Actieplan omgevingslawaai 2019 - 2023 en beleidsregel hogere waarde gemeente Zaanstad

Directe aanleiding voor het opstellen van het Actieplan is de wettelijke verplichting om eens in de vijf jaar een Actieplan omgevingslawaai vast te stellen. Het voorliggende Actieplan is gebaseerd op de meest recente geluidskaarten, zoals vastgesteld door B&W op 8 mei 2018. Het Actieplan omgevingslawaai heeft betrekking op gemeentelijke wegen en industrieterreinen. Het Actieplan is samengevoegd met de beleidsregel hogere waarde tot één document. Hierin zijn zowel de maatregelen om de geluidhinder terug te brengen opgenomen als het geluidbeleid, waarin is aangegeven hoe de leefkwaliteit gewaarborgd wordt bij hoge geluidbelastingen.

In MAAK.Zaanstad is in 2016 de ambitie voor Zaanstad weergegeven. Als het ergens over gaat in MAAK.Zaanstad, dan is het kwaliteit. De kwaliteit van leven in Zaanstad verhogen, van wonen, werken, leren en plezier maken. De verwachting is dat er tussen nu en 2040 in Zaanstad tussen de 15.000 en 20.000 woningen bij moeten komen. De groei van het aantal mensen en woningen in Zaanstad is geen doel op zich. Het is een middel om te groeien in kwaliteit. Bij het investeren in een aantrekkelijke leefomgeving is ook de milieukwaliteit van belang. Dat speelt op twee fronten. Aan de ene kant draagt een goede milieukwaliteit bij aan de kwaliteit van de woonomgeving. Aan de andere kant moet voorkomen worden dat milieucontouren de ontwikkeling van woningbouwlocaties gaan belemmeren.

De opgave om 15 tot 20.000 woningen te bouwen. Bij gelijkblijvend autogebruik per woning komt dit neer op 140.000 extra autobewegingen per dag. Meer auto’s betekent in de regel meer lawaai. De leefbaarheid kan daardoor onder druk komen te staan en daarmee de kwaliteit van de leefomgeving. De uitdaging is om ondanks het toevoegen van 20.000 woningen het omgevingslawaai te verminderen, zodat kwaliteit aan de stad wordt toegevoegd en voldaan kan worden aan de doelstelling van MAAK.Zaanstad.

In het Actieplan omgevingslawaai en beleidsregel hogere waarde komen de volgende onderwerpen aan de orde:

1. Maatregelen om wegverkeers- en industrielawaai terug te dringen

In het Actieplan zijn maatregelen benoemd om de geluidhinder terug te dringen. Deze maatregelen hebben vooral betrekking op wegverkeerslawaai. De maatregelen waar op wordt ingezet zijn het toepassen van stil wegdek bij toekomstige (her)inrichting en onderhoud zoals aangegeven in het Meerjaren InvesteringsProgramma (MIP) en het stimuleren en faciliteren van elektrisch vervoer. Om stil wegdek structureel onderdeel te maken van de toepassingskaders bij (groot)onderhoud is in het Actieplan een toepassingskader voor stil wegdek opgenomen. Op omgevingslawaai afkomstig van provinciale en rijkswegen, railverkeer en luchtvaart heeft de gemeente geen directe invloed. Hierbij wordt ingezet op lobby en overleg.

2. Een nieuwe beleidsregel hogere waarden

Op basis van de ervaringen met de voorgaande beleidsregel en het nieuwe Amsterdamse hogere waardenbeleid is de beleidsregel hogere waarden geactualiseerd. De beleidsregel biedt een praktisch kader voor de verlening van hogere waarden bij hoge geluidsbelastingen. Aandacht voor de leefbaarheid staat hierbij centraal door onder andere de voorwaarde van een geluidsluwe zijde als compensatie voor de hoge geluidsbelasting. De belangrijkste wijzigingen zijn:

• •

  duidelijker kader voor cumulatief geluid;

• •

  voordeuren zijn, onder voorwaarden, mogelijk in een dove gevel;

• •

  bij het afwijkende kader voor appartementen hoeven de te openen delen die uitkomen op een niet geluidsgevoelige ruimte niet geluidsluw te zijn.

Na de invoering van de Omgevingswet worden hogere waarden op een andere manier geregeld, deels via de wet en deels via omgevingsplannen en -vergunningen. De beleidsregel hogere waarde zal dan vervallen.

1.1 Aanleiding

EU Richtlijn omgevingslawaai

De EU Richtlijn omgevingslawaai is gericht op omgevingslawaai waaraan mensen worden blootgesteld. In het bijzonder gaat het om woningen, lawaaigevoelige gebouwen zoals scholen en ziekenhuizen en stille gebieden. De richtlijn is verwerkt in de Wet milieubeheer. Daarin staat dat grote gemeenten, zoals de gemeente Zaanstad, een vijfjaarlijkse verplichting hebben voor het vaststellen, beheersen en zo nodig verlagen van geluidniveaus in de leefomgeving. Voor het vaststellen van geluidniveaus worden geluidskaarten opgesteld. Zaanstad heeft in 2018 de meest recente geluidskaarten vastgesteld. De geluidskaarten zijn voor iedereen in te zien in de Zaanatlas. Het gemeentelijk beleid tot het beheersen en zo nodig verlagen van de geluidniveaus wordt vastgelegd in een Actieplan omgevingslawaai. Hierin staan met name maatregelen om het geluid van gemeentelijke wegen en in mindere mate van industrieterreinen te beperken. De gemeente heeft geen rechtstreekse zeggenschap over provinciale wegen en rijkswegen, spoorwegen en luchtverkeer. De gemeentelijke inzet richt zich hier vooral op lobby en overleg met de betreffende partijen. Voor u ligt het Actieplan omgevingslawaai 2019-2023.

Wet geluidhinder en hogere waarden

Op grond van de Wet geluidhinder is het college van Burgemeester en Wethouders (artikel 110a lid 1) bevoegd tot het vaststellen van hogere grenswaarden. Het college van Burgemeester en Wethouders kan hogere grenswaarden vaststellen indien maatregelen gericht op het terugbrengen van de geluidsbelasting vanwege industrieterreinen, spoorwegen en autowegen onvoldoende doeltreffend zijn of overwegende bezwaren ontmoeten van stedenbouwkundige, verkeerskundige, vervoerskundige, landschappelijke of financiële aard.

De gemeente Zaanstad koppelt deze beleidsregel sinds 2013 aan het Actieplan omgevingslawaai.

Zaanpeiling

De Zaanpeiling laat zien dat met name lawaai van auto’s en van vliegtuigen als hinderlijk wordt ervaren in Zaanstad. Van de respondenten van de Zaanpeiling 2018 geeft 11% aan ernstige hinder te ondervinden van lawaai van auto’s, 17% geeft aan ernstige hinder te ondervinden van lawaai van vliegtuigen, 2% ondervindt ernstige hinder van lawaai van treinen en 4% van de inwoners geeft aan ernstige hinder te ondervinden van industrielawaai. De resultaten zijn grafisch weergegeven in Figuur 1. Lawaai door treinverkeer wordt door de inwoners als het minst hinderlijk ervaren. Dit komt waarschijnlijk door het beperkte invloedsgebied. Over het algemeen neemt de hinder toe. Dit ondanks voorgaande actieplannen. Mogelijke oorzaken zijn de groei van het weg- en vliegverkeer en toename van het aantal woningen. Met het toevoegen van extra woningen is de verwachting dat de hinder nog verder gaat toenemen

Figuur 1: Percentage inwoners dat ernstige hinder ondervindt door lawaai (Zaanpeiling 2013 t/m 2018).

MAAK.Zaanstad

In MAAK.Zaanstad is in 2016 de ambitie voor Zaanstad weergegeven. Als het ergens over gaat in MAAK.Zaanstad, dan is het kwaliteit. De kwaliteit van leven in Zaanstad verhogen, van wonen, werken, leren en plezier maken.

De verwachting is dat er tussen nu en 2040 in Zaanstad tussen de 15.000 en 20.000 woningen bij moeten komen. Dit kan bereikt worden door nieuwbouw, door transformatie van panden en bedrijfsterreinen en door splitsing/aan- of bijbouwen bij bestaande woningen. Om het groene buitengebied te behouden, moeten de woningen binnenstedelijk worden gebouwd. De komst van al die mensen en de bouw van al die woningen kunnen we gebruiken om kwaliteit aan onze stad toe te voegen. De groei van het aantal mensen en woningen in Zaanstad is geen doel op zich. Het is een middel om te groeien in kwaliteit.

Bij het investeren in een aantrekkelijke leefomgeving is ook de milieukwaliteit van belang. Dat speelt op twee fronten. Aan de ene kant draagt een goede milieukwaliteit bij aan de kwaliteit van de woonomgeving. Aan de andere kant moet voorkomen worden dat milieucontouren de ontwikkeling van woningbouwlocaties gaan belemmeren.

De opgave om 15 tot 20.000 woningen te bouwen in de komende 20 jaar betekent in de regel meer auto’s. Als vuistregel voor autogebruik kan 7 autobewegingen per woning per dag worden gehanteerd. Voor 20.000 woningen komt dat –bij gelijkblijvend autogebruik per woning- neer op 140.000 extra autobewegingen per dag. Meer auto’s betekent in de regel meer lawaai. De leefbaarheid kan daardoor onder druk komen te staan en daarmee de kwaliteit van de leefomgeving. De uitdaging is om ondanks het toevoegen van 20.000 woningen het omgevingslawaai te verminderen, zodat kwaliteit aan de stad wordt toegevoegd en voldaan kan worden aan de doelstelling van MAAK.Zaanstad.

Geïntegreerd beleidskader

Dit document bevat het geïntegreerde beleidskader geluid voor de gemeente Zaanstad en bestaat uit beleid en maatregelen. Dit bevat zowel de geactualiseerde beleidsregel hogere waarden als ook het Actieplan omgevingslawaai 2019 – 2023.

De belangrijkste wettelijke instrumenten ter voorkoming of vermindering van geluidhinder zijn de Wet geluidhinder, de Wet ruimtelijke ordening, de Wet milieubeheer en het Bouwbesluit. Deze beleidsregel komt voort uit de Wet geluidhinder en is verbonden met andere wetgeving.

1.1.1Geluidbelastingkaart en tabellen

Begin 2018 is de geluidbelastingkaart 2016 van de gemeente Zaanstad vastgesteld. De geluidsbelastingkaart is gebaseerd op berekeningen. Op basis van de berekende geluidsbelasting is de geluidhinder bepaald conform de methodiek zoals vastgelegd in de Regeling geluid milieubeheer. Uit deze kaart volgt dat wegverkeer en luchtvaart de meest bepalende bron zijn voor geluidhinder. Bij wegverkeer is het aandeel van de hinder door hoge geluidniveaus relatief beperkt (zie Figuur 2). Dat komt vooral omdat relatief weinig woningen een zeer hoog geluidniveau van meer dan 65 dB hebben. Bijna 75% van het aantal gehinderden is aanwezig bij woningen met een geluidniveau tussen de 55 en 64 dB. Uit de resultaten kan daarom geconcludeerd worden dat in aantallen de meeste geluidhinder optreedt bij de groep woningen met geluidniveaus tot 64 dB.

Figuur 2 Percentage gehinde rden en ernstig gehinderden in Zaanstad voor wegverkeer (conform de geluidskaarten 2016)

Tabel 1 geeft een overzicht van de effecten door geluid van wegverkeer, railverkeer, industrie en luchtvaart. Uit de berekeningen blijkt dat de meeste mensen worden blootgesteld aan wegverkeerslawaai terwijl uit de Zaanpeiling blijkt dat vliegtuigen als het meest hinderlijk worden ervaren. De geluidsbelastingkaarten in Lden en Lnight en de tabellen zijn vastgesteld door B&W op 8 mei 2018.

Tabel 1 Effecten geluid door wegverkeer, railverkeer, luchtvaart en industrie in 2016 (geluid veroorzaakt door Rijkswegen, provinciale wegen en gemeentelijke wegen bij elkaar)

* Er zijn geen dosis effect relaties voor luchtvaartlawaai opgenomen in bijlage 2 Rgm. Het genoemde getal is berekend op basis van het aantal gehinderden (700) en de dosis effect relatie (24%) zoals aangegeven in “Dosis-effectrelaties gehinderden en slaapverstoorden luchtvaartlawaai” van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze dosis effect relatie is ook toegepast in het Actieplan 2013-2018 van Schiphol.

In Bijlage 1 zijn cijfers opgenomen over de effecten wegverkeergeluid in 2016 waarbij een uitsplitsing is gemaakt naar woningen, bewoners, gehinderden, ernstig gehinderden en geluidsgevoelige gebouwen.

Verschillen tussen geluidsbelastingkaarten omgevingslawaai 2011 en 2016

Er zijn een aantal verschillen tussen de geluidskaarten van 2011 en 2016. De tellingen laten een duidelijke afname zien van het aantal geluidbelaste woningen. Tabel 2 geeft de resultaten van de tellingen weer. De tellingen gebeuren op basis van een wettelijk voorgeschreven objectieve methodiek op basis van het geluidsniveau en is niet direct te relateren aan de hinder zoals weergegeven in figuur 1. Bij de hinderbeleving spelen ook andere, minder objectieve, factoren.

Tabel 2 Vergelijking aantal geluidbelaste woningen geluidsbelastingkaarten omgevingslawaai 2011 en 2016. De geluidbelastingklasse is weergegeven in Lden.

Bij de tabel wordt opgemerkt dat de kartering in 2011 en 2016 door verschillende adviesbureaus is uitgevoerd. De sterke afname in 2016 van het aantal door wegverkeerslawaai belaste woningen is niet zozeer het gevolg van maatregelen maar is vooral het gevolg van een andere invoer. Zo zijn de klinkerverhardingen van een groot aantal wegen anders ingevoerd (nu op de juiste manier) waardoor de geluidbelasting lager uit komt dan in 2011. In de tabel is het aantal gesaneerde woningen niet weergegeven.

In bijlage 1 zijn de uitgangspunten voor de geluidsbelastingkaarten opgenomen. Deze uitgangspunten moeten worden gebruikt bij het opstellen van de volgende geluidskaarten in 2021, tenzij wetswijzigingen anders voorschrijven.

1.1.2Conclusie

Met betrekking tot omgevingslawaai hebben wegverkeerslawaai en luchtvaartlawaai in de gemeente Zaanstad de grootste effecten op de leefbaarheid. Daarbij zijn niet alleen de hoogste geluidniveaus van belang. De geluidniveaus tussen de 55 en 59 dB hebben de grootste invloed op hinder en slaapverstoring. De dosis effect relatie is weliswaar lager maar in deze klasse is het aantal belaste personen het hoogst.

Om geluidmaatregelen zo efficiënt mogelijk in te zetten is het nodig om naar gebieden te kijken waar veel mensen profiteren van de maatregel. Ook bij lagere geluidniveaus hebben de maatregelen een positief effect op de volksgezondheid. De gemeente Zaanstad heeft hier direct invloed op door maatregelen te treffen voor stedelijk wegverkeer. Zo’n maatregel is mogelijk in de vorm van bijvoorbeeld stille wegdekken of stimulering van elektrisch vervoer. Het wegverkeerslawaai op provinciale- en rijkswegen is minder direct te beïnvloeden door de gemeente. Hetzelfde geldt voor rail- en luchtvaartlawaai. Om het geluid van deze bronnen te beperken moet vooral ingezet worden op overleg en lobby met de partijen die wèl maatregelen kunnen treffen, zoals Rijkswaterstaat, Provincie Noord-Holland, ProRail en Schiphol. De maatregelen in hoofdstuk 3 zijn daarom vooral toegespitst op stedelijk wegverkeer en (in mindere mate) op industrielawaai.

2.1 Inleiding

Dit Actieplan bevat de maatregelen en het beleid van de gemeente Zaanstad om de geluidsbelasting als gevolg van gemeentelijke wegen en industrie te beperken. Doel van de maatregelen en het beleid is een vermindering van de hinder en verbetering van de volksgezondheid.

2.2 Resultaten Actieplan 2013-2018

In het Actieplan 2013-2018 waren maatregelen opgenomen betreffende stille wegdekken, gevelsanering, industrielawaai en overige. In de volgende tabel zijn de projecten weergegeven en is in algemene zin de status weergegeven. Bij gevelsanering is aangegeven wat de totale status is.

Tabel 3 Resultaten Actieplan 2013-2018

2.3 Plandrempel

Een plandrempel is een zogenaamde “relevante grenswaarde”. Een plandrempel is het ambitieniveau voor het Actieplan en treedt niet in de plaats van de wettelijke grenswaarden uit de Wet geluidhinder. De plandrempel is een referentiewaarde voor de afweging van maatregelen. De hoogte van de plandrempel is een bestuurlijke keuze. De plandrempel kan verschillen voor verschillende situaties. Zo kan een andere plandrempel worden vastgesteld voor bestaande situaties en nieuwe situaties of voor verschillende categorieën van geluidsbronnen.

In dit Actieplan wordt dezelfde plandrempel gehanteerd als in het voorgaande Actieplan. Zaanstad heeft de ambitie om te zorgen voor een gezonde leefomgeving. Daarom is bewust gekozen voor een relatief lage plandrempel. Geluid vanaf 55 dB Lden heeft negatieve invloed op de volksgezondheid. Deze plandrempel sluit aan bij de laagste geluidbelasting uit de geluidbelastingkaart.

Wegverkeer

Voor wegverkeer is een plandrempel van 55 dB Lden vastgesteld. De wetgeving in Nederland is geheel gericht op het beheersen van de waarde van Lden. Wanneer de Lden-waarden aan de normen blijven voldoen, wordt ook de waarde van Lnight voldoende beperkt, aangezien Lnight een onderdeel is van Lden. De Lden-waarde van het geluid stijgt dan weliswaar minder dan de Lnight-waarde, maar het verschil is dermate gering dat er geen aanleiding is om afzonderlijke normen of beleid voor Lnight te formuleren. Voor Lnight is daarom dezelfde plandrempel vastgesteld als voor Lden.

Bij het bepalen van de effectiviteit van geluidreducerende wegdekmaatregelen wordt zowel de Lden-waarde als de Lnight-waarde meegenomen.

Industrie

In dit Actieplan is voor industrielawaai een plandrempel voor woningen van 55 dB Letm vastgesteld. De plandrempel sluit aan bij de maximale grenswaarde uit de Wet geluidhinder.

De gemeente Zaanstad heeft op 8 mei 2018 de geluidsbelastingkaarten vastgesteld. Uit de geluidsbelastingkaarten blijkt dat de negatieve invloed van wegverkeersgeluid op de leefbaarheid vooral speelt bij grote aantallen woningen met een geluidniveau vanaf 55 tot 59 dB en 60 tot 64 dB. Om te bepalen waar geluidmaatregelen (met name stil wegdek) het meest effectief zijn, wordt gekeken naar het effect op de gezondheid en de kosten van de maatregelen. Het gezondheidseffect is afhankelijk van de hoogte van de geluidbelasting - een hogere geluidbelasting heeft een groter effect op de gezondheid - en het aantal individuen dat hinder ondervindt van deze geluidbelasting (zie ook paragraaf 3.3).

3.1 Mogelijke maatregelen wegverkeerslawaai

Bronmaatregelen zijn maatregelen die de sterkte van de geluidbron verminderen. Bij bronmaatregelen kan gedacht worden aan:

• •

  Minder verkeer

• •

  Lagere maximum snelheid

• •

  Geluidreducerende wegdekken

• •

  Stillere banden

• •

  Stillere voertuigen

Overdrachtsmaatregelen zijn maatregelen die de voortplanting van het geluid tussen de bron en de ontvanger belemmeren. Bij overdrachtsmaatregelen kan gedacht worden aan:

• •

  Geluidschermen

• •

  Geluidwallen

• •

  Afscherming door gebouwen.

Maatregelen bij de ontvanger beperken het geluid dat het gebouw binnendringt. Deze maatregelen hebben geen effect op het geluid op het terrein rondom het gebouw zoals een tuin. Bij ontvangermaatregelen kan gedacht worden aan:

• •

  Afschermende onderdelen op gebouwen

• •

  Gevelisolatie

• •

  Dove gevels

3.2 Maatregelen wegverkeerslawaai in Actieplan 2019-2023

In het Actieplan wordt vooral ingegaan op wegverkeerslawaai. Wegverkeerslawaai veroorzaakt de meeste hinder en is de bron waar de gemeente de meeste invloed op heeft. Het Actieplan concentreert zich op de volgende acties:

• •

  Toepassen geluidreducerend wegdek op locaties waar de effectiviteit van de aanleg van een geluidreducerende wegdekverharding het grootst is. De effectiviteit wordt bepaald door de kosten van de geluidmaatregel én het effect op de volksgezondheid;

• •

  Stille auto’s door stimuleren elektrisch vervoer. Door de stille motor heeft deze maatregel een algemeen geluidreducerend effect. Dit effect is het grootst bij lagere snelheden omdat hier het motorgeluid bepalend is.

De afgelopen 10 jaar zijn in het kader van het Geluidsaneringsprogramma ook woningen die daarvoor in aanmerking kwamen geïsoleerd. Het Geluidsaneringsprogramma is inmiddels afgerond. Woningisolatie is daarom niet meer in het Actieplan Omgevingslawaai opgenomen.

3.3 Stil wegdek

Het aantal wegen dat een bijdrage levert aan een geluidniveau op woningen van 55 dB of meer is groot. Vanwege beperkte financiële middelen van de gemeente is het niet mogelijk op al deze wegen een geluidreducerende wegdekverharding toe te passen. Het toepassen van geluidreducerend wegdek is ook niet altijd even effectief omdat bij lagere snelheden vooral het motorgeluid de dominante geluidbron is en niet het bandengeluid. Daarom is het belangrijk te onderzoeken waar de toepassing van stille wegdekken het meeste effect zal hebben (zie bijlage 2).

Om te bepalen waar toepassing van stil wegdek het meest effectief is, is onderzocht waar het effect op de volksgezondheid het grootst is (zie bijlage 2). De doelmatigheid van de maatregel wordt bepaald door de kosten én het effect op de volksgezondheid. Of er daadwerkelijk stil wegdek wordt toegepast is ook afhankelijk van technisch, verkeerskundige en stedenbouwkundige aspecten. Om de kosten voor het aanleggen van stil wegdek te reduceren wordt de aanleg, op basis van de onderzochte doelmatigheid, gekoppeld aan het uitvoeringsprogramma (MIP) van Beheer.

De effecten op de volksgezondheid kunnen uitgedrukt worden in DALY (Disability Adjusted Life Years). Dit is een manier om gezondheidseffecten in dezelfde maat uit te drukken en daardoor vergelijkbaar te maken. Gezondheidsverlies wordt daarmee uitgedrukt in het aantal gezonde levensjaren dat verloren gaat door ziekten. In de berekening van DALY's worden drie aspecten van ziekten meegenomen:

• •

  Het aantal mensen dat aan de ziekte lijdt.

• •

  De tijd die een ziekte duurt of het aantal jaren dat mensen korter leven.

• •

  De ernst van de ziekte.

Toepassing van geluidreducerend wegdek kan tot gevolg hebben dat automobilisten harder gaan rijden. Daardoor gaat een deel van de geluidreductie verloren en kan er een onveilige situatie ontstaan. Dit aspect doet zich vooral voor bij wegen die zich ook lenen voor harder rijden. Veel binnenstedelijke wegen zijn, bijvoorbeeld door het gemengde gebruik (fiets en auto op dezelfde weg) niet geschikt voor hogere snelheden. Bij toepassing van geluidreducerend wegdek moet daarom aandacht besteed worden aan eventuele nadelige effecten.

3.3.1Stil wegdek alleen effectief bij onderhoudswerkzaamheden

Toepassen van stil wegdek is alleen kosteneffectief wanneer dit samenloopt met onderhoudswerkzaamheden. De wegvakken die in aanmerking komen voor stil wegdek binnen de periode van het Actieplan zijn weergegeven in de onderstaande tabel 4. In deze tabel zijn de meest doelmatige wegvakken weergeven die in de komende periode in aanmerking komen voor (groot) onderhoud en zijn opgenomen in het Meerjaren InvesteringsProgramma (MIP) van Beheer. Wanneer in de toekomst voor deze wegvakken het wegdek wordt vervangen moet onderzoek worden gedaan naar de toepassing van stil wegdek.

Tabel 4 Selectie wegvakken op basis van hoge doelmatigheid en het MIP.

3.3.2Afwegingskader voor stille wegdekken

Om toepassen van stil wegdek structureel onderdeel te maken van de afwegingskaders bij (groot)onderhoud is in bijlage 6 een toepassingskader opgenomen voor stil wegdek. Op basis van dit toepassingskader moet stil wegdek worden toegepast tenzij er stedenbouwkundige, verkeerskundige en technische bezwaren zijn of er geen sprake is van doelmatigheid. De stedenbouwkundige, verkeerskundige en technische bezwaren zijn in het Actieplan omgevingslawaai vooraf gedefinieerd.

3.4 Stillere voertuigen

Verkeerslawaai wordt veroorzaakt door twee factoren: motorgeluid en bandengeluid. Het motorgeluid is bepalend bij snelheden onder de 30 a 50 km/uur. Boven de 50 km/uur wordt bandengeluid bepalend. Lawaai door bandengeluid wordt verminderd door stil wegdek. Lawaai door motorgeluid kan worden verminderd door betere geluidsisolatie van de motor maar ook door stillere motoren. Isolatie van verbrandingsmotoren is iets wat internationaal geregeld moet worden. Stille motoren zijn echter eenvoudiger te bereiken door het toepassen van elektrische motoren. Elektrische motoren zijn van nature stil. Een elektrisch voertuig is daardoor veel stiller dan een voertuig op conventionele brandstof. Op dit moment nemen elektrische auto’s een vlucht. Grofweg verdubbelt het aantal elektrische voertuigen elk jaar (Elektrisch Rijden – Personenauto’s en laadpunten Analyse over 2018, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, januari 2019). Door hierop in te spelen kunnen we een grote slag slaan in de vermindering van het wegverkeerslawaai op met name de kleine binnenstedelijk wegen. Elektrisch vervoer biedt daarom kansen voor het verbeteren van de leefbaarheid van de directe woonomgeving (woonwijken). Bijkomend voordeel is dat elektrisch vervoer een sterke reductie van de uitstoot van fijn stof, NO2 en CO2 geeft. Uit studies van het RIVM blijkt dat wegverkeer veel invloed heeft op de luchtkwaliteit. Naast elektrisch vervoer dragen ook andere vervoersmogelijkheden, zoals openbaar vervoer, fiets en deelmobiliteit bij aan het terugdringen van geluidhinder.

Nieuw mobiliteitsplan

Momenteel wordt een nieuw mobiliteitsplan voor Zaanstad opgesteld (het Zaans Mobiliteitsplan) als opvolger van het ZVVP. Het Zaans Mobiliteitsplan, dat eind 2020 moet worden vastgesteld, vormt het kader voor hoe Zaanstad de mobiliteit wil organiseren, nu en in de toekomst. Verduurzaming en verbetering van de leefomgeving zijn belangrijke doelen van het plan. Dit wordt naar verwachting – behalve door elektrificatie van gemotoriseerd vervoer – onder meer bereikt door het verder stimuleren van (elektrisch) fietsen, deelmobiliteit en openbaar vervoer, verlaging van de snelheid op verschillende plekken (bijvoorbeeld op de stadsweg A7) en het bevorderen van schone, efficiënte stadslogistiek. Stuk voor stuk zijn dit maatregelen die leiden tot minder geluidhinder in de stad. Deze maatregelen landen niet in dit Actieplan omgevingslawaai, maar worden meegenomen in de afweging rondom het uitvoeringsprogramma dat gekoppeld wordt aan het Zaans Mobiliteitsplan.

Green deal zero emissie stadslogistiek

Zaanstad neemt samen met andere overheden en brancheorganisaties van vervoerders en verladers deel aan de Green deal zero emissie stadslogistiek. Stadslogistiek is het vervoer dat nodig is om bedrijven, winkels en bewoners in stedelijk gebied van producten te voorzien en om afval bij hun op te halen. Dit vervoer is van groot belang voor het functioneren van de stad, maar de vracht- en bestelauto’s die hiervoor nodig zijn brengen ook uitstoot van CO2, NO2 en fijnstof, geluidoverlast, verkeersonveiligheid en ruimtebeslag met zich mee. Het is daarom wenselijk om dit vervoer efficiënter (met minder voertuigen) te organiseren en het transport zo veel mogelijk met schone en stille voertuigen te laten plaatsvinden. Uiteindelijk doel van de green deal is dat steden in 2025 zoveel mogelijk emissievrij worden bevoorraad.

Zero-emissie openbaar vervoer

In 2019 wordt de aanbesteding van het openbaar vervoer Zaanstreek/Waterland 2021 voorbereid. In het Programma van Eisen is opgenomen dat 80% van de bussen per 12-12-2021 zero-emissie moet zijn. Vanaf 2030 moet het hele wagenpark zero-emissie zijn. Vooralsnog zal zero-emissie waarschijnlijk worden ingevuld met elektrische bussen, in de verdere toekomst wordt ook gedacht aan waterstof. Elektrische bussen zijn stiller, geven minder fijnstof en helpen mee om de CO2 uitstoot te reduceren.

Elektrificeren wagenpark gemeente

In het coalitieakkoord “Vandaag aan de slag voor het Zaanstad voor morgen” is de wens opgenomen om het gemeentelijk wagenpark volledig elektrisch te maken. Op dit moment (2019) heeft de gemeente 15 volledig elektrische auto’s en 10 hybride auto’s op een totaal van 55 auto’s. Het gaat daarbij om personenauto’s en kleine bestelwagens. Voor zwaardere voertuigen is de verwachting dat waterstof hier in de toekomst meer perspectief biedt dan elektrificatie. Het tempo waarin vervanging van het wagenpark plaats kan vinden is afhankelijk van de beschikbare financiële middelen en ontwikkelingen in de markt.

Verbeteren laadinfrastructuur

Om het gebruik van elektrisch vervoer te stimuleren is de aanwezigheid van een goede laadinfrastructuur een randvoorwaarde. Het aantal gebruikers van laadpalen stijgt sterk in de Randstad en het Metropoolregio Amsterdam Elektrisch (MRA-E) gebied zoals aangegeven in de onderstaande figuur.

Figuur 3: Aantal unieke gebruikers van laadpalen per maand (bron MRA-E.- www.evdata.nl)

Ook in Zaanstad is het aantal laadpalen de afgelopen jaren flink toegenomen. Zaanstad is aangesloten bij MRA-E. Inwoners kunnen via de MRA-E een verzoek indienen voor het plaatsen van een laadpaal. In Zaanstad zijn via MRA-E circa 200 laadpalen gerealiseerd (oktober 2019). In totaal staan er ruim 300 laadpalen in de gemeente.

Figuur 4: Laadpalen in Zaanstad (oktober 2019)

Naast het faciliteren van laadvoorzieningen via MRA-E, stelt de gemeente bij nieuwbouwprojecten de eis dat 20% van de parkeerplaatsen geschikt moet zijn voor elektrisch laden, dat wil zeggen dat het mogelijk moet zijn een laadpaal te plaatsen en aan te sluiten.

In de Nationale Agenda Laadinfrastructuur (NAL) is opgenomen dat iedere gemeente in 2020 een integrale visie op laadinfrastructuur vaststelt. Om dit zo efficiënt mogelijk te doen wordt in de NAL ingezet op een regionale aanpak, bijvoorbeeld via de MRA-E. Daarbij is het van groot belang dat regio’s structureel overleggen met netbeheerders zodat wensen voor wat betreft netaansluitingen en netbelasting in een vroeg stadium in kaart gebracht kunnen worden. Ook inpassing van laadinfrastructuur in de openbare ruimte moet onderdeel worden van de visie. Hoe dit traject er precies uit gaat zien is op dit moment nog niet duidelijk.

De Zaanstreek is het oudste industriegebied van Europa en heeft van oudsher een sterke menging van wonen en zware industrie. Door deze functiemenging ontstaat hinder van vooral geur en geluid. Binnen Zaanstad liggen een aantal gezoneerde industrieterreinen. Doelstelling van het Actieplan omgevingslawaai is het terugbrengen van de geluidbelasting waar dat mogelijk is. Zonder dat daarbij de bestaande rechten van bedrijven worden aangetast.

De geluidsanering van industrielawaai is in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw al uitgevoerd. Daarmee is de geluidbelasting vanwege industrielawaai op vrijwel alle woningen in Zaanstad, die buiten de bedrijfs- en industrieterreinen liggen, niet hoger dan 55 dB. De (bedrijfs)woningen, die op bedrijfs- en industrieterreinen liggen, hebben in het algemeen een hogere geluidbelasting dan woningen, die daar buiten liggen.

4.1 Mogelijke maatregelen industrielawaai

Bij industrielawaai geven vooral de grote lawaaimakers hinder. Om de hinder van deze grote lawaaimakers te reguleren wordt bij deze bedrijven vastgesteld wat de hinder in de omgeving mag zijn door het industrieterrein en de geluidszone daaromheen vast te leggen. Kleinere lawaaimakers geven minder hinder maar kunnen door cumulatie toch hinder veroorzaken. Het gaat er dan om dat meerdere kleinere lawaaimakers samen hinder geven op woningen of andere geluidsgevoelige objecten in de directe omgeving. Bij industrielawaai zijn de volgende maatregelen mogelijk:

• •

  Geluidsisolatie bij de bedrijven;

• •

  Goede planologische indeling (grootste lawaaimakers het verste van de geluidsgevoelige objecten);

• •

  Voorkomen van toekomstige hinder door actuele zones bij gezoneerde industrieterreinen en beheer van lawaai bij overige bedrijfsterreinen.

Overdrachtsmaatregelen zoals geluidsschermen zijn vaak minder effectief door de grote afstand tussen industrie en geluidsgevoelig object. Wel kan afscherming door gebouwen effect hebben. Ontvangermaatregelen zijn wel effectief, zoals geluidsisolatie van de woningen.

4.2 Maatregelen industrielawaai Actieplan 2019-2023

De geluidzone rond een industrieterrein geeft bedrijven een vaste geluidruimte. Ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van zo’n terrein dienen rekening te houden met deze geluidzone. Om ontwikkeling in Zaanstad mogelijk te maken is het gewenst dat de geluidzone van een aantal gezoneerde industrieterreinen wordt aangepast. In een aantal gevallen kan door het wegvallen van bedrijven de zone worden ingekrompen.

Voor de volgende gezoneerde industrieterreinen wordt verder onderzocht of dezonering mogelijk is:

• •

  Noorderveld: mogelijk verdwijnt het laatste bedrijf (Meneba) dat relevant is voor de zone. Indien dit het geval is kan de gehele zone worden opgeheven.

• •

  Achtersluispolder-Westerspoor: de Achtersluispolder wordt op termijn getransformeerd tot een werk-woongebied. Wonen is alleen mogelijk als de status van gezoneerd industrieterrein verdwijnt. Voor de Achtersluispolder zal een gedeeltelijke dezonering noodzakelijk zijn. Dit gezoneerde industrieterrein maakt deel uit van een terrein waar ook het Hembrugterrein en Westerspoor deel van uitmaken. Het Hembrugterrein is inmiddels geen gezoneerd industrieterrein meer. Echter de zone van het industrieterrein is intact gelaten. Met de transformatie van de Achtersluispolder is er de gelegenheid om gelijk ook de zone te regelen en op de nieuwe gezoneerde terreinen te baseren.

Zoals al eerder vermeld, heeft de gemeente geen directe invloed op wegverkeerslawaai afkomstig van provinciale- en rijkswegen, railverkeerslawaai en luchtvaartlawaai. Hiervoor zijn door de provincie en het rijk actieplannen omgevingslawaai gemaakt. Inzet van de gemeente richt zich vooral op lobby en overleg met deze partijen om zo invloed uit te oefenen om de geluidoverlast te beperken. In dit hoofdstuk wordt aangegeven welke maatregelen de betreffende partijen nemen die de geluidoverlast verminderen en wordt –voor zover relevant- aangegeven wat de rol van de gemeente is.

Provinciale wegen

De N203 en de N246 zijn drukke provinciale wegen die dwars door Zaanstad lopen.

In het coalitieakkoord van de provincie is opgenomen dat de provincie bij de N203 in Krommenie wil investeren in de leefbaarheid om de overlast voor omwonenden te verminderen. De provincie gaat samen met de gemeente en de bewoners onderzoeken of er op korte termijn maatregelen mogelijk zijn en zo ja welke.

In het Actieplan geluid provinciale wegen 2018-2022 is opgenomen dat op de N246 in Westzaan geluidreducerend asfalt zal worden aangebracht.

Rijkswegen

De aanwezigheid van de A8 leidt tot de nodige hinder in Zaanstad. De bewoners en de gemeente zijn in gesprek met Rijkswaterstaat om de hinder te verminderen. Rijkswaterstaat gaat bij de Coenbrug stil asfalt aanbrengen (tot knooppunt Zaandam) en treft maatregelen om het “bonken” van auto’s over de voegen van de brug te verminderen. Ook op de A8 tussen de N246 en de Coenbrug wordt stil asfalt aangebracht. Naast maatregelen aan de weg, kan het verlagen van de snelheid op de A8 van 100 naar 80km ook een verbetering van de geluidsituatie opleveren. Zaanstad zet de lobby richting Rijkswaterstaat over het verlagen van de snelheid op de A8 voort.

Daarnaast is de gemeente met de provincie Noord-Holland in gesprek over het mogelijk inzetten van het Leefbaarheidsfonds van de provincie voor maatregelen om de leefbaarheid rondom de A8 te verbeteren.

Railverkeerslawaai

Prorail is in het kader van het MeerJarenProgramma Geluidsanering bezig met onderzoek naar geluidmaatregelen ter plaatse van een aantal spoorlocaties in Zaanstad. In 2018 is een deel van de houten bielsen vervangen door stillere betonnen bielsen.

Luchtvaartlawaai

Zaanstad ligt onder de aan- en uitvliegroutes van de Polderbaan en de Zwanenburgbaan. In 2019 is een motie aangenomen waarin de gemeenteraad het college opdraagt om in alle relevante luchtvaartgremia te bepleiten dat er tot 2023 geen verdere groei van Schiphol plaatsvindt en te pleiten voor afschaffing van de nachtvluchten. De Minister heeft inmiddels besloten dat Schiphol beperkt mag groeien, onder voorwaarde dat er eerst maatregelen worden genomen waardoor de hinder afneemt (“eerst zien, dan geloven”). Voor Zaanstad is het absoluut noodzakelijk dat de huidige afspraken over o.a. aantallen vluchten tot en met 2020 en het nieuwe normen- en handhavingsstelsel worden vastgelegd in wet- en regelgeving.

Zaanstad zal via de Omgevingsraad Schiphol en de Bestuurlijke Regie Schiphol aandringen op en meedenken over maatregelen die de hinder van vliegtuiglawaai in Zaanstad kunnen terugdringen. Een (in ieder geval gedeeltelijke) nachtsluiting is daarbij van groot belang. Gezien het effect van geluidoverlast en slaapverstoring op de gezondheid, zou de Gezondheidskundige Evaluatie Schiphol (GES) die in het verleden door de GGD Amsterdam werd uitgevoerd voor de wijde omgeving rondom Schiphol, weer nieuw leven moeten worden ingeblazen.

Daarnaast moet worden ingezet op selectiviteit, waarbij vluchten die van belang zijn voor de hub-functie van Schiphol behouden blijven, en goedkope vakantievluchten worden uitgeplaatst. Ook het op kortere afstanden vervangen van het vliegtuig door de trein kan de druk op Schiphol verlichten. Zaanstad kan daar een bijdrage aan leveren door bijvoorbeeld in het Zaanstad Journaal de trein te promoten voor kortere afstanden binnen Europa. Het rijk is bezig een nieuw meetstelsel te ontwikkelen voor vliegtuiglawaai. Zaanstad volgt deze ontwikkeling en zal hier, wanneer er meer duidelijkheid is over dit meetstelsel, zo mogelijk op aanhaken.

Schiphol zelf zoekt meer dan voorheen contact met gemeenten in de omgeving. Zaanstad maakt hiervan gebruik door ambtelijk en bestuurlijk de belangen van Zaanstad bij Schiphol onder de aandacht te brengen.

Stilte wordt in Nederland steeds schaarser. Zeventig procent van de Nederlandse woningen staat bloot aan meer dan 50 decibel omgevingsgeluid. Zelfs in de officiële stiltegebieden klinkt steeds vaker ongepast lawaai, vooral van vlieg- en wegverkeer. En dat terwijl blijkt dat mensen meer behoefte krijgen aan plekken waar nog rust heerst. Stille, groene gebieden kunnen bovendien helpen om te herstellen van stress. Bij voorkeur zijn zulke gebieden dicht bij huis te vinden. Maar ook rustige plekken in de stad zijn van belang (Stille gebieden en gezondheid, Gezondheidsraad, 2006).

Uit onderzoek uitgevoerd door de GGD in Amsterdam blijkt dat veel Amsterdammers vooral rust in huis en ook rust in de buurt belangrijk vinden. Rust elders in de stad, buiten de eigen buurt, vindt men minder belangrijk. Amsterdammers hebben het druk: een op de twee heeft regelmatig of vaak het gevoel tijd te kort te komen en een op de drie heeft te weinig tijd om tot rust te komen. Een stille plek is een oase van rust in de drukke stad. Men wil buiten, op een stille plek, afstand nemen of even bijkomen, wandelen of fietsen, nadenken/dromen/ nietsdoen, vrijheid en geen verplichtingen ervaren en/of weer opladen/nieuwe energie krijgen. (Stille gebieden in de stad, GGD, 2009)

Verblijf in een stil gebied kan op twee manieren een gunstige invloed hebben op gezondheid. In de eerste plaats kan het bijdragen aan herstel of compensatie van ongunstige gezondheidseffecten door lawaai in de woonomgeving. In de tweede plaats kan blootstelling aan lage niveaus van als prettig ervaren (gewenst) geluid een eigen, gunstige invloed hebben op gezondheid. Zeer beperkt onderzoek naar de gezondheidsbaten van stille gebieden in de woonomgeving suggereert dat een stille kant van het huis, maar ook een stillere wijdere omgeving, hinder door lawaai in de directe woonomgeving doet afnemen. Het is niet ondenkbaar dat er gezondheidswinst kan worden behaald door ruimtelijke variatie in de geluidsbelasting (Stille gebieden en gezondheid, Gezondheidsraad, 2006).

Het belang van stilte wordt ook onderkend in Europa. De EU richtlijn omgevingslawaai geeft daarom aan dat Actieplannen zich niet alleen moeten richten op woningen en andere geluidsgevoelige gebouwen, maar ook op de beschouwde stille gebieden.

Zaanstad kent geen stilte gebieden die als zodanig officieel zijn aangewezen. Ook zijn er weinig echt stille gebieden of plekken binnen Zaanstad. Toch zijn er wel stillere plekken in Zaanstad te vinden. Dat kunnen plekken zijn binnen woonwijken (bijvoorbeeld hofjes of parkjes) of stille natuurgebieden (zoals de Kalverpolder). In de komende actieplanperiode zal aandacht aan stille plekken in Zaanstad worden gegeven in de bijlage van de gemeente Zaanstad in de Zaankanter of in het Zaanstad Journaal.

In onderstaande tabel zijn de maatregelen samengevat die zijn gepland in de planperiode 2019 - 2023.

Tabel 6 Samenvatting en planning geluidmaatregelen planperiode 2019-2023

Geluid speelt een belangrijke rol in een gezond woon- en leefmilieu. In het kader van ruimtelijke plannen of reconstructies van geluidsbronnen moet worden onderzocht wat de geluidsbelasting aan de gevels van de aanwezig geluidsgevoelige bestemmingen is. Als de in de Wet geluidhinder (Wgh) opgenomen voorkeursgrenswaarde wordt overschreden en er wordt voldaan aan de wettelijke voorwaarden, dan is het mogelijk om ontheffing te verkrijgen: een zogenaamde hogere waarde. De beleidsregel hogere waarde heeft tot doel om bij een hoge geluidsbelasting te zorgen voor een optimaal woon- en leefmilieu door onder andere een geluidsluwe zijde als compenserende maatregel te vragen.

De beleidsregel heeft de volgende doelstellingen:

• •

  Transparant maken van de gemeentelijke uitvoering van de bevoegdheid om een hogere waarde te verlenen. Hiermee wordt bedoeld dat de beleidsregel een duidelijk kader biedt waardoor de gemeente effectief en eenduidig de bevoegdheid kan toepassen.

• •

  Het stellen van duidelijke kaders voor ruimtelijke (verkeers)plannen

• •

  Het zorg dragen voor een zo goed mogelijke akoestische kwaliteit van de leefomgeving in situaties waarin geluidsniveaus boven de wettelijke voorkeursgrenswaarden niet kunnen worden voorkomen.

De beleidsregel geeft invulling aan de wettelijke afwegingsruimte. De verwachting is dat het principe van een (bestuurlijke) afwegingsruimte een belangrijk onderdeel zal worden van de nieuwe Omgevingswet.

8.1.1Actualisatie beleidsregel hogere waarden 2013-2018

In de afgelopen 5 jaar zijn een aantal verbeterpunten aangedragen en geconstateerd. Daarnaast is er in Amsterdam met het “Amsterdams geluidbeleid” het hogere waardenbeleid geactualiseerd. Voorgesteld wordt om hier deels op aan te sluiten omdat hier een aantal aspecten wordt geregeld waar Zaanstad de afgelopen jaren ook tegenaan is gelopen bij de uitvoering van de beleidsregel. De volgende aanpassingen worden voorgesteld:

• •

  Extra isolatie bij cumulatie

• •

  Onderbreken dove gevel door afgeschermde balkons e.d.

• •

  Onderbreken van dove gevel met voordeur

• •

  Betere uitleg toetsingskader bij cumulatie waar wegverkeerslawaai een rol speelt.

Na de invoering van de Omgevingswet worden hogere waarden op een andere manier geregeld, deels via de wet en deels via omgevingsplannen en -vergunningen. De beleidsregel hogere waarde zal dan vervallen.

8.2 Hogere waarden

De Wet geluidhinder schrijft voor dat de gemeente de gevolgen van ruimtelijke plannen akoestisch moet (laten) onderzoeken, indien de (nieuwe) geluidgevoelige bestemmingen binnen de zone van een weg, een spoorweg of een gezoneerd industrieterrein liggen.

De Wet geluidhinder legt nadrukkelijk een onderzoeksplicht op. Eerst moet de gemeente de geluidniveaus zonder geluidreducerende maatregelen in beeld (laten) brengen. Indien de voorkeursgrenswaarde wordt overschreden moet de doeltreffendheid van de in aanmerking komende maatregelen worden onderzocht om te komen tot de voorkeurswaarde. Onderzoek moet plaatsvinden conform het Reken- en meetvoorschrift geluid 2012. In het algemeen geldt: hoe hoger de geluidniveaus des te meer maatregelen er noodzakelijk zijn. Bij het treffen van maatregelen geldt de voorkeursvolgorde van bron, overdracht en ontvanger.

In de Wet geluidhinder zijn ontheffingsgronden opgenomen op grond waarvan van de voorkeursgrenswaarde kan worden afgeweken en er een hogere waarde kan worden verleend. Deze ontheffingsgronden zijn gebaseerd op stedenbouwkundige, landschappelijke, verkeer/vervoerskundige en financiële aspecten. Een nadere uitwerking en interpretatie van deze ontheffingsgronden is opgenomen in Bijlage 8. Alleen als blijkt dat geluidreducerende maatregelen onvoldoende doeltreffend zijn dan wel in conflict zijn met één of meerdere van de genoemde ontheffingsgronden, kan worden overgegaan tot het verlenen van een hogere waarde.

Pas na een ongunstig onderzoeksresultaat kan een procedure tot het verlenen van ontheffing van de voorkeursgrenswaarde worden ingezet. Het slotstuk van deze procedure is het verlenen van een hogere waarde om de realisatie van een (ruimtelijk) plan alsnog mogelijk te maken. De hogere waarde procedure vereist een zorgvuldige afweging tussen het toestaan van een bepaald geluidniveau en een voldoende bescherming van het woonklimaat.

De volgende stappen moeten hiervoor worden gevolgd:

• •

  Toets het geluidsniveau.

• •

  Toets of er maatregelen mogelijk zijn om de geluidbelasting terug te brengen dan wel of er wettelijke ontheffingsgronden van toepassing zijn.

• •

  Beoordeel of voldaan wordt aan de voorwaarde van een geluidluwe gevel en of er sprake is van een onaanvaardbare geluidsbelasting als gevolg samenloop (cumulatie) van de verschillende geluidsbronnen

• •

  Indien er sprake is van appartementen of transformatie van bedrijfsgebouwen dan geldt een specifiek kader uit de beleidsregel hogere waarde.

• •

  Valt de ontwikkeling binnen een specifiek aangewezen gebied waarvoor de beleidsregel niet van toepassing is (transformatiegebieden binnen door de Crisis en herstelwet aangewezen gebieden), dan is de beleidsregel hogere waarde (mogelijk) niet van toepassing.

Met het stellen van de voorwaarde van een geluidsluwe gevel wordt vooral gestuurd op de stedenbouwkundige invulling van een bouwplan. Door de voorwaarde van een geluidsluwe gevel is de initiatiefnemer genoodzaakt het geluidsaspect mee te nemen in het ontwerp. Geluid wordt daarmee onderdeel van het (stedenbouwkundig) ontwerp. Met de geluidsluwe gevel ontstaat uiteindelijk een duurzame verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving.

Deze beleidsregel is een "beleidsregel" in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (artikel 4:81 Awb). Een "beleidsregel" is een algemene regel over de afweging van belangen, de vaststelling van feiten of de uitleg van wettelijke voorschriften. De beleidsregel dient ter invulling van de bevoegdheden voor het vaststellen van hogere waarden op grond artikel 110a, lid 1 en lid 2 van de Wet geluidhinder per 1 januari 2007. De gemeente heeft ingevolge de hiervoor genoemde artikelen uit de Wet geluidhinder de bevoegdheid hogere waarden vast te stellen binnen de door haar vastgestelde kaders, voor zover deze kaders niet in strijd zijn met de wettelijke regelgeving.

Toepassingsgebied

Deze beleidsregel heeft betrekking op geluid door weg- en railverkeer en gezoneerde industrieterreinen. Luchtvaartlawaai wordt buiten beschouwing gelaten. De regels voor de luchtvaartsector (luchthaven Schiphol, Luchtverkeersleiding Nederland en luchtvaartmaatschappijen) staan in het Luchthavenverkeerbesluit (LVB). De regels met beperkingen aan het ruimtegebruik zijn opgenomen in het Luchthavenindelingsbesluit (LIB). Voor ontwikkelingen binnen het beperkingengebied van Schiphol is een "Verklaring van geen bezwaar" van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) noodzakelijk.

Deze beleidsregel is van toepassing op alle geluidsgevoelige bestemmingen zoals in de Wet geluidhinder omschreven (zie Bijlage 7: definities). In paragraaf 8.2.1 worden specifieke uitzonderingen aangegeven.

Toetsing van het geluidsniveau

Een hogere waarde is van toepassing wanneer de geluidsbelasting boven de voorkeursgrenswaarde ligt. Deze zijn per geluidsbron vermeld in het overzicht met grenswaarden (Bijlage 11: wettelijke normen Wet geluidhinder). Ontheffing kan worden verleend tot de wettelijke maximale grenswaarde.

8.2.1Hogere waarde alleen onder voorwaarden

De gemeente zet zich in voor een leefbare woonsituatie, ook op locaties met een hoge geluidbelasting. De uitgangspunten van dit streven zijn vertaald in dit document.

De leefbaarheid wordt bewerkstelligd door een voorwaarde te verbinden aan het verlenen van hogere waarden. De voorwaarde legt de initiatiefnemer van plannen een inspanning op voor een leefbare woonomgeving als compensatie voor het bouwen in een lawaaiige situatie.

De definities en nadere uitwerking van wettelijke bepalingen zijn van toepassing op alle geluidsgevoelige functies. De onderstaande voorwaarde niet. Doelstelling van de voorwaarde is een kwaliteitsverbetering van de leefomgeving door veel geluid te compenseren met een geluidsluwe zijde en om nadelige gezondheidseffecten door slaapstoornis te voorkomen. De twee factoren die hierbij van belang zijn, zijn verblijfsduur en of er wordt geslapen. De voorwaarde is daarom enkel van toepassing op de volgende geluidsgevoelige functies:

• •

  Een woning.

• •

  Een verpleeghuis.

• •

  Een verzorgingstehuis.

• •

  Een psychiatrische inrichting.

• •

  Een kinderdagverblijf.

Voorwaarde 1: Geluidsluwe zijde

Bij het verlenen van een hogere waarde is de aanwezigheid van een geluidsluwe buitenzijde een noodzakelijke voorwaarde. De woning heeft ten minste één buitenzijde met een lager (luw) geluidsniveau. Het geluidsniveau op deze zijde is niet hoger dan de voorkeursgrenswaarde voor elk van de te onderscheiden geluidsbronnen. De geluidsbronnen mogen hierbij afzonderlijk en onafhankelijk van elkaar beoordeeld worden. Als het niet mogelijk is te voldoen aan de voorkeursgrenswaarde, mag voldaan worden aan de hogere waarde minus 10 dB.

Het verlenen van een hogere waarde zal in de regel plaatsvinden bij een nieuw geluidsgevoelig object. Als gevolg van een wijziging van een zone van een gezoneerd industrieterrein, kan een hogere waarde echter ook betrekking hebben op een reeds bestaand geluidsgevoelig object. Wanneer voldaan zou moeten worden aan een geluidsluwe zijde zou de wijziging van de zone een bestaande geluidsgevoelige functie onmogelijk kunnen maken. Dit is een niet gewenst effect. In zo’n geval is daarom de voorwaarde van een geluidsluwe zijde niet van toepassing.

Een geluidsluw dakvlak kan ook worden beschouwd als een geluidsluwe zijde. Dit volgt uit de definitie van gevel in de Wet geluidhinder. Voorwaarde hierbij is dat de achterliggende ruimte ook daadwerkelijk als geluidsgevoelige ruimte (verblijfsgebied) wordt gebruikt en er te openen delen in het dak zitten. Zonder te openen delen wordt immers het dak aangemerkt als een dove gevel.

Specifiek kader voor appartementen en te transformeren bedrijfsgebouwen

Bij appartementen en te transformeren bedrijfsgebouwen mag worden afgeweken van de voorwaarde van een geluidluwe buitenzijde. Reden is dat deze woningen vaak maar 1 buitenzijde hebben. Bij transformatie is er sprake van reeds bestaande geluidbelaste zijden. Bij appartementen en te transformeren bedrijfsgebouwen wordt de voorwaarde gesteld dat ter plaatse van tenminste één buitenzijde de te openen delen (ramen en/of deuren maar geen suskasten) geluidsluw moeten worden uitgevoerd. Het gaat hierbij om de te openen delen grenzend aan een geluidsgevoelige ruimte (conform de definitie in de Wet geluidhinder). Wanneer deze te openen delen niet grenzen aan een geluidgevoelige ruimte, bijvoorbeeld een hal of kleine keuken, hoeven de te openen delen niet geluidsluw te worden uitgevoerd.

Hieronder zijn enkele oplossingen weergegeven om te openen delen geluidsluw uit te voeren.

Figuur 6 Zaagtandgevel bij een geluidsbelasting van de zijkant.

Figuur 7 Afscherming door uitgebouwde ramen waarmee een luwe zijde wordt gecreëerd.

Figuur 8 Afscherming met gevelelementen (links) met een loggia (rechts)

Voorwaarde 2: Cumulatie leidt niet tot onaanvaardbare geluidsbelasting

Indien het onderzoeksgebied binnen meerdere geluidszones van de Wet geluidhinder ligt, dient de gemeente c.q. initiatiefnemer volgens artikel 110a lid 6 Wgh ook onderzoek te doen naar de effecten van de samenloop (cumulatie) van de verschillende geluidsbronnen. Cumulatie van geluidniveaus moet plaatsvinden conform bijlage 1, hoofdstuk 2 van de Bijlage Reken en meetvoorschrift geluidhinder 2012. De volgens artikel 110g van de Wgh bij wegverkeerslawaai toe te passen aftrek wordt bij deze rekenmethode niet toegepast.

Conform artikel 1.5 van het Besluit geluidhinder kan de gemeente alleen hogere waarden vaststellen als cumulatie van verschillende geluidsbronnen niet leidt tot onaanvaardbare geluidsbelastingen. Het bevoegd gezag moet conform dit artikel definiëren wanneer er sprake is van een onaanvaardbare geluidbelasting. Zaanstad hanteert dat er sprake is van een onaanvaardbare geluidbelasting als de gecumuleerde waarde meer dan 3 dB hoger is dan de maximaal toelaatbare grenswaarde (3 dB komt overeen met een hoorbaar geluidverschil). Aangezien de hoogste maximaal toelaatbare grenswaarde verschilt per bronsoort is bij de toetsing de hoogste maximaal toelaatbare grenswaarde van toepassing. Wanneer bijvoorbeeld voor het industrielawaai een maximaal toelaatbare grenswaarde van toepassing is van 55 dB(A) en voor wegverkeer een maximaal toelaatbare grenswaarde van 63 dB dan wordt getoetst aan de maximaal toelaatbare grenswaarde voor wegverkeerslawaai. De geluidbelasting moet in dat geval worden omgerekend naar wegverkeerslawaai. Omdat de maximaal toelaatbare grenswaarde gebaseerd is op de aftrek volgens artikel 110g van de Wgh, wordt deze correctie verrekend in de maximaal toelaatbare grenswaarde voor cumulatie. In het geval van 63 dB bij een 50 km weg wordt de uiteindelijke toetswaarde voor cumulatie 71 dB (63 dB + 5 dB + 3 dB). Bij een onaanvaardbare geluidbelasting kan - of niet gebouwd worden - of er moeten andere oplossingen worden gezocht (dove gevels).

Uit het oogpunt van een “goede ruimtelijke ordening” is het bij cumulatie ook raadzaam om aan andere bronsoorten aandacht te besteden. Dit kan kwalitatief of kwantitatief. Voorbeelden van andere bronsoorten zijn: overige bedrijven en industrie of scheepvaart. Het effect van de overige bronsoorten op de cumulatie staat los van de verlening van de hogere waarde en heeft dan ook geen effect op de procedure hogere waarde.

Naast het aanvaardbaar cumulatief niveau vanuit de hogere waarde verlening, moet geluid ook beoordeeld worden vanuit het oogpunt van een goede ruimtelijke ordening. Bij deze beoordeling kunnen ook overige bronnen een rol spelen. Voorbeelden van overige bronnen zijn bijvoorbeeld: vliegtuiglawaai, overige bedrijven, scheepvaartlawaai en 30 km wegen. Deze bronnen kunnen kwalitatief dan wel kwantitatief beschouwd worden. Om te bepalen of een bedrijf een rol speelt bij de cumulatie vanuit goede ruimtelijke ordening kunnen bijvoorbeeld de richtafstanden uit de VNG handreiking “Bedrijven en Milieuzonering” gehanteerd worden. Als beoordelingsnorm kan de norm voor cumulatie (hoogste maximale grenswaarde + 3 dB) gehanteerd worden. Ook andere afwegingskaders kunnen bij een goede ruimtelijke ordening worden betrokken zoals bijvoorbeeld de ladder voor een duurzame verstedelijking. De beoordeling of er sprake is van een goede ruimtelijke ordening is in principe vormvrij. De bovenstaande voorbeelden zijn enkel bedoeld als handreiking.

Afwijking van het hogere waardenbeleid bij gebieden welke op grond van de Crisis- en herstelwet zijn aangewezen.

Binnen Zaanstad zijn twee gebieden aangewezen op grond van de Crisis- en herstelwet. De aanwijzing van deze gebieden op grond van de Crisis- en herstelwet heeft gevolgen voor het hogere waardenbeleid. Om ontwikkeling van deze terreinen mogelijk te maken kan voor deze gebieden gebruik worden gemaakt van een speciaal wettelijk kader geformuleerd in de Crisis- en herstelwet. Voor deze gebieden kan, onder andere, van de mogelijkheid gebruik worden gemaakt om vanuit de Crisis en herstelwet tijdelijk af te wijken van een aantal huidige wettelijke normen. Hierbij wordt opgemerkt dat de normen in de beleidsregel Hogere Waarde de wettelijke normen zijn. Worden de landelijke normen gewijzigd door landelijke regelgeving, dan werkt dit door in de beleidsregel Hogere Waarde. Het verbinden van voorwaarden aan de te verlenen hogere waarden, kan de verruimde mogelijkheden die in de Crisis en herstelwet zijn opgenomen tegenwerken.

Vooralsnog zijn er twee gebieden waar deze afwijkingsmogelijkheid van toepassing is. Dit zijn het Hembrugterrein en De Hemmes. In de toekomst kunnen hier nog meer gebieden bij komen, bijvoorbeeld in het aangewezen ontwikkelingsgebied Zaanstad Midden. De huidige afwijkingen van het hogere waardenbeleid staan op hoofdlijnen hieronder aangegeven.

Zaanstad Midden - De Hemmes

Zaanstad Midden is in de eerste tranche van de Crisis en herstelwet aangewezen als milieu-ontwikkelingsgebied. De aanwijzing als milieu-ontwikkelingsgebied maakt het mogelijk om binnen Zaanstad Midden op een verantwoorde wijze te kunnen intensiveren en transformeren, met behoud van een mix van wonen en werken. Om binnen het milieu-ontwikkelingsgebied gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden van de Crisis en herstelwet moet een bestemmingsplan worden opgesteld.

Het doel is de Hemmes te transformeren van een bedrijventerrein naar een gebied waar wonen en lichte bedrijvigheid mogelijk is, waarbij de uiteindelijke milieukwaliteit verbetert. Deze gewenste maatschappelijke ontwikkeling wordt bemoeilijkt door de milieubelasting van de omliggende bedrijven.

Op de Hemmes wordt gestreefd naar een veilige en gezonde fysieke leefomgeving. In situaties met een hoge geluidbelasting draagt een geluidsluwe gevel in belangrijke mate bij aan een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede leefomgevingskwaliteit. Gezien de complexe geluidsituatie - de geluidbelasting op de Hemmes komt van diverse kanten en van diverse industriegebieden en bedrijven - is op voorhand niet duidelijk voor welke woningen er al dan niet een geluidsluwe gevel gerealiseerd kan worden. Voor de Hemmes is in het licht van de Crisis en herstelwet daarom een specifieke uitzondering gemaakt op de beleidsregel Hogere Waarde. Geluid wordt als belangrijk aspect in de stedenbouwkundige invulling en opzet meegenomen, met als doel zoveel mogelijk geluidsluwe gevels te realiseren. Indien uit dit onderzoek blijkt dat niet voor alle woningen een geluidsluwe gevel gerealiseerd kan worden, wordt hierover in het kader van de vaststelling van het bestemmingsplan een besluit genomen. Hierbij dient een afgewogen keuze gemaakt te worden tussen enerzijds de kwaliteit van de woonomgeving op het gebied van geluid en anderzijds de stedenbouwkundige en financiële aspecten van het plan. De akoestische kwaliteit van de woonomgeving wordt ook bepaald door de aanwezigheid van “stille” plekken, waarmee een hoge geluidbelasting kan worden gecompenseerd.

Hembrugterrein

Het Hembrugterrein is in de zevende tranche van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet aangewezen als experimenteergebied. Om de mogelijkheden van de Crisis- en herstelwet optimaal te kunnen benutten en op dit terrein in te spelen op de maatschappelijke behoeftes, is de beleidsregel Hogere Waarde niet van toepassing op het Hembrugterrein. Binnen dit gebied wordt geëxperimenteerd met de in de toekomstige Omgevingswet beoogde verbreding van het bestemmingsplan tot een omgevingsplan. Door de toepassing van de Crisis- en Herstelwet en de wetgeving die van toepassing is op havengebieden, is een hogere geluidbelasting mogelijk. Toetsing van de ontwikkelingen in het gebied gebeurt in een supervisie groep waar ook een geluidsarchitect deel van uitmaakt waardoor geluid onderdeel is van de afweging of een ontwikkeling wenselijk is. Op deze wijze wordt een optimale akoestische invulling bereikt.

8.3 Aandachtspunten

De beleidsregel hogere waarde is van toepassing bij het voorbereiden van de vaststelling van een bestemmingsplan, het nemen van een projectbesluit (Wro) of de aanleg of reconstructie van een weg. De hieronder genoemde aandachtspunten zijn vooral van toepassing voor bestemmings- en projectplannen. Bijlage 9 geeft schematisch de samenloop weer tussen de procedure voor een ruimtelijk plan (bestemmingsplan en projectplan) en die voor het vaststellen van een hogere waarde. De voor deze plannen te volgen procedure is in bijlage 10 weergegeven.

Startoverleg

Bij de eerste voorbereiding van ruimtelijke plannen zorgt een overleg met de geluids(/milieu)deskundige ervoor dat in een zo vroeg mogelijk stadium de mogelijkheden voor een optimale inpassing kunnen worden onderzocht. Indien op voorhand duidelijk is dat de te ontwikkelen woon- en leefomgeving vanwege de geluidssituatie onder druk staat, zal vanaf het begin van het ontwerpproces de inbreng van een geluidsdeskundige van de gemeente (vakgroep Ruimtelijk Milieu) nodig zijn.

Weg met maximumsnelheid van 30 km/h

Een weg met een maximumsnelheid van 30 km per uur heeft conform de Wet geluidhinder geen zone. Uit jurisprudentie van de Raad van State blijkt dat voor een goede ruimtelijke ordening van een ontwikkeling (bouwplan), een dergelijke weg in de beoordeling meegenomen moet worden indien vooraf aangenomen had kunnen worden dat deze weg geluidsniveaus veroorzaakt die hoger zijn dan de voorkeurswaarde. Dit kan al het geval zijn bij een weg met een intensiteit van 1500 (asfalt) of 600 (klinkers) motorvoertuigen per etmaal. Indien uit akoestisch onderzoek blijkt dat de wettelijke voorkeurswaarde wordt overschreden dan stelt de gemeente conform deze beleidsregel dezelfde voorwaarden als die voor een weg mét een zone.

Wegen van derden

Indien de gemeente voornemens is om hogere waarden vast te stellen voor geluid afkomstig van een infrastructuur waarvan de gemeente geen wegbeheerder is, zoals een provinciale weg, rijksweg, spoorweg, een weg van een andere gemeente of een industrieterrein, dan informeert de gemeente deze wegbeheerder of zone beheerder als belanghebbende hierover.

Dove gevels

De aanwezigheid van zogenaamde ‘dove gevels’ dient zoveel mogelijk te worden voorkomen. Daar waar het niet anders kan moet het aantal ‘dove gevels’ per woning tot maximaal één worden beperkt. De voorwaarden verbonden aan de hogere waarde zijn ook van toepassing bij dove gevels.

Dove gevels mogen worden onderbroken door geveldelen als verglaasde balkons, loggia’s en serres of vergelijkbare voorzieningen. Op de aldus afgeschermde gevel wordt de geluidbelasting teruggebracht tot de voorkeursgrenswaarde, zodat in de gevel te openen ramen en deuren kunnen worden geplaatst.

Een dove gevel mag worden onderbroken door een (voor)deur als direct achter de (voor)deur geen sprake is van een ruimte waarop toegangsdeuren op geluidgevoelige ruimten uitkomen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld een (voor)deur met daarachter een van de verblijfsruimten afgesloten entree/gang/tochtportaal, zodat tussen buitenlucht en geluidgevoelige ruimte ten minste twee deuren aanwezig zijn. Hierbij moet het geluidniveau op de tweede deur voldoen aan de voorkeursgrenswaarde.

Binnenwaarde

Voor in aanbouw zijnde of aanwezige woningen volgt het vereiste binnenniveau uit de Wet geluidhinder. Voor de binnenwaarde van nieuwe woningen worden eisen gesteld in het Bouwbesluit (art. 3.1 – 3.4).

Bij nieuwe woningen is voor de vereiste binnenwaarde een directe koppeling gemaakt met het verlenen van een hogere waarde in het kader van de Wet geluidhinder. Het vereiste binnenniveau volgt dan uit het Bouwbesluit. Dat betekent dat voor situaties waarin een hogere waarde is vereist, dan ook eisen worden gesteld aan het binnenniveau. Als de gecumuleerde geluidbelasting tenminste 2 dB hoger is dan de niet gecumuleerde geluidbelasting wordt aanbevolen de gevel zodanig te dimensioneren dat het akoestisch binnenklimaat van 33dB of 35 dB(A) wordt behouden. Dit kan reden zijn voor extra gevelisolatie.

Uitzondering is transformatie van bestaande gebouwen (art.3.5). Indien zo’n te transformeren gebouw niet gewijzigd wordt kan volstaan worden met het “van rechtens verkregen niveau”. Wordt het bestaande bouwwerk geheel vernieuwd dan zijn de nieuwbouwvoorschriften van toepassing. Voor tijdelijke bouwwerken zijn ook afwijkende eisen voor het binnenniveau van toepassing.

Zoals hierboven aangegeven wordt voor transformatie van een niet geluidsgevoelig object naar een geluidsgevoelig object beschouwd als een nieuwe functie en wordt bij vaststelling van een hogere waarde de binnenwaarde bepaald door de eisen uit het Bouwbesluit.

Suskast

Een suskast is een ventilatierooster met een verhoogde geluidswering. Een suskast wordt niet beschouwd als een te openen deel. Een suskast kan daarom worden toegepast in een dove gevel. Indien in gevels met een geluidbelasting boven de voorkeursgrenswaarde ventilatieroosters worden toegepast dan moeten deze ventilatieroosters worden uitgevoerd als suskast.

Vliesgevel

Een vliesgevel is een geluidscherm aan de woning. Doel van een vliesgevel is het terugbrengen van de geluidsbelasting op de werkelijke gevel tot in ieder geval de voorkeursgrenswaarde. Van belang voor de toepassing van een vliesgevel is de waarborg van buitenluchtkwaliteit tussen vliesgevel en gevel. Nadere invulling van het begrip ‘buitenlucht’ is omschreven in paragraaf 5.8 van het Amsterdams Geluidbeleid 2016, hogere waarde Wet Geluidhinder

Registratieplicht

Nadat het besluit definitief is, moet conform het gestelde in artikel 110i Wgh, de vastgestelde hogere waarden worden opgenomen in het Kadaster, als informatie behorende bij de betreffende woning. Bij de vaststelling van hogere waarden dient de gemeente ook rekening te houden met de in het verleden door de provincie en het rijk vastgestelde hogere waarden. De gemeente stuurt een afschrift van de verleende hogere waarden naar het Kadaster, zodat deze kan worden verwerkt.

• •

  Reken- en Meetvoorschrift geluid 2012, Ministerie van I&M.

• •

  Wet milieubeheer, Ministerie van I&M.

• •

  Wet geluidhinder. Ministerie van I&M.

• •

  Richtlijn 2002/49/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie (Richtlijn omgevingslwaai, 25 juni 2002 (PbEG L 189).

• •

  Wet geluidhinder beleidsregel hogere waarden, Gemeente Zaanstad, 12 november 2009.

• •

  Rapportage Zaanpeiling 2013 t/m 2018, Gemeente Zaanstad

• •

  Annoyance from Transportation Noise: Relationships with Exposure Metrics DNL and DENL and Their Confidence Intervals, Environmental Health Perspectives Volume 109 Number 4, H.M.E. Miedema en C.G.M. Oudshoorn, TNO-PG, april 2001

• •

  Night noise guidelines for Europe, C. Hurtley, World Health Organization, 2009

• •

  Burden of disease from environmental noise Quantification of healthy life years lost in Europe, F. Theakston, World Health Organization, 2011

• •

  Elektrisch Rijden – Personenauto’s en laadpunten Analyse over 2018, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, januari 2019