomen en opsporen van strafbare feiten;

• b.

  het handhaven van de openbare orde;

• c.

  het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven;

• d.

  het uitoefenen van toezicht op het naleven van regelgeving.

Dat kan ook structureel zijn indien dit is ten behoeve van een samenwerkingsverband van politie met personen en instanties. In dat geval worden extra eisen gesteld aan de vastlegging van de daarop betrekking hebbende beslissing. Bij incidentele verstrekkingen moet men denken aan crisisachtige situaties. Bij structurele meldingen gaat het altijd om via een conve-nant/overeenkomst vastgelegde verstrekkingen, zoals bijvoorbeeld bij de aanpak van veel-plegers in het kader van het Veiligheidshuis of de aanpak van jeugdoverlast in het kader van een wijkgerichte, sluitende aanpak.

11. Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens

Verstrekkingen strafvorderlijke gegevens door OM

Deze wet stelt regels met betrekking tot de verwerking van justitiële gegevens in persoons-dossiers en de verklaring omtrent het gedrag. Regelt onder andere dat het College van Procureurs-Generaal (namens het Openbaar Ministerie) strafvorderlijke gegevens kan verstrekken aan personen of instanties (waaronder met name de Burgemeester) voor de volgende doeleinden:

• a.

  het voorkomen en opsporen van strafbare feiten,

• b.

  het handhaven van de orde en veiligheid,

• c.

  het uitoefenen van toezicht op het naleven van regelgeving,

• d.

  het nemen van een bestuursrechtelijke beslissing,

• e.

  het beoordelen van de noodzaak tot het treffen van een rechtspositionele of tuchtrechtelijke maatregel,

• f.

  het verlenen van hulp aan slachtoffers en anderen die bij een strafbaar feit betrokken zijn, of

• g.

  het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling door een persoon of instantie die met een publieke taak is belast.

Die verstrekking moet noodzakelijk zijn met het oog op een zwaarwegend belang of de vast-stelling, de uitoefening of de verdediging van een recht in rechte. Bovendien moet redelijker-wijs worden voorkomen dat de gegevens herleidbaar zijn tot een andere dan betrokkene. Veel verstrekkingen aan de burgemeester met het oog op orde en veiligheid vallen hieronder, bijvoorbeeld ook in verband met diens taakuitoefening in het kader van de Wet tijdelijk huis-verbod.

12. Wetboek van strafvordering

Verschoningsrecht

De wet biedt getuigen in een rechtszaak die gebonden zijn aan een geheimhoudingsplicht op grond van een ambts- of beroepsgeheim de mogelijkheid om zich te verschonen, te weigeren een antwoord te geven. Ook kan het zijn dat om die reden de in de wet geregelde aangifte-plicht niet geldt. Het is aan de rechter om te bepalen of en in welke mate het verschonings-recht van toepassing is, wat neer komt op een belangenafweging.

13.Wet basisregistratie personen (Wet BRP)

Verstrekkingen aan andere overheidsorganen en derden

Deze wet vormt het algemeen kader voor de uitvoering van de zogenaamde ‘basisregistratie personen’ door de overheid (BRP was voorheen GBA: gemeentelijke basisadministratie).

Geregeld is onder meer in welke gevallen gemeenten gegevens uit deze registratie mag verstrekken aan andere overheidsorganen of derden. In het kader van deze wet kan onder bepaalde voorwaarden toegang worden verleend tot (delen) van de basisregistratie.

14. Wet algemene bepalingen burgerservicenummer / Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg

Gebruik burgerservicenummer

Deze wetten verplichten de overheid en zorgaanbieders om bij hun taakuitoefening gebruik te maken van burgerservicenummers. Ook is hierin een legitimatieplicht geregeld. Dat moet zorgen voor minder fouten bij gegevensuitwisseling, voorkomen van persoonswisseling, eenvoudiger declareren en betere bescherming tegen identiteitsfraude.