Beleidsplan mantelzorgbeleid 2018-2021 gemeente Bronckhorst

Mantelzorgers,

een belangrijke stille groep mensen.

Die zich inzetten voor een geliefde

naaste of de behoeftige mens.

Zichzelf vaak wegcijferen,

zonder maar een klacht.

De zware zorg met liefde blijven

vervullen en volbrengen

zo lang als deze taak hun wacht!

Inhoud

1. Inleiding

2. Leeswijzer

3. Aanleiding herijken mantelzorgbeleid

4. Beleidsvormingsproces

5. Mantelzorg

5.1 Wat is mantelzorg

5.2 Wie zijn onze mantelzorgers

5.3 Aantallen mantelzorger in gemeente Bronckhorst

5.4 Jonge mantelzorgers in Bronckhorst

6. Onderzoek naar mantelzorgondersteuning in Bronckhorst

6.1 Inwonerspanel Bronckhorst Spreekt

6.2 Focusgroepgesprekken met mantelzorgers

7. Huidige mantelzorgbeleid

7.1 Beleidsplan sociaal Domein / vastgestelde kaders mantelzorgbeleid　　

7.2 Aandachtspunten huidg mantelzorgbeleid

8. Mantelzorgbeleid 2018-2021

8.1 Focus op preventie

8.2 Eigen regie

8.3 Mantelzorgers in beeld

8.4 Integrale en vraaggerichte benadering

8.5 Ondersteunen mantelzorgers

8.6 Waardering en erkenning van mantelzorgers

9. Wat gaan we de komende jaren doen?

9.1 Mantelzorgers in beeld

9.2 Informatievoorziening

9.3 Toegang tot ondersteuning

9.4 Jonge mantelzorgers

9.5 Onderling contact mantelzorgers

9.6 Praktisch

9.7 Mantelzorgwoning

9.8 Respijtzorg

9.9 Waardering en erkenning mantelzorgers

9.9.1 Voortzetten mantelzorgwaardering

9.9.2 Voortzetten mantelzorgverwendag

9.10 Inzet externe organisaties met expertise op gebied van mantelzorg

10. Financiën

11. Bijlagen

1. Inleiding

De huidige samenleving kan niet zonder de inzet van mantelzorgers. Samen helpen zij hun naaste,ongeacht hun beperking, om zoveel mogelijk mee te blijven doen aan onze samenleving en om zelfrezaam te zijn. Vanuit hun oprechte betrokkenheid hebben zij veel voor de ander over. Juist door hun inzet kunnen zorgvragers langer thuis in hun vertrouwde omgeving blijven wonen. Mantelzorgers vormen een onmisbare schakel binnen de keten van zorg. Zij zijn van onschatbare waarde. De ondersteuning, erkenning en waardering van mantelzorgers is dan ook stevig gepositioneerd in ons beleidsplan Sociaal Domein 2015- 2018

2. Leeswijzer

In deze beleidsnota Mantelzorgbeleid gemeente Bronckhorst 2018-2021 , vindt u een beschrijving vande aanleiding om het huidige mantelzorgbeleid van de gemeente Bronckhorst te herijken. In hoofdstuk4 wordt het beleidsvormingsproces nader toegelicht en leest u hoe deze beleidsnota tot stand is gekomen.In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op aantallen mantelzorgers zowel landelijk als binnen de gemeente Bronckhorst en wat mantelzorg is. Vervolgens worden in hoofdstuk 6 de meest essentiële resultaten van het onderzoek naar de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers van de gemeente Bronckhorst gepresenteerd. Hoofdstuk 7 geeft zicht op ons huidige mantelzorgbeleid en de daarin vastgestelde kaders uit het beleidsplan Sociaal Domein 2015-2018 . Ons huidige mantelzorgbeleid is in relatie gebracht metde onderzoeksresultaten, demografische ontwikkelingen binnen de gemeente Bronckhorst en met in-formatie verkregen van de verschillende stakeholders waarmee gesprekken zijn gevoerd. Dit heeft ge-resulteerd in het beleidsvoorstel voor de komende jaren zoals omschreven in hoofdstuk 8 en 9. Tot slot is een financiële paragraaf opgenomen.

3. Aanleiding herijken mantelzorgbeleid

Onze samenleving is de afgelopen jaren veranderd. Verzorgingshuisplaatsen zijn nagenoeg afgebouwd.Inwoners moeten zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen waarbij de zorg en ondersteuning vanuit de thuissituatie georganiseerd wordt. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning, erkenningen waardering van mantelzorgers. Deze taak heeft zijn grondslag gekregen in de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). Door mantelzorgers op de juiste wijze te ondersteunen kunnen zij hun taak als mantelzorger vol houden en kunnen zij deze combineren met werk en andere activiteiten.

De gemeente Bronckhorst heeft te maken met een teruglopend aantal inwoners en met een andere samenstelling van de bevolkingsopbouw. Er is sprake van vergrijzing en ontgroening.Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat er steeds meer mensen zijn die hulp behoeven en dat deze zorg door steeds minder mensen gedragen kan worden. Dit legt een toenemende druk op onze mantelzorgers. 1 op de 3 volwassen Nederlanders gaven in 2014 mantelzorg (ruim 4 miljoen). Hiervan geeft ongeveer 15% zowel langdurig als intensief hulp.

Er is sprake van een dubbele vergrijzing. Het aantal ouderen neemt toe en mensen worden steeds ouder.Dit betekent dat kinderen ook ouder zijn op het moment dat ouders behoefte hebben aan ondersteuning.Daarnaast moeten mensen langer doorwerken. Dit kan betekenen dat er eerder sprake kan zijn van overbelasting van de mantelzorger.

Doordat kinderen zich steeds vaker vanwege studie, werk of om andere redenen buiten onze gemeente vestigen, wordt de afstand tot hun ouderlijk huis groter. Dit maakt de mantelzorgtaak zwaarder of soms ook niet mogelijk.

Bovenstaand plaatje geeft de demografische ontwikkeling weer binnen de gemeente Bronckhorst. Het laat zien dat de balans tussen werkenden en niet meer werkenden gaat veranderen. De beroepsbevolking wordt kleiner en het aantal mensen met (op termijn) een zorgvraag neemt toe.

De toenemende druk op mantelzorgers door de hervormingen in de zorg van de afgelopen jaren en de demografische ontwikkelingen maken het noodzakelijk om ons huidige mantelzorgbeleid te herijken.

4. Beleidsvormingsproces

Om het huidige mantelzorgbeleid te herijken is onderzoek gedaan naar de ondersteuningsbehoefte van onze mantelzorgers. Dit onderzoek is gedaan via het inwonerpanel "Bronckhorst speekt". Aanvullend hierop hebben focusgroepgesprekken en diepte interviews plaatsgevonden met mantelzorgers. Leden van de participatieraad zijn nauw betrokken bij de totstandkoming van dit onderzoek. Om zicht te krijgen op de uitvoering van ons huidige mantelzorgbeleid zijn gesprekken gevoerd met onder meer sociaal consulenten, vertegenwoordigers van het VIT hulp bij mantelzorg en GGNet. Bij het beleidsvormingsproces is uitgegaan van een vraaggerichte aanpak. Mantelzorgers uit de gemeente Bronckhorst zijn actief bevraagd over hun inzet en ondersteuningsbehoefte die ze daarbij hebben. De input die onze mantelzorgers geleverd hebben is steeds centraal uitgangspunt geweest. Zoals past in de veranderende rol van de overheid, van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving.

De uitkomsten van het onderzoek en de wettelijke taak van ons als gemeente om invulling te geven aan de ondersteuning, erkenning en waardering van mantelzorgers zijn in deze nota verwerkt en vertaald naar aanbevelingen voor het mantelzorgbeleid binnen de gemeente Bronckhorst voor de jaren 2018-2021.

5. Mantelzorg

5.1 Wat is mantelzorg

Mantelzorgers zijn geen beroepsmatige hulpverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band en sociale relatie hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorg is niet de alledaagse zorg voor een naaste, zoals bijvoorbeeld de zorg voor een gezond kind.Mantelzorg kan allerlei vormen van zorg/hulp omvatten, denk aan huishoudelijke hulp,praktische steun, verzorging, verpleging, begeleiding,emotionele steun en toezicht. Mantelzorgers onderscheiden zich van professionele werkers en vrijwilligers door hun emotionele (of persoonlijke) verbondenheid met de zorgvrager. Door hun persoonlijke relatie met de zorgvrager dragen zij veel ervaringskennis. Het is van belang dat mantelzorgers nauw worden betrokken bij de zorg door professionals. Niet om de zorg over te dragen maar om daarin samen te werken. De mantelzorger kent de zorgvrager als geen ander in vooral de dagelijkse gang van zaken. Door de inbreng van mantelzorgers kan de zorg verbetert worden.Er is een essentieel verschil tussen mantelzorgers en vrijwilligers: mantelzorg overkomt iemand, terwijlvrijwilligerswerk een bewuste keuze is. Met mantelzorg kun je niet zo maar stoppen. Vrijwilligerswerkkun je op eigen initiatief plannen en stoppen. Het feit dat de hulp van mantelzorgers voortvloeit uit de bestaande sociale relatie onderscheidt mantelzorg van vrijwilligerswerk.

1Uit dossier wat helpt bij mantelzorg van Movisie

5.2 Wie zijn onze mantelzorgers

Mantelzorgers zijn bescheiden en zetten zichzelf niet snel in de schijnwerpers. Ze vinden het gewoon om hun naaste te helpen. Uit gesprekken met mantelzorgers blijkt dat ook niet iedere mantelzorger zichzelf herkent als mantelzorger. Met name bij jonge mantelzorgers is dat het geval. Mantelzorgers zorgen goed voor een ander maar niet altijd goed voor zichzelf. Ze vragen niet snel om hulp als de zorg te zwaar wordt. Dat kan stap voor stap gaan: ongemerkt neemt de belasting toe omdat ze steeds meer taken op zich nemen en degene voor wie ze zorgen verslechtert.

De belasting van de mantelzorger kan in het uiterste geval tot ontspoorde mantelzorg leiden. Met ont-spoorde mantelzorg wordt goede zorg bedoeld die sluipenderwijs omslaat in verwaarlozing, verkeerde behandeling of zelfs mishandeling. Ontspoorde mantelzorg kan in alle leeftijdscategorieën voorkomen.(Hier is geen sprake van opzet maar eerder van onmacht).

De groep mantelzorgers is zeer divers en er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag waar zij het meest effectief door ondersteund worden. De aard van de aandoening van de persoon aan wie mantelzorg verleend wordt, de aard van de relatie met deze persoon en de context van de mantelzorger zelf bepaalt de unieke situatie. De situatie en dus ook de behoefte aan ondersteuning is bij iedere mantelzorger specifiek en vraagt maatwerk.

5.3 Aantal mantelzorger in gemeente Bronckhorst

Bron: CBS,SCP en Mezzo

5.4 Jonge mantelzorgers in Bronckhorst

Er zijn geen specifieke cijfers over het aantal jonge mantelzorgers in Bronckhorst. Uit monitorresultaten van de GGD-NOG 2 telt de gemeente Bronckhorst in 2017 naar schatting:

* Bijna 50 kinderen van de 1571 (8 t/m 11 jaar) die mantelzorg verlenen

* 1.050 jongeren van de 3.457(12 t/m 18 jaar) die te maken hebben (gehad) met een ernstig ziek of verslaafd gezinslid. Jongeren die te maken hebben (gehad) met een langdurig ernstig ziek of verslaafd gezinslid hebben taken en verantwoordelijkheden die niet bij hun leeftijd en ontwikkeling passen.

Bovendien heeft de situatie thuis invloed op de opvoeding door de ouders. Daardoor hebben deze jongeren een verhoogd risico op problemen in hun ontwikkeling. Ook als de jongeren nauwelijks extra taken thuis hebben.

2Bron: kindermonitor GGD-NOG, in 2013 afgenomen bij ouders van kinderen t/m 11 jaar. De vragen over mantelzorg zijn alleen gesteld aan ouders van 8 t/m 12 jarigen.E-MOVO is in 2015 afgenomen bij leerlingen van klas 2 en klas 4 van het regulier voortgezet onderwijs. Deze leerlingen zijn meestal in de leeftijd van 13 t/m 16 jaar, de resultaten zijn vaak toepasbaar op 12 t/m 18 jarigen.

6. Onderzoek naar mantelzorgondersteuning in Bronckhorst

6.1 Inwonerspanel Bronckhorst Spreekt

Om nog meer zicht te krijgen op de ondersteunings behoefte van mantelzorgers is eind 2016 via het inwonerpanel “Bronckhorst spreekt” onderzoek gedaan naar de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers. Aan het onderzoek hebben 421 mantelzorgers deelgenomen. Naast leden van het inwonerpanel hebben ook inwoners, die bekend zijn bij de gemeente door de mantelzorgverwendag, deelgenomen,cliënten van het VIT hulp bij mantelzorg en er was een mogelijkheid voor mantelzorgers om via een open link deel te nemen.

Uit het onderzoek blijkt onder meer dat:

• *

  41% van de ondervraagde mantelzorgers meer dan 5 jaar voor een naaste zorgt.

• *

  Respondenten die langer dan 5 jaar mantelzorger zijn, doen dit gemiddeld al 13 jaar.

• *

  38% geeft langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week mantelzorg.

• *

  De naaste waarvoor gezorgd wordt is in 51% van de gevallen een ouder en in 28% van de gevallen de partner.

Mantelzorgers vervoeren hun naaste vooral naar gezondheidszorg (73%), doen boodschappen (68%),hebben contacten met gezondheidszorg (67%) en/of bieden emotionele steun (66%). De mantelzorgersdie helpen bij de persoonlijke verzorging (aan- en uitkleden, wassen en of scheren, naar het toilet gaan, toedienen eten en drinken, medicatie) bestaat voor ongeveer de helft uit mantelzorgers die meer dan20 uur per week voor een naaste zorgen.

73% van de mantelzorgers geeft aan dat het zorgen voor een naaste voldoening geeft. 41% geeft aan dat het zorgen meer tijd kost dan men wil. 28% maakt meer kosten dan men wil, dit zijn voornamelijk reiskosten. 32% voelt zich overbelast.

In onderstaande twee schema ‘s wordt weergegeven wat mantelzorgers aangeven dat hen verlichting kan bieden:

Uit bovenstaande schema’s blijkt dat mantelzorgers die langdurig en intensief zorgen met name behoefte hebben aan praktische hulp voor de mantelzorger, hulp bij regeltaken en dagopvang/logeerplek voorde zorgvrager. Dit laatste ter ontlasting van de mantelzorger. Mantelzorgers die een kortere periode of minder intensieve zorg verlenen, hebben vooral behoefte aan hulp bij regeltaken.Het totale onderzoek is opgenomen in bijlage 2 van deze nota.

6.2 Focusgroepgesprekken met mantelzorgers

Als vervolg op het kwantitatieve onderzoek via het inwonerpanel is er een verdiepingsslag gemaakt door een kwalitatief onderzoek. Dit kwalitatieve onderzoek is uitgevoerd via twee focusgroepgesprekkenen een diepte-interview. Aan de focusgroepgesprekken hebben perkeer ca. 12 mantelzorgers deelgenomen. Er hebben twee diepte-interviews plaats gevonden met in totaal 3 jonge mantelzorgers. Er is veel moeite gedaan om jonge mantelzorgersbereid te vinden deel te nemen aan het onderzoek. Dit is onder　　

meer gedaan via de sociaal consulenten en het VIT hulp bij mantelzorg. Het is gebleken dat jonge mantelzorgers zich niet herkennen als mantelzorger. Er zijn wel jonge mantelzorgers in beeld maar zij hadden niet de tijd om ruimte te maken voor het onderzoek.

Uit de gesprekken komen de volgende behoeften naar voren:

* Een aanspreekpunt

Mantelzorgers hebben behoefte aan één aanspreekpunt waar ze met vragen naar toe kunnen. Er is behoefte aan een integrale ondersteuning met name als het gaat om afstemming tussen de verschillendeinstanties en "administratieve" lasten.

* Goede en gerichte informatie

Er is behoefte aan goede en duidelijke informatie. Bijvoorbeeld een lijst met belangrijke telefoonnummers, een overzicht van (financiële) regelingen op lokaal en landelijk niveau.

* Contact met andere mantelzorgers

Met name de zwaarder belaste mantelzorgers hebben behoefte aan contact met andere mantelzorgersen met mensen in dezelfde situatie. Het doel hiervan is om ervaringen en praktische kennis uit te wis-selen.

* Respijtzorg

Ook voor respijtzorg geldt dat met name een aantal zwaarder belaste mantelzorgers behoefte heeft aan tijdelijke overname van de zorgtaken door een derde. Het contact met andere mantelzorgers en het verwennen/in het zonnetje gezet worden zijn hierbij belangrijk.

* Financiële ondersteuning

Er bestaat behoefte aan financiële en administratieve ondersteuning om (onnodige) kosten te voorkomen.Een aantal mantelzorgers kan door de zorgtaken niet of minder werken, waardoor er minder inkomsten zijn. Anderzijds moeten wel kosten gemaakt worden bij de mantelzorg als: vervoerskosten, boodschap-pen, medicijnen en aanpassingen in en om het huis.

* Ondersteuning bij crisis

Een aantal deelnemers biedt continue zorg en heeft buiten kantooruren behoefte aan een 7 x 24 uurs hulpkanaal.

De ondersteuning vanuit het Sociaal team en VIT-hulp bij mantelzorg is als volgt ervaren:

Over het algemeen zijn mantelzorgers erg tevreden over de sociale teams. Met name het persoonlijkecontact wordt erg gewaardeerd.

* VIT- hulp bij mantelzorg

Een minderheid van de deelnemers is bekend met het VIT hulp bij mantelzorg.In bijlage 2 vind u een uitgebreidere toelichting op de verschillende thema’s.

7. Huidige mantelzorgbeleid

7.1 Beleidsplan sociaal domein/ vastgestelde kaders mantelzorgbeleid

In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) zijn wij als gemeente verantwoordelijk voor de ondersteuning, versterking en waardering van onze mantelzorgers. De ondersteuningen waardering van mantelzorgers is stevig gepositioneerd in ons beleidsplan Sociaal Domein 2015-2018 waarin is opgenomen:

Inwoners zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk om met elkaar invulling en vorm te geven aanvrijwilligerswerk en mantelzorg. Als gemeente willen wij, waar gewenst, een aanjagende, stimulerende,faciliterende en verbindende rol vervullen. Dit doen we door:

o Het ondersteunen van mantelzorgers.

o Het voorkomen van overbelasting van mantelzorgers.

Kenmerk van alle ondersteuning is dat deze zich richt en organiseert rondom de vragen van de zorgvrageren het sociaal netwerk waaronder de mantelzorger(s) en niet rondom de verschillende domeinen enwetten die eraan ten grondslag liggen.

7.2 Aandachtspunten huidig mantelzorgbeleid

In het beleidsplan sociaal domein zijn de volgende aandachtspunten opgenomen:

° De functie van informatie, advies en toeleiding naar mantelzorgondersteuning beleggen in de socialeteams.

De informatiefunctie is belegd bij klantadvies, de sociale teams en gedeeltelijk bij een externe partij.

De adviesfunctie en de toeleiding naar mantelzorgondersteuning is gedeeltelijk ondergebracht bij de sociale teams. Het gaat hier vooral om de praktische ondersteuning en ontlasting van de mantelzorger door inzet van onder meer dagbesteding voor de zorgvrager.

° De kennis over (overbelasting) mantelzorgers vergroten

Dit aandachtspunt is ondergebracht bij een externe partij en vraagt voor de komende jaren meer aandacht.

° Bij de inkoop van ondersteuning wordt van aanbieders een integrale aanpak gevraagd, waarbij ookaandacht is voor mantelzorgers.　　

In het regionale aanbestedingsdocument voor individuele voorzieningen Jeugdhulp en maatwerkvoor-zieningen Wmo is een paragraaf gewijd aan mantelzorg. Hierin is onder meer opgenomen dat aanbieders een signalerings en door verwijsfunctie hebben als overbelasting van de mantelzorger wordt geconstateerd.

° Mantelzorgcompliment　　

Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de erkenning en waardering van mantelzorgers. Jaarlijks wordt aan mantelzorgers die voldoen aan de definitie en minimaal 8 uur per week gedurende minimaal 3 maanden mantelzorg verlenen een geldbedrag beschikbaar gesteld.

Daarnaast wordt jaarlijks voor alle mantelzorgers van zorgvragers uit de gemeente Bronckhorst eenverwendag georganiseerd.

° Vraaggestuurd werken bij de inzet van (collectieve) mantelzorgondersteuning　　

De sociale teams kennen een integrale en vraaggestuurde werkwijze die ook voor mantelzorgers wordtingezet. Er wordt ingezet op de eigen verantwoordelijkheid en gestreefd naar maatwerk. Een voorbeeldis de inzet van HHT bonnen waarbij mantelzorgers tegen gereduceerd tarief hulp bij de huishouding in kunnen kopen.

8. Mantelzorgbeleid 2018-2021

Uit het onderzoek blijkt dat mantelzorgers over het algemeen gebaat zijn bij de ondersteuning die geboden wordt. Er blijkt echter ook een noodzaak om het huidige beleid en de daarbij behorende uitwerkingen aan te passen en uit te breiden. De centrale doelstelling met betrekking tot het mantelzorgbeleid is:

Dit doen we door onze focus te leggen op preventie.

8.1 Focus op preventie

Om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen willen wij de komende jaren inzetten op preventie. Voorkomen is beter. Hoewel de meeste mantelzorgers voldoening halen uit hun zorgtaak, kan het ook voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken, eenzaam en soms zelfs in een isolement geraken. Ditis voor zowel de mantelzorger als de zorgvrager een onwenselijke en vaak trieste situatie.

Het is belangrijk dat de draagkracht in verhouding staat tot de draaglast. We willen onze mantelzorgers vroegtijdig informeren en adviseren om zwaardere zorg in een later stadium te voorkomen. Preventie vraagt om een goed werkende eerstelijns infrastructuur dat tijdig signaleert en doorverwijst. Vroegtijdige signalering en interveniëren kan voorkomen dat er direct complexere zorg ingezet moet worden.

Door samenwerking van informele en formele zorg te intensiveren neemt de kwaliteit van zorg toe ende continuïteit van zorg wordt beter gewaarborgd.

8.2 Eigen regie

Mantelzorgers zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor de invulling van hun zorgtaken. De meeste mantelzorgers kunnen de zorgtaken goed combineren met hun andere activiteiten en halenvoldoening uit deze taak. Soms heeft de mantelzorger ondersteuning nodig om de regie te kunnen behouden. De ondersteuningsbehoefte kan heel divers zijn zoals uit het onderzoek blijkt en in onderstaand schema is weergegeven.

Niet alleen de mantelzorger is verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. Ook de zorgvrager heeft een eigen verantwoordelijkheid in het behouden van zijn zelfredzaamheid. De mantelzorger kan de zorgvrage rhelpen bij het participeren in de samenleving. Hierbij moet een balans zijn tussen draagkracht en draaglast van zowel de mantelzorger als de zorgvrager.

8.3 Mantelzorgers in beeld

Om in te kunnen zetten op preventie moeten we mantelzorgers in een vroegtijdig stadium in beeld hebben. De vindplaatsen van mantelzorgers zijn divers, zoals 1e lijns zorg, scholen, verenigingen. Desamenwerking met deze partijen is nodig om tijdig te kunnen interveniëren. Wij willen de aandacht verbreden van zorgtaken die voortkomen uit de behoefte van de zorgvrager naar de ondersteuningsbehoefte die de mantelzorger heeft om zijn taak vol te kunnen houden. Dit betekent dat mantelzorgers ook als klant worden gezien.

8.4 Integrale en vraaggerichte benadering

Uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan één aanspreekpunt en een heldere informatievoorziening.De ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers ligt in veel gevallen op diverse terreinen. Dit is afhankelijkvan de persoonlijke situatie van de mantelzorger. Het is van belang dat de ondersteuningsbehoeftevan de mantelzorger in de totale context wordt bekeken. De relatie tot de zorgvrager is daarbij een be-langrijk aspect. Uitgangspunt is de vraag van de mantelzorger: Waar is de mantelzorger mee geholpenom voldoening te kunnen behouden in de zorgtaken?

8.5 Ondersteunen mantelzorgers

Er is geen eenduidig antwoord te geven op de ondersteuningsbehoefte van de mantelzorger. Zoalseerder in deze nota aangegeven is dit afhankelijk van de persoonlijke situatie en de omstandigheden.Zoals gebruikelijk in de Wmo 2015 wordt maatwerk geleverd en uitgegaan van de eigen kracht van demantelzorger en diens sociale netwerk. Uit onderzoek blijkt dat mantelzorger(s) die nog maar kortmantelzorg verlenen de informatie en adviesfunctie erg belangrijk vinden en hiermee geholpen zijn.Naarmate de zorg langer en intensiever is ontstaat een andere ondersteuningsbehoefte. De ondersteuningdie geboden wordt ter ontlasting van de mantelzorger kan zowel gericht zijn op de zorgvrager als opde mantelzorger. De ondersteuning is gericht op voorzieningen en diensten die de draagkracht vanmantelzorgers vergroten en/of de draaglast verlichten. De ondersteuning kan bestaan uit directe enindirecte ondersteuning. Bij directe ondersteuning valt te denken aan informatie en advies, respijt voorde mantelzorger etc. Indirecte ondersteuning is ondersteuning die niet primair gericht is op de mantel-zorger maar verlicht wel de ondersteuning die de mantelzorger geeft. Voorbeelden hiervan zijn eenmaaltijdvoorziening voor de zorgvrager, een tillift voor de zorgvrager etc.

8.6 Waardering en erkenning van mantelzorgers

Mantelzorgers verrichten hun werk vaak onzichtbaar. De gemeente Bronckhorst vindt de waarderingen erkenning van mantelzorgers belangrijk en wil daar de komende jaren opinzetten. Dit wordt niet alleen gedaan door bijvoorbeeld het organiseren van de mantelzorgverwendag. De erkenning en waardering blijkt ook uit de andere maatregelen die in deze nota zijn opgenomen.

9. Wat gaan we de komende jaren doen?

9.1 Mantelzorgers in beeld

Een voorwaarde om mantelzorgers te kunnen ondersteunen is dat zij in beeld zijn.Mantelzorgers meldenzich niet gemakkelijk, in de meeste gevallen is de aandacht op de zorgvrager gericht. Binnen de gemeenteBronckhorst zijn meer mantelzorgers in beel dgekomen door de inzet van de sociale teams, de mantel-zorgwaardering en de jaarlijkse mantelzorgverwendag. De komende jaren zal nog meer ingezet wordenop het in beeld krijgen en registreren van mantelzorgers door:

• Tijdens het keukentafelgesprek alle mantelzorgers uit het gezin/netwerk van dezorgvrager in beeld tebrengen en informatie te geven over mantelzorgondersteuning. Ook na het keukentafelgesprek zal indiengewenst contact gehouden worden met de mantelzorger(s).

• Mantelzorgers erop wijzen dat er ook een gesprek met alleen de mantelzorger(s)plaats kan vinden.Mantelzorgers kunnen hierbij gebruikmaken van onafhankelijke cliëntondersteuning.

• De sociaal consulenten gaan samen met lokale partners op zoek naar vind plaatsen van mantelzorgersen laten zich daarbij leiden door het leef- en zorgpad van de mantelzorger. Hierbij kan gedacht wordenaan de stichtingen Welzijn,ouderenbonden, dorpsbelangenorganisaties, scholen en huisartsen.　

• Sociaal consulenten geven informatie aan andere professionals over signalering van(overbelaste)mantelzorgers en kunnen naar aanleiding van signalen interveniëren.

Actie: in het implementatieplanzal bovenstaande verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden.

9.2 Informatievoorziening

Naast één aanspreekpunt was ook de behoefte aan goede en gerichte informatievoorziening een belangrijk thema uit het onderzoek. Er zal een mantelzorgwijzer gemaakt worden met daarin actuele infor-matie die voor mantelzorgers van belang is. Deze mantelzorgwijzer kan door de sociaal consulenten na het keukentafelgesprek voor de mantelzorger(s) worden achter gelaten en worden verspreid op centrale plekken zoals de wachtkamer van huisartsen. Daarnaast zal regelmatig in ons regionaal weekblad"Contact", informatie gegeven worden over mantelzorg en dat mantelzorgers voor vragen en of ondersteuning bij de sociale teams terecht kunnen. De gemeente zal ook kijken naar de interne dienstverlening,dat wil zeggen de website, de klantcontacten en de contacten aan de balie.

Of hier nog een verbetering in aangebracht kan worden.

Actie: in het implementatieplan zal bovenstaande verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden.

Mantelzorgers in de regio Achterhoek　　

In de Achterhoek is het initiatief genomen door Menzis om mantelzorgers in de Achterhoekbeter teondersteunen. Daartoe is gesproken met beleidsadviseurs van de gemeenten en met vertegenwoordigers van zorgaanbieders. Daarnaast is door middel van een vragenlijst per mail aan mantelzorgers gevraagd naar welke informatie zij op zoek zijn en waar en hoe ze naar die informatie zoeken. De resultaten vanhet onderzoek worden vastgelegd in een rapport.

Vanuit de regio zijn voorzichtige plannen voor het organiseren van een regionaal knooppunt voor mantelzorgers welke lokaal ingebed zou moeten worden. Actie: vooralsnog haken wij niet aan bij dit regionaal knooppunt. Wij blijven wel de ontwikkelingen volgen. Het dichtbij en lokaal organiseren van de ondersteuning heeft onze prioriteit.

9.3 Toegang tot ondersteuning

Uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan één aanspreekpunt en een heldere informatievoorziening. Het sociaal team vormt in Bronckhorst de toegang tot informatie en ondersteuning. Zij zijn ook verant-woordelijk voor kortdurende en lichte ondersteuning. Als het nodig is verwijzen zij naar algemene voorzieningen of kennen zij geïndiceerde zorg toe. Om de toegang tot ondersteuning eenduidig te maken voor alle vormen van ondersteuning wordt de toegang tot mantelzorgondersteuning ook bij het sociaal team belegd. De mantelzorgondersteuning komt aan bod tijdens het keukentafelgesprek. Daarzal nog meer aandacht aan besteed worden door bij het keukentafelgesprek alle mantelzorgers uit het gezin/netwerk van de zorgvrager in beeld te brengen. Waar mogelijk zal contact opgenomen wordenmet de mantelzorger om zicht te krijgen en te houden of zij de zorg aankunnen. Het kan zijn dat een mantelzorger uit de gemeente Bronckhorst zorg verleent aan een naaste uit een andere gemeente. Deze mantelzorger kan, indien nodig, een beroep doen op de ondersteuning vanuit de gemeente Bronckhorst.

Het signaleren van overbelaste mantelzorgers is een punt van aandacht. Het sociaal team heeft contacten met de eerstelijns zorgverleners, waar de signalen vaak het eerst komen.Deze hulpverleners hebben ook de contacten met cliënten die zorg ontvangen via de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Deze cliënten zijn over het algemeen niet bij het sociaal team in beeld. Door een goede doorverwijsfunctie van de eerstelijnszorg naar het sociaal team kunnen meer mantelzorgers opgespoord worden. De eerstelijns moet weten dat zij met signalen van overbelasting van de mantelzorger bij hetsociaal team terecht kunnen voor een follow up.

Deze wijziging betreft een uitbreiding van het takenpakket van de sociaal consulenten. De sociale teamszullen daartoe moeten worden uitgerust en waar nodig zal expertise rondom het thema mantelzorgmoeten worden uitgebreid. De sociale teams zullen uitgebreid worden met consulenten die als aan-dachtsgebied mantelzorg hebben.

Actie: in het implementatieplan zal uitgewerkt worden hoe de signa-leringsfunctie wordt opgepakt. Tevens zal daarin beschreven worden hoe de taak van de sociaal consulent met als aandachtsgebied mantelzorg wordt ingevuld.

9.4 Jonge mantelzorgers

Het blijkt heel lastig om jonge mantelzorgers in beeld te krijgen. Voor het onderzoek is via verschillende kanalen geprobeerd jonge mantelzorgers te betrekken. Uiteindelijk hebben 3 jonge mantelzorgers meegedaan aan een diepte interview. Jonge mantelzorgers herkennen zich vaak niet als mantelzorger. In een gezinssituatie waar sprake is van een gezinslid meteen fysieke, verstandelijke of psychische beperkingwordt in de meeste gevallen het volwassen gezinslid of leden als mantelzorger aangemerkt. De komende jaren zal meer aandacht besteed worden aan het vinden en ondersteunen van jonge mantelzorgers. De vindplaatsen van jonge mantelzorgers zullen hierbij gebruikt worden zoals: scholen, jeugdgezond-heidszorg, huisartsen, medische kinderdagverblijven en sportverenigingen. De sociale teams zijn hierbijeen belangrijke schakel.

Daarnaast zal bij de inzet van ondersteuning uit het gezin/netwerk, dat tijdens het keukentafelgesprek aan de orde komt, geen extra beroep gedaan worden op mantelzorgers onder de 18 jaar. We vinden het belangrijk dat jongeren voldoende ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Dit doen ze onder meer door: huiswerk maken, deel nemen aan sportactiviteiten en contacten met vrienden onderhouden.

Actie: in het implementatieplan zal bovenstaande verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden. Opnemen in de beleidsregels maatschappelijke ondersteuning en jeugd.

9.5 Onderling contact mantelzorgers

Een aantal mantelzorgers heeft aangegeven behoefte te hebben aan contact met andere mantelzorgers. Voorwaarde is dat het mantelzorgers zijn die in dezelfde situatie verkeren.

Er zijn verschillende vormen om dit contact te leggen, denk hierbij aan:

* WhatsApp

* Respijtarrangementen

* Persoonlijke contact bij bijvoorbeeld themabijeenkomsten over NAH, Dementie, LVB etc.

Het stimuleren of in gang zetten van dergelijke vormen van contact wordt belegd bij het sociaal team.Hiervoor is het nodig dat er een registratie opgezet wordt van mantelzorgers. Dit kan onder andere gekoppeld worden aan de mantelzorgwaardering, via de mantelzorgverwendag en contacten met hetsociaal team. Vanaf 1 september 2017 start de gemeente Bronckhorst een chatpilot waar ook mantelzorgers gebruik van kunnen maken.

Actie: bovenstaande wordt uitgewerkt in het implementatieplan.

9.6 Praktische ondersteuning

Mantelzorgers zijn soms heel erg geholpen bij praktische ondersteuning voor de mantelzorger zelf ofvoor de zorgvrager zoals: hulp bij het huishouden, tuinonderhoud,vormen van domotica. Voor jongemantelzorgers kan bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding heel wenselijk zijn. Indien nodig wordt praktischeondersteuning als maatwerk ingezet.

Actie: opnemen in de beleidsregels maatschappelijke ondersteuningen jeugd.

9.7 Mantelzorgwoning

Het landelijke beleid is er op gericht dat mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen. Door deze extramuralisering krijgt de gemeente een grotere verantwoordelijkheid voor deze groep cliënten met een zwaardere zorgvraag. Om mantelzorgers te helpen om de zorgtaken uit te kunnen voeren is er een mogelijkheid om een mantelzorgwoning vergunningsvrij te realiseren. Er is een groeiende behoefte aan dit soort woningen. Dit komt onder meer omdat Bronckhorst een plattelandsgemeente is en een groot deel van de woningvoorraad in het buitengebied staat. Het beleid voor mantelzorgwoningen is onlangs verruimd vastgesteld. De sociaal consulenten beoordelen de noodzaak voor een mantelzorgwoning. De toekenning en ervaringen met mantelzorgwoningen worden in 2018 geëvalueerd.

9.8 Respijtzorg

Uit het onderzoek blijkt dat met name zwaar belaste mantelzorgers behoefte hebben aan respijtzorg.Dat wil zeggen dat de mantelzorger tijdelijk ontlast wordt van de zorgtaak. Deze respijtzorg kan verschillende vormen hebben zoals:

- Weekend of dag weg voor de mantelzorger

- Dagbesteding voor de zorgvrager

- Logeeropvang voor de zorgvrager

- Het inzetten van een zorgvrijwilliger

Waar nodig zal respijtzorg worden ingezet. De gemeente is niet de enige financier van respijt zorg. Zorgverzekeraars hebben in veel gevallen ook respijtzorg en of vervangende zorg in hun polis opgenomen. Vaak gaat het dan om een aanvullende verzekering. Bij de toekenning van respijtzorg of vervan　　

gende zorg is de financiering via de zorgverzekeraar voorliggend. In dit soort gevallen kan via een externe aanbieder een weekend toegekend worden, maar loopt de financiering via de zorgverzekeraar.

Actie: in het implementatieplan zal bovenstaande verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden.

9.9 Waardering en erkenning mantelzorgers

9.9.1 Voortzetten mantelzorgwaardering

De gemeente Bronckhorst waardeert de inzet van mantelzorgers. Uit onderzoek blijkt dat mantelzorgerszich het meest gewaardeerd voelen door de verstrekking van een jaarlijks geldbedrag wat zij vrij kunnenbesteden. Er wordt jaarlijks een geldbedrag beschikbaar gesteld. Zorgvragers woonachtig in de gemeente Bronckhorst of hun vertegenwoordigers kunnen hun mantelzorger die langdurig en intensief (minimaal8 uur per week en gedurende minimaal 3 maanden) voor hen zorgt aanmelden voor de mantelzorgwaardering.

Actie: bovenstaande zal opgenomen worden in het implementatieplan.

9.9.2 Voortzetten mantelzorgverwendag

Daarnaast wordt jaarlijks rond de dag van de mantelzorg (10 november) de mantelzorgverwendag ge-organiseerd. De mantelzorgverwendag wordt erg gewaardeerd door mantelzorgers. Dit blijkt ook uitde resultaten van het onderzoek. We zullen de mantelzorgverwendag waarbij alle mantelzorgers vanharte welkom zijn dan ook continueren. Het is een dag waarop mantelzorgers een dag lang in het zonnetje worden gezet, elkaar kunnen ontmoeten onder het genot van een hapje en een drankje en er een afwisselend programma aan activiteiten wordt geboden. Zo nodig wordt vervangende zorg geregeld.

Actie: bovenstaande zal opgenomen worden in het implementatieplan.

9.10 Inzet externe organisaties met expertise op gebied van mantelzorg

De toegang, de kortdurende en lichte ondersteuning en de toewijzing tot geïndiceerde zorgvan mantelzorgers komt bij het sociaal team te liggen. Er zijn echter een aantal vormen van ondersteuning die bij externe partijen afgenomen kunnen worden.

Respijtarrangementen:

Uit het onderzoek blijkt dat mantelzorgers tevreden zijn over de respijt arrangementen die aangebodenworden. Dit betreft eendaagse en weekend arrangementen. De toewijzing tot een respijtarrangementwordt bij het sociaal team belegd. Het sociaal team kan een integrale afweging maken met andere vormen van respijt, denk hierbij aan het inzetten van een vrijwilliger die wekelijks een dagdeel bij de zorgvrager is, dagbesteding met of zonder vervoer etc. De respijtarrangementen worden indien nodig bij een externe partij afgenomen.

Actie: afspraken maken over inzet respijtarrangementen.

Cursussen en trainingen　　

Er zijn diverse cursussen die de mantelzorger helpen bij hun zorgtaak zoals: Zorg de baas,Omgaan metdementie en Fysieke belasting.Deze zullen indien nodig afgenomen worden bij externe partijen. Actie:afspraken maken met externe partij(en) over inzet cursussen en trainingen.

Onderling contact tussen jonge mantelzorgers

Een aanbieder heeft een aantal jonge mantelzorgers uit Bronckhorst in beeld en bereikt deze ook met regionale bijeenkomsten. Deze bijeenkomsten zijn gericht op ontspanning, maar ookop het delen van ervaringen. Actie: Omdat het erg lastig is om jonge mantelzorgers te bereiken, maken we afsprakenoverhet bereiken van jonge mantelzorgers met deze aanbieder.

Psychische problematiek　　

Mantelzorgers die zorgen voor een naaste met psychische problematiek lopen verhoogd risico om overbelast te raken en zelf psychische problematiek te ontwikkelen. Jonge mantelzorgers zijn op hun eigen manier zeer kwetsbaar. Hoe jonger de kinderen zijn, hoe groter de afhankelijkheid van de ouderen hoe groter de impact van een ouder met psychische problemen op de ontwikkeling van het kind. Kinderen die belast zijn met een ouder of familielid met psychische problemen, hebben een grote kansom later zelf problematiek op het gebied van geestelijke gezondheid te ontwikkelen. Een aantal aspecten maakt mantelzorg voor mensen met psychische problemen ingewikkelder.

Zoals:

* Onzichtbaarheid van de psychiatrische stoornis

* Schuldgevoelens

* Taboe　　

* Juridische bescherming van de patiënt

* Onvoorspelbaarheid van de stoornis en fluctuatie in de zorg

* Scala aan hulpverleners en organisaties

Tijdens het keukentafelgesprek wordt breed gekeken naar het gehele gezinssysteem. Het is belangrijkdat signalen die een impact hebben op bijvoorbeeld kinderen vroegtijdig opgepakt worden. Deze signalering kan via verschillende kanalen bij de sociale teams terecht komen, zoals scholen en 1e lijnszorg. Het is de taak van de sociaal consulenten om deze signalen op te pakken en wanneer nodig te interveniëren.

Actie: afspraken maken met een aanbieder die specifieke expertise heeft op het gebied van deze ggz-mantelzorgers, om indien nodig deze te ondersteunen.

Mantelzorg in terminale fase van zorgvrager　　

Het landelijk beleid is erop gericht mensen zolang mogelijk thuis te laten wonen. Het is mogelijk datmensen ook in hun laatste leeftijdsfase in hun vertrouwde omgeving willen blijven, te midden van hunnaasten. Door vergrijzing neemt de behoefte aan palliatieve terminale thuiszorg toe. Het doel van dezezorg is het organiseren en doen overnemen van de zorg en de begeleiding van terminale patiënten enhun mantelzorgers in de thuissituatieen hun daarmee te ontlasten. Actie: afspraken maken met eenaanbieder over vrijwillige terminale thuiszorg.

10. Financiën

Voor de implementatie en uitvoering van deze beleidsnota zijn de volgende financiële middelen nodig.

11. Bijlagen