Beleidsregel Verhaal, terug- en invordering en kwijtschelding WerkSaam Westfriesland

Ondertekening

Toelichting

Algemene toelichting

In de Participatiewet is verhaal van bijstand opgenomen als een bevoegdheid. WerkSaam maakt gebruik van deze bevoegdheid omdat hiermee de uitgaven voor de bijstand zo laag mogelijk worden gehouden. Daarnaast zou ‘niet verhalen’ een onrechtvaardigheid betekenen ten opzichte van de personen die wel op een correcte manier de verplichtingen naar elkaar of naar de kinderen hebben geregeld, na een verbreking van de relatie.

Toelichting per artikel

Artikel 1.Begripsomschrijvingen

Dit artikel heeft geen nadere uitleg nodig.

Artikel 2.Toepassen verhaalsbevoegdheid

In lid 1 geven wij aan gebruik te maken van de bevoegdheid om bijstand te verhalen op de onderhoudsplichtige ex-partner of vader.

Op grond van artikel 55 van de Participatiewet kunnen wij ook aan de uitkeringsgerechtigde de verplichting opleggen om een alimentatie te vorderen. De uitkeringsgerechtigde is namelijk verplicht om zelf zoveel mogelijk inkomen te verwerven. In lid 2 is aangegeven dat we ook hiervan gebruik maken. Zolang een procedure tegen de voormalige partner of vader van de kinderen, om een alimentatie te vragen nog loopt of als deze niet mogelijk of wenselijk is, gebruikt WerkSaam (tijdelijk) de verhaalsbevoegdheid.

Om de verhaalsbijdrage te kunnen bepalen, moet eerst de draagkracht van de

onderhoudsplichtige worden berekend. Hiervoor worden de normen van de werkgroep Alimentatienormen van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (de Tremanormen) gehanteerd. Deze normen hanteren rechters ook bij het vaststellen van alimentatie. De Tremanormen helpen rechters om de hoogte te bepalen omdat dit niet in de wet staat genoemd.

In lid 5 is bepaald dat de verhaalsbijdrage wordt opgelegd met ingang van de eerste van de maand volgend op die waarin de eerste aanschrijving van de onderhoudsplichtige plaatsvindt. Hierop wordt een uitzondering gemaakt voor de gevallen waarbij verhaal wordt gepleegd op de ouders van 18-, 19- en 20-jarigen aan wie aanvullende bijzondere bijstand wordt verstrekt voor levensonderhoud. In deze gevallen is het wenselijk om vanaf de eerste dag van de bijstandsverlening te kunnen verhalen.

Net als dit gaat bij alimentatie, verhogen wij de verhaalsbijdrage ieder jaar met het zogenaamde indexeringspercentage. Dit is benoemd in lid 6.

Eens per jaar of twee jaar vinden er heronderzoeken plaats om te zien of de vastgestelde verhaalsbijdrage nog voldoet. Er wordt dan beoordeeld of de verhaalsbijdrage moet worden aangepast. Bij een verhoging lager dan € 25 per maand, blijft de oude bijdrage gehandhaafd. Tussentijds is een wijziging van de verhaalsbijdrage altijd mogelijk, als de onderhoudsplichtige hierom vraagt en met bewijzen aantoont dat zijn situatie is gewijzigd.

In lid 8 is bepaald dat we een verzoekschriftprocedure instellen bij de rechtbank, als de onderhoudsplichtige de verhaalsbijdrage niet betaalt.

Lid 9 gaat over situaties waarbij de rechtbank een alimentatie heeft opgelegd en de onderhoudsplichtige deze niet betaalt. Wij kunnen dan zonder te procederen loonbeslag leggen of een deurwaarder inschakelen.

Artikel 3.Afzien van verhaal van bijstand

Gebruik maken van de verhaalsbevoegdheid betekent niet dat WerkSaam altijd tot verhaal overgaat. WerkSaam kan vanwege dringende redenen ten aanzien van de onderhoudsplichtige ervoor kiezen om van (verder) verhaal af te zien. Hieraan kan worden gedacht als sprake is van ernstige bedreiging of ernstige mishandeling.

Ook wanneer het verhaal onredelijk of niet rechtvaardig is door het gedrag van de cliënt, kan worden afgezien van verhaal. Het is bijvoorbeeld niet redelijk om bijstand te verhalen als de cliënt niet of onvoldoende meewerkt aan een re-integratietraject en hierdoor langer in de bijstand zit.

Tot slot kan worden afgezien van verhaal als de onderhoudsplichtige in een schuldsanerings-regeling zit. Als de onderhoudsplichtige is toegelaten tot de wettelijke schuldsanering (WSNP) bestaat overigens de mogelijkheid om de rechter te vragen bij de vaststelling van de financiële ruimte rekening te houden met de lopende alimentatie- of andere onderhoudsverplichtingen. Houdt de rechter hier geen rekening mee, dan kan de bijdrage op nihil worden vastgesteld voor de duur van de schuldsanering. Ook als de onderhoudsplichtige met het inkomen onder 90% van de bijstandsnorm komt, kan verhaal achterwege blijven. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij onderhoudsplichtigen met een (zeer) laag inkomen, waarvan een minimale bijdrage (van

€ 25 per kind per maand) wordt gevraagd.

Artikel 4.Gebruik maken van bevoegdheid tot opschorting, herziening en intrekking

Soms moet een terugvorderingsbesluit worden voorafgegaan door een herziening of een intrekking van het recht op uitkering. Er is dan sprake van een onzelfstandig terugvorderingsbesluit. Dit is geregeld in artikel 54, lid 3, van de Participatiewet en artikel 17, lid 3, van de IOAW en IOAZ. De wetgever heeft bewust een onderscheid gemaakt tussen situaties die zijn ontstaan doordat de inlichtingenplicht niet (goed) is nagekomen en die door andere redenen zijn ontstaan. In de gevallen dat sprake is van een schending van de inlichtingenplicht zijn wij verplicht om het recht op uitkering te herzien of in te trekken. Als om een andere reden minder of geen recht op uitkering bestaat, zijn wij bevoegd om te herzien of in te trekken. In dit artikel geven wij aan dat we hier in beginsel altijd toe overgaan.

In situaties waarin het nodig is om eerst nader onderzoek te doen voordat kan worden besloten tot een herziening of intrekking, of waarin onvoldoende duidelijk is of recht op uitkering bestaat, kan het recht op uitkering worden opgeschort. Dit is geregeld in artikel 54, lid 1, van de Participatiewet en artikel 17, lid 1, van de IOAW en IOAZ. In de situaties waarin dit nodig is, zal WerkSaam gebruik maken van de bevoegdheid om het recht op uitkering op te schorten.

Artikel 5.Gebruik maken van bevoegdheid tot terugvordering

In de Participatiewet is terugvordering opgenomen in de artikelen 58, 59 en 60. Voor de IOAW en IOAZ gelden de artikelen 25 tot en met 30. Net als bij herziening en intrekking (zie artikel 4) heeft de wetgever bewust een onderscheid gemaakt tussen vorderingen die zijn ontstaan doordat de inlichtingenplicht niet (goed) is nagekomen en vorderingen die door een andere reden zijn ontstaan. In de gevallen dat de vordering is ontstaan door een schending van de inlichtingenplicht (ook vaak fraudevorderingen genoemd) zijn wij op grond van de wet verplicht om de teveel betaalde uitkering terug te vorderen.

Als de vordering om een andere reden is ontstaan, zijn wij op grond van de wet bevoegd om terug te vorderen. In dit artikel geven wij aan dat we in beginsel altijd tot terugvordering overgaan.

Artikel 6.Brutering van de vordering

Bijstand wordt netto uitgekeerd. WerkSaam draagt hier loonbelasting en premies

volksverzekeringen en Zorgverzekeringswet over af aan de belastingdienst. WerkSaam kan op grond van de wet bijstand bruto terugvorderen. Dit is geregeld in artikel 58, lid 5, van de Participatiewet en artikel 25, lid 4, van de IOAW en IOAZ. De hoogte van het bruto terugvorderingsbedrag wordt berekend aan de hand van de verstrekte netto bijstand plus de afgedragen loonbelasting en premies. WerkSaam kiest ervoor om bij vorderingen waarbij de inlichtingenplicht is geschonden, de ten onrechte verstrekte bijstand bruto terug te vorderen. Bij terugvordering in het lopende jaar heeft de cliënt of debiteur er baat bij om over de bruteringsmethode te worden geïnformeerd. Hierdoor heeft hij immers nog de keuze en een financieel voordeel als hij nog in het jaar waarin teruggevorderd wordt, de gehele vordering aflost.

Omdat ‘uitwisseling’ van uitkeringen met het UWV op basis van bruto uitkeringen gaat, wordt in deze gevallen ook bij niet-fraudevorderingen de bruto uitkering gedeclareerd.

Artikel 7.Betalingsverplichting

In het terugvorderingsbesluit noemen wij de termijn van zes weken waarbinnen de ten onrechte ontvangen uitkering moet worden terugbetaald. Als de debiteur de vordering niet ineens kan betalen, kan hij binnen twee weken een terugbetalingsregeling treffen.

Betaalt de debiteur niet binnen zes weken of komt hij/zij een betalingsregeling niet na, dan treedt het executietraject in werking. Er wordt dan eerst een aanmaning verstuurd, daarna een dwangbevel en vervolgens wordt de vordering geëxecuteerd (beslaglegging).

Artikel 8.Aflossingsbedrag

WerkSaam hanteert een aantal uitgangspunten bij het vaststellen van de aflossingscapaciteit. In lid 2 is bepaald dat bij cliënten maandelijks een bedrag gelijk aan 5% van de geldende bijstandsnorm wordt ingehouden op de uitkering. Ook het gereserveerde vakantiegeld wordt hiervoor gebruikt. Dit sluit aan bij de wettelijk vastgestelde beslagvrije voet (artikel 475d Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering).

Verrekening met de uitkering is gebaseerd op artikel 60, lid 3 en 4, van de Participatiewet en artikel 28, lid 2 en 3, van de IOAW en IOAZ.

Van beslagvrije voet verhogende factoren, zoals genoemd in lid 3, is sprake als de woonlasten en de zorgpremie hoger zijn dan hiervoor bepaalde normbedragen.

Het uitgangspunt bij niet-uitkeringsgerechtigden is dat iedereen in staat moet zijn om een minimuminkomen te verwerven. De minimale aflossingscapaciteit is daarom gelijk aan 10% van de toepasselijke bijstandsnorm. In lid 4 is bepaald dat bij geschillen over de hoogte van de aflossing, bij debiteuren met een inkomen boven bijstandsniveau, er een draagkrachtberekening kan worden gemaakt. Bij een niet-fraudevordering wordt 50% van de draagkracht aangewend voor de aflossing. Bij een fraudevordering is dit 75% van de draagkracht.

Het vastgestelde aflossingsbedrag geldt als een opgelegde betalingsverplichting. Na een

schriftelijk en gemotiveerd verzoek van de debiteur kan de hoogte van de aflossing verlaagd worden. Dit is alleen mogelijk als het inkomen/draagkracht daar aanleiding toe geeft. Bij dit verzoek wordt dezelfde procedure gevolgd als bij een heronderzoek. Bij een heronderzoek wordt ook gekeken of het aflossingsbedrag nog in overeenstemming is met de persoonlijke en financiële omstandigheden van de debiteur.

In lid 6 is een volgorde bepaald waarin ontvangsten worden geboekt, als er meerdere vorderingen zijn. Er wordt eerst geboekt op de boete, omdat dit een concurrente en geen preferente vordering is. Een preferente vordering gaat bij beslaglegging voor op een concurrente vordering. De terugvordering is wel een preferente vordering. Als nog betalingen worden ontvangen in het jaar waarop de terugvordering betrekking heeft, wordt tijdelijk van deze volgorde afgeweken en wordt eerst op de fraudevordering geboekt. De reden hiervan is dat de belanghebbende hiermee kan voorkomen dat de vordering wordt gebruteerd.

Artikel 9.Verrekening en executie

Als de cliënt van wie uitkering is teruggevorderd een uitkering van WerkSaam ontvangt, bestaat soms een verplichting en soms een bevoegdheid om deze vordering te verrekenen met die uitkering.

Net als bij terugvordering en bij intrekking/herziening heeft de wetgever onderscheid gemaakt tussen situaties die zijn ontstaan doordat de inlichtingenplicht is geschonden en die door een andere reden zijn ontstaan. In de gevallen dat sprake is van een schending van de inlichtingenplicht zijn wij verplicht om de vordering (en eventuele boete) te verrekenen met een eventuele uitkering. Als om een andere reden minder of geen recht op uitkering bestaat, zijn wij bevoegd om de vordering te verrekenen met de uitkering. In dit artikel geven wij aan dat we hier in beginsel altijd toe overgaan.

Als een mogelijkheid om te verrekenen ontbreekt en de debiteur weigert mee te werken aan een minnelijke regeling, gaan wij over tot executie van de vordering. Dit betekent dat er beslag op het loon of de uitkering wordt gelegd. Ook kan een deurwaarder worden ingeschakeld. De inning wordt overgedragen aan de gerechtsdeurwaarder als WerkSaam zelf geen mogelijkheden heeft om een vordering te innen.

Artikel 10.Invorderingskosten en rente

Op het moment dat de debiteur niet tijdig (binnen zes weken) aan de betalingsverplichting voldoet, wordt een aanmaning verzonden met het verzoek de achterstand binnen 14 dagen alsnog te voldoen. Dit gebeurt op grond van artikel 4:113 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Als hij/zij na deze aanmaning nog steeds niet aan zijn/haar betalingsverplichting voldoet, wordt een dwangbevel verzonden (volgens art. 4.119 en 4.120 Awb) en wordt het executietraject gestart. Op grond van de Awb mogen wij voor het sturen van de aanmaning en het dwangbevel een vergoeding (invorderingskosten) in rekening brengen die bij de hoofdsom geteld kunnen worden. WerkSaam kiest ervoor om alleen bij loonbeslag het betreffende tarief in rekening te brengen. Overige invorderingskosten brengt WerkSaam niet in rekening, dit vanuit administratieve overwegingen.

Artikel 11.Kwijtschelding

Door de cliënt of de debiteur kan een kwijtscheldingsverzoek worden ingediend waarin wordt verzocht om van terugvordering van de nog openstaande schuld(en) af te zien. In dit artikel is aangegeven wanneer aan zo’n verzoek tegemoet gekomen kan worden. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen fraude- en niet-fraudevorderingen. Bij de beoordeling spelen ook de hoogte van de restvordering en of aan de opgelegde betalingsverplichtingen is voldaan, een rol.

Als het kwijtscheldingsverzoek betrekking heeft op een openstaande schuld in het kader van verhaal/onderhoudsplicht, wordt de vordering gelijkgesteld aan een niet-fraudeschuld.

Als er meer dan één vordering bestaat, wordt elke vordering afzonderlijk beoordeeld met betrekking tot de vraag of kwijtschelding mogelijk is, dan wel tot afkoop kan worden overgegaan.

In lid 1 wordt verwezen naar het artikel in de wet dat gaat over kwijtschelding. In dit artikel is wel een termijn genoemd voor fraudevorderingen (tien jaar), maar niet voor niet-fraudevorderingen. WerkSaam heeft hiervoor de termijn bepaald op vijf jaar.

In lid 2 is bepaald dat het afzien van (verdere) terugvordering van een niet-fraudevorderingen mogelijk is. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin de uitvoeringskosten van het incasseren van de resterende vordering, niet in verhouding staat tot de opbrengst hiervan.

Door in lid 3 op te nemen dat niet met terugwerkende kracht kwijtschelding kan worden verleend, wordt voorkomen dat aflossingsbedragen moeten worden terugbetaald. De kwijtschelding vindt dus maximaal plaats voor het bedrag dat op het moment van besluitvorming nog open staat.

In lid 4 is aangegeven dat bestuurlijke boetes en vorderingen die gedekt zijn door een krediethypotheek of pandrecht, niet voor kwijtschelding in aanmerking komen.

In lid 5 wordt invulling gegeven aan de mogelijkheid om bij uitzichtloze schuldensituaties of situaties waarbij de schuldenlast een terugkeer op de arbeidsmarkt bemoeilijkt, een schuldregeling tot stand te brengen.

In lid 6 worden hier een aantal vorderingen van uitgesloten. Hierbij kan worden opgemerkt dat de wetgever vanaf 1 januari 2017 de mogelijkheid om boetes kwijt te schelden heeft versoepeld. In artikel 18a, lid 13, van de Participatiewet is opgenomen dat als er geen sprake is geweest van opzet of grove schuld en geen recidive heeft plaatsgevonden binnen een jaar nadat de boete is opgelegd, er kan worden meegewerkt aan een schuldregeling. Lid 5 is hierop aangepast.

Daarnaast is het in situaties die de wet uitsluit soms toch wenselijk om aan een schuldenregeling mee te werken. Om een regeling met alle schuldeisers mogelijk te maken kan daarom medewerking worden verleend aan een (buitengerechtelijke) schuldenregeling. Het kwijtschelden van de resterende vordering is echter niet mogelijk. De terugbetaling van deze vordering zou dan ‘mee kunnen lopen’ in de regeling. Zie ook wat de staatssecretaris hierover schrijft in de kamerbrief van 30 april 2015.

Wanneer een cliënt leenbijstand in de vorm van bijzondere bijstand heeft ontvangen en gedurende een periode van 36 maanden het voor hem/haar maximale bedrag(heeft) af(ge)lost, kan het restant van de lening worden kwijtgescholden. Na het verstrijken van deze periode kan worden kwijtgescholden als cliënt 60% van de lening heeft afgelost.