Nota waterkeringen

Samenvatting

De nota waterkeringen beschrijft het beleid van het hoogheemraadschap van Rijnland (kort: Rijnland) voor het beheer van de regionale en de primaire keringen in het beheergebied van Rijnland, met uitzondering van de kust. De nota waterkeringen bestaat uit twee delen: een beleidsdeel, waarin de visie van Rijnland op het waterkeringenbeheer is beschreven (deel I) en de beleidsregels (deel II). In deel II zijn de regels voor vergunningverlening en handhaving beschreven, die Rijnland aanhoudt bij het uitvoeren van haar beheertaak.

In dit deel beschrijft Rijnland welke keuzes zij maakt ten aanzien van:

1. Waarborging van duurzame bescherming van het achterland;

2. Het meervoudig ruimtegebruik op en rondom waterkeringen (afstemming van het waterkeringsbelang met andere gebruiksfuncties zoals natuur en wonen).

De nota waterkeringen is zowel bedoeld voor intern als voor extern gebruik.

1.1  Wat is het beheer van een waterkering?

Door bevolkingsgroei, klimaatontwikkeling, zeespiegelstijging en bodemdaling neemt de druk op de schaarse ruimte binnen Rijnland alleen maar toe. Om de veranderingen die op ons afkomen het hoofd te kunnen bieden, is het belangrijk het waterkeringenbeleid zó te voeren dat waterkeringen ook in de toekomst de veiligheid kunnen garanderen. Tegelijkertijd echter, worden de waterkeringen ook steeds meer voor andere functies gebruikt zoals recreatie, infrastructuur en wonen.

Onder het beheer van een waterkering wordt het geheel van activiteiten verstaan dat erop gericht is de bestaande kering zijn functies toekomstvast te laten vervullen, zoals:

• •

  de periodieke inspectie van de waterkering en het daaruit volgende onderhoud;

• •

  de toetsing van een kering en het daaruit volgende buitengewoon onderhoud;

• •

  het beschermen van de kering door een vergunningenbeleid: dit beleid is erop gericht om uit veiligheidsoogpunt ongewenste situaties of ontwikkelingen te voorkomen en onderhoud en inspectie in de toekomst te garanderen.

1.2  Afbakening en doel van de nota

Het beleid in deze nota heeft betrekking op het beheer van de waterstaatswerken (waterkeringen, kunstwerken) vallend onder de regionale keringen en de primaire keringen, met uitzondering van de kust, in het beheersgebied van het hoogheemraadschap van Rijnland. Deze keringen worden in de nota aangeduid met: waterkeringen. Onder regionale keringen vallen zowel de regionale keringen zoals vastgelegd in de Provinciale Verordening Waterverordening Rijnland van de provincies Zuid-, Noord-Holland als de overige keringen van Rijnland. Het beleid is opgesteld voor de planperiode: 2010-2015. Deze nota vervangt het geldende beleid zoals beschreven in het Waterkeringsbeheerplan 2003-2007 en de beleidsregels voor de regionale waterkeringen uit 2005. Ook het onbeschreven beleid wordt door deze nota vervangen.

Met deze nota beschrijft het hoogheemraadschap welke keuzes zij maakt ten aanzien van:

1. Waarborging van duurzame bescherming van het achterland;

2. Het meervoudig ruimtegebruik op en rondom waterkeringen (afstemming van het waterkeringsbelang met andere gebruiksfuncties zoals natuur en wonen);

Rijnland stelt daarom als hoofddoelstelling voor het beheer van haar regionale keringen en primaire keringen:

Het op het vereiste niveau brengen en houden van de waterkerende functie van de regionale en primaire keringen, nu en in de toekomst en met oog voor andere belangen.

Deze hoofddoelstelling kan uitgesplitst worden in de volgende subdoelstellingen:

• •

  Veilige keringen;

• •

  Toekomstvaste keringen;

• •

  Met waar mogelijk medegebruik.

1.3  Voor ons en voor u

De nota waterkeringen is zowel bedoeld voor intern als voor extern gebruik. De nota heeft in de eerste plaats een sturende werking: de nota legt met het oog op handhaving en vergunningverlening eenduidig en duidelijk vast wat wanneer wel en niet mag en waarom. Het biedt duidelijkheid wanneer en onder welke voorwaarden Rijnland vergunning kan verlenen voor werken en handelingen in, op of nabij waterkeringen.

Daarbij geeft de nota aan hoe het hoogheemraadschap het waterkeringbelang afweegt tegen andere belangen en hoe zij de veiligheid van het achterland wil waarborgen. In de tweede plaats biedt de nota waterkeringen aan Rijnland zelf, maar ook aan provincies, gemeenten, particulieren en ontwikkelende partijen inzicht in het beleid van het hoogheemraadschap op het gebied van waterkeringen. Ook geeft de nota weer voor welke onderwerpen het hoogheemraadschap de komende periode nader onderzoek wil gaan doen voor nieuw beleid.

1.4 Totstandkoming nota en vaststellingsprocedure

Rijnland hecht veel belang aan goede afstemming van haar beleid met de omgeving. Daarom zijn tijdens het opstellen van deze nota externe partijen meerdere malen gevraagd mee te denken over het nieuwe beleid en de conceptnota's te toetsen. In zogenaamde ‘versnellingssessies' is het door Rijnland voorbereide beleid getoetst aan bevindingen uit de omgeving: provincies, buurwaterschappen, gemeenten, beheerorganisaties. Met behulp van een internetenquête zijn de gemeenten benaderd om hun specifieke bevindingen over waterkeringbeleid in te brengen. Daarnaast hebben interviews en gesprekken tussen bestuurders en belanghebbenden plaatsgevonden.

De vaststelling van de nota waterkeringen geschiedt met toepassing van de in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) geregelde openbare voorbereidingsprocedure.

Deel 1 dient daarom de voor een beheerplan voorgeschreven procedure te doorlopen. Deze is geregeld in artikel 3.2 van de Waterverordening Rijnland. Afdeling 3.4 (uniforme openbare voorbereidingsprocedure) van de Algemene wet bestuursrecht is van toepassing met dien verstande dat naast belanghebbenden ook de ingezetenen van het beheersgebied van Rijnland hun zienswijze over het beheerplan naar keuze schriftelijk of mondeling naar voren kunnen brengen. Het beheerplan wordt vastgesteld door de VV. Binnen vier weken na de vaststelling stuurt het college van dijkgraaf en hoogheemraden de nota's met de nodige bijlagen ter goedkeuring aan Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland en van Noord-Holland. Binnen vier weken na de goedkeuring door Gedeputeerde Staten, stuurt het college van D&H de nota's naar de geraadpleegde bestuursorganen alsmede aan de Minister van Verkeer en Waterstaat.

Deel 2  van beide nota's bestaan uit beleidsregels die door het college van D&H worden vastgesteld. Het college hanteert deze beleidsregels als toetsingskader bij het beoordelen van vergunningaanvragen voor activiteiten rondom primaire en regionale keringen. De beleidsregels worden voorbereid met inachtneming van de inspraakverordening Rijnland. De nota's liggen minstens 4 weken voor belanghebbenden ter inzage met de mogelijkheid gedurende die periode zienswijzen in te dienen.

De beleidsregels dienen na vaststelling door het college van D&H te worden gepubliceerd.

Voor zover de nota's beleidsregels omvatten is het college van D&H het tot vaststellen bevoegde orgaan. Qua procedure geldt hetgeen vermeld bij deel 2 van beide nota's.

1.5  Relatie tussen de keur, de legger en deze nota

In haar keur onderscheidt Rijnland diverse zones binnen een waterkering. De zones bieden het hoogheemraadschap de mogelijkheid om in haar beleid een differentiatie aan te brengen. Zo is in de kernzone bijvoorbeeld een strikter bouwbeleid van kracht dan in de buitenbeschermingszone. De zones zijn:

• •

  Kernzone: de centrale gedeelten van de waterstaatswerken.

• •

  Beschermingszone: de zone van de waterstaatswerken aansluitend aan de kernzone; de beschermingszone van de waterkeringen heeft betrekking op de stabiliteit van het waterkeringlichaam.

• •

  Buitenbeschermingszone: de buiten de beschermingszone gelegen gronden aan weerszijden van de waterstaatswerken; geen activiteiten die stabiliteit van de kering in gevaar brengen.

Naast de bovenstaande zones onderscheidt Rijnland ook het profiel van vrije ruimte. Dit is een driedimensionaal reserveringsgebied (zowel horizontaal, als in de hoogte), dat vrij moet blijven van nieuwe bebouwing i.v.m. mogelijke toekomstige versterking van de waterkering. Deze extra zone wordt bij aanpassingen en/of vernieuwing of opstelling van de leggers van Rijnland, meegenomen.

De keur definieert dus de verschillende zones, maar niet de ligging van de waterstaatswerken. De ligging en de afmetingen van de waterstaatswerken zijn vastgelegd in de legger. De legger bepaalt dus waar de zones werkelijk liggen en geeft daarmee aan waar de keur van toepassing is. Momenteel zijn er leggers beschikbaar voor primaire waterkeringen en wordt een legger opgesteld voor regionale keringen (boezem- en polderkades). In bijlage 4 is de overgangsregeling opgenomen, voor de periode dat nog geen legger beschikbaar is.

Wanneer een belanghebbende in een van de zones een werk wil uitvoeren, dan kan hij hiervoor veelal een vergunning aanvragen. De vergunningaanvraag wordt getoetst aan de keur en beleidsregels. In de beleidsregels is het beleid beschreven in welke gevallen er onder welke voorwaarden vergunning kan worden verleend. Ook kunnen in de beleidsregels nog nuances worden aangebracht met betrekking tot de zones.

1.6  Wijzigingen ten opzichte van het waterkeringsbeheerplan

Bij het opstellen van het beleid, zoals beschreven in deze nota, is voortgebouwd op het oude Waterkeringsbeheerplan 2003-2007.

De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het Waterkeringsbeheerplan zijn:

• •

  Er wordt meer ruimte geboden voor medegebruik van de keringen.Om meer ruimte voor medegebruik te kunnen bieden, zonder de vereiste veiligheid en stabiliteit van de waterkering aan te tasten, is onder andere verdere differentiatie aangebracht dan de al bestaande waterkeringszones uit de Keur, bijvoorbeeld naar type kering of naar bebouwde of onbebouwde zones. Zo kan Rijnland in specifieke gevallen flexibeler zijn als het om een bepaald type kering gaat. Daarnaast kan zij wel consequent en eenduidig handhaven, aangezien de regels helder zijn.

• •

  Er wordt gewerkt met een profiel van vrije ruimte. Deze driedimensionale zone kan verschillen per type kering en vervangt op termijn het meer generieke beoordelingsprofiel van de regionale keringen. Binnen dit profiel blijft de kering in principe vrij van werken zoals bebouwing en niet waterkerende elementen. Ook voor primaire keringen zal er op termijn een profiel van vrije ruimte worden gedefinieerd.

• •

  Waar mogelijk is gekozen voor een versimpeling van de beleidsregels door aan te sluiten bij bestaande landelijke kaders en normen. Een voorbeeld is het beleid voor kabels- en leidingen.

• •

  De uitgangspunten voor het beleid bij versterkingen van waterkeringen, zijn vastgelegd. Rijnland gaat de komende tijd zeer veel dijkvakken versterken en voor alle betrokkenen is het belangrijk dat de uitgangspunten hierbij duidelijk zijn.

Het voorgaande beleid is daarnaast aangevuld met beleid op de volgende onderwerpen:

• •

  Vastgelegd is hoe Rijnland de begrippen adaptief en robuust interpreteert in relatie tot haar waterkeringenbeheer.

• •

  Er zijn uitgangspunten opgenomen over hoe om moet worden gegaan met verheelde kades.

• •

  Er is beleid opgesteld voor recreatief medegebruik van de kering.

• •

  Er is beleid opgesteld voor natuurvriendelijke oevers.

• •

  De doelstellingen van het innovatieprogramma van Rijnland zijn meegewogen in het beleid.

• •

  Er zijn nieuwe beleidsregels opgesteld voor insteekhavens, voor het verleggen van keringen en voor wegen.

• •

  Er is beleid opgesteld met betrekking tot een aantal instrumenten dat Rijnland in wil gaan zetten bij het beheer van de keringen. Het gaat om muskusrattenbeheer, inzet van het profiel van vrije ruimte, de nieuwe legger regionale keringen en het opstellen van ontwerpuitgangspunten voor regionale keringen.

Bovendien is de beschrijving van de Rijnlandse waterkeringen en de organisatie van het waterkeringenbeheer geactualiseerd.

1.7  Leeswijzer

De nota waterkeringen bestaat uit twee delen: (I) een beleidsdeel, waarin de visie van Rijnland op het waterkeringenbeheer is beschreven en (II) de beleidsregels (voor vergunningverlening en handhaving), waarin de regels zijn beschreven die Rijnland hanteert bij o.a. vergunningverlening.

In hoofdstuk 2 van het deel I, visie en doelstelling wordt de huidige stand van zaken van de waterkeringen van Rijnland weergegeven. In dit hoofdstuk zal onder andere worden in gegaan op de ligging van de keringen en de huidige toestand van het beheer. Hoofdstuk 3 bespreekt de organisatie van de beheertaak. In hoofdstuk 4 wordt kort ingegaan op de interne en externe beleidskaders waarmee rekening is gehouden bij het opstellen van het nieuwe beleid. In hoofdstuk 5 worden de verwachte toekomstige ontwikkelingen beschreven. Tot slot wordt in hoofdstuk 6 ingegaan op de hoofdlijnen van het nieuwe beleid van Rijnland.

In deel II van deze nota zijn deze hoofdlijnen verder uitgewerkt in beleidsregels voor vergunningverlening en handhaving.

In bijlage 1 is een verklarende woordenlijst opgenomen.

1.1  Beschrijving van de primaire keringen

Een ‘primaire waterkering' is een waterkering, die beveiliging biedt tegen overstroming doordat deze ofwel behoort tot het stelsel dat een dijkringgebied - al dan niet met hoge gronden - omsluit, ofwel vóór een dijkringgebied is gelegen.

Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft twee primaire keringen in haar beheersgebied: de waterkering IJmuiden-Gemaal Halfweg (Spaarndammerdijk) en de Noordelijke waterkering langs de Hollandsche IJssel, Gouda - Hekendorp (Goejanverwelledijk). In deze keringen bevinden zich ook een aantal kunstwerken.

Figuur 2.4 Primaire waterkering (rode stippellijn) Hollandsche IJssel, Gouda Hekendorp

Functies

De waterkering heeft als primaire functie dijkringgebied 14 tegen overstroming vanuit de Hollandsche IJssel te beschermen. Behalve deze functie biedt de waterkering tevens ruimte aan industriële en agrarische activiteiten, aan wonen (Gouda en Steijn) en aan verkeer en vervoer (over de gehele lengte fungeert de waterkering tevens als grondlichaam voor een weg). Het westelijk deel van de waterkering doorsnijdt een bedrijvencomplex. Ten zuiden van het centrum van Gouda bevinden zich in de waterkering een aantal doorlaatwerken (w.o. de Volmolenduikers en de keersluis, een gemeentelijk monument). Op verschillende plaatsen is er bebouwing in de kern- en beschermingszone van de waterkering.

Waterkerend vermogen

In 2002 is het hoogheemraadschap gestart met het toetsen van de stabiliteit van de waterkering. De derde toetsronde is in 2010 klaar. Bij toetsing op veiligheid is gebleken, dat de stabiliteit onvoldoende is. Verder speelt het gegeven, dat het maaiveld circa 1 cm per jaar daalt. De waterkering zakt mee, terwijl de waterspiegel stijgt. De Goejanverwelledijk wordt momenteel versterkt. Verwachting is dat deze kering in 2016 weer zal voldoen aan de gestelde normen.

Beheer

Het beheer van de waterkeringen berust bij Rijnland. Vanuit die beheertaak heeft Rijnland onderhoudsverplichtingen voor de waterkering neergelegd in keur en legger.

Het dagelijks onderhoud  van de waterkeringen ligt in dit geval bij de perceeleigenaren zelf. Vaak hebben zij dat onderhoud doorgegeven aan derden, via pachtovereenkomsten. Het buitengewoon onderhoud  berust bij Rijnland.

Eigendomssituatie

Een gedeelte van de waterkering (westelijk van de Voorwillemseweg, tot aan de begraafplaats) is eigendom van Rijnland. Het oostelijk deel van de waterkering is eigendom van diverse particulieren en gemeenten.

1.2  Beschrijving van de regionale waterkeringen

Rijnland beheert naast de primaire waterkeringen ook regionale keringen. Onder het begrip regionale keringen vallen zowel de regionale keringen zoals vastgelegd in de provinciale verordening als de overige keringen van Rijnland. Het grootste deel van de regionale keringen bestaat uit boezem- en polder kaden. Rijnland beheert een kleine 1300 km aan regionale keringen (boezem- en polderkaden).

Regionale keringen kunnen worden opgedeeld in een aantal typen. In de hierna volgende subparagrafen wordt per type kering een nadere beschrijving gegeven.

• •

  Boezemkaden

• •

  Polderkaden

• •

  Landscheidingen

• •

  Peilscheidingen

• •

  Compartimenteringswerken (de voormalige BWO keringen, aangelegd als uitvloeisel van de niet meer geldende wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd)

• •

  Rijndijksluizen

• •

  Verheelde kaden

• •

  Kunstwerken

Naast bovengenoemde typen is ook onderscheid mogelijk tussen waterkeringen met een direct waterkerende functie en waterkeringen met een niet-direct waterkerende en/ of compartimenterende functie. Bovengenoemde compartimenteringswerken en Rijndijksluizen behoren tot deze laatste categorie. Dat betekent dat zij geen direct waterkerende functie hebben. Een land- en peilscheiding kan in beide categorieën vallen. Direct waterkerende objecten kunnen ook in tweede instantie dienst doen als compartimenteringsdijk (bijv. landscheidingen, Hoge Rijndijk en Geniedijk), in geval van het bezwijken van een andere primaire waterkering of regionale kade. In voorgaande beleidsstukken van Rijnland werden de categorieën voormalige BWO- of noodwaterkeringen / compartimenteringswerken (127 stuks), de Rijndijksluizen en enkele landscheidingen benoemd als overige waterkeringen.

Beheer van regionale keringen

In principe ligt het dagelijks onderhoud van alle typen regionale keringen bij de perceeleigenaren. Vaak ligt dit via verpachting bij derden. Het buitengewoon onderhoud berust wel bij Rijnland.

Eigendomssituatie bij regionale keringen

Rijnland heeft weinig regionale keringen in eigendom. Wel heeft Rijnland onder andere de Ringdijk van de Haarlemmermeerpolder in eigendom.

3.1Plan en beleidsvorming

Het beleid van waterkeringenbeheer voor de regionale en primaire keringen wordt vastgelegd in de nota waterkeringen. Voor de kust wordt dit beleid vastgelegd in de kustnota. Deze nota's beschrijven het beleid ten aanzien van het waterkeringenbeheer.

Naast de nota waterkeringen en de kustnota stelt Rijnland in relatie tot waterkeringen ook de volgende plannen op:

• •

  Beheer en Onderhoud plan

Jaarlijks wordt het beheer- en onderhoudsprogramma van het afgelopen jaar geëvalueerd en vindt zo nodig bijstelling van het nieuwe programma plaats.

• •

  Nota Handhaving keur, Peil en Nautisch beheer

De Nota Handhaving keur, Peil en Nautisch beheer geeft weer hoe Rijnland invulling geeft aan haar handhavingstaak voor de keur, peil en het nautisch beheer / vaarwegbeheer. Hierin ligt vast welke prioriteiten Rijnland stelt, welke handhavingstrategie ze toepast en hoe de handhaving uitgevoerd wordt.

• •

  Calamiteitenplan

Het wettelijk kader van waterstaats- en rampenwetgeving vereist de inzet van de waterschappen en dus ook van Rijnlands organisatie. In het calamiteitenplan is voor het hoogheemraadschap van Rijnland beschreven welke maatregelen voor de schakels preparatie, respons en nazorg zijn voorbereid met betrekking tot de organisatie van de calamiteitenbestrijding.

3.2Beheer en onderhoud van waterkeringen

Zonder onderhoud neemt het waterkerend vermogen van een waterkering na verloop van tijd af. Door tijdig onderhoudsmaatregelen te nemen wordt voorkomen dat de waterkeringen falen. Jaarlijks wordt een beheer- en onderhoudsprogramma opgesteld. Door het uitvoeren van inspecties, toezicht op de naleving van de keur en schade, de jaarlijkse schouw en door toetsing van de waterkeringen ontstaat inzicht in de actuele toestand van de keringen. Afhankelijk van deze schouw, inspectie- en/of toetsresultaten wordt besloten welke maatregelen nodig zijn.

Rijnland kent operationeel en functioneel beheer. Operationeel beheer is het beheer gericht op instandhouding van de waterkering. Bij functioneel beheer wordt getoetst of de waterkeringen nog voldoen aan de gestelde randvoorwaarden.

Rijnland onderscheidt een aantal typen onderhoud:

Dagelijks onderhoud

Indien na inspectie en of schouw van de waterkering blijkt dat er schade aan de kering is of nalatigheid in onderhoud, dan dient dit te worden opgelost in het reguliere onderhoud. Onder dagelijks onderhoud valt:

1. Het correctief onderhoud het hele jaar door n.a.v. (schade)meldingen, bijv. het herstellen van lekkages, gaten door graverijen, stormschade, etc.

2. Het correctief en preventief routinematige onderhoud conform art. 6.7 van de keur.

Het dagelijks onderhoud ligt bij de eigenaar of pachter van de grond. Aanduiding van onderhoudsplichtigen en onderhoudsverplichtingen zijn vastgelegd in de  keur (6.7) en zijn uitgewerkt in de legger. Het dagelijks onderhoud voor die keringen waar Rijnland zelf eigenaar is, wordt meegenomen in de jaarlijkse exploitatiekosten van Rijnland.

Buitengewoon onderhoud

Conform de Waterwet en de provinciale verordening vindt periodiek toetsing plaats. De werkzaamheden die hieruit volgen vallen onder de noemer buitengewoon onderhoud. Het hoogheemraadschap rapporteert de resultaten van de toetsing aan de provincie. Wanneer de resultaten hiertoe aanleiding geven, stelt Rijnland een (project)plan voor aanleg of wijziging van de waterkering op. Voor grote projecten wordt straks volgens de Waterwet de projectprocedure gevolgd en zal indien vereist, een m.e.r. procedure worden gevolgd. Dat houdt in dat diverse inspraakfasen zullen moeten worden doorlopen.

3.3Vergunningen en handhaving

Als waterkeringbeheerder heeft Rijnland in zijn keur activiteiten verboden die een bedreiging vormen voor het waterkerend vermogen en stabiliteit van een waterkering. Op grond van zijn keurbevoegdheid mag het hoogheemraadschap middels een vergunning van deze verboden ontheffing verlenen. Het vergunningenbeleid waterkeringen geeft invulling aan de beleidsvrijheid die het hoogheemraadschap in deze heeft door inzichtelijk te maken in welke gevallen een vergunning afgegeven wordt en welke voorwaarden hieraan verbonden zijn.

Rijnland houdt in het veld toezicht op de naleving van de keur alsmede op de naleving van de aan vergunningen verbonden voorwaarden.

1.3 Instrumenten

4.1  Wet- en regelgeving

Europese wet- en regelgeving

Vanuit Europa worden er steeds meer kaders gesteld op het gebied van waterbeheer. Zo zijn er de Kaderrichtlijn water, de Hoogwaterrichtlijn, Natura 2000/vogel en Habitatrichtlijn en het verdrag van Malta voor archeologie. Al deze kaders zijn uitgewerkt in nationale wet- en regelgeving.

Een van de belangrijkste nationale wetten is de Waterwet (deze wet is o.a. de oude Wet op de waterkering, zie paragraaf 4.1.1).

Primaire keringen

De Waterwet is voor primaire keringen verder uitgewerkt in een aantal voorschriften en leidraden.

Voorschrift Toetsen op veiligheid 2006 en Hydraulische randvoorwaarden 2006

Deze randvoorwaarden en voorschriften vormen samen het toetsinstrumentarium. Dit wordt door Rijnland gebruikt voor het zesjaarlijkse toetsen van de veiligheid van de primaire waterkeringen. Op basis van de randvoorwaarden zijn waterstanden en golfcondities van kracht die de waterkeringen nog veilig moeten kunnen keren. Door veranderingen in klimaat en morfologie hebben hydraulische randvoorwaarden een beperkte 'geldigheidsduur'. Daarom is in de Waterwet aangegeven dat, in aansluiting op de periodieke toetsing, de hydraulische randvoorwaarden elke zes jaar opnieuw worden vastgesteld.

Leidraden

Voor het ontwerpen en beheren van primaire keringen zijn door het Rijk diverse leidraden opgesteld. De Leidraad Rivieren geeft bijvoorbeeld aanbevelingen voor het ontwerpen, aanleggen en beheren van rivierdijken en rivierverruimende maatregelen.

Regionale keringen

Voor de normering van regionale keringen zijn de provincies verantwoordelijk. Voor Rijnland zijn deze normen vastgelegd in de Waterverordening Rijnland. Deze provinciale verordening stelt ook dat de beheerder verplicht is een Beheersplan Waterkeringen en een calamiteitenplan op te stellen. Met dit Beheersplan Waterkeringen voldoet Rijnland voor de komende maximaal vijf jaar aan deze verplichting.

Voor het toetsen van regionale keringen is de Leidraad Toetsen op veiligheid Regionale Waterkeringen en een specifiek katern voor boezemkaden beschikbaar. Ook zijn er handreikingen voor het ontwerpen en verbeteren van regionale waterkeringen beschikbaar.

Overige wet- en regelgeving

Naast het wettelijk instrumentarium voor normering, toetsing en ontwerpen spelen ook de Wet milieubeheer, de Flora- en faunawet, de Monumentenwet en de Natuurbeschermingswet een grote rol bij het waterkeringenbeheer. Zij geven richtlijnen op het gebied van natuur, landschap, cultuurhistorie en archeologie en Rijnland zal daarmee in zijn actieve waterkeringbeheer rekening moeten houden. Daarnaast spelen bij versterkingen van waterkeringen de Onteigeningswet, de Ontgrondingenwet, de Wet bodembescherming en de Wet op telecommunicatievoorzieningen een rol. Deze wetten geven regels ten aanzien van o.a. grondverwerving, ontgrondingen en kabels en leidingen. Een beknopte beschrijving van deze wetten is te vinden in Bijlage 2.

4.2  Beleidskaders

Nationaal bestuursakkoord water (NBW)

In het NBW - het Nationaal Bestuursakkoord Water - hebben alle waterbeheerders, provincies en gemeenten afspraken gemaakt over het bereiken van een aantal doelstellingen. Belangrijkste is om het watersysteem in 2015 op orde te hebben en daarna op orde te houden anticiperend op veranderende omstandigheden, zoals onder andere de verwachte klimaatverandering, zeespiegelstijging, bodemdaling en toename van verhard oppervlak. Het NBW geeft aan welke instrumenten ingezet worden om de opgave te realiseren, welke taken en verantwoordelijkheden iedere partij daarbij heeft en hoe partijen elkaar in staat willen stellen hun taken uit te voeren.

Het  Nationaal Waterplan: een veilige leefbare delta, nu en in de toekomst

Het  Nationaal Waterplan is de opvolger van de Vierde Nota Waterhuishouding uit 1998 en vervangt alle voorgaande Nota's Waterhuishouding. Het Nationaal Waterplan beschrijft de hoofdlijnen van het nationale waterbeleid. Belangrijke onderdelen van het Nationaal Waterplan zijn het beleid voor het IJsselmeergebied, het Noordzeebeleid en de Stroomgebiedbeheerplannen op grond van de KRW. Recent heeft de Deltacommissie (Commissie Veerman) een lange termijnadvies ontwikkeld voor de waterveiligheid van Nederland. Dit advies wordt momenteel verwerkt in het Nationaal Waterplan. Het plan introduceert nieuw beleid op het gebied van waterveiligheid, dat onder andere bestaat uit de volgende peilers:

• •

  Introductie van meerlaagsveiligheid: naast preventie, ook aandacht voor duurzame ruimtelijke planning en rampenbeheersing. Deze nota focust zich vooral op preventie en duurzame ruimtelijke planning, maar Rijnland heeft ook beleid op het gebied van calamiteitenbeheersing.

• •

  Duurzaam, Klimaatbestendig en Adaptief: Rijnland heeft deze peilers overgenomen in haar waterbeheerplan en geeft in deze nota verdere invulling aan deze begrippen voor het waterkeringenbeheer.

WV 21

In 2005 is het Ministerie van Verkeer en Waterstaat gestart met de verkenning waterveiligheid 21e eeuw. Deze verkenning houdt zich bezig met de vraag of het huidige, vooral preventieve beschermingsbeleid tegen overstromingen en de Waterwet nog adequaat zijn. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat Nederland ook in de toekomst waterveilig blijft? De uitkomsten van deze studie zijn van belang voor het waterkeringenbeheer van Rijnland. In Hoofdstuk 4 wordt hier verder op ingegaan.

WB 21

De Commissie Waterbeheer 21e eeuw heeft in 2000 een advies uitgebracht over de waterstaatkundige toestand van Nederland met aanbevelingen voor het waterbeleid. Het kabinet heeft zich met het Kabinetsstandpunt "Anders omgaan met water; waterbeleid 21e eeuw" op hoofdlijnen achter het advies van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw gesteld

Belangrijk voor Rijnland is de invoering van de watertoets. Deze toets zorgt ervoor dat ruimtelijke besluiten moeten worden getoetst op de gevolgen voor het watersysteem. Het gaat dan bijvoorbeeld om streekplannen, structuurplannen en bestemmingsplannen.

Nationaal Milieubeleidsplan 4

In 2001 verscheen de kabinetsnota 'Een wereld en een wil: werken aan duurzaamheid', beter bekend als het vierde Nationaal Milieubeleidsplan (NMP4). In dit beleidsplan licht het kabinet het te voeren milieubeleid toe. Het NMP4 wil een eind maken aan het afwentelen van milieulasten op de generaties na ons en op mensen in niet-westerse landen. In de nota komen de volgende onderwerpen aan de orde die van belang zijn voor waterkeringenbeleid: verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering, bedreigingen van de externe veiligheid en aantasting van de leefomgeving. De provincie heeft dit verder uitgewerkt in het Beleidsplan Milieu en Water (BMW) en het daarin opgenomen Waterhuishoudingsplan alsmede op de nota Nadere Uitwerking Peilbeheer (NUP).

Nota Ruimte

In 2006 is de Nota Ruimte "Ruimte voor ontwikkeling" uitgekomen. Uitwerkingen van deze Nota zijn onder andere de Nota Mobiliteit, de Agenda Vitaal Platteland, de Nota Pieken in de Delta en het Actieprogramma Cultuur en Ruimte. In de Nota Ruimte zijn de uitgangspunten voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland vastgelegd en worden de inrichtingsvraagstukken die spelen tussen nu en 2020 met een doorkijk naar 2030 aan de orde gesteld. Het nationaal ruimtelijk beleid voor water en groene ruimte richt zich op borging en ontwikkeling van natuurwaarden, de ontwikkeling van landschappelijke kwaliteit, en van bijzondere, ook internationaal erkende, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Tevens is borging van veiligheid tegen overstromingen, het voorkomen van wateroverlast en watertekorten en het verbeteren van water- en bodemkwaliteit van groot belang. Van belang voor Rijnland is dat het rijk provincies stimuleert om samen met waterschappen en andere grondeigenaren lijnvormige elementen, zoals waterkeringen, oevers en houtwallen, toegankelijker te maken voor wandelen, fietsen en varen (waterrecreatie). Provincies vertalen dit beleid door in hun Streekplannen of Structuurvisies.

Provinciale structuurvisie provincie Zuid- en Noord-Holland

De provincie Zuid-Holland is momenteel bezig met het ontwikkelen van integrale visie op Zuid-Holland: de  Provinciale Structuurvisie, genaamd ‘Ontwikkelen met schaarse ruimte'. De verwachting is dat deze halverwege 2010 wordt vastgesteld. De structuurvisie vervangt de Ruimtelijke Structuurvisie Zuid-Holland en de streekplannen. Tot die tijd gaat Rijnland uit van het streekplan Zuid-Holland west. In het streekplan geven rode contouren de grens aan van het stedelijk gebied, daarbuiten mag in principe geen verdere verstedelijking plaatsvinden. Ook in het streekplan van Noord-Holland zuid zijn deze contouren aangegeven. De op de kaarten van Rijnland weergegeven bebouwingscontouren zijn afgeleid van de bebouwingscontouren zoals de provincie die in haar streekplannen heeft vastgelegd. Beide streekplannen stellen water centraal bij de versterking van de ruimtelijke ordening.

Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015

Het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland bevat de hoofdlijnen van het provinciaal waterbeleid voor deze periode. Het beleid van de provincie is erop gericht het hoge veiligheidsniveau, de leefbaarheid en de bewoonbaarheid van Zuid-Holland te behouden of te vergroten. Alle onderdelen van de zogenoemde veiligheidsketen zijn van belang, maar de belangrijkste is en blijft preventie: het voorkomen van overstromingen door sterke keringen.

Provinciaal Waterplan Noord-Holland 2010-2015

Het Waterplan Noord-Holland 2010-2015 heeft als motto "Beschermen, beleven, benutten, en beheren". Klimaatbestendig waterbeheer speelt hierin een centrale rol. De klimaatverandering, maar ook het steeds intensievere ruimtegebruik in Noord-Holland en de toenemende economische waarde van wat beschermd moet worden, vragen om een andere, meer integrale manier van omgaan met water. Water is steeds vaker onderdeel van ruimtelijke gebiedsontwikkeling. Op sommige plekken zoals in de omgeving van dijken, is water vanwege de veiligheid zelfs de belangrijkste sturende factor.

AmvB Ruimte

Het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening, ook wel de AmvB Ruimte (nu nog in de ontwerpfase) genoemd, heeft als doel om vanuit een concreet nationaal belang een goede ruimtelijke ordening te bevorderen. De AmvB is het inhoudelijke beleidskader van de rijksoverheid waaraan bestemmingsplannen van gemeenten moeten voldoen. Dat betekent dat de AmvB regels geeft over bestemmingen en het gebruik van gronden en zich primair richt tot de gemeente. Daarnaast kan de AmvB aan de gemeente opdragen om in de toelichting bij een bestemmingsplan bepaalde zaken uitdrukkelijk te motiveren.

Ook kan in zo'n AmvB aan de provincie worden opgedragen om ter behartiging van nationale ruimtelijke belangen, maar waar toch maatwerk is vereist, de regels uit de AmvB in een provinciale verordening verder uit te werken. Dit worden de getrapte regels uit de AmvB genoemd.

Deze algemene regels bewerkstelligen dat nationale ruimtelijke belangen doorwerken tot op lokaal niveau. De verachting is dat de AmvB Ruimte medio 2010 wordt vastgesteld.

Provinciale verordening ruimte

In de provinciale verordening ruimte worden in het kader van de nieuwe wet Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) richtlijnen gegeven voor ruimtelijke ordeningsbeleid van gemeenten. Voor Zuid-Holland, staat hierin m.b.t. waterkeringen dat primaire en regionale waterkeringen als primaire (hoofd) bestemming worden opgenomen en dat bij die bestemming regels worden opgenomen ten behoeve van een onbelemmerde werking, instandhouding en onderhoud van keringen. De primaire bestemming wordt toegekend aan de gronden in de kern- en beschermingszones van de betreffende keringen, zoals opgenomen in de vastgestelde leggers van de waterschappen. In de provinciale ruimtelijke verordening van Noord Holland is alleen voor de kust de bescherming van de onbelemmerde werking, instandhouding en onderhoud van de keringen geregeld. In deze verordening wordt geen koppeling gelegd tussen de Rijnlandse legger en de bestemming primaire keringen.

Gemeentelijk bestemmingsplannen

De doelstellingen van het ruimtelijke ordeningsbeleid van de inliggende gemeenten van Rijnland kunnen worden samengevat als het streven naar het in stand houden van de huidige planologische functies, rekening houdend met de landschappelijke en cultuurhistorische waarden van de waterkeringen. De functie recreatie stelt eisen aan de inrichting/vormgeving van de waterkering. Ook behoud van de LNC-waarden (Landschap, Natuur en Cultuurhistorische waarden) is belangrijk. Meestal zijn de waterkeringen opgenomen in groenstructuurplannen van gemeenten.

4.3  Beleid Rijnland

In het  Waterbeheerplan 4 van Rijnland wordt op hoofdlijnen het Rijnlandse beleid ten aanzien van de waterkeringen aangegeven. In het vastgestelde  WBP-4 wordt gesteld dat dit beleid in een kustnota en een nota waterkeringen verder uitgewerkt dient te worden. Deze nota is daar het resultaat van. Rijnland geeft in haar WBP o.a. de volgende speerpunten aan:

• •

  Meer prioriteit voor regionale keringen. Deze nota geeft daarom speciale aandacht aan het waterkeringenbeheer van regionale keringen.

• •

  Robuust en adaptief zijn maatgevend voor verbeteringsmaatregelen. Deze nota geeft in Hoofdstuk 6 verdere invulling aan deze begrippen.

4.4  Doorwerking van de beleidskaders in het waterkeringenbeleid

Europees/Landelijk

Het in deze nota geformuleerde beleid houdt rekening met de Europese en landelijke wet- en regelgeving. Zo wordt in deze nota in het kader van de nieuwe Waterwet bijvoorbeeld al gebruik gemaakt van de watervergunning. Ook werkt Rijnland conform de opgestelde voorschriften en leidraden voor toetsen en ontwerpen. Daarnaast draagt zij actief bij aan de totstandkoming van de leidraden die nog in ontwikkeling zijn. Ook bouwt Rijnland voort op de peilers uit het Nationaal Waterplan: meerlaagse veiligheid en duurzaam, klimaatbestendig en adaptief beheer. Vanuit de nota ruimte is het van belang voor Rijnland dat het rijk provincies stimuleert om samen met waterschappen en andere grondeigenaren lijnvormige elementen, zoals waterkeringen, oevers en houtwallen, toegankelijker te maken voor wandelen, fietsen en varen (waterrecreatie). In deze nota wordt dan ook speciale aandacht gegeven aan recreatie. De focus van de nota ruimte op borging van veiligheid tegen overstromingen, borging en ontwikkeling van natuurwaarden, landschappelijke kwaliteit en cultuurhistorische waarden sluit aan bij de doelstelling van deze nota.

Provinciaal

Het beleid van de provincie werkt op verschillende manieren door in het waterkeringsbeleid van Rijnland. Van belang is bijvoorbeeld dat het hoogheemraadschap rekening houdt met de veiligheidsnormen van de provincie. Ook maakt Rijnland in haar vergunningverlening gebruik van het provinciale Streekplan waarin onderscheid wordt gemaakt tussen bebouwingscontouren en landelijke contouren. De provinciale belangen (normen, mede gebruik, recreatie, LNC waarden, ruimtelijke kwaliteit) worden in deze nota meegenomen bij de uitwerking van de doelstelling veilige keringen en het ruimte geven voor medegebruik.

Gemeentelijk

De gemeentelijke belangen (mede gebruik, recreatie, LNC waarden) worden in deze nota meegenomen bij de uitwerking van het ruimte geven voor medegebruik.

Rijnland

Er wordt voortgeborduurd op het WBP 4. Uitgangspunten hierin zijn o.a.

• •

  In 2016 voldoen de primaire keringen aan de norm.

• •

  In 2020 zijn de regionale keringen verbeterd.

Het verder vorm geven van de begrippen robuust, adaptief en duurzaam.

5.1 Klimaatontwikkeling en bodemdaling

Wereldwijd verandert het klimaat; zeespiegelstijging, hevigere regenval en periodes van grote droogte komen op ons af. Daarnaast speelt in het gebied van Rijnland ook bodemdaling een grote rol.

Voor de regionale keringen betekent de zeespiegelstijging vooral dat we overtollig water richting zee hoger moeten opmalen om het kwijt te raken. Dit heeft echter geen direct gevolg voor de waterkeringen in het achterland. Soms zijn de seizoenen te droog en dan weer veel te nat. Er lijkt in de afgelopen jaren een tendens te zijn naar extreme neerslag tijdens buien (‘piekneerslag') in het hele kustgebied. De verwachting is dat de effecten van deze toenemende neerslag op de waterkeringen de komende jaren beperkt zullen zijn, aangezien er vanuit wordt gegaan dat Rijnland vast zal houden aan de maatgevende boezemwaterstanden en de vastgestelde polderpeilen. Droge zomers treden in de komende eeuw steeds vaker op, waardoor veenwaterkeringen uitdrogen en kunnen afschuiven. De bodemdaling bedraagt ter weerszijden van de Oude Rijn ruim een centimeter per jaar. Dat komt aan het einde van de 21ste eeuw neer op ongelijkmatige daling van het stelsel van polders en polderpeilen van meer dan een meter.

Rijnland houdt momenteel, conform provinciaal beleid, bij al zijn maatregelen rekening met de verwachte klimaatverandering, gebaseerd op de klimaatscenario's van het KNMI. Het is niet ondenkbaar, dat in de komende planperiode deze scenario's worden bijgesteld, waardoor ook het beleid en de maatregelen van Rijnland aangepast moeten worden.

In haar nieuwe  structuurvisie geeft ook de provincie Zuid-Holland aan dat zij gebruik maakt van alle vier de KNMI 06-scenario's (zie bijlage 3), aangezien deze scenario's de hoekpunten vormen van een speelveld waarbinnen ons toekomstige klimaat zich ontwikkelt. De vier scenario's verschillen in de verwachte wereldtemperatuur in 2050 (+1 of +2 graden) en het wel (+ scenario's) of niet wijzigen van de dominante windrichting. Alle scenario's gaan uit van een stijging van de gemiddelde temperatuur en een toenemende kans op extreme temperaturen, een stijging van de zeespiegel (35-85 cm in 2100), een toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag. Alleen in de plus-scenario's is sprake van een sterke afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping.

Overeenkomstig het huidige uitgangspunt van de provincie Zuid-Holland wordt voor ruimtelijke reserveringen bij de primaire keringen en de regionale keringen uitgegaan van het maximum scenario voor klimaatverandering (‘W+'). In Bijlage 3 zijn de klimaatscenario's nader beschreven.

Aanpassen peilbesluiten en maatgevende boezemwaterstanden

Gegeven de toename van neerslag is een aanpassing van boezemwaterstanden of polderpeilen in de winter niet ondenkbaar. Echter, in deze nota wordt er vanuit gegaan dat deze besluiten voorlopig niet zullen worden genomen, omdat andere watersysteemoplossingen vanuit het oogpunt van kostenefficiëntie logischer lijken. Een voorbeeld is het vergroten van de gemaalcapaciteit in plaats van het verhogen of verlagen van de boezemwaterstand.

Concluderend worden mogelijke normveranderingen pas mee genomen als deze ook in vigerend beleid zijn opgenomen. Veranderingen in maatgevende boezemwaterstanden worden in dit beleidsplan niet meegenomen, aangezien deze wijzigingen vanuit kostenefficiëntie oogpunt niet waarschijnlijk worden geacht.

1.5 Ontwikkelingen op het gebied van waterkeren

Op veel punten wordt momenteel onderzoek gedaan naar verschillende aspecten van waterkeren. Hieronder wordt een aantal besproken. Rijnland houdt nu geen rekening met deze onderzoeken. Pas als deze zijn opgenomen in het vigerende beleid zal Rijnland deze meenemen in haar beleid.

VNK/ VNK2

In 2001 startte het ministerie van Verkeer en Waterstaat (V&W) een studie om overstromingsrisico's in beeld te brengen: Veiligheid Nederland in Kaart (VNK). Dit project heeft voor zestien van de 53 dijkringen de kansen op en gevolgen van overstromingen globaal in beeld gebracht. Voor drie van deze gebieden zijn de gevolgen in detail berekend. Het ministerie van V&W, de provincies en waterschappen zijn gestart met een vervolg om ook de rest van Nederland in kaart te brengen: Veiligheid Nederland in Kaart 2.

Commissie Veerman

De Commissie Veerman ook wel de Deltacommissie genoemd, is door de regering gevraagd advies uit te brengen over de bescherming van Nederland tegen de gevolgen van klimaatverandering. Daarbij gaat het om de vraag hoe Nederland zo ingericht kan worden dat het ook op de zeer lange termijn klimaatbestendig is, veilig tegen overstromingen, en een aantrekkelijke plaats is en blijft om te leven; wonen, werken, recreëren en

investeren.

De commissie heeft twaalf aanbevelingen geformuleerd die worden meegenomen in het Deltaprogramma: het uitvoeringsprogramma van het advies. Op aangeven van de commissie Veerman beoordeelt het Rijk nu het voornemen om nieuwe veiligheidsnormen te ontwikkelen voor de dijkringgebieden. Deze zullen in 2012 worden afgegeven en in de 4e toetsronde worden meegenomen. De nieuwe filosofie voor het bepalen van de normen zal mede gebaseerd worden op de VNK 2-studie.

De aanbevelingen van de Commissie Veerman zijn vertaald naar het Nationaal Waterplan. In aansluiting daarop kan worden gesteld dat het huidige beleid in grote lijnen wordt voortgezet. De lopende programma's worden overeenkomstig de aanbevelingen doorgezet. Ook wordt een aantal ontwikkelingen gesignaleerd, waar de medewerking van de waterschappen voor wordt gevraagd, en waar Rijnland zijn steentje aan bijdraagt. De directe aandachtspunten voor een klimaatbestendig, adaptief en robuust beleid worden in deze Nota opgepakt.

SBW

In de Waterwet is bepaald dat de primaire waterkeringen iedere zes jaar getoetst dienen te worden. Via deze keuring wordt bekeken of de waterkeringen nog voldoen aan de wettelijke eisen. Om deze keuring goed uit te kunnen voeren is het van belang om te weten wat de belastingen zijn waartegen de waterkeringen bestand moeten zijn en of de waterkering sterk genoeg is. Het programma Sterkte & Belastingen Waterkeringen (SBW) levert inzicht in de sterkte van waterkeringen en in die belastingen.

Systeemwerking dijkringgebieden 14, 15 en 44.

In het kader van het Urgentie Programma Randstad is vorig jaar door de provincies een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om met behulp van compartimentering de gevolgen van een eventuele overstroming van dijkringgebied 14 te beperken. In vervolg hierop zal een nadere studie worden uitgevoerd naar de mogelijke systeemwerking van de dijkringgebieden 14, 15 en 44 om de beveiliging van dijkringgebied 14 aan de "achterkant" op orde te brengen. Rijnland is betrokken bij deze studie.

Mogelijk dat deze studie consequenties heeft voor de versterkingsplannen van de kering langs het gekanaliseerde deel van de Hollandse IJssel en de Spaarndammerdijk. Tot nog toe wordt daar in deze nota geen rekening mee gehouden.

5.3  Ruimtelijke ontwikkelingen

In het WBP 4 werd de trend gesignaleerd dat het maatschappelijk gebruik van gronden gaat veranderen. Dat geldt zeker ook voor waterkeringen. Het gebied waarin Rijnland waakt over de waterkeringen bevat veel groene gebieden (bv. Het Groene Hart), maar ook veel dichtbevolkte en geïndustrialiseerde, stedelijke gebieden. Na de Tweede Wereldoorlog is het verharde oppervlak van Nederland verdubbeld en daarmee nam de natuurlijke waterberging sterk af.

De komende jaren zal het bebouwde gebied opnieuw met 20 tot 30 procent uitbreiden. Dat betekent dat ruimte in deze regio schaars is en de druk op de beschikbare ruimte groot is. Dit leidt ertoe dat de waterkeringbeheerder in toenemende mate wordt gevraagd de belangen van wonen, werken, recreëren en natuur te betrekken in zijn actieve beheer, zonder daarbij overigens ook de financiële verantwoordelijkheid daarvoor te kunnen nemen. Daarnaast wordt de schade door de groei van bebouwing in het achterliggende gebied bij een overstroming steeds groter.

Het hoogheemraadschap verwacht dat de druk op de ruimte in haar beheersgebied alleen maar toe zal nemen. In haar beleid besteedt Rijnland daarom, naast het garanderen van de veiligheid, aandacht aan meervoudig ruimtegebruik en geeft zij aan hoe zij het waterkeringbelang afweegt tegen andere belangen.

5.4  Interactieve beleidsvorming

Het Waterbeheerplan signaleert de trend dat water meer en meer onderdeel wordt van beleid en plannen van derden. Dit geldt ook zeker voor waterkeringenbeheer.

Door de hierboven geschetste ruimtelijke en fysieke ontwikkelingen is het noodzakelijk om al in een vroeg stadium belanghebbenden te betrekken bij de beleids- en besluitvorming rondom waterkeringen. Ook de afstemming met andere waterschappen wordt steeds belangrijker, aangezien ook zij met dezelfde uitdagingen te maken kunnen hebben.

Rijnland streeft naar optimale afstemming van haar beleid en ervaringen met (buur)waterschappen en andere belanghebbenden in zowel de ambtelijke als de politieke lijn. Eerst zal zij zich maximaal inspannen om dit een-op-een te laten plaats vinden, vervolgens indien nodig via de Unie van Waterschappen. Ook bij het opstellen van deze nota is een interactief beleidsproces gebruikt. Zie ook paragraaf 1.4 over de totstandkoming van deze nota.

5.5  Conclusie

Gegeven de bovengenoemde trends gaat Rijnland voor de komende periode in haar waterkeringenbeleid uit van:

• •

  Sterke bodemdaling, vooral in veenweidegebieden;

• •

  Toename van medegebruik van de kering;

• •

  Toename in aantalbelanghebbenden;

• •

  Stijging van de zeespiegel, toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag, afname van de gemiddelde zomerneerslag, een sterke toename van de potentiële verdamping (hevigere droogte in de zomer) en stijging van de gemiddelde temperatuur. De verwachting is dat de effecten van deze klimatologische trends op de waterkeringen de komende jaren beperkt zullen zijn, aangezien er vanuit wordt gegaan dat Rijnland vast zal houden aan de maatgevende boezemwaterstanden en de vastgestelde polderpeilen.

Er wordt geen rekening gehouden met mogelijke normveranderingen, aangezien deze nog niet in de vigerend wet- en regelgeving zijn opgenomen. Veranderingen in maatgevende boezemwaterstanden worden in dit beleidsplan nog niet meegenomen, aangezien deze wijzigingen vanuit een oogpunt van kostenefficiëntie niet waarschijnlijk worden geacht.

Het is zeker niet ondenkbaar, dat in de komende planperiode de KNMI 06- scenario's dan wel bovenstaande trends worden bijgesteld, waardoor ook het beleid en de maatregelen van Rijnland tussentijds aangepast moeten worden.

6.1  Veilige keringen

Hieronder wordt toegelicht hoe Rijnland op hoofdlijnen invulling geeft aan de subdoelstelling veilige keringen. Hiervoor wordt naar de volgende onderwerpen gekeken:

• •

  Voldoen aan de normen;

• •

  Inspecteerbaar en onderhoudbaar;

• •

  Instrumenten die inspelen op nieuwe inzichten en verantwoordelijkheden.

• •

  1.1.1 Voldoen aan de normen

Om de veiligheid van het achterland te kunnen garanderen heeft Rijnland de verplichting om alle keringen in haar beheersgebied te laten voldoen aan de norm. Hieronder wordt dit per type kering nader gespecificeerd.

Primaire keringen (incl. kunstwerken en niet-waterkerende objecten)

Voor de primaire keringen geldt volgens de Waterwet de norm 1:10.000. De primaire keringen dienen elke zes jaar getoetst te worden conform de geldende hydraulische randvoorwaarden en het voorschrift Toetsen op veiligheid. De kunstwerken worden hierin meegenomen. Bovendien zal eens per 12 jaar de normstelling aan de orde worden gesteld met de vraag of deze moet worden bijgesteld. In 2010 wordt de toetsronde van niet-waterkerende objecten op de primaire keringen afgerond. In eerdere toetsrondes bleken beide primaire keringen van Rijnland op bepaalde trajecten niet te voldoen aan de veiligheidsnormen. De keringen worden in de komende jaren versterkt en voldoen uiterlijk in 2016 weer aan de norm.

Regionale keringen (incl. kunstwerken en niet waterkerende objecten)

Polder- en boezemkaden

De provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht hebben samen met de waterschappen een veiligheidsnorm vastgesteld voor boezem- en polderkaden. Rijnland hanteert deze normen voor alle boezemkaden en voor een aantal polderkaden langs diepe polders. De keringen worden periodiek getoetst.

Doel van Rijnland is om zorg te dragen dat in 2015 de meest risicovolle strekkingen weer voldoen en dat uiterlijk in 2020 alle boezemkaden en polderkaden langs diepe polders weer aan de norm voldoen. De overige polderkaden worden op hoogte gehouden via regulier onderhoud.

Noodwaterkeringen

Op basis van de uitkomsten van de nut- en noodzaakstudie uit 2005 is het beleid van Rijnland om alle bestaande compartimenteringswerken in stand te houden en in goede gebruiksklare staat te krijgen en te houden. Er zal wel nog gekeken moeten worden of er extra vaste compartimenterings-werken noodzakelijk zijn of dat gewerkt kan worden met flexibele keringen. Ook zal nog moeten worden gekeken naar de doelstelling voor de Rijndijksluizen.

De provincie Noord-Holland heeft, in overleg met Rijk en waterbeheerders, bepaald welke regionale waterkeringen van belang zijn voor het compartimenteren van dijkringgebieden (Waterplan 2010-2015). In 2015 zijn alle gewenste compartimenteringswerken aangewezen en vastgelegd in de provinciale waterverordening en de structuurvisie.

Kunstwerken

Momenteel is het toetsinstrument voor regionale kunstwerken in ontwikkeling. De komende jaren gaat Rijnland bezien hoe zij deze toetsing aan gaat pakken.

Verheelde kades

Verheelde kades zijn niet in het landschap als waterkering te herkennen maar dienen wel als boezem- of polderkade, of land- of peilscheiding. Dat kan zijn in een ruimer hoger gelegen gebied waarachter de feitelijke polder ligt.

Het kan ook zijn dat het gaat om een brede weg langs het water waarin een theoretisch profiel van een kering is gedefinieerd. In de legger zal worden vastgelegd waar het theoretisch profiel precies ligt. Bij het bepalen van de ligging van het profiel voor verheelde kades worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

1. In alle gevallen is een zodanig beheer op de kering mogelijk dat de waarborging tegen overstroming verzekerd blijft. Dat betekent dat er zekerheid moet zijn dat een profiel van voldoende afmetingen en standzekerheid ten allen tijden aanwezig is en blijft. Dit kan door te kiezen voor een uitermate ruim profiel waarbinnen mogelijkheden zijn om activiteiten, bv. In de vorm van ontgraving, toe te staan. Het alternatief is een smal profiel waarvoor dezelfde beperkingen gelden als voor een waterkering die niet verheeld is. Om de minste overlast en de meeste duidelijkheid te bereiken kiest Rijnland voor een smal profiel. Dat geeft de minste beperkingen waarbij bovendien niet steeds de afweging gemaakt moet worden of een nieuwe activiteit kan worden toegestaan.

2. Het te beschrijven profiel wordt net als bij niet-verheelde kaden gebaseerd op de hoogte en stabiliteit van de dijk. Bij verheelde kaden is dit dus de dijk die overblijft als alle grond tot aan het theoretisch profiel zou wegvallen. Een kernzone die de feitelijke waterkering aangeeft en een beschermingszone waarin de stabiliteit van de kering en het profiel van vrije ruimte (voorde toekomstige ontwikkelingen) wordt verzekerd.

3. Verder wordt aansluitend een buitenbeschermingszone vastgesteld. Deze is bedoeld om activiteiten te kunnen weren die een verstorend effect op de stabiliteit hebben. Dat gaat met name om de aanleg van leidingen die een explosie risico met zich dragen dat zich uitstrekt tot aan de waterkering.

Waar komt het theoretisch profiel te liggen?

De ligging van de waterkering is veelal gebaseerd op historische keuzes, van eerdere waterschappen, en nu in het GIS van Rijnland verwerkt. Langs boezemwater geldt een keurmaat van 5 m als strook voor het uit te voeren onderhoud aan de watergangen.

Om praktische redenen is het wenselijk om het profiel voor de verheelde kering zoveel mogelijk samen te laten vallen met deze onderhoudsstrook. De huidige watergang wordt daarmee in stand gehouden en de beperkingen van kern- en beschermingszone zijn langs het water minimaal. In de hoogtemaat voor de kruin (NAP) wordt een reservering van 0.1 m voor toekomstige ontwikkelingen opgenomen.

In het kader van het opstellen van de legger wordt een aantal geschematiseerde dwarsprofielen gehanteerd. Per situatie kiest Rijnland een daarvoor geldend theoretisch profiel

Deze keuze wordt na een inspraakprocedure in de legger vastgelegd. Totdat de legger beschikbaar is, is er voor de bepaling van de zonering, de ligging en de onderhoudsverplichting van verheelde kades een overgangsregeling van kracht (zie paragraaf 2.4). Alle hier beschreven beleidsregels zijn daarop van toepassing.

De doelstelling ‘voldoen aan de normen' wil concreet zeggen

1. In 2016 voldoen de primaire keringen aan de norm

2. In 2020 is de onderhoudsachterstand voor regionale keringen ingehaald (in 2015 zijn de meest risicovolle strekkingen al verbeterd) en voldoen de boezemkaden, zoals benoemd in de provinciale verordening aan de norm van minimaal kadeklasse III.

3. Noodwaterkeringen worden continu in stand gehouden en in goede gebruiksklare staat door regelmatige beproevingen.

6.2  Toekomstvast

In paragraaf 4.5 is reeds geconcludeerd dat Rijnland in dit waterkeringenbeleid uitgaat van de volgende ontwikkelingen:

• •

  (Sterke) bodemdaling, vooral in veenweidegebieden;

• •

  Toename van medegebruik van de kering;

• •

  Toename in aantalbelanghebbenden;

• •

  En in mindere mate: stijging van de zeespiegel, toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag, afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping (hevigere droogte in de zomer), stijging van de gemiddelde temperatuur.

Voor het waterkeringenbeleid van Rijnland is het, gegeven bovengenoemde trends, van belang om het beheer van haar waterkeringen ‘toekomstvast' te maken en te houden. Daarbij staan robuuste waterkeringen en adaptief beleid centraal. In het Waterbeheerplan 4 stelt Rijnland robuust en adaptief ontwerpen als de basis voor toekomstvast waterkeringenbeheer. Hieronder geeft Rijnland voor het waterkeringenbeleid concrete invulling aan deze begrippen.

Robuustheid

Robuustheid zal vooral een grote rol spelen bij opstellen van verbeterplannen. Goed robuust ontwerpen betekent: in het ontwerp rekening houden met toekomstige ontwikkelingen en onzekerheden, zodat er een ontwerp ontstaat dat:

• •

  tijdens de planperiode blijft functioneren zonder ingrijpende en kostbare aanpassingen, en

• •

  uitbreidbaar is, indien dat economisch verantwoord is.

Robuustheid wil concreet zeggen

In het ontwerp rekening houden met toekomstige ontwikkelingen en onzekerheden, zodat er een ontwerp ontstaat dat tijdens de planperiode blijft functioneren zonder ingrijpende en kostbare aanpassingen en uitbreidbaar is, indien dat economisch verantwoord is.

Adaptief

Adaptief beleid vertaalt zich voor waterkeringen in het maken van ruimtelijke reserveringen of voor kunstwerken in het maken van ontwerpen voor nieuwbouw of reconstructie van kunstwerken die eenvoudige verzwaring of verbreding in de toekomst mogelijk maken. Naast het doen van ruimtelijke reserveringen is ook het opnemen van deze reserveringen in structuurvisies en bestemmingsplannen een belangrijke pijler van adaptief beleid. In de provinciale verordening ruimte van Zuid-Holland wordt hier al gehoor aan gegeven. Voor Noord-Holland zal Rijnland hier in de komende periode aan moeten werken. Aan de gemeenten moet bij de voorbereiding van bestemmingsplannen worden gevraagd om Rijnlands kern- en beschermingszones en profiel van vrije ruimte van alle waterkeringen (dus ook regionaal) op te nemen als respectievelijk de bestemmingen "primair waterkering" en "waterstaatsdoeleinden". Daarbij wordt een suggestie voor de voorschriften van deze bestemming meegegeven. Deze suggestie zal bestaan uit passages uit de keur en deze nota.

adaptief wil concreet zeggen

Adaptief beleid vertaalt zich voor waterkeringen in het maken van ruimtelijke reserveringen of voor kunstwerken in het maken van ontwerpen voor nieuwbouw of reconstructie van kunstwerken die eenvoudige verzwaring of verbreding in de toekomst mogelijk maken.

Robuust en adaptief ontwerpen

Robuust en adaptief ontwerpen zal vooral een grote rol spelen bij het opstellen van verbeterplannen. De keuze voor de te nemen robuuste dan wel adaptieve maatregelen bij een versterking worden gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

1. De staat en de locatie van de waterkering op dat moment;

In de afweging voor een robuuste of adaptieve maatregel wordt meegenomen of de waterkering in stedelijk of landelijk gebied ligt en hoe de waterkering wordt gebruikt.

2. De verwachte levensduur van de waterkering;

Een veendijk heeft bijvoorbeeld een kortere levensduur dan een kleidijk. Doordat aanpassingen vaker nodig zijn aan een veendijk hoeft deze waterkering niet meteen voor een lange levensduur robuust te worden ontworpen.

3. De verwachte bodemdaling en zetting;

De basis is een extra toeslag ter compensatie van verwachte zetting en bodemdaling. Daarbij worden benodigde kadeverbeteringen in beginsel uitgevoerd in grond. Echter, bij bijvoorbeeld zeer slappe ondergrond zal juist voorzichtig moeten worden ontworpen om extreme zetting te voorkomen.

4. Afhankelijk van de locatie wordt ook gekeken naar de stijging van de zeespiegel, toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag, afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping (hevigere droogte in de zomer), stijging van de gemiddelde temperatuur;

De verwachting is dat de effecten hiervan gering zullen zijn, aangezien Rijnland vast zal houden aan de maatgevende boezemwaterstanden en vastgestelde polderpeilen. Kostenefficiëntie van de maatregel;

Natuurlijk spelen ook de kosten in relatie tot de veiligheid die de maatregel oplevert een rol in de afweging.

Bij het ontwerpen wordt in principe uitgegaan van de op dat moment vigerende wetten, randvoorwaarden en normen. Daarnaast spelen er een heleboel onzekerheden, gebiedsspecifiek, maar ook algemeen. In de voorgaande paragraaf zijn een vijftal uitgangspunten benoemd die een rol spelen bij de afwegingen die gemaakt moet worden in het kader van adaptief en robuust ontwerpen.

Conclusie toekomstvast

Rijnland kijkt met een pragmatische en probleemgestuurde blik naar de termen robuust en adaptief. Het is van belang om in samenhang te kijken naar de toepassing van de verschillende begrippen en daarbij ook nadrukkelijk kosten efficiëntie mee te nemen in de afweging. Het streven van Rijnland is zorg te dragen voor toekomstvaste en locatie specifieke veiligheid (dat wil zeggen aangepast aan de lokale omstandigheden).

De doelstelling Toekomstvast wil concreet zeggen

In haar waterkeringen beheer gaat Rijnland voor toekomstvaste en locatie specifieke veiligheid. Rijnland kijkt met een pragmatische en probleemgestuurde blik naar de termen robuust en adaptief. De afweging om een robuuste en adaptieve maatregel op te nemen in verbeterplannen wordt gebaseerd op:

1. De staat en de locatie van de waterkering op dat moment;

2. De verwachte levensduur van de waterkering;

3.  De verwachte bodemdaling en zetting;

4.Afhankelijk van de locatie wordt gekeken naar de stijging van de zeespiegel, toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag, afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping (hevigere droogte in de zomer), stijging van de gemiddelde temperatuur;

5. Tot slot wordt de kostenefficiëntie van de voorgestelde maatregel meegenomen.

Instrumenten voor robuust en Adaptief waterkeringenbeheer

1.  Om keringen met een korte levenscyclus of keringen die nu al robuust en adaptief zijn ook in de toekomst zo te houden wordt het instrument profiel van vrije ruimte ingezet.

2.     te voorkomen dat voor elke kadeverbetering een aparte afweging moet worden gemaakt zijn er ontwerpuitgangspunten voor regionale keringen opgesteld, die als basis kunnen worden gebruikt voor het ontwerp van regionale keringen.

6.3 Medegebruik

Naast het garanderen van veilige en toekomstvaste keringen wil Rijnland in haar beleid ook ruimte geven voor medegebruik, mits dit de vereiste veiligheid van de dijk nu en in de toekomst niet aantast en de dijken inspecteerbaar en onderhoudbaar blijven. Aan het beleid voor medegebruik wordt invulling gegeven door te kijken naar de volgende punten:

• •

  Beleidslijn van Rijnland voor omgang met andere partijen

• •

  Speelruimte voor medegebruik

• •

  Kostenbewust beheer

• •

  Individueel versus collectief belang

• •

  Milieubewust beheer

• •

  Beleid natuurvriendelijke oevers

• •

  Communicatiebeleid

• •

  Recreatiebeleid

• •

  Innovatiebeleid

Hieronder worden bovenstaande uitgangspunten nader toegelicht.

De doelstelling ruimte voor medegebruik wil concreet zeggen

Rijnland geeft ruimte voor medegebruik, zolang dit de vereiste veiligheid van de waterkering niet aantast, nu en in de toekomst.

6.4  Onderzoeksagenda

In de beleidsvisie en in het proces van de totstandkoming van deze nota, zijn een aantal onderwerpen en thema's genoemd die nader onderzoek vragen. Deze onderwerpen staan hieronder op een rij:

• •

  Systeemwerking dijkringgebieden 14,15 en 44.

In vervolg op de verkenning van de provincie naar de mogelijkheden om met behulp van compartimentering de gevolgen van een eventuele overstroming van dijkringgebied 14 te beperken, zal een nadere studie worden uitgevoerd naar de mogelijke systeemwerking van de dijkringgebieden 14, 15 en 44 om de beveiliging van dijkringgebied 14 aan de "achterkant" op orde te brengen.

• •

  Verdere differentiatie van de direct waterkerende werken naar risico.

• •

  Vaststelling van nieuwe normen op basis van VNK en VNK 2 en bepalen wat zijn de gevolgen voor Rijnland.

• •

  Boezemland en bodemdaling: er komen steeds meer kades. Hoe gaan we daarmee om?

• •

  Een andere visie op veiligheid: is verder compartimenteren van het beheergebied van Rijnland wenselijk en mogelijk?

• •

  Onderzoeken van een meer ‘open houding' richting initiatieven van derden: alles kan, mits is aangetoond dat het niet de veiligheid schaadt (doelregelgeving).

• •

  Ontwikkelen van een visie op recreatie voor de onderdelen waterkeringen en kades.

• •

  Verdere detaillering van het muskusratten beleid en instellen van pilots.

• •

  Opstellen van ontwerpuitgangspunten voor het verbeteren van regionale keringen.

• •

  Toevoegen van een profiel van vrije ruimte in de legger voor primaire keringen.

6.5  Vertaling naar beleidsregels

Bovenstaande beleidsuitgangspunten en -doelstellingen zijn gebruikt om beleidsregels op te stellen voor veel voorkomende situaties.

In deel II zijn de beleidsregels opgesteld.

De  Waterwet gaat uit van een planperiode van 6 jaar voor het Nationaal Waterplan, in aansluiting hierop is voor de toets van de primaire keringen ook gekozen voor een periode van 6 jaar in plaats van 5 jaar.

Op basis van het ‘interprovinciaal overleg' (IPO) zijn vijf veiligheidsklassen en bijbehorende veiligheidsnormen van de boezem- en polderkaden bepaald.

Grote inspanningen op veiligheidsgebied vragen hoge maatschappelijke kosten. Vanuit dit oogpunt, veiligheid gerelateerd aan ons kostenbewustzijn wil Rijnland de normering van de polderkaden loslaten en alleen de een normering op boezemkaden hanteren. Het toepassen van de veiligheidsnormen op polderkaden staat niet in verhouding tot de schade die wordt veroorzaakt bij het eventueel falen. De veiligheid van polderkaden wordt via het reguliere onderhoud op orde gehouden.

1.1  Doel

Om veiligheid tegen overstromingen te waarborgen kent het hoogheemraadschap van Rijnland verbodsbepalingen. Deze vormen tezamen de ‘keur' van het hoogheemraadschap. Beleidsregels beschrijven hoe Rijnland in de praktijk omgaat met de keur en onder welke voorwaarden kan worden afgeweken van de ge- en verbodsbepalingen. Rijnland actualiseert haar beleid elke vijf jaar. Dit is vastgelegd in de provinciale Verordening op de Waterkering West-Nederland van de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht (gebaseerd op de Waterwet). Het waterkeringenbeleid van Rijnland is nu herzien en opgeschreven in twee nieuwe nota's: een kustnota en een nota waterkeringen. De Nota Kust behelst het beleid en de bijbehorende richtlijnen voor het beheer van de waterkeringen langs de kust. De voorliggende Nota Waterkeringen beschrijft de beleidslijnen voor de regionale dijken en kades en de primaire dijken.

In deel I van de Nota Waterkeringen is de visie beschreven op dit beleid. In dit deel, deel II, is deze visie nader uitgewerkt in beleidsregels. In de beleidsregels staat beschreven in welke gevallen er onder welke voorwaarden vergunning kan worden verleend.

Er zijn beleidsregels beschikbaar voor de volgende onderwerpen:

Bouwen

Infrastructuur

• •

  Kabels en leidingen

• •

  Verhardingen met een verkeersfunctie

• •

  Inlaten

• •

  Insteekhavens

Natuur

• •

  Beweiding

• •

  Beplanting

• •

  Natuurvriendelijke oevers

Rijnland heeft de wettelijke opdracht om de dijken en kades aan vastgestelde, technische normen te laten voldoen, en als overheid de plicht om de eigen regels te handhaven. Bij werkzaamheden aan de dijk zal de toepassing van de beleidsregels vaak op de individuele situatie afgemeten worden. Er is een schaalverschil tussen de Nota Waterkeringen en de dagelijkse praktijk. Dit komt naar voren in het uitvoeringsprogramma ‘Kadeverbeteringen' (http://www.rijnland.net/) dat uitvoering geeft aan de door het algemeen bestuur van Rijnland vastgestelde doelen.

De rode draad in het uitvoeringsprogramma is dat Rijnland wil samenwerken met alle belanghebbenden om de veiligheid in het gebied te garanderen. Tevens is er een regeling ‘ Nadeelcompensatie'. De Nadeelcompensatie geeft richtlijnen voor de meest voorkomende situaties en de maatregelen die Rijnland neemt om bij werkzaamheden overlast en benadeling te beperken. Los van de technische en maatschappelijke overwegingen die tezamen het beleid maken, willen we handelen in de geest van dat beleid en niet strikt volgens de letter.

Er zijn beleidsregels beschikbaar voor de volgende onderwerpen:

• •

  Bouwen

• •

  Infrastructuur

• •

  Kabels en leidingen

• •

  Verhardingen met een verkeersfunctie

• •

  Inlaten

• •

  Insteekhavens

• •

  Natuur

• •

  Beweiding

• •

  Beplanting

• •

  Natuurvriendelijke oevers

1.2  Afbakening

De beleidsregels in dit deel II van de nota waterkeringen hebben betrekking op het beheer van de waterstaatswerken (waterkeringen en kunstwerken) vallend onder de regionale keringen en de primaire keringen in het beheersgebied van het hoogheemraadschap van Rijnland, met uitzondering van de kust. Deze keringen worden in de nota aangeduid met: waterkeringen.

Onder regionale keringen vallen zowel de regionale keringen zoals vastgelegd in de provinciale verordening als de overige keringen van Rijnland. Het beleid is opgesteld voor de planperiode: 2010-2015. Deze nota vervangt het geldende beleid zoals beschreven in het Waterkeringsbeheerplan 2003-2007 en de Beleidsregels voor de regionale waterkeringen uit 2005. Ook het onbeschreven beleid wordt door deze nota vervangen.

1.3  Relatie tussen de keur, de legger en beleidsregels

In haar keur onderscheidt Rijnland diverse zones binnen een waterkering. De zones bieden Rijnland de mogelijkheid om in haar beleid een differentiatie aan te brengen. Zo is in de kernzone bijvoorbeeld een strikter bouwbeleid van kracht dan in de buitenbeschermingszone. De zones zijn:

• •

  Kernzone: de centrale gedeelten van de waterstaatswerken;

• •

  Beschermingszone: de zone van de waterstaatswerken aansluitend aan de kernzone; de beschermingszone van de waterkeringen heeft betrekking op de stabiliteit van het waterkeringlichaam;

• •

  Buitenbeschermingszone: de buiten de beschermingszone gelegen gronden aan weerszijden van de waterstaatswerken. Hier zijn geen activiteiten toegestaan die de stabiliteit van de kering in gevaar brengen.

Naast de bovenstaande zones onderscheidt Rijnland ook het profiel van vrije ruimte. Dit is het theoretisch profiel plus iets extra's om voldoende ruimte te houden voor een voldoende veilige waterkering in de toekomst, gegeven peilstijging en bodemdaling. Het daadwerkelijke aanwezige profiel kan veel ruimer zijn.

De keur definieert dus de verschillende zones, maar niet de ligging van de waterstaatswerken. De ligging en de afmetingen van de waterstaatswerken zijn vastgelegd in de legger. De legger bepaalt dus waar de zones werkelijk liggen en geeft daarmee aan waar de keur van toepassing is. Momenteel zijn er leggers beschikbaar voor primaire waterkeringen en wordt een legger opgesteld voor regionale keringen (boezem- en polderkades). In paragraaf 2.4 is de overgangsregeling opgenomen voor de periode dat nog geen legger beschikbaar is.

Wanneer een belanghebbende in een van de zones een werk wil uitvoeren, dan kan hij hiervoor veelal een vergunning aanvragen. De vergunningaanvraag wordt getoetst aan de keur en beleidsregels. In de beleidsregels is het beleid beschreven in welke gevallen er onder welke voorwaarden vergunning kan worden verleend. Ook kunnen in de beleidsregels nog nuances worden aangebracht met betrekking tot de zones.

1.4  Vergunningaanvragen

In de nieuwe keur 2009 wordt niet meer gesproken van ontheffing, maar van de watervergunning. Deze watervergunning wordt verleend in het kader van de integrale Waterwet.

De afgelopen jaren is het huidige wettelijke instrumentarium op watergebied gestroomlijnd en gemoderniseerd. Vanuit het oogpunt van integraal waterbeheer worden de verschillende wetten samengevoegd tot één wet: de Waterwet. De Waterwet regelt straks niet alleen het waterkeringenbeheer, maar ook het beheer van oppervlaktewater en grondwater. De Waterwet vervangt de volgende bestaande wetten:

• •

  Wet op de waterhuishouding

• •

  Wet op de waterkering

• •

  Grondwaterwet

• •

  Wet verontreiniging oppervlaktewateren

• •

  Wet verontreiniging zeewater

• •

  Wet droogmakerijen en indijkingen (Wet van 14 juli 1904)

• •

  Wet beheer rijkswaterstaatswerken (het zogenaamde 'natte gedeelte')

• •

  Waterstaatswet 1900.

• •

  Saneringsregeling voor waterbodems (afkomstig uit de Wet bodembescherming).

De Waterwet is in december 2009 in werking getreden. Voor de gebruiker betekent dit dat voor alle handelingen in het watersysteem slechts één watervergunning nodig is. Voor de vergunningverleners betekent het dat bij de beoordeling voor een watervergunning op alle doelstellingen en kaders van de Waterwet moet worden getoetst. Rijnland is het bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning voor het regionale watersysteem.

In deze nota wordt bij vergunningverlening voor werken en activiteiten in en op de waterkering uitgegaan van deze watervergunning. De procedure voor het aanvragen van een vergunning is te vinden op de website http://www.rijnland.net/.

1.5  Typen keringen

Deze nota is opgesteld voor primaire keringen en regionale keringen.

Primaire keringen

Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft twee primaire keringen in haar beheersgebied: de waterkering IJmuiden-Gemaal Halfweg (Spaarndammerdijk) en de Noordelijke waterkering langs de Hollandsche IJssel, Gouda - Hekendorp (Goejanverwelledijk). In deze keringen bevinden zich ook een aantal kunstwerken.

Regionale keringen

Regionale keringen kunnen worden opgedeeld in een aantal typen (de laatste vier categorieën vallen in de oude beleidsstukken van Rijnland in de categorie overige keringen).

• •

  Boezemkaden

Een boezemkade is gedefinieerd als het langs een boezemwater gelegen grondlichaam, dat enerzijds de lager gelegen poldergebieden beschermt tegen hoger liggend boezemwater en anderzijds de boezem in stand houdt.

• •

  Polderkaden

Een polderkade is een waterkering, die dient tot kering van polderwater, gelegen tussen gebieden met verschillend peil.

• •

  Landscheidingen

Landscheidingen zijn waterkeringen, dammen, overstorten, stroken grond of binnenwaterkeringen, (het kunnen ook boezem- of polderkaden zijn), die de grens tussen twee waterschappen markeren.

• •

  Peilscheidingen

Peilscheidingen vormen de begrenzing tussen peilvakken binnen een polder of in sommige gevallen tussen peilvakken uit aangrenzende polders. Ze reguleren de waterstand en/of de vrije afstroming van water. Ze worden ook wel waterscheidingen genoemd.

• •

  Noodwaterkeringen: Onder deze categorie vallen

• •

  compartimenteringswerken (de voormalige BWO keringen, aangelegd als uitvloeisel van de niet meer geldende wet Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd). Met behulp van de compartimenteringswerken kan het boezemstelsel in geval van een calamiteit in negen compartimenten worden opgedeeld.

• •

  Droge compartimenteringswerken o.a. de Geniedijk.

• •

  Rijndijksluizen. De Rijndijksluizen zijn een reeks van sluizen in de Hoge Rijndijk die de zuidelijke aftakkingen van de Rijn kunnen afsluiten.

Kunstwerken

Het gaat hierbij om alle kunstwerken in regionale keringen met een waterkerende functie, bijvoorbeeld inlaten, sluizen etc.

Rijnland differentieerde al in haar beleid tussen de kern- en beschermingszone en de buitenbeschermingszone van een kering. In deze nota wordt ook gebruik gemaakt van het profiel van vrije ruimte. Daarnaast wordt zoals beschreven is in deel I, hoofdstuk 5 ook onderscheid gemaakt tussen compartimenterende en direct waterkerende keringen. De differentiatie ziet er als volgt uit:

• •

  Primaire keringen

• •

  Regionale keringen

• •

  Met een direct waterkerende functie

• •

  Met een niet direct waterkerende functie

In de toekomst kan de categorie regionale keringen met een direct waterkerende functie nog verder opgesplitst worden, bijvoorbeeld op basis van het veiligheidsbelang van de kering.

Verheelde kades

Verheelde kades zijn niet in het landschap als waterkering te herkennen maar dienen wel als boezem- of polderkade, of land- of peilscheiding. Dat kan zijn in een ruimer hoger gelegen gebied waarachter de feitelijke polder ligt.

Het kan ook zijn dat het gaat om een brede weg langs het water waarin

een theoretisch profiel van een kering is gedefinieerd. In de legger zal

worden vastgelegd waar het theoretisch profiel precies ligt. Bij het bepalen

van de ligging van het profiel voor verheelde kades worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

1. In alle gevallen is een zodanig beheer op de kering mogelijk dat de waarborging tegen overstroming verzekerd blijft. Dat betekent dat er zekerheid moet zijn dat een profiel van voldoende afmetingen en standzekerheid ten allen tijden aanwezig is en blijft. Dit kan door te kiezen voor een uitermate ruim profiel waarbinnen mogelijkheden zijn om activiteiten, bv. In de vorm van ontgraving, toe te staan. Het alternatief is een smal profiel waarvoor dezelfde beperkingen gelden als voor een waterkering die niet verheeld is. Om de minste overlast en de meeste duidelijkheid te bereiken kiest Rijnland voor een smal profiel. Dat geeft de minste beperkingen waarbij bovendien niet steeds de afweging gemaakt moet worden of een nieuwe activiteit kan worden toegestaan.

 2. Het te beschrijven profiel wordt net als bij niet-verheelde kaden gebaseerd op de hoogte en stabiliteit van de dijk. Bij verheelde kaden is dit dus de dijk die overblijft als alle grond tot aan het theoretisch profiel zou wegvallen. Een kernzone die de feitelijke waterkering aangeeft en een beschermingszone waarin de stabiliteit van de kering en het profiel van vrije ruimte (voorde toekomstige ontwikkelingen) wordt verzekerd.

Verder wordt aansluitend een buitenbeschermingszone vastgesteld. Deze is bedoeld om activiteiten te kunnen weren die een verstorend effect op de stabiliteit hebben. Dat gaat met name om de aanleg van leidingen die een explosie risico met zich dragen dat zich uitstrekt tot aan de waterkering.

Waar komt het theoretisch profiel te liggen?

De ligging van de waterkering is veelal gebaseerd op historische keuzes, van eerdere waterschappen, en nu in het GIS van Rijnland verwerkt. Langs boezemwater geldt een keurmaat van 5 m als strook voor het uit te voeren onderhoud aan de watergangen. Om praktische redenen is het wenselijk om het profiel voor de verheelde kering zoveel mogelijk samen te laten vallen met deze onderhoudsstrook. De huidige watergang wordt daarmee in stand gehouden en de beperkingen van kern- en beschermingszone zijn langs het water minimaal. In de hoogtemaat voor de kruin (NAP) wordt een reservering van 0.1 m voor toekomstige ontwikkelingen opgenomen.

In het kader van het opstellen van de legger wordt een aantal geschematiseerde dwarsprofielen gehanteerd. Per situatie kiest Rijnland een daarvoor geldend theoretisch profiel

Deze keuze wordt na een inspraakprocedure in de legger vastgelegd. Totdat de legger beschikbaar is, is er voor de bepaling van de zonering, de ligging en de onderhoudsverplichting van verheelde kades een overgangsregeling van kracht (zie paragraaf 2.4). Alle hier beschreven beleidsregels zijn daarop van toepassing.

1.6  Beknopte samenvatting van de beleidsvisie

Rekening houdend met de huidige kaders en de verwachte toekomstige ontwikkelingen, heeft Rijnland een nieuwe visie opgesteld voor haar waterkeringenbeheer. De hoofddoelstelling van het beheer van de waterkeringen is: het op het vereiste niveau brengen en houden van de waterkerende functie van de regionale en primaire keringen, nu en in de toekomst en met oog voor andere belangen. Deze hoofddoelstelling kan uitgesplitst worden in de volgende subdoelstellingen:

1. Veilige keringen;

2. Toekomstvaste keringen;

3. Met waar mogelijk medegebruik.

Hieronder is beknopt weergegeven hoe Rijnland deze doelstellingen invult.

Veilige keringen

Onder veilige keringen verstaat Rijnland:

• •

  Alle keringen voldoen aan de voor die kering geldende normen;

• •

  Alle keringen zijn inspecteerbaar en onderhoudbaar.

Toekomstvaste keringen

Onder toekomstvaste keringen verstaat Rijnland:

In haar waterkeringen beheer gaat Rijnland voor toekomstvaste en locatiespecifieke (dat wil zeggen aangepast aan lokale omstandigheden) veiligheid. Daarbij staan robuuste waterkeringen en adaptief beleid centraal.

• •

  Robuustheid wil zeggen: in het ontwerp rekening houden met toekomstige ontwikkelingen en onzekerheden, zodat er een ontwerp ontstaat dat tijdens de planperiode blijft functioneren zonder ingrijpende en kostbare aanpassingen en uitbreidbaar is, indien dat economisch verantwoord is.

• •

  Adaptief beleid vertaalt zich voor waterkeringen in het maken van ruimtelijke reserveringen of voor kunstwerken in het maken van ontwerpen voor nieuwbouw of reconstructie van kunstwerken die eenvoudige verzwaring of verbreding in de toekomst mogelijk maken.

Om keringen met een korte levenscyclus of keringen die nu al robuust en adaptief zijn ook in de toekomst zo te houden, wordt een zogenaamd ‘profiel van vrije ruimte' ingezet.

De afweging om een robuuste en adaptieve maatregel op te nemen in verbeterplannen wordt gebaseerd op:

• •

  De staat en de locatie van de waterkering op dat moment;

• •

  De verwachte levensduur van de waterkering;

• •

  De verwachte bodemdaling en zetting;

• •

  De stijging van de zeespiegel, toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag, afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping (hevigere droogte in de zomer), stijging van de gemiddelde temperatuur. Het hangt van de locatie af of deze factoren worden meegewogen;

• •

  De kostenefficiëntie van de voorgestelde maatregel.

Medegebruik

Naast het garanderen van veilige en toekomstvaste keringen wil Rijnland in op aanvraag van de vergunninghouder voor zover de doelstellingen en belangen, bedoeld in artikelen 2.1 en 6.11 van de Waterwet zich hiertegen niet verzetten;

Rijnland geeft ruimte voor medegebruik, zolang dit de vereiste veiligheid en stabiliteit van de waterkering niet aantast, nu en in de toekomst.

• •

  Waar mogelijk zal Rijnland bij versterkingen het principe van multifunctioneel ontwerpen toepassen: dat wil zeggen dat zij de functies op en om de waterkering mee- ontwerpt.

• •

  Rijnland gaat het beleid consequenter handhaven.

• •

  Rijnland vergroot de mogelijkheden voor medegebruik door differentiatie naar type en functie van de kering.

• •

  Rijnland gaat voor kostenbewust beheer. In principe hanteert Rijnland het veroorzakersbeginsel bij schade en extra kosten door medegebruik. Uitgangspunt van Rijnland daarbij is om in alle redelijkheid mede betaling te regelen.

• •

  Het bestuur kan uitzonderingen maken op het waterkeringenbeleid op basis van zwaarwegend maatschappelijk belang.

• •

  Rijnland gaat voor duurzaam waterkeringenbeheer, dat wil zeggen, milieubewust waar mogelijk.

• •

  Als een kering ruim aan de veiligheidstoetsen voldoet, dan zal Rijnland een natuurvriendelijke oever toestaan, mits deze ook na aanleg de veiligheid niet aantast.

• •

  Rijnland wil zo vroeg mogelijk in het proces partijen betrekken en gaat voor interactieve beleidsvorming.

• •

  Voor recreatief medegebruik op en om waterkeringen streeft Rijnland naar een actieve houding. Dat betekent dat zij bij aanvragen constructief zal meedenken hoe de recreatie kan worden vorm gegeven zonder de veiligheidsdoelstelling nu en in de toekomst aan te tasten.

• •

  In het innovatieprogramma van Rijnland krijgen innovaties van belang voor waterkeringenbeheer een plek.Lopende onderzoeken worden voortgezet. Innovatie wordt met name ingezet als het probleem vraagt om een creatieve oplossing.

Voor uitleg en achtergrond wordt verwezen naar deel I van de nota waterkeringen.

1.7  Wijzigingen ten opzichte van wKBP 2003-2007

• •

  Bij het opstellen van het beleid, zoals beschreven in deze nota, is voortgebouwd op het oude Waterkeringsbeheerplan 2003-2007. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het Waterkeringsbeheerplan zijn:

• •

  Er wordt meer ruimte geboden voor medegebruik van de keringen. Om meer ruimte voor medegebruik te kunnen bieden, zonder de vereiste veiligheid en stabiliteit van de waterkering aan te tasten, is onder andere verdere differentiatie aangebracht dan de al bestaande waterkeringszones uit de Keur, bijvoorbeeld naar type kering of naar bebouwde of onbebouwde zones. Zo kan Rijnland in specifieke gevallen flexibeler zijn als het om een bepaald type kering gaat. Daarnaast kan zij wel consequent en eenduidig handhaven, aangezien de regels helder zijn.

• •

  Er wordt gewerkt met een profiel van vrije ruimte. Deze driedimensionale zone kan verschillen per type kering en vervangt op termijn het meer generieke beoordelingsprofiel van de regionale keringen. Binnen dit profiel blijft de kering in principe vrij van werken zoals bebouwing en niet waterkerende elementen. Ook voor primaire keringen zal er op termijn een profiel van vrije ruimte worden gedefinieerd.

• •

  Waar mogelijk is gekozen voor een versimpeling van de beleidsregels door aan te sluiten bij bestaande landelijke kaders en normen. Een voorbeeld is het beleid voor kabels- en leidingen.

• •

  De uitgangspunten voor het beleid bij versterkingen van waterkeringen, zijn vastgelegd. Rijnland gaat de komende tijd zeer veel dijkvakken versterken en voor alle betrokkenen is het belangrijk dat de uitgangspunten hierbij duidelijk zijn.

Het voorgaande beleid is daarnaast aangevuld met beleid op de volgende onderwerpen:

• •

  Vastgelegd is hoe Rijnland de begrippen adaptief en robuust interpreteert in relatie tot haar waterkeringenbeheer.

• •

  Er zijn uitgangspunten opgenomen over hoe om moet worden gegaan met verheelde kades.

• •

  Er is beleid opgesteld voor recreatief medegebruik van de kering.

• •

  Er is beleid opgesteld voor natuurvriendelijke oevers.

• •

  De doelstellingen van het innovatieprogramma van Rijnland zijn meegewogen in het beleid.

• •

  Er zijn nieuwe beleidsregels opgesteld voor insteekhavens, voor het verleggen van keringen en voor wegen.

• •

  Er is beleid opgesteld met betrekking tot een aantal instrumenten dat Rijnland in wil gaan zetten bij het beheer van de keringen. Het gaat om muskusrattenbeheer, inzet van het profiel van vrije ruimte en de nieuwe legger regionale keringen.

• •

  Bovendien is de beschrijving van de Rijnlandse waterkeringen en de organisatie van het waterkeringenbeheer geactualiseerd.

1.8  Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt eerst een aantal algemene beleidsregels op een rij gezet. In de navolgende hoofdstukken staan de beleidsregels voor respectievelijk bouwen, infrastructuur en natuur. In bijlage 1 is een verklarende woordenlijst opgenomen van de in de beleidsregels gebruikte termen.

2.1   Beleid voor niet- benoemde situaties

Het is niet mogelijk en niet wenselijk om voor alle situaties beleidsregels te ontwikkelen. Voor die situaties waarvoor geen beleidsregels bestaan, beslist het bestuur van het hoogheemraadschap van Rijnland.

2.2  Hardheidsclausule

Het bestuursorgaan handelt overeenkomstig de beleidsregel, tenzij dat voor één of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen. In dat geval wordt gemotiveerd van de beleidsregel afgeweken. Het bestuur kan als hoge uitzondering dus gemotiveerd afwijken van de beleidsregels.

2.3  Intrekken vergunning

Dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap van Rijnland kunnen de vergunning intrekken indien:

• •

  de vergunning gedurende 3 achtereenvolgende jaren niet is gebruikt (Waterwet artikel 6.22, lid 2) of;

• •

  op aanvraag van de vergunninghouder voor zover de doelstellingen en belangen bedoeld in artikel 2.1 en 6.11 van de Waterwet zich hier niet tegen verzetten

• •

  indien zich omstandigheden of feiten voordoen waardoor de handeling of handelingen waarvoor de vergunning is verleend, niet langer toelaatbaar worden geacht met het oog op de artikelen 2.1 en 6.11 van de Waterwet bedoelde doelstellingen en belangen;

• •

  indien een voor Nederland verbindend verdrag of besluit van een volkenrechtelijke organisatie, dan wel een wettelijk voorschrift ter uitvoering daarvan, daartoe verplicht.

Het werk waarvoor vergunning is verleend, moet in dit geval door of namens de vergunninghouder worden opgeruimd. De kosten en eventuele schade hiervan zijn voor rekening van de vergunninghouder tenzij bijzondere omstandigheden aanleiding geven tot het overeenkomen van een andere regeling.

2.4  Algemene voorschriften bij een vergunning

Aan elke vergunning kunnen bijzondere en algemene voorschriften worden verbonden. Bijzondere voorschriften hebben specifiek te maken met het type werk waarvoor een vergunning wordt aangevraagd. Rijnland kent daarnaast de volgende algemene voorschriften (hier kan door de vergunningverlener van worden afgeweken indien nodig):

1.  Aanwezigheid vergunning

De vergunning of een afschrift ervan moet tijdens de uitvoering van het werk ter plaatse aanwezig zijn en op eerste aanvraag van een medewerker van Rijnland ter inzage worden gegeven.

2. Wijziging werken

De vergunninghouder moet alle wijzigingen in de overgelegde stukken die de vergunningaanvraag hebben ondersteund, schriftelijk melden, zodra die wijzigingen tot gevolg hebben dat de feitelijke situatie verandert. Deze melding moet hij doen aan het hoofd van de afdeling handhaving van Rijnland. Rijnland kan eisen dat voor de wijziging een nieuwe vergunningaanvraag wordt ingediend.

3.  Calamiteiten

Indien de vergunninghouder als gevolg van calamiteiten of bijzondere omstandigheden niet aan de vergunningsvoorwaarden kan voldoen, moet hij dit direct telefonisch melden en schriftelijk bevestigen aan het hoofd van de afdeling handhaving van Rijnland. De aanwijzingen van Rijnland moeten direct worden opgevolgd.

4.  Schade

De vergunninghouder moet alle redelijkerwijs mogelijke maatregelen treffen, om te voorkomen dat Rijnland, dan wel derden, schade lijden ten gevolge van het gebruik van de vergunning.

5. Onderhoud

Het werk waarvoor vergunning is verleend, moet voortdurend door of namens de vergunninghouder in goede staat worden gehouden. Het gaat hierbij om onderhoud, niet om complete vervanging van werken.

6. Rechtsopvolging

De vergunning geldt voor de vergunninghouder en diens rechtsopvolgers. Nieuwe vergunninghouders moeten de overgang binnen 12 weken na rechtsopvolging schriftelijk melden aan het hoofd van de afdeling Handhaving van Rijnland.

7.  Adreswijziging

De vergunninghouder moet een wijziging in zijn adres binnen 12 weken schriftelijk melden aan het hoofd van de afdeling handhaving van Rijnland.

2.5  Overgangsregeling legger regionale waterkeringen

Voor primaire keringen is er een legger beschikbaar. Tegelijkertijd met het opstellen van de nota waterkeringen wordt ook een legger opgesteld voor regionale keringen, in eerste instantie voor de boezem- en polderkaden. In 2010 zal deze legger gereed zijn. Zolang de legger nog niet gereed is dient voor de vastlegging van de ligging, de zonering en de onderhoudsverplichting van regionale keringen uit te worden gegaan van:

1. Aanduiding van ligging van de keringen

Nu: de oude polder en leggerkaarten van de voormalige inliggende waterschappen zijn geldig en geven de ligging van de waterkeringen aan. De ligging op deze oude polder- en leggerkaarten is overgenomen in het GIS/beheerregister, en waar nodig geactualiseerd. De kaart bij de keur van 2006 heeft alleen een informatieve functie en kan niet worden gezien als legger. Omdat waterkeringen niet altijd in het veld herkenbaar zijn en ook nog niet alle keringen in een legger zijn vastgelegd is er in de nieuwe keur van Rijnland 2009 een overgangsbepaling opgenomen. Deze overgangsbepaling (art. 6.9 leden 2 en 3) bepaalt waar een kering volgens Rijnland ligt of welke afmetingen deze heeft in die situatie dat de kering niet als zodanig herkend kan worden of nog niet in een legger is opgenomen.

Straks: is er één legger regionale keringen met volledig juridische werking.

2.  Aanduiding van waterkeringszones.

Nu: uitgaan van de zones in de keur, waarbij in het beoordelingsprofiel uit de beleidsregels regionale keringen uit 2005 geldt als hulpkader. Dit beoordelingsprofiel is hieronder opgenomen (zie figuur 2.2). Als het gaat om een verheelde kade, is in de overgangsbepaling van de keur (6.9, lid 4) aangegeven waar de kernzone ligt.

Straks: is er één legger regionale keringen met volledig juridische werking.

3.  Aanduiding van onderhoudsplichtigen en onderhoudsverplichtingen

Nu: conform de keur (artikel 6.7). Voor verheelde kaden wordt dan uitgegaan van de in artikel 6.9 omschreven begrenzingen van de kernzone.

Straks: is er één legger regionale keringen met volledig juridische werking.

4.  Aanduiding profiel van vrije ruimte.

Nu: in deze nota wordt er in de beleidsregels al gesproken over het profiel van vrije ruimte. Echter, de exacte grootte van het profiel van vrije ruimte is nog niet vastgelegd in de legger, omdat de legger momenteel wordt opgesteld. Tot de legger beschikbaar is wordt ervan uitgegaan dat het profiel van vrije ruimte samenvalt met het beoordelingsprofiel (kern en beschermingszone) van de kering. Hieronder wordt dit beoordelingsprofiel toegelicht.

Straks: Na gereedkomen legger regionale keringen kan het dan gedefinieerde "profiel van vrije ruimte" in de plaats komen van het huidige "beoordelingsprofiel". Voor de primaire keringen is er nog geen beoordelingsprofiel of profiel van vrije ruimte gedefinieerd. Dit staat op de agenda voor 2015 als de primaire keringen moeten voldoen aan de door Rijnland gestelde voorwaarden in het WBP4. Tot die tijd wordt voor primaire keringen gebruikt gemaakt van de zones zoals gedefinieerd in de keur en legger.

Beoordelingsprofiel

Het beoordelingsprofiel uit de beleidsregels regionale keringen 2005 is als volgt:

In artikel 6.9.3 van de keur 2009 wordt de zonering gedefinieerd voor de waterkeringen waarvoor nog geen legger is vastgesteld. Binnen deze zonering (kern- en beschermingszone) gelden de verbodsbepalingen van artikel 3.1.1. Om te komen tot een beoordeling van vergunningaanvragen (keurontheffing) van dit artikel is er een hulpkader nodig. Dit hulpkader is uitgewerkt onder het begrip "beoordelingsprofiel".

Het beoordelingsprofiel behelst een denkbeeldig profiel, waar de ontgraving en het werk (beplanting, gebouw (met uitzondering van de funderingspalen), kabels en leidingen of verharding) buiten moet blijven.

Bij ontgravingen (binnen de kern of beschermingszone onder maaiveld dient de binnentaludlijn te worden doorgetrokken. In de praktijk kan het waterkeringprofiel groter dan wel kleiner zijn. Door uit te gaan van een groter profiel dan werkelijk aanwezig is, blijft het mogelijk onderhoud te plegen en de kade te verbeteren. Anderzijds wordt door binnen dit beoordelingsprofiel geen ontgravingen toe te staan de kans op instabiliteit van de waterkering of onderloopsheid verkleind. Er wordt uitgegaan van de volgende profielen:

Hierbij moet ervan worden uitgegaan dat er minimaal het groene kadeprofiel aanwezig moet zijn.

Voor boezemwaterkeringen wordt in het algemeen uitgegaan van een minimaal vereiste kruinhoogte van NAP - 0.10m (waakhoogte = 0.50m), behalve voor de opwaaiingsgevoelige gebieden (b.v. de Westeinder en de Braassem) waarvoor dit per geval bepaald zal worden.

Uitzonderingen gelden verder met name ook voor de ringvaartdijk van de Haarlemmermeer (NAP 0,00m) en de ‘buitendijkse' boezemkaden langs de Noordzeekanaalboezem (daarvoor gelden de vereiste kruinhoogten zoals vermeld in de legger van het voormalig waterschap Groot Haarlemmermeer).

Op het moment dat de resultaten van nieuwe berekeningen ter bepaling van het hydraulisch belastingniveau van de boezemkaden langs Rijnlands boezem door de provincies zijn vastgesteld, worden voor deze regionale keringen de minimaal vereiste kruinhoogten mogelijk naar aanleiding daarvan aangepast.

Voor polderkaden wordt uitgegaan van een waakhoogte van 0.40m boven winterstreefpeil. Polderpeil is in overeenstemming met het vigerende peilbesluit. De kerende hoogte is het verschil tussen de buitenwaterstand en de binnenwaterstand.

Er wordt gerekend vanaf de watertaludlijn, ook bij waterkeringen waarbij bijvoorbeeld een beschoeiing aanwezig is of een andere verticale constructie. Deze constructies hebben verder geen invloed op het beoordelingsprofiel.

3.1  Achtergrond

Het bouwbeleid richt zich op bouwwerken. Dat wil zeggen: elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct hetzij indirect met de grond is verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren.

In de keur van Rijnland staan m.b.t. het bouwbeleid de volgende verboden:

3.2  Uitgangsgpunten bouwbeleid

Gebaseerd op de beleidsvisie, zijn voor het bouwbeleid de volgende uitgangspunten gehanteerd:

1.  Veiligheid

• •

  Een primaire kering moet in 2015 (WBP4) voldoen aan de veiligheidsnorm, zoals die geldt voor de primaire waterkeringen;

• •

  Boezem- en polderkaden moeten in 2020 voldoen aan de indeling in veiligheidsklassen door het IPO (Interprovinciaal Overleg);

• •

  Bouwwerken mogen het waterkerend vermogen van de waterkering niet in gevaar brengen;

• •

  Bouwwerken mogen geen belemmering vormen voor dagelijkse zorg voor de kering.

2. Toekomstvastheid

• •

  Nieuwe bouwwerken mogen toekomstige en wenselijk geachte versterkingen aan de waterkering niet in de weg staan.

• •

  Vrije dijkstrekkingen (dat wil zeggen minimaal 50 meter) blijven zoveel mogelijk vrij.

3.   Ruimte voor medegebruik

• •

  Om meer ruimte voor medegebruik te kunnen bieden wordt onderscheid gemaakt naar de functie van een waterkering: direct waterkerend of compartimenterend. Ook wordt onderscheid gemaakt tussen bebouwde contouren en onbebouwde contouren.

• •

  In alle bestemmingsplannen moet aan gebieden behorend tot de kern- of beschermingszone de bestemming ‘waterkeren' zijn toegekend.

• •

  Het veroorzakersprincipe wordt waar relevant toegepast. Dat betekent dat de initiatiefnemer van het bouwwerk in principe aansprakelijk is voor de te maken meerkosten van het beheer en onderhoud van de kering.

Bij concrete toepassing maakt dit mogelijk dat:

• •

  Waterkeringen ruimte bieden voor wonen, werken en recreëren;

• •

  De huidige LNCA (Landschap, Natuur, Cultuurhistorie, Archeologie) waarden in stand gehouden worden;

• •

  Het waterkeringsbelang niet geschaad wordt.

3.3   Stroomschema bouwbeleid

Om te bepalen welke beleidsregels van toepassing zijn op de aanvraag, wordt gebruik worden van onderstaand stroomschema.

3.4  Bouwbeleid in de buitenbeschermingszone / buiten het profiel van vrije ruimte

Rijnland staat bebouwing in de buitenbeschermingszone van haar primaire keringen en bouwen buiten het profiel van vrije ruimte van regionale keringen zonder vergunning toe, mits er geen werkzaamheden verricht worden in de buitenbeschermingszone die instabiliteit van het waterstaatswerk of een deel daarvan tot gevolg kunnen hebben (artikel 3.1.2 van de keur).

Er zijn twee typen bouwwerken/activiteiten waarvoor wel een vergunning vereist is:

• •

  Afgravingen voor het winnen van delfstoffen of specie en verrichten van seismische onderzoeken

• •

  Explosiegevaarlijk materiaal of explosiegevaarlijke inrichtingen: het gaat hier om bijvoorbeeld om benzinestations of vuurwerkopslagplaatsen.

Een vergunning voor bovenstaande activiteiten wordt alleen verleend indien kan worden aangetoond dat:

• •

  Bekeken is of een alternatieve locatie mogelijk is.

• •

  De aanwezigheid van het werk of de inrichting niet het falen van de waterkering tot gevolg kan hebben.

• •

  De werken steeds in goede staat worden gehouden.

• •

  De betreffende inrichtingen door TNO, de brandweer of een andere aangewezen instantie zijn goedgekeurd.

3.5  Bouwbeleid in de kern- en beschermingszone / het profiel van vrije ruimte

Binnen de kern- en beschermingszone van primaire keringen en het profiel van vrije ruimte van direct waterkerende regionale keringen wordt in het bouwbeleid onderscheid gemaakt tussen bebouwing die valt binnen de bebouwingscontour en bebouwing in onbebouwde contouren.

4.1  Beleidsregels Kabels en Leidingen

Leidingen kunnen een risico vormen voor de veiligheid van de waterkering. Kabels hebben minder invloed op de veiligheid van een waterkering, behalve als deze in mantelbuizen worden aangelegd. Het beleid van Rijnland is gebaseerd op de geldende NEN-normen en de geldende Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR. In deze normen wordt gebruik gemaakt van een risicobenadering: hoe hoger het risico van een kabel of leiding (kans op falen x gevolg van falen), hoe strikter de voorwaarden. Voor het bepalen van het risico worden verschillende aspecten in beschouwing genomen: het soort leiding, het materiaal van de leiding, de grootte van de mogelijke erosiekrater, de locatie van de leiding en de wijze van aanbrengen. In de keur van Rijnland staan m.b.t. het beleid kabels en leidingen de volgende verboden:

Artikel 3.1.1 - Watervergunnig Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op, onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone werkzaamheden te verrichten;

werkzaamheden te verrichten;

werken (...) aan te brengen of te hebben, dan wel te verwijderen;

vaste stoffen, voorwerpen te brengen, te hebben of te houden op andere dan daarvoor kennelijk bestemde plaatsen; (...)

4. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in het profiel van vrije ruimte werken te plaatsen

Artikel 3.2.1 - Watervergunning Buitenbeschermingszone

1. Het is verboden binnen de buitenbeschermingszone werkzaamheden te verrichten die instabiliteit van het waterstaatwerk of een deel daarvan tot gevolg kunnen hebben.

2.. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in de buitenbeschermingszone van waterkeringen: (...)

Werken met een overdruk van 10 bar of meer te brengen en te hebben;

explosiegevaarlijk materiaal of explosiegevaarlijke inrichtingen te hebben

4.2  Beleidsregels wegen en verhardingen met een verkeersfunctie

Het in deze paragraaf beschreven beleid geldt voor alle wegen en verhardingen met een verkeersfunctie. Het beleid geldt voor zowel gesloten als open verhardingen. Gesloten verhardingen zijn opgebouwd uit een materiaal dat na het aanbrengen een solide geheel vormt en niet zonder meer op te delen is, zoals asfalt of beton. Bij open verhardingen bestaat het wegdek uit losse elementen zoals klinkers of tegels.

Niet verharde wegen, wandelpaden, zandwegen of schelpenpaden vallen, zolang er geen wegcunet wordt gemaakt om de weg te kunnen aanleggen, niet onder dit beleid. Het beleid voor niet verharde wegen wordt kort toegelicht in paragraaf 4.2.5.

Op vele primaire en regionale waterkeringen zijn wegen, verharde fietspaden, op- en afritten enz. gelegen. Deze kunnen een negatieve invloed hebben op de stabiliteit van een kering. Het grote probleem bij verhardingen is verzakking. Door het verzakken van een weg, bijvoorbeeld door intensieve verkeersbelasting, verzakt ook de waterkering. In geval van verzakking moet rekening gehouden worden met grote onderhoudskosten voor zowel de wegbeheerder als de waterkeringbeheerder. Vaak is het daarbij lastig om een duidelijke veroorzaker van de verzakking aan te wijzen, waardoor het veroorzakersprincipe niet altijd toepasbaar is.

In de keur van Rijnland staan m.b.t. het beleid van wegen en verhardingen de volgende verboden:

Artikel 3.1.1 - Watervergunning Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op, onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

• a.

  werkzaamheden te verrichten;

• b.

  werken (...) aan te brengen of te hebben, dan wel te verwijderen;

• c.

  vaste stoffen, voorwerpen te brengen, te hebben of te houden op andere dan daarvoor kennelijk bestemde plaatsen; (...)

4. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in het profiel van vrije ruimte werken te plaatsen

Artikel 3.1.2 - Watervergunnnig Buitenbeschermingszone

1. Het is verboden binnen de buitenschermingszone werkzaamheden te verrichten die instabiliteit van het waterstaatswerk of een deel daarvan tot gevolg kunnen hebben.

4.3  Inlaten

Het beleid om wel of geen inlaten toe te staan wordt bepaald op basis van waterkwantiteitsaspecten. Inlaten worden onder andere gebruikt voor het op peil houden van het waterpeil in achterliggende, lager gelegen peilgebieden. Daarnaast worden inlaten gebruikt voor veedrenking, sproeiwatervoorziening, doorspoeling of ten behoeve van hoogwatervoorziening.

Inlaten hebben tot doel water vanuit een hoger gelegen gebied of waterpeil water af te laten naar een lager gelegen gebied of waterpeil. Inlaten hebben echter ook invloed op de waterveiligheid, aangezien inlaten de waterkering doorsnijden. De grootste kansbijdragen aan het falen van de waterkering worden geleverd door het niet kunnen afsluiten van de inlaat en het fenomeen onderloops-/achterloopsheid. Deze begrippen worden nader toegelicht in bijlage 1.

In de keur van Rijnland staan m.b.t. inlaten de volgende verboden:

Artikel 3.1.1 - Watervergunnnig Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op , onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

• a.

  werkzaamheden te verrichten;

• b.

  werken (...) aan te brengen of te hebben, dan wel te verwijderen;

• c.

  vaste stoffen, voorwerpen te brengen, te hebben of te houden op andere dan daarvoor kennelijk bestemde plaatsen; (...)

4. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in het profiel van vrije ruimte werken te plaatsen

Artikel 3.1.2 - Watervergunning Buitenbeschermingszone

1. Het is verboden binnen de buitenbeschermingszone werkzaamheden te verrichten die instabiliteit van het waterstaatswerk of een deel daarvan tot gevolg kunnen hebben.

4.4  Insteekhavens en het verleggen van een kering

De afgelopen jaren zijn bij Rijnland aanvragen binnen gekomen voor de aanleg van insteekhavens. De aanleg van een insteekhaven betekent dat de kering moet worden verlegd, maar ook dat de lengte van de kering toeneemt, waardoor de kosten voor beheer en onderhoud toenemen. Het verleggen van een kering komt niet alleen voor bij insteekhavens, maar bijvoorbeeld ook bij het aanleggen van een nieuwe woonwijk. De hier beschreven beleidsregels gelden voor alle aanvragen waarbij een kering moet worden verlegd.

In de keur staan met betrekking tot insteekhavens of andere werken waarvoor de kering moet worden verlegd de volgende verboden:

Artikel 3.1.1 - Watervergunnnig Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op , onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

• a.

  werkzaamheden te verrichten;

• b.

  werken (...) aan te brengen of te hebben, dan wel te verwijderen;

• c.

  vaste stoffen, voorwerpen te brengen, te hebben of te houden op andere dan daarvoor kennelijk bestemde plaatsen; (...)

4. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in het profiel van vrije ruimte werken te plaatsen

Artikel 3.1.2 - Watervergunning Buitenbeschermingszone

1. Het is verboden binnen de buitenbeschermingszone werkzaamheden te verrichten die instabiliteit van het waterstaatswerk of een deel daarvan tot gevolg kunnen hebben.

5.1  Beleidsregels beweiding

Door (intensieve) beweiding kan de waterkering aangetast worden. Dit gebeurt vooral bij beweiding door groot vee. In de keur is aangegeven dat beweiding door schapen en geiten wel is toegestaan. Beweiding van de grasbekledingen door groot vee (paarden en runderen) beïnvloedt de erosiebestendigheid van de grasbekleding in nadelige zin en leidt tot schade aan de ondergrond (zogenaamde trapschade). Deze schades kunnen in de kernzone de faalmechanismen en daarmee het waterkerend vermogen, negatief beïnvloeden.

In de keur staan met betrekking tot beweiding de volgende relevante verboden genoemd:

Artikel 3.1.1 - Watervergunning Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op, onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

• a.

  vee - schapen en geiten uitgezonderd - te brengen of te hebben op de waterkeringen, behoudens voor wat betreft door het bestuur aangewezen strekkingen;

• b.

  in de kernzone van waterkeringen buiten verharde wegen met rij- of voertuigen dan wel paarden te rijden of vee te drijven;

5.2  Beplantingenbeleid

Bomen en struiken kunnen een nadelige invloed hebben op de waterkering. Beplanting perforeert de doorlatende toplaag en zorgt door het uitgebreide wortelstelsel voor gangen in de waterkering, waardoor er een vergroot risico op lekkage aanwezig is.

Ook kan de groei van beplanting en schaduwwerking belemmerend werken op de groei van een goede erosiebestendige grasmat. Een ander risico is de kans op windworp waarbij de boom met kluit om valt). Tevens kan de waterkering instabiel worden door wateronttrekking. Dit kan leiden tot versnelde kruindaling.

Bovendien levert beplanting problemen op bij het ophogen van waterkeringen, aangezien de beplanting mee wegzakt. Deze risico's resulteren hierin dat Rijnland terughoudend is in het verlenen van vergunningen voor het aanbrengen van beplanting op de waterkering en een hogere onderhoudsfrequentie vereist kan zijn.

In de keur staan met betrekking tot beplanting de volgende relevante verboden genoemd:

Artikel 3.1.1 - Watervergunnig Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op, onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

b.(...) opgaande (hout)beplanting aan te brengen of te hebben, dan wel aanwezige (hout)beplanting te verwijderen;

5.3  Beleid Natuurvriendelijke Oevers

Door de implementatie van de Kaderrichtlijn water, krijgt Rijnland steeds vaker te maken met aanvragen voor natuurvriendelijke oevers (kort: NVO). Rijnland heeft als maatregel in het WBP4 de aanleg van natuurvriendelijke oevers opgenomen. In de planperiode 2010-2015 gaat het om de aanleg van circa 60 km natuurvriendelijke oever zowel in de KRW-waterlichamen als in het achterliggende gebied.

Doel van de natuurvriendelijke oever is het creëren van een natuurlijkere overgang tussen land en water, zodat zich daar een waardevol ecosysteem kan ontwikkelen. Als vooroever kunnen deze oevers bijdragen aan de waterveiligheid.

Het risico voor de veiligheid zit echter in de mogelijke afkalving van de oever en in de mogelijke beperkingen die de oever geeft voor het onderhoud van de kering. Om de aanvragen voor natuurvriendelijke oevers in de toekomst eenduidig af te handelen zijn er beleidsregels opgesteld voor natuurvriendelijke oevers.

In de keur staat:

Artikel 3.1.1 - Watervergunning Waterstaatswerken en beschermingszone

1. Het is zonder vergunning van het bestuur verboden in, op, onder en/of boven waterstaatswerken en hun beschermingszone

• a.

  werkzaamheden te verrichten

• b.

  werken (...) aan te brengen of te hebben, dan wel te verwijderen;

4. Het is zonder vergunnig van het bestuur verboden in het profiel van vrije ruimte werken te plaatsen.