Besluit van Provinciale Staten van Utrecht van 9 februari 2015, nr. 8108B1AD, betreffende de zorg voor de archiefbescheiden van de provinciale organen (Archiefverordening provincie Utrecht 2014).

Ondertekening

Inleiding Deze Archiefverordening sluit aan bij de Archiefwet 1995 (Stb. 276 en 277, gewijzigd Stb. 233 en 276, 2012 en Stb. 243, 2012) en het Archiefbesluit 1995 (Stb. 671). De verordening dient door Provinciale Staten te worden vastgesteld op grond van de in de aanhef genoemde artikelen in de Archiefwet 1995. Een nieuwe provinciale Archiefverordening is nodig als gevolg van twee wijzigingen van de Archiefwet: 1. De veranderingen in het interbestuurlijk toezicht. Door de inwerkingtreding van de Wet revitalisering generiek toezicht vindt per 1 oktober 2012 alle interbestuurlijk toezicht plaats op grond van de Gemeentewet en dus niet meer op grond van specifieke wetgeving zoals de Archiefwet(1) . Uit de Archiefwet zijn per 1 oktober 2012 bepalingen over het provinciale toezicht op gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen dan ook vervallen. De daarop aansluitende bepalingen in de provinciale Archiefverordeningen komen daarmee ook te vervallen. Voor het nieuwe generieke interbestuurlijke toezicht worden nieuwe provinciale regelingen vastgesteld en of afspraken vastgelegd(2) . 2. De wijzigingen van de Archiefwet die te maken hebben met de decentralisatie van archieftaken naar de provincies. Deze zijn per 1 januari 2013 ingegaan. Ook dit heeft gevolgen voor de inhoud van de provinciale archiefverordeningen (3) .

Samengevat houden de wijzigingen het volgende in: 1. Schrappen van de bepalingen over het interbestuurlijk archieftoezicht; 2. Wijzigen van de bepalingen over de zorg voor, het beheer van en het interne toezicht op de provinciale archivering. Op punt 2 wordt hieronder nader ingegaan.

 .  

Decentralisatie: provincies worden verantwoordelijk voor eigen historisch archiefVanaf 1 januari 2013 hebben de provincies als gevolg van de wetswijziging ook de zorg, dat is de bestuurlijke verantwoordelijkheid, inclusief de financiering, voor hun historische archieven. Dit naast de zorg die zij vanouds al hebben voor hun recente archieven, dat wil zeggen de dynamische en semi-statische archieven die in de organisatie berusten. Tot aan de wetswijziging had de minister van OCW de archiefzorg voor de historische archieven van de provincies. Deze archieven werden beheerd in de rijksarchiefbewaarplaatsen in de provinciehoofdsteden. In de Bestuursafspraken 2011-2015 tussen Rijk, IPO, VNG en Unie van Waterschappen is afgesproken, dat de provincies tot en met 2015 hun historisch archief bij deze rijksarchiefbewaarplaatsen blijven onderbrengen. Deze hebben na de fusie met gemeentearchieven en andere instellingen, de naam ‘Regionaal Historische Centra (RHC’s) in de provinciehoofdsteden’ gekregen. In onze provincie gaat het om het RHC Het Utrechts Archief. Het wordt in genoemde Bestuursafspraken aan de provincies overgelaten hoe zij deze aansluiting juridisch vormgeven. Na 2015 zijn de provincies vrij te bepalen welke archiefbewaarplaats zij aanwijzen voor hun historisch archief. De wetswijziging en bestuursafspraken betreffen de historische provinciearchieven vanaf 1801(4) . Artikel 26 lid 2 van de wet blijft in dit opzicht ongewijzigd. Dit lid bepaalt, dat de archieven van de rechtsvoorgangers van de huidige provincies, de provinciale en departementale besturen, blijven berusten bij de rijksarchiefbewaarplaats en dus vallen onder de zorg van de minister. Dit betekent dat deze archieven ook na afloop van de Bestuursakkoordperiode, dus na 2015, bij de RHC’s in de provinciehoofdsteden blijven, en dat de provincies niet gaan betalen voor het beheer van deze archieven van vóór 1801. De wijzigingen betreffen wel de provinciale archieven die vanaf 2013 van blijvend belang zijn en oud genoeg, twintig tot dertig jaar oud, om als historisch archief overgebracht te worden naar een archiefbewaarplaats. In de loop van de tijd zal er dus steeds meer provinciaal historisch archief ontstaan, waar de provincies verantwoordelijk voor zijn. Naarmate de provincies meer digitaal archief opmaken, zal er in de toekomst ook meer historisch digitaal archief ontstaan. De wetsartikelen 12 tot en met 17 bepalen, dat deze archieven in principe openbaar en toegankelijk zijn en welke uitzonderingen er op deze openbaarheid mogelijk zijn. De uitzonderingen betreffen voornamelijk de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De provincies kunnen bij de overbrenging van historisch archief bepalen, voor welke van hun archieven deze uitzonderingen gelden.

(4)

Veranderingen in het interne toezicht Naast de nieuwe verantwoordelijkheid van de colleges van Gedeputeerde Staten voor de historische archieven verandert ook het wettelijke toezicht op de interne provinciale archivering, dat wil zeggen op de recente, dynamische en semi-statische archieven. De figuur van provinciaal archiefinspecteur is met de wetswijziging per 1 januari 2013 komen te vervallen en er verschijnt een nieuwe wettelijke functionaris: de provinciearchivaris. De inspecteur legde rechtstreeks verantwoording af aan Gedeputeerde Staten, bracht regelmatig verslag aan dit college uit over het toezicht op de dynamische en semi-statische provinciale archieven, en was verplicht in het bezit van een diploma archivistiek. De wetgever bedoelde daarmee aan de colleges regelmatig een onafhankelijk en professioneel oordeel te geven over de uitvoering van de eigen archiefzorg. De provinciearchivaris legt dezelfde rechtstreekse verantwoording af aan het college, heeft dezelfde toezichtsbevoegdheden en is ook verplicht in bezit van een diploma archivistiek. Nieuw is, dat de provinciearchivaris naast het toezicht op de dynamische en semi-statische provinciale archieven ook het beheer van de historische provinciearchieven tot taak heeft(5). Toezicht op de historische archieven van de provincies, bijvoorbeeld vanuit het Rijk, was nooit ingevuld en dat blijft zo, ook na de wetswijziging.

Deze verordening is, evenals wet en besluit, niet alleen van toepassing op klassieke, papieren archiefbescheiden, maar ook op moderne, digitale informatiedragers. De regeling is niet van toepassing op de archiefbescheiden van de commissaris van de Koning, voor zover bedoeld in artikel 23, tweede lid, van de wet en artikel 182, eerste en tweede lid, van de Provinciewet. De commissaris van de Koning is zorgdrager voor de archiefbescheiden die op grond van de rijkstaken van de commissaris worden gevormd. Na overbrenging van deze bescheiden naar de rijksarchiefbewaarplaats in de provincie, is de rijksarchivaris in de provincie belast met het beheer.

(5)

Artikelsgewijze toelichting bij archiefverordeningArtikel 1 Begripsbepalingen zijn uit de wet overgenomen als daaraan in deze verordening een meer specifieke betekenis moest worden toegekend of als het bijdraagt aan begripsbetekenis.

Artikel 2De Archiefregeling (Stcrt. 2010, nr. 70) stelt op grond van artikel 13, vierde lid, van het Archiefbesluit 1995 vast, aan welke bouwkundige en inrichtingseisen de archiefbewaarplaats voor het historisch archief en archiefruimten voor de semi-statische archieven moeten voldoen. In de Bestuursafspraken met het Rijk is vastgelegd, dat in de periode 2011-2015 de provincies als archiefbewaarplaats de rijksarchiefbewaarplaats in de hoofdplaats van elke provincie aanwijzen. In deze rijksarchiefbewaarplaats, voor onze provincie Het Utrechts Archief, werden tot aan de wetswijziging ook de provinciale historische archieven bewaard. De archieven zijn en blijven daar wettelijk openbaar voor bezoekers, tenzij het college van Gedeputeerde Staten op grond van de wet daaraan beperkingen stelt. Vanaf 2015 zijn de provincies vrij een archiefbewaarplaats aan te wijzen, mits deze voldoet aan de wettelijke eisen. Zij kunnen dan eventueel een andere keus maken dan de rijksarchiefbewaarplaats. De wettelijke regels over openbaarheid van de historische archieven en mogelijke uitzonderingen daarop blijven in alle gevallen gelden. De Archiefwet stelt, dat archieven ongeacht hun vorm in goede, geordende en toegankelijke staat bewaard moeten worden. Ook digitale archieven vallen daaronder. Wanneer de provincies overgaan op digitaal archiveren en er geen nieuw papieren archief meer wordt gevormd, ontstaat er op den duur origineel digitaal historisch archief. Dit vereist specifieke beheersomstandigheden en maatregelen. De provincies worden ook daarvoor verantwoordelijk. Landelijk zijn initiatieven genomen voor gemeenschappelijke e-depotvoorzieningen, waarin digitaal historisch archief langdurig toegankelijk kan blijven. De provincies kunnen daar te zijner tijd bij aansluiten. De archiefruimte, waar de provinciale archieven jonger dan 20 jaar worden bewaard, bevindt zich bij een commercieel opslagbedrijf te Almere.

Artikel 3 Beheerder(s) en beheereenheden van de niet overgebrachte archieven kunnen worden aangewezen in het Besluit Informatiebeheer, zie artikel 7 en de toelichting daarop.

Artikel 4Door de wetswijziging krijgen de provincies naast de al bestaande verantwoordelijkheid voor de recente archieven die nog in de eigen organisatie berusten, ook de verantwoordelijkheid voor de historische provinciale archieven vanaf 1801, die momenteel bij de RHC’s in de provinciehoofdsteden berusten. Dit houdt ook de verantwoordelijkheid in voor het personeel, niet alleen het personeel dat het dynamisch en semi-statisch archief beheert, maar ook het personeel dat het historisch archief beheert. Tot en met 2015 zal het beheer van de historische provinciale archieven als gevolg van de genoemde Bestuursafspraken met het Rijk uitgevoerd blijven worden door Het Utrechts Archief, inclusief de personele aspecten. Het geheel van deze kosten is al vastgesteld voor de periode van het Bestuursakkoord. De uitvoering kan in overeenkomsten en afspraken met het RHC worden geregeld, afhankelijk van de gekozen juridische vorm. Na 2015 kan desgewenst een andere keuze worden gemaakt voor het onderbrengen van de historische archieven en de daaraan verbonden personele aspecten. Voor beheer van digitaal historisch archief is in de toekomst gespecialiseerd personeel nodig, zie de toelichting bij artikel 2.

Artikel 5De Archiefregeling stelt op grond van artikel 11 tweede lid van het Archiefbesluit 1995, nadere regels over de kwaliteit van en de procedures rond het materiële behoud van de daarvoor in aanmerking komende archiefbescheiden. Dit geldt voor archieven ongeacht hun vorm, dus ook voor digitaal archief. Artikel 11 van het Archiefbesluit 1995 kent de in dit artikel bedoelde verplichting slechts ten behoeve van de interne archiefbescheiden. Uit overwegingen van behoorlijk bestuur en ter besparing van conserveringskosten voor de overheid als geheel achten wij dit te beperkt. Als toezichthouder op lagere overheden heeft het college van Gedeputeerde Staten ook meer recht van spreken als het zichzelf dezelfde normen oplegt. De provincie heeft als ontvanger van door andere overheden opgemaakte archiefbescheiden, daarvan zelf ook profijt.

Artikel 7Deze voorschriften worden in het Besluit Informatiebeheer en eventueel andere uitvoeringsregelingen opgenomen. Omdat Gedeputeerde Staten na de dualisering ook zorgdrager zijn gebleven voor de archiefbescheiden van Provinciale Staten, dienen Provinciale Staten formeel op de hoogte te worden gesteld van de ook voor hen geldende uitvoeringsregels op grond van deze Archiefverordening.

Artikel 8 en 11Binnen één zittingsperiode vernemen Provinciale Staten dus vier maal wat er heeft plaatsgevonden op het gebied van de archiefzorg en het toezicht daarop. Een jaarlijkse verslaglegging is op grond van de versterking van het horizontale toezicht als gevolg van de Wet revitalisering generiek toezicht, is wenselijk(6) . Het wordt aan Gedeputeerde Staten overgelaten in welke vorm zij de rapportage aan Provinciale Staten uitbrengen. Het beheer van het historisch archief zal als gevolg van de Bestuursafspraken onder de verantwoordelijkheid van de provinciearchivaris tot en met 2015 door Het Utrechts Archief worden uitgevoerd, zie de Inleiding op deze toelichting. De jaarlijkse verslaglegging door de provinciearchivaris geldt ook voor het beheer van het historisch archief. Na 2015 kan voor de uitvoering van het beheer een andere keuze worden gemaakt. (6)

Artikel 12 De ontwikkelingen op het gebied van de moderne informatietechnologie hebben in de wet geleid tot een gewijzigde definitie van de term “archiefbescheiden”. De wetgever heeft, binnen de formele betekenis van het begrip archiefbescheiden, onder deze term bedoeld alle op enigerlei wijze vastgelegde informatie te begrijpen, inclusief de bescheiden die alleen via informatietechnologie opgevraagd kunnen worden. Ondanks de ruimere betekenis van “archiefbescheiden” kan de materie veelal met de traditionele bepalingen worden geregeld, zij het dat sommige begrippen een andere, ruimere inhoud hebben gekregen. Dat heeft onder andere gevolgen voor een term als “beheer”. Zo zal het voor het toezicht op het beheer van digitale archiefbescheiden niet meer voldoende zijn dat toegang tot de ruimte is verzekerd. De formulering betreffende de noodzakelijke medewerking is ontleend aan de artikelen 52 van de Algemene wet betreffende rijksbelastingen en 45 van de Wet persoonsregistraties. Artikel 17 van het Archiefbesluit 1995 regelt op overeenkomstige wijze het door de algemene rijksarchivaris uit te oefenen toezicht op de rijks en andere overheidsorganen.

Artikel 14 Slechts die aspecten van de uitoefening van de archiefzorg en het archiefbeheer zijn hier vermeld, die bij constatering achteraf tot onevenredig hoge kosten zouden kunnen leiden, of die ernstige schade voor het behoud of de openbaarheid van de archiefbescheiden en de rechtszekerheid van de burger tot gevolg zouden hebben.