Reglement van orde voor de vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad en het Zaanstad Beraad van de gemeente Zaanstad

Na bijna 1½ jaar werken met het Zaanstad Beraad, in februari 2007 ingevoerd en in juli 2007 en april 2008 op de hoofdlijnen positief geëvalueerd, is het tijd om deze werkwijze nu in een Reglement van Orde (RvO) vast te leggen, en het oude Reglement van Orde (RvO2005) en de verordening op de raadscommissies uit 2005 in te trekken.

Een belangrijke wijziging is dat de bijeenkomsten in het Zaanstad Beraad geen raadscommissies zijn in de zin van artikel 82 Gemeentewet. Daarmee is de verordening op de raadscommissies uit 2005 overbodig geworden. Wanneer de gemeenteraad om redenen een raadscommissie conform artikel 82 Gemeentewet instelt, bijvoorbeeld in geval van de auditcommissie of een burgemeestersvacature, stelt de raad ook de verordening specifiek ten behoeve van die raadscommissie vast. Dit betekent dat er nu een Reglement van Orde voor de gemeenteraad van Zaanstad is, waarin alle raadswerkzaamheden geregeld worden. Datgene wat geregeld moet worden over de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad is opgenomen in een apart hoofdstuk 4. Ook is er met het oog op het Zaanstad Beraad een aantal artikelen toegevoegd aan het hoofdstuk 5 over de instrumenten van de raad en de rechten van de leden, en aan hoofdstuk 6 over de rechten van burgers. Voor het overige is ons RvO2005 zoveel mogelijk gevolgd, en is het modelreglement van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten uit 2006 geraadpleegd (VNGmodel). Hier en daar zijn ten opzichte van deze twee voorbeelden aanpassingen gemaakt in indeling en benaming van hoofdstukken en artikelen, als dat logischer leek en het reglement daarmee toegankelijker werd. Waar inhoudelijke aanpassingen zijn gemaakt wordt dat hoofdstuksgewijs en/of artikelsgewijs gemotiveerd en toegelicht met verwijzing naar "RvO2005" respectievelijk "VNGmodel".

De Grondwet artikel 125 derde lid en de Gemeentewet artikel 9 schrijven (nog) dwingend voor dat de burgemeester de voorzitter van de raad is. De Gemeentewet artikel 77 eerste lid regelt ook de waarneming van het voorzitterschap van de raad, maar staat toe dat de raad zelf een lid van de raad met de waarneming kan belasten. Voor dit laatste is in dit reglement gekozen. Als de waarnemend voorzitter ook afwezig is wordt de wettelijke regeling gevolgd.

In dit artikel 2 wordt geregeld hoe de waarnemend voorzitter van de raad en de voorzitters van de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad worden benoemd, wanneer hun voorzitterschap eindigt, en wat hun formele taken zijn. Al jarenlang zijn er in Zaanstad raadsleden tot commissievoorzitter benoemd of aangewezen. Met de invoering van het Zaanstad Beraad is een relatief groot aantal voorzitters nodig om enigszins flexibel een programma met bijbehorende voorzitters te kunnen vaststellen. Ook steunfractieleden kunnen nu deze bijeenkomsten voorzitten. De benoeming doorde raad geeft aan dat de raad aan de voorzitters het gezag zal toekennen dat nodig is om de bijeenkomst te kunnen leiden.

De raad is verplicht een griffier te benoemen (artikel 100 Gemeentewet). De griffier is in eerste instantie verantwoordelijk voor de bijstand aan de raad. Hij is in principe in elke vergadering van de raad aanwezig. De Gemeentewet eist dat de raad de vervanging van de griffier regelt (artikel 107d, eerste lid). In het tweede lid van dit artikel 3 is daarover een bepaling opgenomen.

Ten behoeve van de bijeenkomsten in het Zaanstad Beraad is in lid 4 van dit artikel 3 de bijstand van een griffiemedewerker geregeld. In de ambtsinstructie voor de griffier heeft de raad de taken van de griffier vastgesteld. In het mandaatbesluit heeft de raad de personele aangelegenheden van de raadsgriffie aan de griffier gemandateerd, waardoor de griffier de in het vierde lid van dit artikel 3 bedoelde commissiegriffiers kan aanwijzen.

In verband met artikel 22 Gemeentewet (verschoningsrecht) is in het derde en zesde lid van dit artikel 3 een bepaling opgenomen met betrekking tot het deelnemen van de griffier resp. de commissiegriffier aan de beraadslaging.

Het presidium heeft een procedurele rol. Omdat het presidium is samengesteld uit fractievoorzitters kunnen er in de vergaderingen zonodig ook andere overlegonderwerpen, relevant voor fractievoorzitters, geagendeerd worden. Wat betreft de inhoudelijke aspecten dient het presidium niet meer dan een ondergeschikte rol te vervullen, omdat anders het gevaar bestaat dat er binnen de raad een nieuw bestuursorgaan wordt gecreëerd, wat in strijd is met de Grondwet die het primaat expliciet bij de raad legt (artikel 125, eerste lid Grondwet).

Vanwege zijn ondersteunende rol voor de raad is de griffier bij het presidium aanwezig.

Vanwege de relatie met werkzaamheden van de agendacommissie kan gezamenlijk overleg gewenstzijn. Voor de onderwerpen "agendering begroting" en "agendering jaarrekening" is dat in artikel 58en 59 van dit reglement ook vastgelegd.

Vanwege de aard van de werkzaamheden (raadsaangelegenheden) is geregeld dat vervanging vaneen fractievoorzitter alleen kan door een raadslid, en niet door een steunfractielid.

Om de positie van minderheden te beschermen en om de betrokkenheid van elke fractie bij raadsaangelegenheden te ondersteunen heeft in het presidium elke fractie een stem die even zwaar weegt. Bovendien heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een brief (april 2008) laten weten dat een zogenoemde gewogen stemming slechts mogelijk is als de wetgever dat uitdrukkelijk zou hebben geregeld, en dat is niet het geval. De toegevoegde regel betreffende heroverweging van het besluit wanneer dit niet overeenkomt met de mening van de getalsmatige meerderheid van de raad wordt al enige jaren in praktijk gebracht in het presidium van Zaanstad.

Deze regel verwijst er naar dat beslissingen van het presidium, bijvoorbeeld over de agenda of orde van raadsvergaderingen, bij ordevoorstel of motie in de vergadering van de gemeenteraad ter stemming gebracht en uiteindelijk door de getalsmatige meerderheid beslist kunnen worden. Het kan van wijsheid getuigen dat de leden van het presidium daar op anticiperen.

Hoe de verslaglegging van de vergaderingen van het presidium plaatsvindt, is in het reglement niet geregeld. Het presidium is een functioneel, intern beraad waarvan de vergaderingen niet voor publiek zijn opengesteld. De procedurele en procesmatige afspraken die in de vergaderingen gemaakt worden, worden direct gecommuniceerd naar de betrokkenen, veelal richting de raadsleden maar zonodig ook in de openbaarheid.

Beoogd wordt een kleine en snelwerkende agendacommissie, die met inhoudelijke kennis van zaken kan anticiperen op de politieke zwaarte die fracties aan de te agenderen onderwerpen zullen toekennen. Het is belangrijk dat de agendacommissie die inschatting goed maakt en omzet in behandelprocedures, tijdstippen en vergaderduur. Maar anderzijds zijn er ook vangnetten wanneer de raadsleden (in meerderheid) de agendering toch anders willen, zoals ordevoorstellen in de raad en opnieuw agenderen in Zaanstad Beraad.

De samenstelling van de agendacommissie is zo klein mogelijk gehouden, waarbij er van uit gegaan wordt dat een raadslid deel uitmaakt van de coalitiefracties en een raadslid van de fracties van de oppositie.

Er is bewust niet geregeld dat er plaatsvervangers worden aangewezen. Het gaat immers niet om de verdediging van belangen of posities maar om inzicht en wijsheid. Bij incidentele afwezigheid van een lid van de agendacommissie is vervanging door een persoon die niet ingewerkt is niet zinvol. Bij structurele afwezigheid kan de raad de situatie op dat moment oplossen met de benoeming van een nieuw lid.

Wat betreft de verslaglegging van de vergaderingen van de agendacommissie geldt hetzelfde als bij het presidium.

Met de geloofsbrief geeft de voorzitter van het centraal stembureau aan de benoemde kennis van zijn benoeming (artikel V1 Kieswet). Voor dit benoemingsbesluit is bij ministeriële regeling een model vastgesteld. De benoemde geeft schriftelijk aan of hij de benoeming aanneemt (artikel V2 Kieswet). Tegelijk met de mededeling dat hij zijn benoeming aanneemt worden aan de raad stukken overgelegd waaruit blijkt dat de benoemde voldoet aan de eisen om als lid van de raad toegelaten te worden. Dit omvat de volgende stukken: een ondertekende verklaring met de openbare betrekkingen die hij bekleedt, een uittrekstel uit de GBA met zijn woonplaats, geboorteplaats en -datum, en (indien niet-Nederlander) stukken waaruit blijkt dat hij voldoet aan de vereisten van artikel 10, tweede lid Gemeentewet (artikel V3 Kieswet). Het onderzoek van de geloofsbrieven moet in een openbare vergadering gebeuren. Bij het onderzoek zal ook de gedragscode (artikel 15, derde lid Gemeentewet) betrokken worden. In deze code zijn onder meer bepalingen opgenomen over al dan niet toegestane nevenfuncties. De commissie welke de geloofsbrieven onderzoekt brengt verslag uit. Dit kan zowel mondeling als schriftelijk.

De formulering van het eerste lid benadrukt dat de raad en niet de voorzitter een commissie instelt, die het zogenoemde geloofsbrievenonderzoek verricht nadat de voorzitter van het centraal stembureau nieuwe leden heeft benoemd. Het onderzoek van het proces verbaal (onderzoek naar het verloop van de verkiezing of de vaststelling van de uitslag) gebeurt alleen in de eerste samenkomst van de nieuwe raad na verkiezingen. Het onderzoek van de geloofsbrief strekt zich niet uit tot de geldigheid van de kandidatenlijsten en van de lijstverbindingen.

Ingevolge artikel V4 van de Kieswet beslist de raad over de toelating van zijn leden. Daarbij is er een verschil in de procedure bij de samenstelling van een nieuwe raad of bij de vervulling van een tussentijdse vacature. Na een raadsverkiezing kunnen de raadsleden op de eerste vergadering van de raad in nieuwe samenstelling de eed of verklaring en belofte afleggen. De voorzitter zal hen hiervoor oproepen. Bij tussentijdse vacaturevervulling kan de eed of verklaring en belofte aansluitend aan de beslissing van de raad over de toelating van het betrokken raadslid plaatsvinden. De tekst van de eed of verklaring en belofte die een raadslid bij het aanvaarden van het raadslidmaatschap moet afleggen, is in artikel 14 van de Gemeentewet vastgelegd.

In dit artikel wordt geregeld wat onder een fractie moet worden verstaan. De Gemeentewet kent een dergelijk begrip niet maar gaat onder andere in artikel 33 tweede lid uit van het bestaan van in de raad vertegenwoordigde groeperingen.

Bij de aanvang van de eerste zitting van de nieuwe raad na de verkiezingen, worden de leden die op dezelfde lijst hebben gestaan, als een fractie beschouwd. De fractie gebruikt in de vergadering van de raad de aanduiding die zij boven de kandidatenlijst hadden staan. Op deze wijze is de relatie tussen de fractie in de raad en de fractie op de kandidatenlijst voor de burger duidelijk. Het kan echter voorkomen dat een fractie geen aanduiding boven de kandidatenlijst heeft staan. In een dergelijk geval deelt de fractie in de eerste vergadering de aanduiding mee. In de loop van een zittingsperiode kan het voorkomen dat leden de raad verlaten. In een dergelijk geval vindt er een verandering in de samenstelling van de fractie plaats. Als dit het geval is, deelt de fractie dit aan de voorzitter mede.

Het is ook mogelijk dat een raadslid zijn lidmaatschap niet opzegt maar uit een fractie stapt. Hij kan als zelfstandige fractie verdergaan of zich aansluiten bij een bestaande fractie. Uitgangspunt van ons kiesstelsel is dat volksvertegenwoordigers op persoonlijke titel worden verkozen. De Kieswet gaat niet uit van politieke partijen, een zetel 'hoort' dan ook niet bij een partij maar is verbonden aan de volksvertegenwoordiger die daardoor ook de mogelijkheid heeft om tussentijds van fractie te veranderen of zelfstandig verder te gaan.

Ook kan een fractie besluiten om haar naam te veranderen. Dit staat de fractie vrij om te doen. Op grond van deze bepalingen heeft de raad geen zeggenschap over wijzigingen in de samenstelling, fusies en splitsingen van fracties en de naamvoering. De raad kan hier dus geen besluit over nemen. Een mededeling aan de voorzitter van de raad is voldoende. De raad is gehouden met ingang van de eerstvolgende vergadering nadat hiervan mededeling is gedaan rekening te houden met de nieuwe situatie. Gevolgen van fractieafsplitsing en ontstaan nieuwe fractie zijn onder meer wijzigingen in de fractievergoeding, nieuwe steunfractieleden inclusief vergoeding, en de toetreding van een nieuwe fractievoorzitter in het presidium, een en ander conform dit reglement van orde en de verordening op de fractieondersteuning.

Dit artikel geeft invulling aan een leemte in de Gemeentewet. Uit de Kieswet vloeit het geloofsbrieven onderzoek van raadsleden voort. Aangezien de wethouder geen gekozen volksvertegenwoordiger is, is hierover niets in de Kieswet geregeld. De Gemeentewet geeft wel aan welke formele eisen gesteld worden aan een wethouder maar niet op welk moment deze getoetst worden. De formele eisen voor het wethouderschap zijn grotendeels vergelijkbaar met de vereisten voor het raadslidmaatschap (Gemeentewet artikel 36a, 36b, 41 b en 41 c). Het ligt voor de hand om voor het benoemen van wethouders ook een commissie voor het onderzoek naar de geloofsbrieven in te stellen. Dit artikel is ook van toepassing als er geen wethouder van buiten maar uit de raad wordt benoemd, de incomptabiliteiten en nevenfuncties dienen immers opnieuw beoordeeld te worden.

Het tweede lid opent de mogelijkheid dat de raad nadere criteria vaststelt voor de benoeming van een wethouder, wanneer daar bij de vervulling van een incidentele vacature of na raadsverkiezingen behoefte aan is.

In dit hoofdstuk wordt de gang van zaken met betrekking tot de raadsvergaderingen geregeld, ingedeeld in drie paragrafen:

• 1.

  tijdstip van vergaderen, en de te treffen voorbereidingen zoals het verzenden van de agendastukken en de verslaglegging van de vergaderingen

• 2.

  de orde van de raadsvergadering zoals het quorum en de wijze van vergaderen

• 3.

  de procedures bij stemmingen

In artikel 19, eerste lid van de Gemeentewet is bepaald dat de burgemeester de leden van de raad schriftelijk uitnodigt voor de vergadering.

Het eerste lid bepaalt dat de voorzitter tenminste zes dagen voor een vergadering de leden een brief (de schriftelijke oproep) stuurt, waarin de vergadering wordt aangekondigd. Deze termijn is t.o.v. VNGmodel aangepast aan de praktijk in Zaanstad. Omdat er de donderdag voorafgaand aan de raadsvergadering nog een Zaanstad Beraad is waarvan de resultaten doorwerken naar de raadsvergadering, kan de agenda met vergaderstukken voor de raadsvergadering niet eerder dan op vrijdag, dus zes dagen van te voren verstuurd worden.

Lid 3 van dit artikel sluit aan op de Zaanse praktijk waarin toegevoegde of gewijzigde agendapunten en stukken naar de raadsleden worden gemaild en tegelijkertijd in de postbakjes wordt verspreid en/of op de vergadertafel in de raadzaal worden neergelegd.

Onder vergaderstukken wordt verstaan het "inhoud voorstel aan Raad" en het bijbehorende "Raadsbesluit".

De eerste zin van lid 4 over geheime stukken is conform het VNGmodel. Maar in Zaanstad is afgesproken en in het RvO2005 ook vastgelegd dat in principe de griffier geheime stukken aan de leden toestuurt i.e. via de postbakjes verspreidt. In voorkomende gevallen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om omvangrijke stukken met veel cijfermatige informatie, kan de griffier besluiten om de stukken niet te vermenigvuldigen en toe te zenden maar op de griffie ter inzage te leggen.

In dit artikel gaat het om de zogenoemde "achterliggende" stukken waarvan vaak in de raadsvoorstellen melding wordt gemaakt (ambtelijke adviezen, toelichtende nota's, etc.). Uiteraard dienen alle raadsleden en andere geïnteresseerden de mogelijkheid te hebben om alle stukken desgewenst in te zien. Een stuk is een 'document' in de zin van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). Een document houdt in: een bij een bestuursorgaan berustend schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat. Onder documenten vallen niet alleen de door de overheidsorganen gecreëerde stukken of ander materiaal. Ook alle van buiten komende stukken en ander voor overheidsorganen bestemd materiaal zoals agenda's, notulen, (concept)adviezen en magneetbanden verkrijgen de status van document in de zin van de WOB. Het kan niet de bedoeling zijn, dat een lid van de raad of een ander het originele stuk mee naar huis neemt. Dit zou betekenen dat andere raadsleden en geïnteresseerden niet meer de mogelijkheid hebben om het document in te zien. Een raadslid of een andere geïnteresseerde mag echter wel een kopie van een ter inzage gelegd stuk maken.

In de Zaanse praktijk worden de "inhoud voorstel aan Raad" inclusief de achterliggende stukken door het college aan de raad aangeboden, en door de griffie meteen aan de raadsleden doorgestuurd. De raadsleden hebben daardoor de achterliggende stukken in bezit, ruim voordat de agendacommissie de agenda heeft vastgesteld en toegezonden. Veelal vindt ook eerst bespreking plaats in een bijeenkomst van het Zaanstad Beraad (zie hoofdstuk 4 van dit reglement). De achterliggende stukken zijn in toenemende mate ook digitaal te raadplegen. Deze stukken staan op BIS (Bestuursinformatiesysteem) dat via Internet openbaar is, of kunnen daar in worden geplaatst opdat de stukken digitaal openbaar worden.

Dit artikel over ter inzage leggen van stukken "voor een ieder op het gemeentehuis" komt in de praktijk neer op het verlenen van toegang "voor een ieder" tot alle vergaderstukken en achterliggende stukken.

De griffier vervult de secretariaatsfunctie ten dienste van de raad. Het ligt dan ook in de rede dat stukken, die betrekking hebben op de agenda en de voorstellen van de raadsvergadering waaronder ook de stukken die geheim moeten blijven bij hem ter inzage worden gelegd. Op verzoek kan de griffier inzage verlenen aan de leden van de raad en, indien de wet zich daar niet tegen verzet, aan de steunfractieleden,. Zoals ook bij artikel 14 is toegelicht is in Zaanstad de afspraak dat wanneer het gaat om geheime vergaderstukken de griffier de stukken in beginsel toezendt, maar wel kan besluiten, bijvoorbeeld bij (omvangrijke) geheime achterliggende stukken de geheime stukken alleen ter inzage te leggen.

Dit artikel is afkomstig uit het raadsbesluit van januari 2007 over de werkwijze van het Zaanstad Beraad. Er wordt een onderscheid gemaakt in informatieverwerving (zoals vragen stellen), meningsvorming, en besluitvorming. Met dit artikel wordt aangegeven dat in de raadsvergadering besluitvorming aan de orde is, alsmede (afrondend) debat over onderwerpen die daartoe aangewezen zijn.

In de Zaanse praktijk wordt eerst over alle daartoe aangewezen onderwerpen gedebatteerd, en daarna over alle op de stemlijst geplaatste onderwerpen gestemd in volgorde van nummering van het raadsbesluit. In een blok stemmen over alle onderwerpen aan het einde van de vergadering is efficiënt en geeft duidelijkheid over tijdstip en aanwezigheid van raadsleden. Ook geeft het de (woordvoerders van de) fracties nog tijd en gelegenheid om in de loop van de avond het stemgedrag te overwegen, een stemverklaring op te stellen, een motie of amendement in te trekken, of anderszins zich voor te bereiden op de stemmingen. Het nadeel kan zijn dat het aanwezige publiek bij de beraadslagingen (het debat) tot het einde van de avond moet wachten om de stemuitslag te vernemen. In voorkomende gevallen kan de raad dit "publieks"belang afwegen tegen de afgesproken werkwijze, en bij ordevoorstel besluiten een uitzondering te maken en meteen na afronding van het debat over een onderwerp over dat onderwerp te besluiten.

De verplichting tot het hebben van een presentielijst vloeit voort uit artikel 20 Gemeentewet. In dit artikel wordt de procedure vastgelegd. De handtekeningen op de presentielijst zijn bedoeld om formeel vastte stellen, dat het vergaderquorum aanwezig is. De lijst kan niet dienen om het stemquorum vast te stellen; daarvoor geldt artikel 29 van de Gemeentewet.

De griffier geeft de ambtelijke ondersteuning die de raad nodig heeft. Daarom stelt hij samen met de voorzitter de presentielijst vast en ondertekent deze. Deze ondertekening dient te waarborgen dat de lijst volledig is en het quorum aanwezig was. De getekende presentielijst wordt bij het te archiveren exemplaar van het vastgestelde schriftelijke verslag gevoegd.

Voorheen was het gebruikelijk om in het reglement van orde een tweetal spreektermijnen te regelen, te bepalen dat er in de eerste termijn niet werd geïnterrumpeerd, en te bepalen dat het college na de eerste termijn en na de tweede termijn een reactie geeft. Deze wijze van beraadslaging via "fractierondjes in twee termijnen" is in enkele gemeenten, waaronder ook Zaanstad losgelaten om een effectiever en levendiger politiek debat te kunnen voeren waarin fracties zich niet beperken tot vragen stellen aan het college maar ook onderling in politiek debat gaan en zo vaak het woord kunnen nemen als het debat vraagt en de voorzitter met het oog op herhalingen nog toestaat.

Dit artikel over spreekregels is een samentrekking van diverse artikelen uit VNG-model, RvO2005, het raadsbesluit van januari 2007 over de werkwijze van het Zaanstad Beraad, en voorbeelden van andere gemeenten. Bij elkaar geeft het artikel de Zaanse praktijk weer. Met dit nieuwe artikel over spreekregels wordt beoogd dat er een levendig en interactief debat kan plaatsvinden, aantrekkelijk en goed te volgen voor het publiek, zonder al te veel herhalingen of lange beschouwingen, maar voortbordurend op de eerdere besprekingen in het Zaanstad Beraad en toegespitst op de te nemen besluiten (lid 3). En waarbij niet meer naar informatie wordt gevraagd maar gesproken wordt aan de hand van informatie die verkregen is in de stukken en in de fase van informatieverwerving (lid 4) De raadsleden en de collegeleden kunnen gelijkelijk het woord vragen aan de voorzitter en aan het debat deelnemen (lid 2), in de regel door achter een van de spreekgestoeltes te gaan staan (lid 1). Om het debat gedisciplineerd te laten verlopen heeft de voorzitter bevoegdheden om in te grijpen, zoals het tijdelijk niet langer toestaan van interrupties, het verzoek om een bijdrage af te ronden en de mogelijkheid het debat te sluiten als de argumenten voldoende zijn gewisseld en er herhalingen dreigen (lid 2 en 5).

Deze werkwijze staat toe dat er zonder spreektijd gedebatteerd kan worden. Alleen bij uitzondering, bijvoorbeeld bij het debat over de kadernota of de begroting, kan een spreektijdregeling ingesteld worden om te waarborgen dat het debat aan het einde van de vergadertijd ook afgerond is.

De bevoegdheid die in het eerste lid aan de voorzitter wordt gegeven om een spreker over een aanhangig onderwerp het woord te ontzeggen, gaat minder ver dan de mogelijkheid die artikel 26, derde lid, van de Gemeentewet biedt om aan dat lid, dat door zijn gedragingen de geregelde gang van zaken belemmert, de toegang tot de vergadering te ontzeggen. De laatstgenoemde bevoegdheid van de voorzitter blijft echter onverlet. Dit artikel is slechts een aanvulling op de Gemeentewet.

Onder interruptie is overigens niet te verstaan het geven van tekenen van goed- of afkeuring; deze uitingen worden beschouwd als verstoringen van de orde. Voor wat betreft de handhaving van de orde op de publieke tribune wordt verwezen naar artikel 65 van dit reglement.

Het stemmen in de gemeenteraad is geregeld in de artikelen 27 t/m 32 van de Gemeentewet. Deze paragraaf in het reglement van orde geeft aan hoe de stemming in de Zaanse praktijk verloopt. In voorgaande jaren was een Zaanse praktijk ontwikkeld die op onderdelen niet meer in overeenstemming bleek te zijn met de Gemeentewet, bijvoorbeeld dat raadsleden en fracties zich om politiekinhoudelijke redenen onthielden van stemming. Als resultaat van discussie in het toenmalige presidium is de wijze van stemmen in het RvO2005 in detail beschreven en in dit reglement grotendeels overgenomen.

Indien een lid te kennen geeft een hoofdelijke stemming te wensen, moet de stemming plaatsvinden. De raad heeft niet de bevoegdheid om van deze bepaling van artikel 32 van de Gemeentewet af te wijken. Vraagt niemand stemming, dan wordt het voorstel geacht te zijn aangenomen. Wel kan men aantekening vragen dat men geacht wordt te hebben tegengestemd (derde lid), uiteraard alleen indien de uitkomst van de stemming tevoren duidelijk is en slechts enkele leden zouden tegenstemmen. Als die uitkomst niet duidelijk is zal de voorzitter stemming verlangen (lid 1). In de Zaanse praktijk geschiedt stemming door handopsteking. En omdat in lid 2 geregeld is "tenzij hoofdelijke stemming wordt verlangd" wordt nog steeds voldaan aan de vereisten van de Gemeentewet. Beide vormen van stemming worden beschreven in lid 5 t/m 10. Een raadslid kan zich alleen onthouden van stemming op grond van artikel 28 Gemeentewet (de schijn van belangenverstrengeling), en deze beslissing is voorbehouden aan het individuele raadslid. In alle andere gevallen is een raadslid verplicht stelling in te nemen en te stemmen. Stemmingen zijn in principe ook openbaar. Een volksvertegenwoordiger dient duidelijk te zijn in zijn of haar rol. Door de openbaarheid is het voor de achterban (kiezers) duidelijk hoe ze vertegenwoordigd worden. Bij staking van stemmen is het bepaalde in artikel 32 van de Gemeentewet van toepassing. Indien de vergadering voltallig is, wordt het voorstel geacht te zijn verworpen. Is de vergadering niet voltallig, dan wordt het nemen van het besluit tot een volgende vergadering uitgesteld. Als ook dan de stemmen staken, wordt het voorstel geacht niet te zijn aangenomen.

Dit artikel is afkomstig uit het raadsbesluit van januari 2007 over het Zaanstad Beraad. Met dit artikel wordt aangegeven en uitgewerkt dat in het Zaanstad Beraad geen besluitvorming plaatsvindt -daartoe zou een raadsvergadering uitgeschreven moeten worden - maar bijeenkomsten ten behoeve van informatieverwerving en meningsvorming.

In het Zaanstad Beraad vinden meer activiteiten plaats dan de bijeenkomsten want er is ruimte voor marktkraampjes, presentaties, en informele gesprekken van de raadsleden met burgers, instellingen, ambtenaren en wethouders. De rechten en middelen van burgers zijn apart geregeld in hoofdstuk 6 van dit reglement. De aanwezigheid van ambtenaren vloeit voort uit het recht van raadsleden op ambtelijke bijstand, geregeld in de Verordening op de fractieondersteuning.

In de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad kan de raad geen besluiten nemen, daarvoor is een raadsvergadering noodzakelijk. Maar in de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad moeten wel besluiten genomen worden over de voortgang van een onderwerp, over de afronding van een discussie over een zienswijze, en dergelijke. In dit artikel is aangegeven wat de vervolgstappen zijn en wie daarvoor het initiatief kunnen nemen.

Om een heldere conclusie zeker te stellen krijgt de voorzitter in lid 6 van dit artikel de verantwoordelijkheid om de Voortgangsbeslissingen te nemen. In de Zaanse praktijk wordt er naar gestreefd een onderwerp pas dan in het Zaanstad Beraad af te ronden en naar de raadsvergadering te brengen wanneer alle fracties van mening zijn dat zij het onderwerp voldoende hebben kunnen voorbereiden en behandelen (lid 2), en een onderwerp ook op de debatagenda te plaatsen wanneer slechts 1 fractie dat zou wensen (lid 3). Er kunnen echter ook andere belangen en overwegingen zijn, bijvoorbeeld een tijdslimiet die niet gepasseerd kan worden. In deze gevallen zal de voorzitter er voor moeten zorgen dat elke fractie zijn belang of mening kan uiten en vervolgens een afweging maken. De zinsnede in lid 6 over de ingeschatte getalsmatige meerderheid van de raad verwijst er naar dat dergelijke beslissingen vaak bij ordevoorstel of motie in de vergadering van de gemeenteraad ter stemming gebracht en doorde getalsmatige meerderheid beslist kunnen worden. Het getuigt van wijsheid dat de voorzitter daar op anticipeert.

In dit hoofdstuk komen eerst de rechten van de raadsleden en instrumenten met betrekking tot de raadsvergadering aan de orde in artikel 46 t/m 53. Daarna volgen aanvullende rechten/instrumenten speciaal voor het Zaanstad Beraad (artikel 54 t/m 56). Tot slot worden in dit hoofdstuk nog een viertal onderwerpen geregeld (ingekomen stukken, procedure begroting, procedure jaarrekening, lidmaatschap van andere organisaties) die op een andere plaats staan in VNGmodel en RvO2005 maar ook goed onder deze (nieuwe) hoofdstuktitel vallen.

In afwijking van VNGmodel en RvO2005 zijn de voorstellen van orde niet in dit hoofdstuk 5 opgenomen. Deze staan nu in de paragrafen over de orde van respectievelijk de raadsvergadering (hoofdstuk 3 artikel 25) en van het Zaanstad Beraad (hoofdstuk 4 artikel 45).

Dit artikel is conform VNGmodel en RvO2005.

Het recht van amendement is neergelegd in artikel 147b van de Gemeentewet. Dit artikel verplicht de raad een amendement te behandelen, en daarvoor nadere regels te stellen. Deze nadere regels staan in het tweede tot en met het vierde lid.

Met een amendement kunnen leden van de raad aan de raad wijzigingen op het voorstel van het college of op initiatiefvoorstellen indienen. Met het amendement wordt een voorgestelde besluitregel gewijzigd, geschrapt, of kan een nieuwe besluitregel toegevoegd. Wanneer een amendement is ingediend, kan dit voor een ander raadslid aanleiding zijn, op dit amendement nog weer een wijziging voor te stellen, het subamendement.

Voor wat betreft de stemming over amendementen wordt verwezen naar artikel 30. Een amendement inhoudende een voorstel tot splitsing van een voorgestelde beslissing waarover dan afzonderlijke stemming zal plaatsvinden (lid 1 van dit artikel) kan in de Zaanse praktijk mondeling worden voorgelegd aan de raad en kan, indien aangenomen door de raad, meebrengen dat een onderdeel van een besluit wel en een ander niet wordt aanvaard.

Om alle individuele raadsleden en kleine fracties in staat te stellen actief deel te nemen aan de beïnvloeding van de besluitvorming is er geen zogenaamde drempelsteun opgenomen (aantal raadsleden of fracties dat amendement moet steunen om ingediend te kunnen worden).

In de Zaanse praktijk kan een voorgenomen amendement voorafgaand aan de vergadering bij de raadsgriffie worden bekend gemaakt, die het amendement verspreidt en op de stemlijst plaatst. Het amendement wordt geacht te zijn ingediend mits de indiener, zoals lid 1 van dit artikel vraagt, ter vergadering aanwezig is en de presentielijst heeft getekend. In de praktijk zal de indiener in het debat zijn amendement noemen en zo nodig toelichten. Het is niet nodig dat het amendement in zijn geheel wordt voorgelezen.

Ook dit artikel is conform VNG-model en RvO2005

Een motie is een voorstel tot het doen van een uitspraak. Het kan gaan om het uitspreken van een wens (van inhoudelijke, politieke, procedurele aard), het uitspreken van instemming dan wel afkeuring over bepaalde ontwikkelingen of om het doen van een verzoek Een motie betreft dus niet een concreet besluit dat op rechtsgevolg is gericht; een motie heeft geen juridische, maar een politieke betekenis. Daarom zijn burgemeester en wethouders formeel niet aan een motie gebonden of tot uitvoering ervan verplicht. Wel kan het naast zich neerleggen van een motie door het college leiden tot een vertrouwensbreuk tussen raad en college en hieruit kan het college dan zijn consequentie trekken.

Voor wat betreft de stemming over moties wordt verwezen naar artikel 30: over een motie wordt een apart besluit genomen. De beraadslaging vindt plaats gelijktijdig met de beraadslaging over het onderwerp. Wat betreft de drempelsteun en de praktische wijze van indienen van een motie geldt dezelfde praktijk als boven beschreven bij het amendement.

Dit artikel is conform RvO2005 en wijkt vanwege de rol van de agendacommissie qua redactie enigszins af van VNGmodel.

Het is de taak van het college aan de raad de nodige voorstellen te doen. Maar raadsleden kunnen ook zelf een voorstel voor een ontwerpverordening of ontwerpbeslissing ter behandeling bij de raad indienen. Hiervoor is het recht van initiatief toegekend en uitgewerkt in artikel 147a van de Gemeentewet. Dit wetsartikel maakt een onderscheid tussen initiatiefvoorstellen die een verordening zijn en initiatiefvoorstellen niet zijnde een verordening.

Het tweede lid van artikel 147a van de Gemeentewet bepaalt dat de raad regelt op welke wijze een initiatiefvoorstel voor een verordening wordt ingediend en behandeld. Het eerste tot en met het vierde lid van artikel 47 voorzien hierin.

Artikel 147a derde lid van de Gemeentewet bepaalt dat de raad voorwaarden kan stellen aan de indiening en behandeling van andere initiatiefvoorstellen (dan verordeningen). Dit is opgenomen in het vijfde lid van het artikel in dit reglement. Bij (aanvullende) voorwaarden kan gedacht worden aan strijd met de wet, het algemeen belang, het belang van de gemeente of het gemeentelijk beleid. De raad zelf bepaalt of een voorstel in strijd is met de wet (bijvoorbeeld de Wet op de ruimtelijke ordening), het algemeen belang (bijvoorbeeld de volksgezondheid), het belang van de gemeente (bijvoorbeeld het terugtrekken uit een publiekprivate samenwerking die gericht is op het renoveren van achtergestelde woonwijken) of het gemeentelijk beleid (het bouwen van een parkeergarage in het centrum als enkele maanden geleden de binnenstad autoluw is gemaakt). Een gewone raadsmeerderheid kan aldus op basis van bovenstaande aanvullende voorwaarden besluiten een initiatiefvoorstel (niet zijnde een verordening) niet in behandeling te nemen. De minister heeft daar desgevraagd over aangegeven (uit toelichting VNG-model): "Het recht op initiatief houdt niet in dat individuele raadsleden en raadsminderheden het recht moeten hebben om onderwerpen op de agenda van de raad te plaatsen maar het houdt in dat zij in beginsel invloed moeten kunnen hebben op de agenda. Het is immers aan de raad om, aan het begin van de raadsvergadering, met meerderheid van stemmen, de agenda vast te stellen. Het is dan ook de raad die beslist welke onderwerpen worden behandeld. Zou elk individueel raadslid het recht toekomen om agendapunten voor de vergadering aan te dragen dan zou het effectief functioneren van de raad in gevaar kunnen komen. Een raadsminderheid die bij herhaling onderwerpen op de agenda plaatst, waarover de raadmeerderheid niet wenst te beraadslagen, kan de besluitvorming van de raad ernstig belemmeren".

Een initiatiefvoorstel hoeft formeel niet langs het college, maar het kan raadzaam zijn het initiatiefvoorstel ook aan het college voor te leggen voor advies, bijvoorbeeld bij personele en financiële consequenties (lid 2).

Het zesde lid is toegevoegd omdat de gedualiseerde Gemeentewet de mogelijkheid geeft een wethouder na een motie van wantrouwen te ontslaan (artikel 49 Gemeentewet). In de oude Gemeentewet was een afkoelingstermijn van 30 dagen opgenomen. Zonder de bepaling in het zesde lid is deze ontslagmogelijkheid niet mogelijk door de procedure regels van het reglement van orde.

In het VNGmodel heeft dit artikel de titel "collegevoorstel". In de Zaanse praktijk verschijnen deze voorstellen van het college aan de raad sinds jaar en dag als raadsvoorstellen op de agenda. Het is ook mogelijk dat anderen, bijvoorbeeld het presidium, of voorzitter en griffier, een voorstel doen aan de raad. Als niet het college maar anderen de indiener zijn van een raadsvoorstel geldt naar analogie hetzelfde als nu in dit artikel geregeld is voor het college.

Waar het in dit artikel om gaat is het agenderingsrecht van de raad. De raad is de enige die een voorstel kan agenderen, en zal daarom toestemming moeten geven wanneer het college (of een andere indiener) verdere behandeling niet wenselijk vindt en het voorstel wil intrekken.

Indien de raad van oordeel is dat het voorstel niet voldoende is voorbereid of onderbouwd kan de raad het voorstel terugzenden en bepalen wanneer het voorstel opnieuw wordt behandeld. De raad kan dat in dezelfde vergadering regelen, maar uiteraard ook aan de agendacommissie overlaten.

In artikel 155 van de Gemeentewet is neergelegd dat een lid van de raad aan het college of de burgemeester mondeling of schriftelijk vragen kan stellen (lid 1) en dat een lid van de raad aan de raad verlof kan vragen tot het houden van een interpellatie over een onderwerp dat niet staat vermeld op de agenda (lid 2).

Het schriftelijke en mondelinge vragenrecht dat uit dit wetsartikel voortvloeit is geregeld in artikel 51 (schriftelijke vragen) en 55 (rondvraag) en 56 (actualiteiten) van dit reglement. Het interpellatierecht ligt in het verlengde van het mondelinge vragenrecht.

De minister heeft m.b.t. het verlof vragen aan de raad desgevraagd aangegeven (uit toelichting VNG-model) dat de raad de ruimte heeft eigen beleid te ontwikkelen, waardoor de raad dus de vrijheid heeft om te bepalen dat een raadsmeerderheid nodig is om een interpellatiedebat te houden. De minister juicht dit echter niet toe. Voor de democratie lijkt het hem goed om de regels van de Tweede Kamer te volgen. Dit houdt in dat de toestemming van een betekenende minderheid (ondersteuning door 30 van de 150 leden) volstaat. In de Zaanse praktijk komt dit middel van een "gekwalificeerde minderheid" wat geforceerd over, omdat de gemeenteraad in de regel zonder stemming het houden van een interpellatie toestaat. Wel komt het voor dat er discussie is of het instrument interpellatie goed gebruikt wordt ten opzichte van de andere instrumenten zoals rondvraag in het Zaanstad Beraad en schriftelijke vragen. Een interpellatie heeft het karakter van het ondervragen en ter verantwoording roepen van het college (of de burgemeester) op een belangrijk en politiek gevoelig onderwerp dat actueel is, met de mogelijkheid om de interpellatie af te ronden met een uitspraak van de raad (motie). In allerlei andere gevallen is agendering in het Zaanstad Beraad als een aparte "rondvraag" bijeenkomst een instrument dat beter past bij de aard van de gevraagde informatie, en ook meer gericht is op het voeren van een discussie tussen fracties en wethouder dan op het uitspreken van een oordeel. Zie artikel 55.

Voorheen werd in dit artikel een voor de interpellatie specifieke spreekregel neergelegd. In de huidige werkwijze is dat niet meer nodig en gelden de spreekregels voor het debat van artikel 23.

Het vragenrecht geeft aan de leden van de raad het recht informatie te vragen over aangelegenheden die tot de bevoegdheid van het college of de burgemeester behoren. Het karakter van deze vragen is primair van informatieve strekking. De verantwoordelijke portefeuillehouder dient de vragensteller gemotiveerd in kennis te stellen, indien de beantwoording niet binnen de gestelde termijn van dertig dagen nadat de vragen zijn binnengekomen kan plaatsvinden.

In de hier aangegeven procedure wordt de vragensteller in de gelegenheid gesteld nadere inlichtingen over het antwoord te vragen aan degene die het antwoord heeft gegeven. Indien de vragensteller van mening is, dat de beantwoording van de vragen tot een besluit van de raad moet leiden, kan hij het recht van initiatief of het interpellatierecht benutten om het onderwerp of het voorstel op de agenda van de raad te krijgen.

Dit artikel is conform RvO2005 en stond in de Zaanse praktijk bekend als "het stellen van artikel 40 vragen". Van de mogelijkheid om de schriftelijke vragen mondeling te beantwoorden in de eerstvolgende raadsvergadering wordt in de Zaanse praktijk geen gebruik gemaakt. Daarvoor leent zich nu artikel 55 over de rondvraag beter, omdat in de bijeenkomst van het Zaanstad Beraad discussie over de beantwoording mogelijk is.

Deze artikelen zijn nieuw en reglementeren de gegroeide werkwijze in het Zaanstad Beraad. Het betreffen varianten op de instrumenten van de raad en de rechten van raadsleden om onderwerpen en voorstellen te agenderen en vragen te stellen aan het college en burgemeester. Het agenda-initiatief, de rondvraag en de actualiteiten zijn bedoeld als instrumenten voor de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad en kunnen niet in de raadsvergadering gebruikt worden. Het gaat in deze artikelen niet om informatieve vragen die ook via ambtelijke bijstand opgelost kunnen worden of die informeel aan de wethouder gesteld kunnen worden.

Wanneer een fractie een vraag om politieke redenen in het openbaar wil stellen aan het college of de burgemeester kan dat door de vragen bij de agendacommissie in te dienen met het verzoek om een bijeenkomst die in de regel een half uur zal duren. In die bijeenkomst is er tevens gelegenheid om over de verstrekte informatie een discussie met de wethouder en tussen de fracties aan te gaan. Wanneer de vragen en de discussie het karakter hebben van een ter verantwoording roepen en gekoppeld zijn aan het uitspreken van een raadsoordeel is een interpellatie in de raadsvergadering het geëigende middel, zie artikel 50. Maar het is ook mogelijk dat een rondvraag in het Zaanstad Beraad leidt tot een zelfstandige motie of een initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering, zie artikel 47 en 48. Als het gaat om een concrete vraag die actueel is en die kort gesteld en beantwoord kan worden, zal de agendacommissie daar ruimte voor maken in het programma van het Zaanstad Beraad, meestal in een apart blokje "actualiteiten".

Een agenda-initiatief geeft raadsleden het recht om zelf een onderwerp voor het Zaanstad Beraad voor te bereiden en te agenderen. Bijvoorbeeld om informatie die door het college aan de raad ter kennis is gebracht toch te bespreken. Bij een agenda-initiatief beperkt de aanvrager zich niet tot het stellen van vragen aan het college (dan is het een rondvraag conform artikel 55) maar geeft de indiener een mening over het onderwerp waarover ook de opvatting of instemming van de andere fracties wordt gevraagd.

In dit artikel wordt geregeld, conform VNG-model en RvO2005, dat en hoe verslag wordt gedaan en verantwoording wordt gegeven aan de raad door degenen die door de raad zijn benoemd in (het bestuur van) een organisatie of institutie.

Leden van de raad (of in voorkomende gevallen de burgemeester, een wethouder of de gemeentesecretaris), die lid zijn van een algemeen bestuur van een gemeenschappelijke regeling, verrichten aldaar hun taak zowel als leden van dat bestuur en als vertegenwoordiger van en in naam van de gemeente. Voor de wijze, waarop zij in het bestuur van de gemeenschappelijke regeling functioneren, zijn zij verantwoording verschuldigd aan de raad, die hen heeft aangewezen. Ook de gemeenschappelijke regeling dient over deze verantwoordingsplicht en over de informatieverstrekking aan de raad bepalingen te bevatten.

In het eerste lid van dit artikel is een regeling getroffen voor mondelinge verslaglegging, en wordt aangegeven dat bespreking in het Zaanstad Beraad kan plaatsvinden.

In het tweede lid wordt de mogelijkheid tot het stellen van schriftelijke vragen aangegeven, overeenkomstig de regels, daarvoor gesteld in artikel 51.

Het derde lid bevat de procedure voor de ter verantwoording roeping, die aansluit bij de regels voor inlichtingen.

Het is zinvol de bepalingen van dit artikel ook van toepassing te verklaren op andere organisaties, waarin de raad een of meer van zijn leden heeft benoemd. Hierbij valt te denken aan privaatrechtelijke rechtspersonen en vennootschappen, zoals een (raad van commissarissen van) een NV. Hierin voorziet het vierde lid.

Deze vier artikelen regelen de rechten van burgers en belanghebbenden zoals dat in de Zaanse praktijk van het Zaanstad Beraad nu vorm gekregen heeft. Tijdens de donderdagavonden van het Zaanstad Beraad is er ruim gelegenheid voor alle burgers en instellingen die dat wensen om de raadsleden te ontmoeten en om hen van informatie te voorzien, om in te spreken op geagendeerde onderwerpen, om een onderwerp te bespreken dat niet geagendeerd is (rondvraag) en om zelf een raadsvoorstel in te dienen (burgerinitiatief). Artikel 64 over het burgerinitiatief verwijst naar de vigerende verordening van maart 2002 over het burgerinitiatief.

Voor de invoering van het Zaanstad Beraad kende Zaanstad korte tijd de driewekelijkse "burgeravond" op donderdagavond, waar insprekers konden inspreken op de onderwerpen die geagendeerd waren voor de eerstkomende raadsvergadering, maar waarover dan al overleg tussen fracties en wethouder in commissieverband had plaatsgevonden. In de werkwijze van het Zaanstad Beraad is het juist de bedoeling dat het inspraakgesprek en de behandeling tussen fracties en wethouder op dezelfde avond plaatsvindt. Dat geeft de betrokken insprekers en het publiek de mogelijkheid om te volgen hoe de fracties met de inspraakbijdrage omgaan in de bijeenkomst met de wethouder, en om de raadsleden ook nog informeel voor en na de bijeenkomst aan te spreken. De spreektijd voor burgers van 5 minuten in lid 3 van dit artikel is als richttijd genoemd in artikel 43, vijfde lid over de spreekregels in de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad. In de toelichting op dat artikel is al aangegeven dat in de Zaanse praktijk er naar gestreefd wordt dat insprekers maximaal aan bod kunnen komen. De agendacommissie zal bij veel insprekers eerst extra ruimte in het programma vrij maken. Desondanks kan het in voorkomende gevallen noodzakelijk zijn om de spreektijd in te korten, bijvoorbeeld bij uitzonderlijk veel insprekers over hetzelfde onderwerp met dezelfde boodschap. De laatste zin in lid 3 van artikel 63 voorziet hierin.

De artikelen in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op VNG-model en RvO2005, maar zijn aangepast aan de werkwijze van het Zaanstad Beraad. Omdat de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad geen raadscommissies zijn in de zin van artikel 82 van de Gemeentewet kan niet naar dit wetsartikel verwezen worden. In de artikelen 68 over besloten vergadering en artikel 69 over het verslag van een besloten vergadering wordt telkens een onderscheid gemaakt naar raadsvergadering en naar bijeenkomst van het Zaanstad Beraad, waarbij voor de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad gezocht is naar regelingen die in het verlengde liggen van die voor de raadsvergadering en die aansluiten bij de wijze waarop het Zaanstad Beraad in hoofdstuk 4 geregeld is. Artikel 68 lid 3 geeft aan dat de bepalingen van dit reglement van overeenkomstige toepassing zijn op besloten vergaderingen. Gedacht kan worden aan het tijdig verzenden van de stukken, het recht van amendement en motie e.d. Strijdig met het besloten karakter zijn bijvoorbeeld het maken van beeld- en geluidregistraties.

Artikel 69 regelt uitvoerig de wijze waarop omgegaan wordt met het verslag van een besloten vergadering. Omdat hetgeen besproken wordt in een besloten vergadering niet van rechtswege valt onder de geheimhoudingsplicht, is toepassing van de procedure volgens artikel 25 Gemeentewet noodzakelijk. Dit is vastgelegd in artikel! 70 lid 1 voor de raadsvergadering, en in lid 2 van dit artikel voor de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad.

In voorgaande jaren vormden de procedures rondom de geheimhouding (toen vaak "vertrouwelijkheid" genoemd) een lastig leerstuk. Dit heeft er toe geleid dat het presidium een uitgebreide "procedure en werkwijze voor geheimhouding en besloten vergaderingen van de raad en voorbereidende commissies" heeft vastgesteld. Deze procedure is aangepast aan de bijeenkomsten van het Zaanstad Beraad, en als aanhangsel bij dit reglement van orde opgenomen.