Beleidsregels verondiepen waterplassen met grond en/of baggerspecie

Paragraaf 1       Begripsbepalingen en reikwijdte

Paragraaf 2       Uitgesloten plassen      

Paragraaf 3       Voorwaarden voor verondiepingen

Paragraaf 4       Slotbepalingen

Artikel 3 Plassen waar (in beginsel) verondiepingen niet zijn toegestaan

In het beheergebied van Waterschap Rivierenland liggen ongeveer 580 (diepe) plassen. Veel van die plassen zijn voormalige zandwinplassen. Deze diepe plassen zijn ontstaan door de winning van zand voor bouw- of infrastructurele projecten. De plassen zijn vaak erg diep (10-40 meter). Sommige plassen zijn geïsoleerd van overig oppervlaktewater, anderen maken deel uit van het watersysteem.

In bepaalde gevallen is het mogelijk om bagger te gebruiken voor het verondiepen van plassen. Dit verondiepen van plassen kan gunstig, maar ook ongunstig zijn voor de waterkwaliteit. In dit artikel zijn de (waardevolle) plassen opgesomd waar (in beginsel) geen verondiepingen worden toegestaan.

Wielen: wielen zijn semi-natuurlijke wateren die zijn ontstaan door dijkdoorbraken in het verleden. Deze wateren hebben een cultuurhistorische waarde en dienen zodoende beschermd te worden. Deze plassen zijn niet geschikt voor verondieping.

HEN-wateren (waterparels): Alle waterparels hebben in de huidige situatie hoge ecologische waarden die beschermd dienen te worden. Verondiepen met grond of baggerspecie is in deze plassen niet gewenst. Er vindt in elk geval bij de uitvoering tijdelijk achteruitgang van de waterkwaliteit en de natuurwaarden plaats (o.a. vertroebeling). Mogelijke verondieping om de natuurwaarden te verhogen is ook niet noodzakelijk, omdat de actuele natuurwaarden al hoog zijn. Daarnaast is terughoudendheid gewenst, omdat de lange termijneffecten onduidelijk zijn. Een verondieping met schoon en onverdacht materiaal is eventueel wel mogelijk.

Aangewezen zwemwater: alle plassen met een officiële zwemwaterfunctie moeten beschermd worden. Verondiepen met grond of baggerspecie is in deze plassen niet gewenst vanwege de in elk geval tijdelijke achteruitgang van de waterkwaliteit bij uitvoering. Daarnaast is terughoudendheid gewenst, omdat de lange termijneffecten op de zwemwaterkwaliteit nog onduidelijk zijn. Het gaat vooral om het risico op toename van vertroebeling en verontreinigende stoffen. Dat betekent dat verondieping met schoon zand eventueel wel mogelijk is.

Grondwaterbeschermingsgebieden: dit zijn kwetsbare gebieden, omdat hier grondwater gewonnen wordt om tot drinkwater te verwerken. Deze gebieden moeten beschermd worden. Verondieping is in deze plassen niet gewenst. Een verondieping met schoon en onverdacht materiaal is eventueel wel mogelijk.

Plassen die binnen een straal van 100 meter van een grondwaterbeschermingsgebied liggen: naast negatieve effecten op de waardevolle wateren zelf, kan verondieping ook negatieve gevolgen hebben voor wateren die in de buurt liggen. Voorgesteld wordt om verondiepingen niet toe te staan in plassen die binnen een straal van 100 meter van een grondwaterbeschermingsgebied liggen. De afstand van 100 meter sluit aan bij de beoordeling van kwetsbare objecten bij de handreiking voor baggerdepots.

Artikel 4 Afbakening criteria voor functionaliteit

Artikel 5 van het Besluit bevat een beschrijving in algemene zin van de criteria voor functionaliteit, waarmee wordt bewerkstelligd dat bouwstoffen, grond of baggerspecie alleen worden benut voor maatschappelijk noodzakelijke toepassingen. Van geval tot geval bepaalt het waterschap of hieraan wordt voldaan. In de toelichting bij het Besluit wordt aangegeven dat indien niet aan de criteria voor functionaliteit wordt voldaan er geen sprake is van nuttige toepassing, maar van het verwijderen van afvalstoffen. Hiervoor geldt het stortregime van de Wet milieubeheer. Bij het verondiepen van plassen kan dit bijvoorbeeld het geval zijn indien de aanleg onnodig veel tijd in beslag zou nemen (zie hiervoor ook de toelichting bij artikel 6). Er kan dan niet meer worden gesproken van een doelbewuste aanleg van een plas met een hogere natuurwaarde maar wel van het ontdoen van afvalstoffen. Bovendien zou hierdoor de oppervlaktewaterkwaliteit onnodig lang worden aangetast.

Bij het verondiepen beperken de Beleidsregels zich tot handelingen als bedoeld in artikel 2 met de nadruk op het bevorderen van natuurwaarden en de doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water. Het gaat dan met name om aquatische natuurwaarden. De natuur dient aan een bepaalde kwaliteit te voldoen om deze op haar functionaliteit te kunnen toetsen. Wij gebruiken de typologie en het normeringskader uit de KRW als referentiekader, ook voor de niet-aangewezen wateren. De eisen vanuit de KRW worden door voortschrijdend inzicht nader ingevuld. Er zijn inmiddels wel concepten van de beoordelingssystematiek voorhanden (Protocol toetsen en beoordelen voor de operationele monitoring en toestand- en trendmonitoring, werkgroep MIR)

Een inrichtingsplan moet voldoen aan de eisen uit de Handreiking verondiepen van plassen.

Het is vereist om dit inrichtingsplan ruim voor aanvang van de geplande werkzaamheden (circa 1 maand) met het waterschap te bespreken. Op grond van het Besluit is het mogelijk om na 5 dagen de vulfase te beginnen maar dan loopt de initiatiefnemer het risico dat door zijn handeling de zorgplicht wordt overtreden en de waterkwaliteitsbeheerder handhavend zal gaan optreden.

Indien de gehele plas wordt gevuld is er sprake van een demping en niet van een verondieping. In het geval van volledige demping van geïsoleerde putten is het waterschap het bevoegd gezag zolang er sprake is van oppervlaktewater. Na realisatie  van de toepassing is er geen sprake meer van oppervlaktewater maar van landbodem en wordt gemeente het bevoegd gezag in het kader van het besluit.

Artikel 5 Kwaliteit oppervlaktewater

In het Besluit Bodemkwaliteit zijn geen algemene regels opgenomen of normen gesteld voor de zogeheten "ecologie ondersteunende parameters" zie bijlage 1). Bij de monitoring zijn 1 of meerdere nulmetingen vereist om te bepalen welke veranderingen zich in het water hebben voorgedaan.De kwaliteit van het water wordt niet alleen beïnvloed door de partijen die worden toegepast, maar ook door mogelijke andere externe factoren zoals bijvoorbeeld veranderingen in hydrologie en morfologie. Door een vinger aan de pols te houden, wordt voorkomen dat er negatieve onomkeerbare effecten voor flora en fauna optreden.

De eis de plas zo in te richten dat een slibvang ontstaat, is opgenomen vanuit het oogpunt van het voorkomen of beperken van eutrofiëring. Eventueel eutroof slib zal zich op dit punt verzamelen. Door de eis op te nemen dat de slibvang 12 tot 15 meter diep is, zal als gevolg van stratificatie op deze diepte de milieuomstandigheid altijd dusdanig zijn dat de nutriënten uit het slib nauwelijks beschikbaar zullen komen.

Artikel 6 Fasering van de vulfase en termijn van realisatie

Vanuit de gewenste beperking van de verstoring van de oppervlaktewaterkwaliteit en de reeds aanwezige natuurwaarden en ten behoeve van de functionaliteit van de verondieping (zie hiervoor ook de toelichting bij artikel 4) is het gewenst de termijn van realisatie zo kort mogelijk te houden. Vanuit beschikbare praktijkervaringen is de maximale duur gesteld op 10 jaar en is opgenomen dat jaarlijks gemiddeld 60.000 m³ moeten worden toegepast. Dit houdt in dat voor putten met een capaciteit van minder dan 600.000 m³ een eindtermijn korter dan 10 jaar moet worden aangehouden, te berekenen met de formule: capaciteit put (m3)/ 60.000 m³ per jaar.

Ook door het aanbrengen van een ruimtelijke fasering kan de verstoring van het oppervlaktewatersysteem als geheel zoveel mogelijk worden beperkt. Daarom is ruimtelijke fasering vereist. Dit komt er bijvoorbeeld op neer dat een verondieping die de maximale duur van 10 jaar in beslag neemt in minimaal drie - in tijd en omvang ongeveer evenredig verdeelde - deelfases wordt uitgevoerd. Met een ruimtelijke fasering wordt gedoeld op het verdelen van de werkzaamheden over verschillende ruimtelijk gescheiden delen van de plas en dus niet het rondom de plas vanaf de kant dichtsteden. De eis zoals opgenomen in het vierde lid van dit artikel is ingegeven vanuit de praktijkervaring dat een tekort aan grond kan optreden waardoor de deelfase niet binnen de termijn kan worden afgerond. Zeker indien de voorgaande deelfase niet binnen de gestelde termijn is afgerond zullen op dit punt sterke garanties worden gevraagd.

Artikel 7 Afwerking, oplevering en beheer

De kwaliteit van de afdeklaag is vanuit de doelstelling om de natuurwaarden te vergroten van groot belang. In het Besluit worden echter voor grootschalige toepassingen reeds eisen gesteld aan de kwaliteit van de deklaag. Deze bepalingen komen er op neer dat de afdeklaag in dezelfde kwaliteitsklasse moet vallen als de kwaliteit van de ontvangende waterbodem van het gebied waarin de toepassing is gelegen. Het Besluit is niet bedoeld voor puntverontreinigingen maar voor diffuse verontreinigingen. In met name geïsoleerde putten kan sprake zijn van puntverontreinigingen die in relatie tot hun omgeving niet als diffuse verontreiniging zijn aan te merken. Erfenissen uit het verleden die risico's kunnen opleveren dienen niet via het Besluit maar via het saneringspoor te worden opgepakt Een historische (punt)verontreiniging in een put kan daarom niet dienen voor het bepalen van de kwaliteit van de afdeklaag via het stand still beginsel. Deze verontreiniging zou namelijk ecologische risico's kunnen opleveren indien deze maatgevend zou worden gesteld voor de kwaliteit van de afdeklaag.

In onderhavige Beleidsregels is er van uit gegaan dat zich - met name in de geïsoleerde putten - geen verontreinigingen in de ontvangende bodem voordoen dan wel dat dit een erfenis (hot spot) uit het verleden is (mede) veroorzaakt door een puntbelasting. Dat houdt in dat wordt uitgegaan van de toepassing van schone grond en/of zand. Het gebruik van bagger is niet toegestaan, tenzij aangetoond kan worden dat de waterkwaliteit en ecologie niet negatief worden beïnvloed. Het heeft immers geen zin om een schonere afdeklaag aan te leggen indien het toekomstige sediment een zekere mate van verontreiniging bevat. Het bepaalde in sub b voorziet in deze gevallen. Het bepaalde onder sub c voorziet in het geval er wel sprake mocht zijn van een diffuse verontreiniging veroorzaakt door een diffuse belasting. Daarbij moet worden bedacht dat de leeflaag in een verondiepte put - in tegenstelling tot de toplaag in een diepe put - wél een belangrijke invloed heeft op het ecosysteem. Door de verondieping wordt de toplaag immers in de directe invloedsfeer van het ecosysteem betrokken. Er komt lichtval op de bodem, er gaan planten groeien en er ontstaat een rijker bodemleven met ondermeer vissen die fourageren in de bodem. De bodem van een diepe put bevindt zich daarentegen onder de thermocline en neemt daardoor nauwelijks deel aan het ecosysteem. Vanwege dit aspect is in artikel 6 het bepaalde onder sub d opgenomen.

De beoordeling van de parameters vindt plaats conform de heersende normen of beoordelingssystemen. Omdat de normen en beoordelingssystemen in KRW-verband nog in ontwikkeling zijn, zijn deze in de nabije toekomst aan verandering onderhevig. Vandaar dat gekozen is voor de formulering "heersende normen of beoordelingssystemen".

__