Besluit van de gemeenteraad van de gemeente Weert houdende regels omtrent het protocol voor processtappen Protocol processtappen bestuurlijke integriteit gemeente Weert

Principes

Onpartijdige handhaving

De gedragscode legt de morele kernwaarden vast waaraan het handelen van politieke ambtsdragers moet voldoen. Handhaving van de kernwaarden mag geen inzet van partijpolitiek worden.

Terughoudendheid met publiciteit

Voorkomen moet worden dat er in de media al een veroordeling van een politieke ambtsdrager heeft plaatsgevonden voordat er onderzoek is gedaan. Als er uiteindelijk werkelijk sprake blijkt te zijn van een integriteitsschending en er een oordeel over de ernst daarvan en over een passende sanctie is gevormd, mag en moet de kwestie natuurlijk wel naar buiten worden gebracht.

Zorgvuldigheid tegenover vermeende schender

Iedereen die mogelijk een integriteitsschending heeft begaan heeft er recht op dat er uiterste zorgvuldigheid wordt betracht in alle fasen van de handhaving (waarschuwen, advies inwinnen, onderzoek, hoor en wederhoor, sanctionering).

Zorgvuldigheid tegenover melder

Indien een melder ervoor kiest anoniem te melden, wordt zijn anonimiteit gedurende het gehele proces gewaarborgd. Een melder die bij de gemeente Weert werkzaam is of korter dan 1 jaar geleden werkzaam is geweest mag als gevolg van het doen van een melding van een vermoeden van een integriteitsschending geen nadelige gevolgen ondervinden voor zijn rechtspositie of bij de uitoefening van zijn functie.

Reikwijdte protocol

Dit protocol moet worden beschouwd als bijlage bij de “Gedragscode bestuurlijke integriteit gemeente Weert 2017”. Artikel 13 van de gedragscode schrijft een meldingsregeling voor waarin afspraken worden vastgelegd over de processtappen die worden gevolgd in geval van een vermoeden van een integriteitsschending door een politieke ambtsdrager van de gemeente. Dit protocol moet tevens worden bezien in het kader van artikel 170 lid 2 van de Gemeentewet. In dit artikel wordt aan de burgemeester een zorgplicht op het gebied van bestuurlijke integriteit toegekend. Hij heeft hiermee de taak gekregen de bestuurlijke integriteit binnen zijn gemeente te bevorderen.

Indien raadsleden, commissieleden, portefeuillehouders, ambtenaren, organisaties, bedrijven of burgers een redelijk vermoeden hebben van schending van bestuurlijke integriteit door een lid van de gemeenteraad, een lid van een commissie of een lid van het college van burgemeester en wethouders kunnen zij dit melden bij de Vertrouwenspersoon Integriteit (VPI) van de gemeente. Dit betreft de interne melding. Indien deze interne melding niet naar tevredenheid wordt afgehandeld, kan men zich wenden tot het Huis voor de Klokkenluiders (extern meldpunt). Degenen die een melding behandelen kunnen advies inwinnen bij het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers en de Stuurgroep Integriteit van de provincie Limburg.

Het protocol bevat ook een procedure bij twijfel over eigen handelen.

Voor de ambtelijke organisatie gaat in 2018 een aparte regeling gelden, te weten “Regeling Melding Vermoeden Misstand gemeente Weert 2018”.

Rollen

Burgemeester

De burgemeester heeft ingevolge artikel 170 lid 2 van de Gemeentewet de taak om de bestuurlijke integriteit van zijn gemeente te bevorderen. Hiermee is de verantwoordelijkheid voor de portefeuille integriteit duidelijk belegd. Op grond van deze wettelijke bepaling kan de burgemeester naar gelang de situatie handelend optreden.

De burgemeester:

• ●

  Doet feitenonderzoek en vooronderzoek (laat vooronderzoek doen) of een verdenking grondslag heeft.

• ●

  Geeft indien nodig opdracht voor een vervolgonderzoek.

• ●

  Beoordeelt de resultaten van het onderzoek en legt deze voor aan de raad.

• ●

  Doet een voorstel voor een passende sanctie.

• ●

  Doet eventueel aangifte.

• ●

  Verzorgt de interne en externe communicatie.

Vertrouwenspersoon integriteit (VPI)

Het heeft de voorkeur als een vermoeden van een integriteitsschending door degene die dat vermoeden heeft wordt besproken met de desbetreffende persoon zelf. Deze kan zich dan beraden om de handeling door te zetten of niet. Ook kan hij advies ter zake inwinnen. Een melding kan ook worden gedaan bij de VPI van de gemeente Weert. Een melding hoeft niet noodzakelijkerwijs te gaan over een vaststaand feit. Er kan ook sprake zijn van een vermoeden. Indien iemand een melding doet, moet er wel sprake zijn van een op redelijke gronden gebaseerd vermoeden, gebaseerd op eigen kennis of eigen waarneming. Alleen dan worden meldingen in behandeling genomen. Een melder kan aangeven anoniem te willen blijven. De VPI bevestigt de ontvangst van de melding, brengt de integriteitsmelding in procedure, bespreekt deze in de integriteitsdriehoek (zie voor taken en samenstelling hierna) en heeft de regie op het proces. Hij zorgt in alle fases voor verslaglegging en informeert tezijnertijd de melder over het resultaat van de beoordeling. De VPI doet periodiek op hoofdlijnen verslag van de meldingshistorie aan het fractievoorzittersoverleg.

De VPI:

• ●

  Adviseert over integriteit.

• ●

  Behandelt meldingen van (vermoedens van) integriteitsschendingen aan de hand van de in dit protocol beschreven processtappen.

• ●

  Ondersteunt de burgemeester bij het uitoefenen van zijn wettelijke taak.

• ●

  Kan de integriteitscoördinator benaderen over een melding.

Integriteitscoördinator

• •

  Ondersteunt de burgemeester en de integriteitsdriehoek.

• •

  Is vraagbaak voor en geeft advies aan de burgemeester, de secretaris, het bestuur en de ambtelijke organisatie over beleid en procedures.

Griffier

• •

  Ondersteunt de burgemeester, de integriteitsdriehoek, de raad, het fractievoorzittersoverleg en individuele raadsleden bij de uitoefening van hun rol.

• •

  Is vraagbaak voor en geeft advies aan raadsleden en leden van raadscommissies over de vraag of een handeling een schending is.

Secretaris

• •

  Ondersteunt de burgemeester, de integriteitsdriehoek, het college en individuele collegeleden bij de uitoefening van hun rol.

• •

  Is vraagbaak voor en geeft advies aan collegeleden en leden van collegecommissies over de vraag of een handeling een schending is.

Integriteitsdriehoek

De integriteitsdriehoek bespreekt en beoordeelt integriteitsmeldingen. Als een melding een raadslid of een lid van een raadscommissie betreft, bestaat de driehoek uit de burgemeester, de griffier en de VPI. Betreft de melding een wethouder of een lid van een collegecommissie, dan bestaat de driehoek uit de burgemeester, de secretaris en de VPI. Heeft een melding betrekking op de burgemeester dan bestaat de driehoek uit de locoburgemeester, de secretaris en de VPI.

Fractievoorzittersoverleg

• •

  Adviseert over een casus waarin een raadslid niet het bestuurlijk advies van de integriteitsdriehoek opvolgt.

• •

  Vormt het klankbord voor de burgemeester waarmee deze tussentijds kan overleggen over trajecten rondom (vermeende) integriteitsschendingen door raadsleden en leden van raadscommissies.

• •

  Bespreekt raadsvoorstellen over aan een raadslid of wethouder op te leggen sancties.

• •

  Bespreekt vermoedens van misstanden van de burgemeester.

• •

  Kan opdracht geven tot vervolgonderzoek in geval van misstanden van de burgemeester.

College

• •

  Spreekt zich uit over een casus waarin een wethouder niet het bestuurlijk advies van de integriteitsdriehoek opvolgt.

• •

  Vormt het klankbord voor de burgemeester waarmee deze tussentijds kan overleggen over trajecten rondom (vermeende) integriteitsschendingen door collegeleden of leden van collegecommissies.

• •

  Bespreekt raadsvoorstellen over aan een raadslid of wethouder op te leggen sancties.

• •

  Bespreekt vermoedens van misstanden van de burgemeester.

• •

  Kan opdracht geven tot vervolgonderzoek in geval van misstanden van de burgemeester.

Raad

• ●

  Spreekt zich uit over een passende sanctie bij integriteitsschendingen en betrekt daarbij de uitkomsten van het onderzoek.

Waar in dit protocol wordt gesproken over raadslid, wordt tevens raadscommissielid bedoeld. Waar gesproken wordt over collegelid wordt tevens collegecommissielid bedoeld. Waar wordt gesproken over ‘hij’, wordt tevens ‘zij’ bedoeld.

Procesfasen

• •

  Bespreken vermoeden van misstand met betreffende persoon

• •

  Ambtelijk advies griffier dan wel secretaris

• •

  OF melding bij VPI

• •

  Adviesvraag aan integriteitsdriehoek

• •

  Feitenonderzoek: de vaststelling of er grond is voor een verdenking. Getoetst wordt op: de aard van het feit, de ernst van de zaak, de valideerbaarheid van feiten en omstandigheden, de positie en persoon van de bron en de persoon van de (vermeende) schender, de geloofwaardigheid/waarschijnlijkheid van signalen, de actualiteit en spoedeisendheid van de melding

• •

  Bestuurlijk advies

• •

  Vooronderzoek (bij gronden voor een verdenking, hierbij wordt ook de context meegenomen en de mate van verwijtbaarheid beoordeeld)

• •

  Definitief bestuurlijk advies

• •

  Vervolgonderzoek door externe deskundigen (bij gronden voor een verdenking en bij complexe casus of ontkenning vermeende schender, hierbij wordt ook de context meegenomen en de mate van verwijtbaarheid beoordeeld, tevens wordt geadviseerd over op te leggen sancties)

• •

  Beslissing raad sancties

Processtappen

Sancties

Als is komen vast te staan dat een politieke ambtsdrager een integriteitsschending heeft begaan, kan dat tot een sanctie leiden. Deze sanctie dient proportioneel te zijn. Bij het bepalen van de sanctie spelen de aard van de schending en de context waarbinnen de schending heeft plaatsgevonden een belangrijke rol. Niet alle schendingen zijn even zwaar en moeten of kunnen op dezelfde manier worden gesanctioneerd. Schendingen die de zuiverheid van de besluitvorming raken, zoals belangenverstrengeling, corruptie en sommige kwesties rondom het gebruik van informatie, raken aan de kerntaak van politieke ambtsdragers en zijn om die reden het ernstigst. Hier zijn de gevolgen voor burgers en het vertrouwen van burgers in het openbaar bestuur het meest in het geding. Bij dergelijke schendingen passen in de regel dan ook de zwaarste sancties. Een te lichte sanctie die volgt op een ernstige schending kweekt onbegrip en tast de geloofwaardigheid aan; hetzelfde geldt voor een te zware sanctie op een lichte schending.

Van belang is vervolgens om zowel verzwarende als verzachtende omstandigheden in kaart te brengen. Was er sprake van opzet? Van naïviteit? Is de politieke ambtsdrager onder druk gezet? Heeft de politieke ambtsdrager de kwestie zelf aanhangig gemaakt? Hoe groot is de ontstane schade? Hoe ernstiger de schending en hoe duidelijker de regel die is overtreden, hoe minder snel er een verzachtende omstandigheid zal worden aangenomen.

Er zijn verschillende sancties die aan de orde kunnen zijn:

Sancties voor raadsleden:

• •

  aanspreken

• •

  motie van treurnis

• •

  motie van afkeuring

• •

  motie van wantrouwen

• •

  als een raadslid in strijd met art. 15 lid 1 van de Gemeentewet handelt, kan de raadsvoorzitter hem schorsen; de raadsvoorzitter legt de zaak aan de raad voor in de eerstvolgende raadsvergadering; de raad kan het raadslidmaatschap vervallen verklaren, maar kan ook de schorsing opheffen (art. X8 Kieswet)

• •

  de raad kan ook ambtshalve het raadslidmaatschap van een raadslid dat in strijd met art. 15 lid 1 van de Gemeentewet handelt vervallen verklaren (art. X8 Kieswet)

• •

  als een raadslid een met het raadslidmaatschap onverenigbare betrekking vervult (als bedoeld in art. 13 Gemeentewet) vervalt zijn raadslidmaatschap (art. X1 Kieswet)

• •

  strafrechtelijke vervolging

• •

  sommige overtredingen van de gedragscode leveren daarnaast ook een strafbaar feit op waarvan aangifte kan of moet worden gedaan en die kunnen leiden tot strafrechtelijke vervolging. Te denken is hierbij aan het lekken van niet-openbare informatie, het aannemen van steekpenningen (corruptie) of onjuist declareren (fraude).

Sancties voor wethouders:

• •

  aanspreken

• •

  motie van treurnis

• •

  motie van afkeuring

• •

  motie van wantrouwen

• •

  schorsing en ontslag

• •

  wijziging portefeuilleverdeling college

• •

  bezoldiging verminderen

• •

  strafrechtelijke vervolging

Sancties voor de burgemeester (op te leggen door de Minister BZK of de Kroon):

• •

  Op grond van artikel 39 Rechtspositiebesluit burgemeesters kan een burgemeester worden geschorst in het belang van een goede uitoefening van het ambt.

• •

  Ingevolge artikel 41 Rechtspositiebesluit burgemeesters is het de burgemeester gedurende de schorsing niet toegestaan de gemeentelijke dienstgebouwen te betreden.

• •

  De burgemeester kan ingevolge artikel 44 Rechtspositiebesluit burgemeesters worden ontslagen op grond van (voor zover hier relevant):

  • a.

    onbekwaamheid of ongeschiktheid voor het door hem beklede ambt, anders dan uit hoofde van ziekten of gebreken;

  • b.

    een aanbeveling van de gemeenteraad tot ontslag wegens een verstoorde verhouding tussen de burgemeester en de raad als bedoeld in artikel 61b, tweede lid, van de Gemeentewet;

  • c.

    andere gronden.

• •

  Op grond van art. 62 Gemeentewet kan een burgemeester bij Koninklijk Besluit worden geschorst. Deze schorsing is geen disciplinaire maatregel, maar dient om tijd te creëren voor (eventueel ook gerechtelijk) onderzoek.

Los van de mogelijke sancties zal er ook sprake zijn van negatieve media-aandacht, die een behoorlijke impact op betrokkenen heeft.

Openbaar en niet openbaar

De burgemeester is op grond van zijn wettelijke zorgplicht op het terrein van de bestuurlijke integriteit de bestuurlijk verantwoordelijke voor het gehele traject. Hij verzorgt in dat verband ook de informatievoorziening naar de betrokken gremia. Indien daartoe aanleiding bestaat kan hij op onderdelen van adviezen en rapportages of bijlagen daarbij geheimhouding opleggen ingevolge de artikelen 25 en 55 van de Gemeentewet en op grond van artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur.

• •

  Ambtelijke adviezen zijn niet openbaar.

• •

  Een anonieme melder blijft anoniem.

• •

  Bestuurlijke adviezen van de integriteitsdriehoek na feitenonderzoek en na vooronderzoek zijn in geval van nog niet uitgevoerde handelingen niet openbaar.

• ●

  Bestuurlijke adviezen van de integriteitsdriehoek na feitenonderzoek en na vooronderzoek in geval van reeds uitgevoerde handelingen zijn openbaar, ongeacht of hieruit blijkt dat er wel of geen integriteitsschending aan de orde is.

  Ook wanneer er opdracht wordt gegeven tot een vervolgonderzoek zijn deze bestuurlijke adviezen openbaar, ongeacht of hieruit blijkt dat er wel of geen sprake is van een integriteitsschending.

  Deze adviezen worden in eerste instantie door de griffier respectievelijk de secretaris alleen aan de betrokken politieke ambtsdrager verstrekt en door de burgemeester aan het FVO en het college. Deze adviezen worden openbaar op het moment waarop de zaak middels een raadsvoorstel aan de raad wordt voorgelegd. Als er geen sprake is van een integriteitsschending gebeurt openbaarmaking in overleg met de melder en degene die de melding betreft.

• •

  Eindrapportages van door externe deskundigen uitgevoerde vervolgonderzoeken zijn openbaar indien hieruit blijkt dat er sprake is van een integriteitsschending. Deze rapportages worden in eerste instantie door de griffier respectievelijk de secretaris alleen aan de betrokken politieke ambtsdrager verstrekt en door de burgemeester aan het FVO en het college. Deze rapportages worden openbaar op het moment waarop de zaak middels een raadsvoorstel aan de raad wordt voorgelegd.

• •

  Tot het moment van openbaarmaking van stukken wordt geheimhouding opgelegd op alles wat te maken heeft met het onderzoek.

• •

  De vergaderingen van het FVO waarin over lopende integriteitskwesties wordt gesproken zijn niet openbaar. Er wordt geheimhouding opgelegd. Ook in collegevergaderingen waarin over lopende integriteitskwesties wordt gesproken wordt geheimhouding opgelegd.

• •

  De raad bespreekt schendingen en sancties in openbaarheid.

Communicatie

Interne en externe communicatie over meldingen en onderzoeken geschiedt onder verantwoordelijkheid van de burgemeester.

Nadat de burgemeester de zaak middels een raadsvoorstel aan de raad heeft voorgelegd, maar nog vóór het raadsdebat, wordt de pers door de burgemeester op de hoogte gesteld.

Geen van de andere betrokkenen spreekt met de pers voordat de burgemeester de pers op de hoogte heeft gesteld. Idealiter spreekt afgezien van de burgemeester niemand tot na het raadsdebat met de pers, omdat dat de kans op een onpartijdige behandeling van de zaak sterk vergroot.

Evaluatie

De integriteitsdriehoek voert na de raadsvergadering waarin een integriteitskwestie aan de orde is gekomen een evaluatiegesprek met de politieke ambtsdrager waarnaar onderzoek is verricht.

Handelingen ambtenaren

Op (vermeende) integriteitsschendingen van ambtenaren van de gemeente Weert wordt in 2018 de “Regeling Melding Vermoeden Misstand gemeente Weert 2018” van toepassing. Ambtenaar is een ieder die op grond van een aanstelling, een arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht of anderszins bij de gemeente Weert werkzaam is of is geweest, waarbij niet langer dan een periode van 1 jaar na de ontslagdatum is verstreken. Voor hen die in dienst zijn/waren van het college van burgemeester en wethouders is het college bevoegd gezag. Bij vermoedens van integriteitsschendingen door de raadsgriffier of het griffiepersoneel is de werkgeverscommissie voor de griffie bevoegd gezag. Tot het moment van inwerkingtreding van deze meldingsregeling is de ”Regeling Klokkenluiders gemeente Weert 2005” nog van toepassing.

Periodieke bespreking integriteit, gedragscode en geanonimiseerd overzicht meldingen

Periodiek vindt er een ‘bewustzijnsavond integriteit’ plaats voor raads- en commissieleden en collegeleden. Griffier en secretaris houden een register bij van aan hen gestelde vragen op het gebied van integriteit. De VPI houdt een register bij van meldingen van (vermeende) integriteitsschendingen, de naar aanleiding daarvan verrichte onderzoeken en de verstrekte adviezen en uitgebrachte rapportages. De drie registers worden (in geanonimiseerde vorm) betrokken bij de jaarlijkse bespreking van integriteit. Dit gebeurt zorgvuldig op een manier die geen link met betrokkenen mogelijk maakt.