Beleidsnotitie nieuwe landgoederen

Inleiding

In het landelijk gebied is een toenemende vraag naar ‘groen’ in de vorm van bos, landschap en natuur. Nieuwe landgoederen zouden in bepaalde mate een kwaliteitsimpuls aan het landelijk gebied kunnen geven. Nieuwe landgoederen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het ontwikkelen en versterken van landschapsstructuren en natuurlijk waardevolle gebieden, het bevorderen van recreatief medegebruik en het saneren van ongewenste functies.

De definitie van de ministeries LNV en VROM van nieuwe landgoederen, die richtinggevend is voor provincies en gemeente luidt als volgt:

"Een nieuw landgoed is een nieuw te ontwikkelen en duurzaam te beheren boscomplex (al dan niet met overige gronden) met daarin één gebouw (woonhuis) van allure met daarin maximaal 2 à 3 wooneenheden. Het gebouw heeft primair een woonfunctie. De minimale omvang van de bebossing is vijf hectare. Maximaal 10% van het totale oppe r vlakte is privé-terrein en de rest is openbaar toegankelijk. Het geheel heeft een belangri j ke maatschappelijke meerwaarde."

Doorwerking van de definitie van LNV en VROM vindt plaats in het Provinciaal Omgevingsplan Drenthe (POP). De Provincie Drenthe kenmerkt een nieuwe landgoed als volgt:

"Een landgoed is een functionele eenheid en heeft een productiedoelstelling. Een lan d goed heeft uitgesproken ruimtelijke kenmerken; een ruimtelijk raamwerk van wegen, w a terlopen, lanen en singels waarbinnen de verschillende gebruiksvormen zijn geran g schikt. Op een landgoed staat de woning van de landgoedeigenaar, een huis met allure en uitstraling.

Een landgoed bestaat uit minimaal 5 hectare bos en is in principe openbaar toegankelijk. Een landgoed dient een ecologische, economische en esthetische eenheid te vormen. Het totale landgoed heeft een belangrijke maatschappelijke meerwaarde. Bij het realis e ren van nieuwe landgoederen doen zich tal van mogelijkheden voor om doelstellingen van het omgevingsbeleid te realiseren. Voorwaarde om te komen tot nieuwe landgoed e ren of buitenplaatsen is dat het ruimtelijk ontwerp kwaliteit heeft. Nieuwe landgoederen dienen te passen in het bosclusteringsbeleid, er moet sprake zijn van het versterken van natuur en landschapswaarden en de ontwikkeling van nieuwe landgoederen dient aan te sluiten bij bestaande bebouwing."

Een nieuw landgoed in de provincie Drenthe moet aan een groot aantal eisen en voorwaarden voldoen, onder andere aan bovenstaande definities. Voordat een nieuw landgoed wordt getoetst aan verschillende criteria, zoals de definities en overige inrichtingseisen, moet worden bezien of de locatie geschikt is.

Voorafgaand aan het formuleren van de toetsingsgronden die bij het verkennen van de locaties moeten worden gebruikt, is het goed om aan te geven van welke definitie voor een nieuw landgoed in deze notitie wordt uitgegaan. Deze definitie is afgeleid van de definitie in de notitie "Verleiding of bedreiging" en luidt:

"Een nieuw landgoed is een nieuw te ontwikkelen en duurzaam te beheren boscomplex (al dan niet met overige gronden) met daarin één gebouw (woonhuis) van allure met daarin één wooneenheid (woning) met, bij de schaal van het landhuis passende, bijg e bouwen. Het gebouw heeft primair een woonfunctie. De minimale oppervlakte bedraagt 10 hectare waarvan minimaal 5 hectare is bebost. Maximaal 10% van de totale oppe r vlakte is privé-terrein en de rest is openbaar toegankelijk. Het geheel heeft een belangri j ke maatscha p pelijke meerwaarde."

Een nieuw landgoed kan niet zonder meer op iedere locatie gerealiseerd worden. Dit hangt af van de specifieke locale kenmerken. Het gevaar zou te groot zijn dat landgoederen resulteren in een verdere verstedelijking, met als gevolg ongewenste vergroting van de mobiliteit en dichtslibben van het landelijk gebied. Ook voor andere aan het landelijk gebied gebonden functies, zoals de agrarische functie, dient voldoende ruimte aanwezig te blijven. Een nadere afweging of een landgoed op een bepaalde locatie aanvaardbaar is, is dan ook noodzakelijk. Deze afweging kan worden gemaakt aan de hand van een zevental criteria, die in deze notitie worden aangegeven. Uit de eerste drie criteria blijkt in welke gebieden nieuwe landgoederen niet gewenst of aanvaardbaar zijn. De overige vier criteria geven aan welke van de overgebleven gebieden goede mogelijkheden bieden bij het ontwikkelen en realiseren van een nieuw landgoed. Als laatste worden nog twee algemene criteria ten aanzien van een nieuw landgoed gegeven.

Deze notitie dient primair als toetsingsinstrument te worden gezien. De gemeente kiest namelijk ten aanzien van het fenomeen nieuwe landgoederen voor een volgend en niet voor een stuwend beleid. Met andere woorden de wenselijkheid en toelaatbaarheid van een ontwikkeling van een nieuw landgoed wordt erkend maar leidt niet tot een actieve opstelling van de gemeente om één of meerdere landgoederen tot ontwikkeling te brengen. Daarnaast wil de gemeente ook duidelijk maken dat door wellicht een grote vraag naar nieuwe landgoederen een ongewenste druk op het landelijk gebied zou kunnen gaan ontstaan. Om daarnaast ongewenste speculatie te voorkomen wordt als eis gesteld dat de initiatiefnemer ook de daadwerkelijke bewoner van het landgoed wordt. Bijzondere omstandigheden daargelaten, moet de initiatiefnemer minimaal 10 jaar op het landgoed wonen. Uitgaande van een gemiddelde oppervlakte van een nieuw landgoed van 15 hectare wordt voor de periode tot 2010 ruimte gelaten voor de ontwikkeling van maximaal 5 landgoederen. Dit betekent een mogelijke afname van de voor de landbouw beschikbare hoeveelheid grond van 75 hectare. Duidelijk moet zijn dat deze afname uitsluitend met instemming van de grondeigenaar kan geschieden en dat het hierbij ook kan gaan om gronden die anderszins, bijvoorbeeld als reservaatsgebied aan de landbouw zou worden onttrokken of om gronden binnen een grondwaterbeschermingsgebied, die voor de landbouw ook als minder aantrekkelijk kunnen worden gezien. Wellicht is het dan ook mogelijk om met de aanleg van nieuwe landgoederen situaties te creëren die zowel voor de landbouw als voor de natuur- en landschapswaarden in een gebied, nieuwe mogelijkheden biedt.

Het nieuwe landgoed moet naast de aantrekkelijke vestigingsplaats die het de eigenaar zonder meer zal bieden ook een meerwaarde voor de omgeving opleveren voor zowel natuur- en bosontwikkeling als voor de belevingswaarde van het landschap. Dat daarnaast het recreatieve medegebruik van het landelijk gebied ook nog kan worden versterkt moet als een aantrekkelijke ontwikkeling worden gezien.

2. Beleidsuitgangspunten

Bij de afweging voor een geschikte locatie dienen de navolgende aspecten (criteria) in ogenschouw te worden genomen.

Gebieden die niet aanvaardbaar zijn als locatie van nieuwe landgoederen