Stimuleringsregeling afkoppelen verharde oppervlakken Aa en Maas 2008

1 Algemene bepalingen

2 De bijdrageverlening

3 Uitbetaling van de bijdrage

4 Overgangs- en slotbepalingen

1.Inleiding

Het afvalwater dat naar rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) wordt afgevoerd bestaat uit de droog weer afvoer (DWA) - die gevormd wordt door het afvalwater afkomstig van woningen en bedrijven - en het af te voeren regenwater. Beide samen worden RWA genoemd.

Reeds in de jaren ’80 ontstond het besef dat de RWA veel problemen veroorzaakt bij de inzameling, het transport en de zuivering van afvalwater. Met name wanneer in korte tijd veel hemelwater moet worden afgevoerd (bij hevige buien) kunnen rioleringsstelsels het aanbod van water niet aan waardoor overstorten in werking treden en verontreiniging van oppervlaktewater en waterbodem ontstaat. Verder worden de transportkosten van afvalwater voor een groot deel bepaald door de het af te voeren regenwater, omdat deze bij buien vele malen groter kan zijn dan de DWA. Het aangevoerde regenwater leidt ook tot een stijging van de zuiveringskosten omdat het feitelijk schone hemelwater het zuiveringsproces wel moet doorlopen. Daarnaast daalt het zuiveringsrendement van onze RWZI’s door het grote aanbod van schoon hemelwater. Door deze oorzaken moet de capaciteit van de riolering en zuiveringstechnische werken op de RWA worden gedimensioneerd.

In de loop der jaren zijn verschillende oplossingen bedacht die betrekking hadden op het scheiden van de regenwater- en DWA-stromen. Tot het begin van de jaren ’80 werd gekozen voor de aanleg van gescheiden rioleringsstelsels waarbij afvalwater en hemelwater apart worden ingezameld en afgevoerd. De DWA wordt hierbij naar de RWZI getransporteerd terwijl het regenwater rechtstreeks op oppervlaktewater loost. De kosten van aanleg van gescheiden stelsels zijn echter hoog en bovendien leidt het afstromende hemelwater tot verontreiniging van het oppervlaktewater als gevolg van foutieve aansluitingen en het feit dat al het ingezamelde regenwater inclusief de zogenaamde ‘first flush’ - de vuilvracht van intensief bereden straatoppervlakken die bij de eerste minuten van een fikse bui met het hemelwater wordt meegespoeld - ook in het oppervlaktewater terecht komt.

Met de aanleg van verbeterd gescheiden stelsels werd het risico van verontreiniging van het oppervlaktewater sterk verminderd. Hierbij wordt het hemelwater dat in het regenwaterriool wordt ingezameld via een pomp met een capaciteit variërend van 0.2 tot 0.4 mm/uur overgepompt naar het DWA- of afvalwaterriool en tegelijkertijd met het ‘reguliere’ DWA afgevoerd naar de RWZI. Hiermee wordt in elk geval de ‘first flush’ naar de RWZI getransporteerd. Het niet door het regenwatergemaal te verpompen hemelwater komt via regenwateruitlaten alsnog in het oppervlaktewater terecht. In de praktijk blijkt bij dit stelsel echter een groot deel (circa 70% of meer op jaarbasis) van het hemelwater alsnog op de RWZI terecht te komen omdat van alle buien - met name de veelal voorkomende kleinere buien -  uiteindelijk nog een aanzienlijk deel verpompt wordt.

Als meest duurzaam wordt gezien het afkoppelen van de niet-verontreinigde oppervlakken en het verantwoord aanpassen van het pompregime bij verbeterd gescheiden stelsels, zodanig dat een ‘first flush’ met verontreinigingen wordt afgevoerd, en niet onnodig veel schoon regenwater.

In oudere wijken liggen echter nog voornamelijk traditionele gemengde stelsels die veelal nog een technische restlevensduur (en afschrijvingstermijn) van tientallen jaren hebben. Het zijn met name de overstorten uit deze stelsels die tot verontreiniging van het oppervlaktewater leiden.

Om deze problematiek te verminderen heeft waterschap Aa en Maas besloten het afkoppelen van verhard oppervlak bij gemengde rioleringsstelsels te stimuleren. Hiermee wordt bereikt dat:

• •

  overstortfrequentie en -volume afnemen (bij gelijkblijvende pompcapaciteit) zodat een betere oppervlaktewaterkwaliteit ontstaat;

• •

  minder water naar de RWZI getransporteerd hoeft te worden zodat de transportkosten verminderen;

  de ‘dun water problematiek’ wordt verminderd zodat de kosten van zuivering lager worden en het zuiveringsrendement stijgt;

• •

  het afgekoppelde hemelwater in het gebied kan worden vastgehouden zodat een bijdrage wordt geleverd aan de lokale verdrogingsbestrijding.

De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een stimuleringsbijdrage staan vermeld in de stimuleringsregeling afkoppelen van verhard oppervlak. Het proces dat leidt tot een stimuleringsbijdrage is hierbij grafisch weergegeven.

(zie bijlage figuur.pdf)

2.Gemaakte afwegingen

De stimuleringsregeling is ontwikkeld in een werkgroep die de volgende - voor de totstandkoming van de regeling - elementaire afwegingen heeft gemaakt:

• •

  De regeling alleen van toepassing laten zijn bij bestaande situaties met een gemengd stelsel of  overal van toepassing (§2.1);

• •

  De regeling wel of niet openstellen voor particulieren (§2.2);

• •

  Hoe wordt bereikt dat het afgekoppelde regenwater daadwerkelijk ‘niet verontreinigd’ is (§2.3)?

§ 2.1 Alleen van toepassing bij bestaande situaties

Het waterschap heeft belang bij afkoppelingsprojecten. Het in geval van nieuwbouw niet aansluiten van verharde oppervlakken op de riolering is conform de huidige milieukundige inzichten (de ‘watertoets’). In de vigerende waterbeheersplannen wordt gestreefd naar afkoppelen (eigenlijk: niet aankoppelen) bij nieuwbouw en 2% (De Aa) c.q. 5% (De Maaskant) afkoppelen bij bestaande bebouwing in 2004. Aa en Maas gaat er vanuit – mede gezien de watertoets - dat gemeenten in nieuwe situaties ook zonder stimuleringsbijdrage zullen afkoppelen of ‘niet aansluiten’. Een stimuleringsbijdrage wordt verleend bij projecten in bestaande situaties met een gemengd rioleringsstelsel, om gemeenten daarmee te stimuleren tot afkoppeling over te gaan.

§ 2.2 Niet opengesteld voor particulieren en bedrijven

In aanmerking voor een bijdrage komen uitsluitend gemeenten. Overwogen is de regeling ook voor particulieren en bedrijven open te stellen. Deze vallen immers in directe zin buiten de boot terwijl zij best over afkoppelplannen beschikken en zelfs degenen kunnen zijn die daadwerkelijk tot afkoppeling overgaan. Het openstellen voor particulieren doet tevens recht aan het principe dat wie inspanning levert, wordt beloond.

Besloten is echter de regeling alleen voor gemeenten open te stellen. Enerzijds omdat maximaal 50% van de kosten vergoed wordt en afkoppelen relatief kostbaar (zo’n € 15 à € 20/m2) is: van een particulier of bedrijf kan niet verwacht worden dat zij - in tegenstelling tot overheden - een doel tot ‘verbetering van het algemeen belang’ hebben. Anderzijds dient een stimuleringsregeling voor bedrijven aangemeld te worden ingevolge Europese richtlijnen en bepalingen. Particulieren en bedrijven kunnen eventueel wel via de gemeente in aanmerking komen voor een stimuleringsbijdrage. Dat de gemeente in deze gevallen wel bij de afweging wordt betrokken, is raadzaam omdat de gemeente rioolbeheerder is. Hierbij wordt in overleg tussen particulier of bedrijf, de gemeente en het waterschap naar een oplossing gezocht. In de praktijk zal de gemeente het plan in veel gevallen overnemen en kan zij een aanvraag indienen.

§ 2.3 Beperking van de kans op verontreiniging

Uit ervaring is gebleken dat lozingen van hemelwater op oppervlaktewater en in de bodem soms ongewenst kunnen zijn, omdat hierdoor verontreiniging van bodem en/of oppervlaktewater kan ontstaan als gevolg van foutieve aansluitingen en straatvuil dat met het hemelwater wordt meegevoerd.

Een integrale benadering voor het verantwoord afkoppelen van regenwater van de riolering naar bodem en/of oppervlaktewater is gewenst gezien de verschillen in bevoegdheden van gemeente en waterschap. Het streven is naar gezamenlijke vaststelling van een beleidskader voor afkoppelen in relatie tot water, bodem, milieu, riolering, communicatie, openbare werken en beheer openbare ruimte.