Welstandsnota gemeente Aalburg

1.3.1. Relatie met het bestemmingsplan

Het bestemmingsplan regelt onder meer de functie en het ruimtebeslag van bouwwerken ‘voor zover dat nodig is voor een goede ruimtelijke ordening’. Datgene dat door het bestemmingsplan mogelijk wordt gemaakt kan niet door welstandscriteria worden tegengehouden. De architectonische vormgeving van bouwwerken valt buiten de reikwijdte van het bestemmingsplan en wordt exclusief door de welstandsnota of het beeldkwaliteitplan (als onderdeel van de welstandsnota) geregeld.

Welstandscriteria kunnen waar nodig de ruimte die het bestemmingsplan biedt invullen ten behoeve van de ruimtelijke kwaliteit. Het welstandsadvies kan zich dan richten op de gekozen invulling binnen het bestemmingsplan.

In een situatie waarin een bouwplan in overeenstemming is met het bestemmingsplan, maar het bestemmingsplan eveneens ruimte biedt voor alternatieven, kan een negatief welstandsadvies worden gegeven als de gekozen stedenbouwkundige of architectonische oplossing te sterk afbreuk doet aan de ruimtelijke beleving van het betreffende gebied. Uiteraard moet in zo’n geval de welstandsnota of het beeldkwaliteitplan (als onderdeel van de welstandsnota) daartoe de argumentatie leveren.

1.3.2. Relatie met beeldkwaliteitplannen

In de gemeente Aalburg hebben verschillende ontwikkelingen plaatsgevonden die zijn gerealiseerd door middel van een beeldkwaliteitplan. De gebieden waar nog een beeldkwaliteitplan van toepassing is zijn specifiek aangeduid op de kaart behorende bij deze welstandsnota. Naast de algemene welstandscriteria gelden voor deze bijzondere gebieden, vanuit de geldende beeldkwaliteitplannen, voor ontwerp en toetsing specifieke criteria. Voor deze welstandscriteria wordt verwezen naar de beeldkwaliteitregels van de bestaande plannen.

De vastgestelde beeldkwaliteitplannen zijn onderdeel van de welstandsnota. Als de plannen eenmaal gerealiseerd zijn kan de gemeente besluiten de beeldkwaliteiteisen, zoals genoemd in de beeldkwaliteitplannen, te laten vervallen. In de welstandnota wordt dan de verwijzing naar het desbetreffende beeldkwaliteitplan verwijderd en vervangen door een passend bebouwingstype met bijbehorende criteria. Ook kan ervoor worden gekozen om het gebied na realisatie welstandsvrij te verklaren.

Bij toekomstige nieuwe ontwikkelingen wordt vooraf het ruimtelijke kader (stedenbouwkundig en architectonisch) opgesteld. Per ontwikkeling kunnen concrete, heldere architectonische criteria worden geformuleerd. Om door de welstandscommissie gehanteerd te kunnen worden als toetsingskader bij de beoordeling van bouwplannen dienen de ruimtelijke kaders vastgesteld te worden door de raad. Het beeldkwaliteitplan treedt dan in werking in plaats van het eerder in de welstandsnota vastgestelde regime.

1.3.3 Relatie met het monumentenbeleid

De gemeente Aalburg heeft uitsluitend rijksmonumenten. Vooralsnog zijn geen gemeentelijke monumenten, beeldbepalende monumenten en/of dorpsgezichten aangewezen. In 2009 heeft de gemeente Aalburg de provinciale lijst met MIP objecten (Monumenten Inventarisatie Project) geactualiseerd. Na de actualisatie zijn de overgebleven MIP objecten verdeeld in 2 categorieën. Categorie 1 zijn potentiële gemeentelijke monumenten en categorie 2 zijn potentiële beeldbepalende monumenten. Op de kaarten behorende bij deze welstandsnota zijn de rijksmonumenten en categorie 1 en 2 MIP objecten opgenomen.

1.4.1. Vaststelling

De gemeenteraad stelt het welstandsbeleid vast. Een gemeentelijke welstandsnota is een voorwaarde voor het uitvoeren van welstandstoezicht.

Na vaststelling van de welstandsnota door de gemeenteraad kan de welstandsbeoordeling alleen nog maar worden gebaseerd op de criteria die in de welstandsnota zijn genoemd. De criteria in de welstandsnota moeten zo concreet mogelijk zijn en zo veel mogelijk zijn toegespitst op het individuele bouwwerk en specifieke aspecten van het bouwwerk.

De welstandscriteria zijn niet langer algemeen verbindend. Ze vormen een stelsel van beleidsregels waarbinnen burgemeester en wethouders het welstandstoezicht moeten uitvoeren. Dit geeft onder meer de mogelijkheid om de welstandscriteria per gebied op maat te snijden. Het blijft bij het welstandstoezicht gaan om redelijke eisen van welstand, maar de vraag wat precies ‘redelijk’ is wordt per gebied ingevuld.

1.4.2. Evaluatie en aanpassingen van de welstandsnota

Na vaststelling van de welstandsnota zal de werking ervan periodiek in de gemeenteraad worden geëvalueerd, aan de hand van het jaarverslag van de welstandscommissie en een rapportage van burgemeester en wethouders over de wijze waarop zij uitvoering hebben gegeven aan het welstandstoezicht. Deze evaluatie is wettelijk verplicht. Naar aanleiding van de evaluatie kan de gemeenteraad besluiten dat aanpassing van de welstandsnota noodzakelijk is.

1.4.3. Aanvulling op de welstandsnota

Na vaststelling van de welstandsnota kan de gemeenteraad soms ook tussentijds aanvullingen op de welstandsnota vaststellen. Dit is vooral het geval bij de grotere nieuwe projecten waarvoor de welstandscriteria voortaan in het kader van de stedenbouwkundige planvoorbereiding worden opgesteld.

1.4.4. Verslag burgemeester en wethouders

Burgemeester en wethouders stellen jaarlijks een verslag op voor de gemeenteraad over de wijze waarop zij met hun verantwoordelijkheid voor het uitoefenen van het welstandstoezicht zijn omgegaan.

In de rapportage komen in ieder geval de volgende punten aan de orde:

• –

  de wijze waarop burgemeester en wethouders zijn omgegaan met de welstandsadviezen;

• –

  in welke categorieën van gevallen zij tot aanschrijving op grond van ‘ernstige strijdigheid met redelijke eisen van welstand’ zijn overgegaan en of zij na die aanschrijving zijn overgegaan tot bestuursdwang.

Ook wordt in dit verslag melding gemaakt van het aantal malen dat burgemeester en wethouders gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om de beslistermijn te verdagen.

1.5.1.Procedure

Als voor een omgevingsvergunningplichtig bouwwerk geen omgevingsvergunning is aangevraagd, dan wel het bouwwerk na realisering afwijkt van de tekeningen waarop de omgevingsvergunning is afgegeven, krijgt de eigenaar de gelegenheid om (alsnog of opnieuw) een omgevingsvergunning aan te vragen voor het gerealiseerde bouwwerk. Als deze omgevingsvergunning moet worden geweigerd, bijvoorbeeld vanwege een negatief welstandsadvies, dan zal de eigenaar de situatie moeten veranderen. Burgemeester en wethouders kunnen dan degene die tot het opheffen van de situatie bevoegd is, aanschrijven om binnen een door hen te bepalen termijn de strijdigheid op te heffen. Ook t.a.v. bouwwerken waarvoor geen omgevingsvergunning hoeft te worden aangevraagd, kan indien sprake is van ernstige mate van strijdigheid met redelijk eisen van welstand tot aanschrijving worden besloten (zie ook paragraaf 3.6 excessenregeling). De excessenregeling kan alleen toegepast worden in gebieden waarvoor een welstandstoets geldt. Dit betekent dat er niet opgetreden kan worden tegen excessen in welstandsvrije gebieden.

2.1.1. Burgemeester en wethouders voeren het welstandstoezicht uit

De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de afgifte van de omgevingsvergunning ligt in de meeste gevallen bij burgemeester en wethouders. Incidenteel kan er echter een ander bevoegd gezag zijn. Omdat het welstandsbeleid een gemeentelijke verantwoordelijkheid is wordt in deze welstandsnota voor de duidelijkheid gesproken over burgemeester en wethouders en niet over het ruimer begrip ‘bevoegd gezag’. Tevens zal in de praktijk in het merendeel van de gevallen burgemeester en wethouders het bevoegd gezag zijn. Zij hebben een eigen verantwoordelijkheid voor het welstandsoordeel dat tot stand komt aan de hand van de in de welstandsnota opgenomen criteria. Het advies van de onafhankelijke en deskundige welstandscommissie speelt daarbij een belangrijke rol.

2.1.1. Waarover adviseert de commissie

De welstandscommissie brengt over alle vergunningplichtige bouwwerken advies uit, met uitzondering van rijksmonumenten. In geval sprake is van een rijksmonument, is een advies van de monumentencommissie vereist.

2.1.2. Informatie aan de aanvrager en architect

Bij de indiening van een plan wordt, indien de aanvrager daartoe verzoekt, en indien het bouwplan voldoet aan de indieningsvereisten, informatie verschaft over de tijd en plaats waarop het plan voorgelegd zal worden aan de welstandscommissie. Als de aanvrager niet bekend is met de criteria en het beoordelingskader voor zijn bouwplan dan zal hij, indien hij daartoe verzoekt, daarvan in kennis worden gesteld. De indiener van het plan of zijn architect kan, indien gewenst, in de commissie een toelichting geven op zijn plan. Hiertoe wordt een afspraak gemaakt met de ambtenaar van het Back-office gemeente Aalburg.

2.1.4.Afwijking van het advies, afwijken van de criteria

Burgemeester en wethouders volgen in hun oordeel in principe het advies van de welstandscommissie. Daarop zijn de volgende uitzonderingsmogelijkheden.

Afwijken van het advies op inhoudelijke grond/second-opinion

Burgemeester en wethouders kunnen op inhoudelijke grond afwijken van het advies van de welstandscommissie indien zij tot het oordeel komen dat de welstandscommissie de van toepassing zijnde criteria niet juist heeft geïnterpreteerd, of de commissie naar hun oordeel niet de juiste criteria heeft toegepast.

Indien het advies van de reguliere commissie en de second-opinion tegengesteld zijn en burgemeester en wethouders op inhoudelijke grond afwijken van het advies van de reguliere welstandscommissie wordt dit in de beslissing op de aanvraag van de vergunning gemotiveerd. De reguliere welstandscommissie wordt hiervan op de hoogte gesteld.

Afwijken van het advies om andere redenen

Burgemeester en wethouders krijgen de mogelijkheid om bij het in strijd zijn van een bouwplan met redelijke eisen van welstand, toch de vergunning te verlenen indien zij van oordeel zijn dat daarvoor andere redenen zijn, bijvoorbeeld van economische of maatschappelijke aard. Deze afwijking wordt in de beslissing op de aanvraag van de vergunning gemotiveerd. De welstandscommissie wordt hiervan op de hoogte gesteld. Burgemeester en wethouders van de gemeente zullen uiterst terughoudend zijn met het gebruik van deze mogelijkheid, omdat de ruimtelijke kwaliteit niet snel ondergeschikt wordt geacht aan economische of maatschappelijke belangen.

Afwijken van de criteria

De welstandscommissie kan bij haar advisering afwijken van het welstandsbeleid. Dit kan gebeuren op basis van een gemotiveerd positief welstandsadvies bij plannen die weliswaar niet voldoen aan de welstandscriteria, maar wel aan redelijke eisen van welstand. Deze afwijking wordt in de beslissing op de aanvraag van de vergunning eveneens gemotiveerd. Afwijkingen van het beleid vragen om een bestuurlijk draagvlak. Wanneer de welstandscommissie voor een bepaald plan aanleiding ziet tot afwijken van het beleid, zal zij het college van burgemeester en wethouders in haar advies daarover informeren.

2.1.5. Bezwarenprocedure

Het indienen van bezwaar

Belanghebbenden kunnen bezwaar indienen tegen de beslissing van burgemeester en wethouders op de aanvraag voor een vergunning. Belanghebbenden zijn in de regel de planindiener en de direct omwonenden. In de bezwaarschriftprocedure heroverwegen burgemeester en wethouders het besluit, na advies van de ‘Commissie Bezwaar- en Beroepschriften’.

De belanghebbenden die het met de heroverweging niet eens zijn kunnen hiertegen in beroep gaan. Het Back-office gemeente Aalburg kan informatie over de procedure geven.

Als een bezwaar te maken heeft met het welstandsoordeel richt de belanghebbende zich dus nadrukkelijk op het oordeel van burgemeester en wethouders en niet op het advies van de welstandscommissie. Dat is immers alleen een advies aan burgemeester en wethouders. Na hoor en wederhoor kan de welstandscommissie, als zij daartoe aanleiding ziet, wel het advies herzien. Deze herziening wordt in het advies gemotiveerd.

2.3.1. Samenstelling

De welstandscommissie is als collectief deskundig en onafhankelijk. Zij komt in onafhankelijkheid tot een advies. Er bestaan geen bindingen of relaties op basis waarvan het advies over de welstandsaspecten wordt beïnvloed. De welstandscommissie kan zich naar eigen inzicht laten bijstaan door extra deskundigen van het bureau of daarbuiten. Afhankelijk van het type plan dat moet worden beoordeeld, nemen de extra deskundigen deel aan de vergadering. Wanneer één van de leden van de commissie is verhinderd wordt hij/zij, indien mogelijk, vervangen door een van de plaatsvervangende leden.

2.3.2. Taken van de welstandscommissie

Op het gebied van welstand is de commissie belast met de volgende wettelijke taken:

• –

  het uitbrengen van advies omtrent omgevingsvergunningplichtige bouwaanvragen;

• –

  het verzorgen van de verslaglegging aan de gemeenteraad van de door de commissie verrichte werkzaamheden. Daarbij dient ten minste aangegeven te worden op welke wijze toepassing is gegeven aan de welstandscriteria van de welstandsnota. Tevens dient aangegeven te worden op welke wijze is omgegaan met de openbaarheid van het vergaderen en wat de aard van de beoordeelde plannen is geweest.

De commissie is tevens belast met de volgende, aanvullende, niet-wettelijke taken:

• –

  beoordeling van aanvragen voor reclame-uitingen;

• –

  op verzoek van gemeente of aanvrager overleg voeren over de voorbereiding van bouwplannen;

• –

  desgevraagd uitbrengen van adviezen aan het college van burgemeester en wethouders over de welstandsaspecten van in voorbereiding zijnde structuurplannen, bestemmingsplannen, stedenbouwkundige plannen, beeldkwaliteitplannen en andere relevante beleidsstukken;

• –

  desgevraagd adviseren over stedenbouwkundige en architectonische ontwikkelingen die van belang zijn voor de ruimtelijke kwaliteit in de gemeente.

2.3.3. Benoeming van de commissieleden

De welstandscommissie is een commissie van onafhankelijke deskundigen.

2.3.4. Openbaarheid

De commissievergadering (beraadslagingen en beoordeling) vindt in openbaarheid plaats, tenzij op verzoek van de aanvrager en de gemeente hiervan om redenen die in de Wet Openbaarheid van Bestuur, artikel 10 vermeld staan, van moet worden afgeweken. Indien een plan niet openbaar behandeld moet worden, dient de aanvrager een verzoek daartoe te richten aan het college van burgemeester en wethouders. Indien de openbare behandeling van een plan niet gewenst is, dan wordt dit gelijktijdig met de aanbieding van de overige plangegevens en tekeningen schriftelijk bekend gemaakt.

Belanghebbenden (aanvrager en architect ) kunnen op verzoek in de gelegenheid worden gesteld om een toelichting te geven op hun plan of een toelichting te verkrijgen op het advies.

Belangstellenden kunnen de vergadering van de commissie bijwonen op de publieke tribune. Zij hoeven daarvoor geen afspraak te maken. Belangstellenden hebben geen spreekrecht. De welstandscommissie wordt immers gevraagd om een onafhankelijk en deskundig advies aan burgemeester en wethouders, binnen het democratisch vastgestelde kader van de welstandsnota. In zeer bijzondere situaties kunnen burgemeester en wethouders de welstandscommissie vragen om belangstellenden te horen, voorafgaand aan de planbeoordeling.

2.3.5. Vooroverleg

De gemeente biedt ontwerpers en planindieners de mogelijkheid om, voorafgaand aan de formele omgevingsvergunningaanvraag, vooroverleg te plegen met de welstandscommissie over de interpretatie van de welstandscriteria in het concrete geval van hun bouwplan. Hiertoe kan het schetsontwerp worden ingediend bij het Front-office gemeente Aalburg. Het vooroverleg met de welstandscommissie kan pas starten nadat duidelijkheid bestaat over de planologische aanvaardbaarheid van het plan. Omdat het vooroverleg diep kan ingrijpen in de planontwikkeling moet het met de nodige waarborgen worden omgeven.

Ook tijdens het vooroverleg moet de kwaliteit van het aangeleverde materiaal een goed beeld geven van het plan en de relatie met de omgeving. Het schetsplan wordt geregistreerd, gedateerd en krijgt een dossiernummer. In afwachting van de verdere ontwikkelingen van het plan wordt met een preadvies verslag uitgebracht van het vooroverleg en eventueel gemaakte afspraken vastgelegd. Op deze wijze wordt zorg gedragen voor een goede verslaglegging en een consistente advisering in alle planfasen. Op verzoek van de opdrachtgever kan dit overleg achter gesloten deuren plaatsvinden. De opdrachtgever dient deze wens bij het college van burgemeester en wethouders kenbaar te maken.

4.1.1. Situering

Waar de rivier de Maas zich splitst in (Afgedamde) Maas en Bergsche Maas ligt Aalburg. De gemeente Aalbug is ontstaan per 1 januari 1973 door samenvoeging van de gemeenten Wijk en Aalburg, Veen en Eethen. Aalburg ligt in de provincie Noord-Brabant, in het Land van Heusden en Altena, en bestaat uit 7 kerkdorpen (Wijk en Aalburg, Babyloniënbroek, Drongelen, Eethen, Genderen, Meeuwen, Veen).

4.1.2. Geschiedenis

Door de ligging aan de Maas kwamen overstromingen veelvuldig voor. De St. Elisabethsvloed van 1421 heeft Aalburg niet echt hard geraakt. In 1450 werd immers de Mosterddijk opgeworpen. In de 80-jarige oorlog wordt de streek enkele keren omwille van de oorlogsvoering getroffen. De overstroming van 1880-1881 staat bekend als de ‘Ramp van Nieuwkuijk’, omdat daar dan de dijk doorbreekt. Wederom staat de gehele regio onder water. In 1883 worden concrete maatregelen genomen, met als resultaat de Wet op de Nieuwe Maasmond. De Bergsche Maas tussen Well en Geertruidenberg wordt gegraven; een werk van enorme omvang en tegen excessieve kosten. Koningin Wilhelmina opent in 1904 de nieuwe Maasmond.

In de Tweede Wereldoorlog hebben met name de dorpen direct gelegen aan de Bergsche Maas, zoals Drongelen, Meeuwen, Eethen en Genderen, zwaar te lijden van het oorlogsgeweld. In Drongelen staat bijna niets meer overeind en de bevolking is geëvacueerd. Al terugtrekkend laten de Duitsers een spoor van verwoesting achter om uiteindelijk achter de nieuwe linies van de Bergsche Maas voorlopig stand te houden.

4.1.3. Globale ruimtelijke opbouw gemeente Aalburg

De ontstaansgeschiedenis van de kernen in de gemeente Aalburg is nog duidelijk zichtbaar in de ruimtelijke opbouw van de kernen. Oorspronkelijk zijn alle kernen gebouwd als dijknederzetting, gelegen aan de voet van een dijk. De opbouw van iedere kern is beschreven in de navolgende paragrafen.

In de StructuurvisiePlus Land van Heusden en Altena is de kenmerkende zonering van noordoost naar zuidwest als duurzame ruimtelijke basis onderscheiden, met:

• -

  een verstedelijkte oeverwal van Maas en Merwede, waar de kernen vanaf Werkendam zich tot aan Wijk en Aalburg aaneen rijgen;

• -

  binnendijks gelegen gebied van oeverwallen en komgronden, oostelijk van de Kornsche Dijk;

• -

  binnendijks gelegen kleipolders, westelijk van de Kornsche Dijk;

• -

  waternatuur. Dit zijn gebieden waar de dynamiek van het water richtinggevend is: estuariumgronden, afgedamde kreken en uiterwaarden langs de rivieren.

4.2.1. Geschiedenis

De oudste vermelding over Babyloniënbroek dateert uit de 12e eeuw. Babyloniënbroek vormt samen met Hill een broekontginning. Hierbij werd een laaggelegen gebied ontwaterd ten einde gewassen te kunnen verbouwen en vee te kunnen houden. De ontginningsbasis volgt een natuurlijke waterloop in oost-westelijke richting met smalle oeverwallen. De dorpsweg liep parallel aan de waterloop, met als gevolg een langgerekte nederzetting met een vanuit de waterloop opstrekkende verkaveling. De dorpsweg wordt gevormd door de Broeksestraat en Hillsestraat. Grote boerderijen lagen op huisterpen, zoals bijvoorbeeld de uit 1773 stammende boerderij aan de Broeksestraat 87-89.

Op verschillende andere plekken in het dorp treft men historische bebouwing aan. Zo zijn er verschillende oude kortgevel- en T-boerderijen te zien, alsmede groepjes landarbeidershuisjes, zoals aan de Broeksestraat 50-54. Eveneens aan de Broeksestraat staat de Nederlands Hervormde kerk waarvan het oudste deel uit de 14e eeuw stamt. De pastorie stamt uit de 19e eeuw. Nabij de kerk en de pastorie staat een oud huis, in de volksmond “het Slotje” genoemd. De officiële naam van dit in de tweede helft van =de 14e eeuw gebouwde huis is “Het Fort”. Het is eigendom van de geslachten Van Drongelen en Van der Merwede als Heeren van Eethen en Meeuwen. Zowel de kerk als

“Het Fort” zijn rijksmonumenten.

Tussen 1850 en 1940 heeft op beperkte schaal uitbreiding plaatsgevonden. Dit gebeurde binnen de bestaande lineaire structuur.

Links: Historische kaart van Babyloniënbroek

Rechts: Schematische opbouw van Babyloniënbroek

4.2.2. Ruimtelijke karakteristiek

De ruimtelijke karakteristiek van Babyloniënbroek wordt gevormd door het open, langgerekte bebouwingslint langs de Broeksestraat/Hillsestraat. Haaks daarop staat de Meeuwensesteeg die de verbinding verzorgt van het dorp met de Provincialeweg Zuid. De boerderijen aan de lintweg bepalen ook nu nog het gezicht van Babyloniënbroek. Door de langgerekte vorm heeft het dorp veel relaties met het omliggende buitengebied. Nergens wordt het zicht op het open landschap door aaneengesloten bebouwingswanden ontnomen. Het dorp is in een aantal zones te verdelen met elk karakteristieke ruimtelijke kenmerken. Ten westen van de Meeuwensesteeg is alleen aan de zuidzijde woonbebouwing aanwezig op relatief ondiepe percelen. Daar tegenover staan slechts twee agrarische bedrijven.

Het westelijk dorpsdeel bevat smalle percelen waarbij de achterperceelsgrenzen een rechte lijn vormen. Aan de noordzijde van de Hillsestraat zijn de percelen aanzienlijk dieper dan aan de zuidzijde. Met uitzondering van een zestal twee-onder-één-kap woningen zijn alle woningen vrijstaand. Het middelste deel van het dorp bestaat uit een bebouwingscluster in de nabijheid van de kerk met overwegend vrijstaande woningen op relatief korte afstand van elkaar. Het oostelijk dorpsdeel bestaat uit ruime percelen met een grillig verloop, en bestaat hoofdzakelijk uit vrijstaande woningen.

4.2.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Langs de oude hoofdweg van Babyloniënbroek (Broeksestraat en Hillsestraat) is in de loop der tijd een historisch bebouwingslint ontstaan. Typerend voor het gebied is dat er pand voor pand, erf voor erf is gebouwd. Het beeld en karakter van het bebouwingslint wordt bepaald door de afwisseling tussen de bebouwing en de open ruimten tussen de gebouwen. De lintbebouwing is in de loop der tijd verdicht. Dit verdichtingproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing die zich uit in verschillen in vorm, massa, materiaal en kleur. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Zo wisselen eenvoudige woningen, (voormalige) boerderijen, (tuinders)bedrijven, villa’s en dergelijke elkaar af. Aan de linten wisselen kleinschalige en (relatief) grootschalige bebouwing elkaar af.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

De kerk en de school aan de Broeksestraat vervullen door hun gebruik en hun ligging een bijzondere functie. Zij hebben een individueel karakter, waardoor ze herkenbaar zijn en belangrijk voor de oriëntatie binnen de kern.

4.3.1. Geschiedenis

Drongelen is waarschijnlijk aan het eind van de 13e eeuw ontstaan aan het Oude Maasje. Dankzij de gunstige ligging aan de rivier kende Drongelen in de 18e eeuw meer ontwikkeling dan de kernen elders in het gebied. In die periode ontwikkelde Drongelen zich tot een verkeersdorp.

Er was een veerverbinding met Waalwijk, er waren herbergen, koffiehuizen en schipperswoningen geconcentreerd op een centrale plaats. Deze ontwikkeling zette zich in de 19e eeuw voort. Na de aanleg van de Bergse Maas in 1896 en de bouw van een vaste brug tussen Heusden en Aalburg in 1899 verdween echter veel bedrijvigheid uit Drongelen.

Tot 1945 breidde Drongelen zich nauwelijks uit. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het dorp grotendeels verwoest. Bij de wederopbouw van het dorp is de heldere structuur bewaard. Nieuwe ontwikkelingen beperkten zich tot verdichting van de bestaande linten en de invulling van het tussengelegen gebied.

Links: Historische kaart van Drongelen

Rechts: Schematische opbouw van Drongelen

4.3.2. Ruimtelijke karakteristiek

De structuur van Drongelen wordt bepaald door het samenkomen van enkele agrarische wegen. Waar de wegen samenkomen vormen ze een driehoek van lintbebouwing. Dit is de feitelijke kern van het dorp. Van de oorspronkelijke bebouwing is vrijwel niets meer terug te vinden.

4.3.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Het historisch dorpsgebied bestaat uit lintbebouwing die in de loop der tijd is verdicht tot een kern. Dit verdichtingsproces heeft gezorgd voor variatie in bebouwing: (arbeiders)woningen, seriematig gebouwde twee-onder-één-kap woningen en vrijstaande panden. Typerend voor het gebied is dat er pand voor pand, erf voor erf is gebouwd en dat een groot deel seriematig is gerealiseerd. De bebouwing is onderling verschillend van vorm, massa, materiaal, kleur, etc.

De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende bouwstijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Bij nieuwe inbreidingslocaties is een planmatige opzet met identieke panden aanwezig.

Kenmerkend is de afwisseling tussen open ruimte en bebouwing, waarbij veel van de (oorspronkelijke) open ruimten zijn bebouwd. Belangrijk in het straatbeeld zijn de voortuinen en de groene erfafscheidingen en leilinden.

Bedrijventerrein met bedrijfswoning

De Kruisstraat is van oudsher een uitvalsweg. In de loop der tijd is hier bedrijvigheid gevestigd. Er is een onderscheid tussen bedrijfswoningen dicht aan de straat en de bedrijfsbebouwing meer achter op de kavel. Beide gebouwtypen zijn gericht op een representatieve uitstraling, passend bij de functie.

Het is van belang eisen te stellen aan de representatieve uitstraling van de gebouwen. Immers zij zijn onderdeel van de dorpsrand en zichtbaar vanaf de Kruisstraat als doorgaande route (route naar de veerpont).

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

De op zichzelf staande gebouwen vervullen door ligging en gebruik een bijzondere functie in Drongelen. Het gaat om de kerk en het dorpshuis. Deze gebouwen staan verspreid in Drongelen. Zij hebben een individueel karakter, waardoor ze herkenbaar zijn en belangrijk voor de oriëntatie binnen de kern.

De architectuur van de bebouwing is verschillend, afhankelijk van de bouwperiode en van de functie die wordt gehuisvest. De gebouwen zijn individueel en vrijstaand. Belangrijk in het beeld is de overgang van het gebouw naar de openbare ruimte, die al dan niet is voorzien van een muur, haag, o.i.d.

4.4.1. Geschiedenis

De eerste bewoners van Eethen vestigden zich ten zuiden van het huidige dorp op de oeverwallen van het Oude Maasje. De kern Eethen zelf is gelegen op een donk, een hoger gelegen gedeelte in een nat gebied. De St. Elisabethsvloed van 1421 zorgde voor een verwoesting van nagenoeg het hele dorp. Hierna is rond de resten van de kerk

begonnen met de wederopbouw van het dorp. Tot de 19e eeuw is Eethen nauwelijks gegroeid en is de bebouwing rond de kerk geconcentreerd geweest. Na de tweede keer dat het dorp verwoest werd door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, heeft het dorp zich aanvankelijk in noordelijke richting verdicht.

4.4.2. Ruimtelijke karakteristiek

In de jaren 1960 is, volgend op de ruilverkaveling, de Provincialeweg Zuid aangelegd. Binnen de gemeente Aalburg is Eethen het enige dorp waar deze weg doorheen loopt. Dit is aanleiding geweest om ervoor zorg te dragen dat de weg ter hoogte van het dorp een minder interlokaal karakter heeft gekregen en meer is ingepast in de karakteristiek van het dorp, onder meer door de aanleg van een drietal rotondes.

In de jaren ’60 en daarna heeft een aantal uitbreidingen van het dorp plaatsgevonden ten oosten van de Raadhuisstraat. Thans vinden uitbreidingen aan de zuidzijde van de kern plaats. Het oorspronkelijke historische middelpunt rond de kerk, dat door eerdere uitbreidingen helemaal in de zuidwesthoek van het dorp was komen te liggen, zal hierdoor weer een centrale positie in het dorp krijgen. De hoofdroute loopt niet meer over de C. Branderhorststraat, maar over de Raadhuisstraat, die voorheen Molensteeg heette.

4.4.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Het historische dorpsgebied bestaat uit de Raadhuisstraat als centraal gelegen bebouwingslint. Met name het noordelijk deel is bepalend voor het beeld, omdat zich hier oudere bebouwing bevindt en omdat dit deel, als dorpsentree vanaf de Provincialeweg Zuid nadrukkelijk in beeld is. Er is een diversiteit aan gebouwen: eenvoudige woningen, (voormalige) boerderijen en villa’s, seriematige twee-onder-één-kap woningen, winkels etc.. Typerend voor het gebied is dat er zowel perceelsgewijs als in serie is gebouwd. De bebouwing is daarom onderling verschillend van vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering. De panden dateren uit verschillende tijden en zijn in verschillende bouwstijlen gebouwd. Zij hebben overwegend een traditionele verschijningsvorm. De percelen hebben verschillende kavelbreedtes.

Belangrijk in het straatbeeld zijn de voortuinen en de groene erfafscheidingen.

Links: Historische kaart van Eethen

Rechts: Schematische opbouw van Eethen

Langs de oudere uitvalswegen van Eethen (Kleibergsestraat, de Hoek en de C. Branderhorststraat) zijn aansluitend op de historische bebouwingskern in de loop der tijd bebouwingslinten ontstaan. Typerend voor het gebied in het noorden (Kleibergsestraat en C. Branderhorststraat) is dat er perceelsgewijs is gebouwd.

De karakteristieke bebouwing en de ruime opzet van de openbare en particuliere ruimte bepalen sfeer en beeld. Meer in het dorpscentrum van Eethen langs de Hoek en de C. Branderhorststraat is de bebouwing dichter op elkaar gesitueerd.

Het beeld en karakter van een bebouwingslint wordt bepaald door de afwisseling tussen de bebouwing en de open ruimten tussen de gebouwen. Waar in het historisch dorpsgebied dit verdichtingsproces vaak in het verleden reeds heeft plaatsgevonden, is dit bij de historische bebouwingslinten nog steeds het geval.

Hierdoor is de variatie in leeftijd en verschijning in bebouwingslinten vaak groter dan in het historisch dorpsgebied. Het beeld wordt dan ook bepaald door een afwisseling van panden, bouwstijlen en -tijden. De bebouwing is onderling verschillend van vorm, massa, materiaal en kleur. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Zo wisselen (arbeiders)woningen, (voormalige) boerderijen, (tuinders)bedrijven en dergelijke elkaar af.

Er is een afwisseling tussen bebouwing met een kleinere en grotere omvang. Zij heeft overwegend een traditionele verschijningsvorm.

Parken en groengebieden

Ten zuiden aan de rand van Eethen ligt het sportpark, in een open landschap. Het karakter van het gebied wordt bepaald door de groene uitstraling van het gebied. De bebouwing is functioneel, relatief laag en in samenhang met de groene omgeving.

Buitenplaatsen, landgoederen

Het groengebied naast de Cornelis Branderhorststraat ten oosten van de kerk, draagt bij aan het idyllische beeld van het dorpscentrum van Eethen. Dit komt door de relatieve openheid van het erf bij de bebouwing op dit perceel en doordat de bebouwing op afstand van de openbare ruimte ligt. Van belang is de groene inrichting en erfafscheiding van het terrein met hagen en ruim opgaand groen.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

De op zichzelf staande bebouwing vervult door het gebruik een bijzondere functie in Eethen. Het gaat om de kerk, de basisschool, de brede school en het dorpshuis. Zij hebben allen een individueel karakter, waardoor ze herkenbaar zijn en belangrijk voor de oriëntatie binnen de kern. De architectuur van de bebouwing is verschillend, afhankelijk van de bouwperiode en van de functie die wordt gehuisvest. De gebouwen zijn individueel en vrijstaand.

Gebieden waarvoor een beeldkwaliteitplan geldt:

Aan de zuidzijde van Eethen wordt het woongebied Zuidrand Eethen ontwikkeld. Hiervoor is een beeldkwaliteitplan opgesteld. De bepalingen uit dit beeldkwaliteitplan zijn van toepassing voor dit gebied. Voor het westelijk deel van de zuidrand van Eethen, De Driesprong genaamd, is een afzonderlijke beeldkwaliteitparagraaf opgesteld. De bepalingen uit deze paragraaf zijn van toepassing voor dit gebied.

4.5.1. Geschiedenis

Genderen is een esdorp dat waarschijnlijk aan het eind van de 11e eeuw is ontstaan. Kenmerkend is het onregelmatige wegenpatroon. Na de St. Elizabethsvloed van 1421 bleven er in het gebied rond Genderen problemen met de controle van het water. Deze werden veroorzaakt door de getijdenstroom van de Biesbosch en het samenstromen van Maas en Waal bij Woudrichem. Pas bij het scheiden van Maas en Waal en met het graven van de Bergse Maas in 1896 werd het waterprobleem grotendeels opgelost. De Oude Wetering die in vroeger tijden in noord-zuid richting door het dorp liep is verdwenen. Het oude stratenpatroon van Genderen is nog wel volledig intact. Uitbreiding heeft voornamelijk in westelijke richting plaatsgevonden vanaf de Oegemastraat tot aan de Doeverensestraat.

Verder is er vanaf eind 19e eeuw een sterke verdichting van de bebouwing opgetreden. Historische boerderijen en oude karakteristieke panden worden nu afgewisseld door nieuwe vrijstaande of twee-onder-één-kap woningen. De karakteristiek is echter onveranderd.

Het min of meer organische karakter van Genderen heeft geresulteerd in de sterk wisselende afstanden van de rooilijnen tot de weg en tussen de gebouwen onderling en grote verschillen in kavelgrootte.

Links: Historische kaart van Genderen

Rechts: Schematische opbouw van Genderen

4.5.2. Ruimtelijke karakteristiek

De ruimtelijk karakteristiek van Genderen wordt bepaald door het onregelmatige wegenpatroon, dat zich uitstrekt in oost-westelijke richting in een gebied tussen de Provincialeweg Zuid en de dijk langs de Bergse Maas. Van een centrale plek in het dorp is geen sprake, de kerktoren van de Hervormde Kerk neemt wel een dominante plaats in.

De Kelderstraat fungeert als hoofdentree van Genderen. Binnen het dorp vormt de kronkelende Hoofdstraat de ontsluitingsweg. Het beeld van Genderen vanaf de Provincialeweg Zuid is niet representatief voor de rest van het dorp. Het beeld wordt grotendeels bepaald door de achterzijden van de bedrijfsgebouwen langs de Hoofdstraat.

4.5.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Het historische dorpsgebied is gegroeid langs een aantal wegen, met lintbebouwing die in de loop der tijd is verdicht tot een kern (zuidzijde Hoofdstraat, Kerkstraat, Oegemastraat, Rondedans). Dit verdichtingproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing, die pand voor pand, erf voor erf is gebouwd. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben wisselende kavelbreedtes met soms nog een doorzicht naar achtergelegen tuin of buitengebied. In het gebied komen diverse andere functies dan wonen voor, zoals winkels en bedrijven. Het beeld wordt bepaald door oude panden en gebouwen met een verfijnde detaillering. Belangrijk in het straatbeeld zijn de voortuinen en de groene erfafscheidingen.

De seniorenwoningen rond de Burgemeester Brunestraat zijn in de jaren 1970 gebouwd. Het ligt tegen het historisch dorpsgebied gesitueerd en is hierdoor medebepalend voor de karakteristiek van het historisch dorpsgebied.

Langs de wegen naar het oude dorpscentrum is in de loop der tijd lintbebouwing ontstaan. Het gaat om de noordzijde van de Hoofdstraat, de Meerhoek, Meerstraat, Kelderstraat en Nieuwe Steeg.

Het beeld en karakter van een bebouwingslint wordt bepaald door de afwisseling tussen de bebouwing en de open ruimten tussen de gebouwen. Waar in het historisch dorpsgebied dit verdichtingsproces vaak in het verleden reeds heeft plaatsgehad, is dit bij de historische bebouwingslinten nog steeds het geval. Hierdoor is de variatie in leeftijd en verschijning in bebouwingslinten vaak groter dan in het historisch dorpsgebied. Het beeld wordt dan ook bepaald door een afwisseling van panden, bouwstijlen en bouwtijden.

De bebouwing is onderling verschillend van vorm, massa, materiaal en kleur. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. De bebouwing is overwegend opgetrokken in een traditionele stijl. Er is een afwisseling tussen bebouwing met een kleinere en grotere omvang. Zij heeft overwegend een traditionele verschijningsvorm.

De karakteristieke bebouwing en de ruime opzet van de openbare en particuliere ruimte bepalen sfeer en beeld.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

Deze bebouwing vervult door het gebruik een bijzondere functie in Genderen. Het gaat om de Chr. Basisschool Het Fundament, de kerken, het dorpshuis en de nieuwe brandweerkazerne. In Genderen staan die gebouwen verspreid door het dorp. Zij hebben allen een individueel karakter, waardoor ze herkenbaar zijn en belangrijk voor de oriëntatie binnen de kern. De architectuur van de bebouwing is verschillend, afhankelijk van de bouwperiode en van de functie die wordt gehuisvest. De gebouwen zijn individueel en vrijstaand. Het dorpshuis, de school en nieuwe brandweerkazerne zijn één bouwlaag hoog.

Het dorpshuis is voorzien van een plat dak en de school is voorzien van geschakelde piramidedaken. Bij de kerken is er sprake van een bijzondere bouwvorm of opvallend gebouwd element, zoals de kerktoren.

De (openbare) ruimte bij de bebouwing en de bebouwing zelf vullen elkaar ruimtelijk en functioneel aan, zoals de school met het schoolplein en de kerk met het kerkplein. Daarbij is de overgang van privéterrein naar openbare ruimte gemarkeerd met een erfafscheiding: een haag of representatief hek.

4.6.1. Geschiedenis

Het kasteel van Meeuwen is rond 1360 gebouwd door Jan van Drongelen en werd begin 18e eeuw zwaar vernield door de Franse dragonders om in het midden van de 19e eeuw gedeeltelijk te worden herbouwd. Het doek valt definitief als in 1936 alles tot de grond toe afbrandt. In de Tweede Wereldoorlog heeft Meeuwen het zwaar te verduren. Vooral de kerken worden zwaar beschadigd. In Meeuwen waren Duitse militairen gelegerd bij een lichtbaken. Al terugtrekkend laten de Duitsers een spoor van verwoesting achter om uiteindelijk achter de nieuwe linies van de Bergsche Maas voorlopig stand te houden. De gemeente Meeuwen werd in 1923 opgeheven door de vorming van de gemeente Eethen.

Links: Historische kaart van Meeuwen

Rechts: Schematische opbouw van Meeuwen

4.6.2. Ruimtelijke karakteristiek

De ruimtelijke karakteristiek van Meeuwen wordt bepaald door de Provincialeweg Zuid die in het noorden ligt en de Dorpsstraat die er parallel aan ligt. Het dorp kent niet echt een dorpscentrum. De kerktoren van de Hervormde Kerk neemt wel een dominante plaats in. De Dorpsstraat fungeert als hoofdentree van Meeuwen. Binnen het dorp vormt de Dorpsstraat tevens de ontsluitingsweg. Het beeld van Meeuwen vanaf de Provincialeweg Zuid is representatief, omdat het grotendeels bepaald wordt door de groenstrook en voorzijden van de woningen.

4.6.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Meeuwen bestaat uit een bebouwingslint, met verdichting tussen Laan en Hoek. Typerend voor het gebied is dat er perceelsgewijs is gebouwd. Het beeld en karakter wordt bepaald door de afwisseling tussen de bebouwing en de open ruimten tussen de gebouwen. De lintbebouwing is in de loop der tijd verdicht. Dit proces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing. Aldus komen er woningen ouder dan 1900 voor naast naoorlogse gebouwen. Bij de wederopbouw zijn woningen in serie gerealiseerd. De diversiteit in bebouwing is kenmerkend. De bebouwing is verschillend van vorm, massa, materiaal en kleur.

De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Zo wisselen eenvoudige woningen, (voormalige) boerderijen, bedrijven, seriematig gebouwde woningen, vrijstaande en halfvrijstaande woningen elkaar af.

De woningen zijn doorgaans één bouwlaag hoog met een relatief lage goothoogte. Een enkel gebouw is twee bouwlagen hoog. Bij de woningen van één bouwlaag is de woonfunctie opgenomen in de kap. De oudere woningen hebben over het algemeen een relatief hoge begane-grond-bouwlaag. De bedrijven aan de Dorpstraat zijn meestal één à twee bouwlagen hoog en sommige zijn voorzien van een kap. (Voormalige) boerderijen in het lint zijn doorgaans van het kortgeveltype en staan haaks op de straat.

In het bebouwingslint is sprake van een verspringende rooilijn, en wisselt de afstand tussen bebouwing en openbare weg. Alle woningen zijn voorzien van een voortuin, waarbij de overgang van privéterrein naar openbaar terrein bestaat uit een erfafscheiding (haag of een hek).

De bebouwing is divers, met een traditionele verschijningsvorm. Vanaf het lint is er zicht op het achtererf of het buitengebied.

Agrarisch buitengebied: oude en jonge ontginningen

De bebouwing op hoek van de Meeuwensesteeg en de Provincialeweg Zuid ter hoogte van de westelijke dorspentree (het kasteel) alsook de bebouwing aan de Provincialeweg Zuid ter hoogte van de oostelijke dorpsentree (witte molen en de bedrijfsrepresentatiezone ten noorden van het bedrijventerrein) liggen op de Dussense stroomrug, die vanaf Dussen via Meeuwen, Eethen en Genderen loopt en tot de oude ontginningen wordt gerekend. Aan de bebouwing worden welstandseisen gesteld, omdat deze op een duidelijk zichtbare locaties ter hoogte van de dorpsentrees liggen. Het verkavelingpatroon op de stroomrug bestond uit een onregelmatig blokpatroon, dat zich voegde naar de vorm van de stroomrug. Men vestigde zich op de flanken van de stroomruggen. De gronden werden gebruikt voor bouwland, boomgaard en betere weidegronden.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

Deze gebouwen vervullen een bijzondere functie in Meeuwen. Het gaat om de Chr. basisschool De Ark, de Nederlands Hervormde Kerk aan de Hoek, de Gereformeerde Kerk aan de Dorpsstraat en de Gereformeerde Gemeente aan de Laan. In Meeuwen staan die gebouwen op verschillende locaties in het dorp.

Zij hebben een individueel karakter, waardoor ze herkenbaar zijn en belangrijk voor de oriëntatie binnen de kern. De architectuur van de bebouwing is verschillend, afhankelijk van de bouwperiode en van de functie die wordt gehuisvest. De gebouwen zijn individueel en vrijstaand. De school is opgetrokken uit één bouwlaag en is voorzien van een kap.

Bij de kerk is er sprake van een bijzondere bouwvorm en de kerktoren als opvallend gebouwd element. De architectuur van de bebouwing is verschillend, afhankelijk van de bouwperiode en van de functie die wordt gehuisvest. De gebouwen zijn individueel en vrijstaand.

Belangrijk in het beeld is ook de overgang van het gebouw naar de openbare ruimte, die al dan niet is voorzien van een muur, haag, o.i.d.

Voor de gebouwen binnen dit thema geldt dat de bebouwing en de directe omgeving als geheel ontworpen zijn, waarbij de open ruimte en het gebouw elkaar ruimtelijk en functioneel aanvullen, zoals de school met het schoolplein en de kerk met het kerkplein

4.7.1. Geschiedenis

Veen is van oorsprong een oeverwaldorp dat bestaat uit enkele straten rond de grotendeels uit de 12e eeuw stammende kerk. In een later stadium is een dijk langs de Maas aangelegd om het dorp tegen het water te beschermen, de Maasdijk. Van oudsher staat bebouwing aan de Maasdijk, de parallel aan de rivier lopende Grotestraat en de loodrecht daarop staande Witboomstraat en Van der Loostraat.

In 1880 is het oorspronkelijke dorp door dijkdoorbraken grotendeels verwoest, maar is daarna min of meer herbouwd in zijn oorspronkelijke contour. Ondanks deze dijkdoorbraak zijn de oudste huizen in de gemeente Aalburg te vinden in Veen. Deze woningen staan voornamelijk aan de Grotestraat en Van der Loostraat. Verder staan op een aantal plekken in het dorp oude boerderijen. In Veen zijn drie typen te onderscheiden, te weten de kortgevelboerderij, de T-boerderij en de langgevelboerderij.

Pas na 1950 heeft uitbreiding van de dorpsbebouwing plaatsgevonden: tussen de Dr. Tjalmastraat en de Nieuwstraat aan de zuidzijde van het oorspronkelijke dorp en ten oosten van de Witboomstraat. Meer recent zijn woningen gerealiseerd tussen de Schmitzstraat en Witboomstraat.

Links: Historische kaart van Veen

Rechts: Schematische opbouw van Veen

4.7.2. Ruimtelijke karakteristiek

De ruimtelijke karakteristiek van Veen wordt bepaald door de Maasdijk en Van der Loostraat/Mussentiend, en de haaks daarop staande straten Grotestraat en Witboomstraat. Hier bevindt zich de oudere bebouwing. Veen heeft geen echt dorpscentrum. De toegang tot het dorp vanaf de Provincialeweg Zuid gaat via de Groeneweg. Het verkeer verspreidt zich dan via Schmitzstraat/Grotestraat of via Nieuwstraat/Witboomstraat over het dorp, waarbij ook de Van der Loostraat een belangrijke rol speelt.

4.7.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Het historische dorpsgebied is gegroeid langs een aantal wegen met lintbebouwing die in de loop der tijd is verdicht tot een kern. Dit verdichtingproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing. Het beeld van het historisch dorpsgebied in Veen wordt bepaald door de mix van bebouwing met historische panden (met een verfijnde detaillering), twee-onder-één-kap woningen en vrijstaande woningen aan de ene kant en bedrijfshallen en loodsen (eenvoudige uitstraling en (relatief) grote massa en hoogte) aan de andere kant. Bij de kruising van de Witboomstraat en de Van der Loostraat is een concentratie van diverse gebruiksfuncties. Zo staan hier: appartementen, winkels, loodsen, cafés en een bank.

Typerend voor het gebied is dat een perceelsgewijze ontwikkeling heeft plaatsgevonden met bebouwing die per perceel verschilt, qua vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende bouwstijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Kenmerkend is de afwisseling tussen open ruimte en bebouwing, waarbij in dit gebied veel van de (oorspronkelijke) open ruimten tussen de bebouwing zijn bebouwd.

Dijkbebouwing

De Maasdijk behoort tot de oudere bewoonde gebieden van Veen. De dijkbebouwing is pand voor pand en perceel voor perceel gerealiseerd, waarbij de bebouwing langs de dijk in de loop der tijd is verdicht.

Dit verdichtingsproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing. De bebouwing is onderling verschillend van vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering. Kleinschalige (dijk)woningen, (voormalige) boerderijen, (statige) villa’s en meer recente woningen wisselen elkaar af. Er is ook afwisseling van bouwvormen; individuele woningen, aaneengesloten bebouwing en ensembles van oude bebouwing, zoals boerenerven met huis, schuur en erfbeplanting. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende bouwstijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes.

De bebouwing bevindt zich voornamelijk aan de binnenzijde van de dijk. Op deze wijze is er voortdurend uitzicht op het groen van de uiterwaarden en de rivier aan de overzijde van de dijk. In de lengterichting van de dijk is de afwisseling tussen bebouwing en open ruimte kenmerkend. De bebouwing aan de dijk is traditioneel met oude en soms gerestaureerde gebouwen. Er is een afwisseling in dichtheden van bebouwing aan de Maasdijk. In het gebied van de kruising Grotestraat tot de kruising Witboomstraat is de bebouwing zeer dicht door de twee kanten bebouwing van de Maasdijk.

De weg op de kruin van de dijk is relatief smal. Er is bebouwing die op dijkhoogte aan de openbare weg staat en bebouwing die onder aan de teen van de dijk staat. De afstand van gebouwen tot de openbare weg varieert.

De richting van de hoofdgebouwen varieert. Er zijn gebouwen die haaks op de dijk staan; dit zijn voornamelijk de boerderijen die met hun korte gevel gericht zijn op de dijk. Daarnaast zijn er gebouwen met hun hoofdrichting parallel aan de dijk, veelal (kleinschalige) dijkwoningen.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

De kerken, scholen en het dorpshuis in Veen vervullen door ligging en gebruik een bijzondere functie: zij hebben een individueel karakter; zijn herkenbaar en belangrijk voor de oriëntatie. Belangrijk in het beeld is de overgang van het gebouw naar de openbare ruimte, die al dan niet is voorzien van een muur, haag, o.i.d.

Voor de gebouwen binnen dit thema geldt dat de bebouwing en de directe omgeving als geheel ontworpen zijn, waarbij de open ruimte en het gebouw elkaar ruimtelijk en functioneel aanvullen, de school met het schoolplein en de kerk met het kerkplein.

Gebieden waarvoor een beeldkwaliteitplan geldt:

Voor het woongebied De Eng, het nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein Veensesteeg Noord, de ruimte-voor-ruimte woonontwikkeling aan de Nieuwstraat en de ontwikkeling van het multifunctioneel centrum aan de Groeneweg zijn beeldkwaliteitplannen opgesteld. De bepalingen uit deze beeldkwaliteitplannen zijn van toepassing voor deze gebieden.

Ook voor de te ontwikkeling bij de Veense Plassen wordt een beeldkwaliteitplan opgesteld. Dit beeldkwaliteitplan zal te zijner tijd worden opgenomen in deze welstandsnota.

4.8.1. Geschiedenis

Wijk en Aalburg zijn rond het jaar 800 als twee aparte oeverwaldorpen aan de Maas ontstaan. Kenmerkend voor oeverwaldorpen is de aanwezigheid van een voor- en achterstraat. Aanvankelijk was er nauwelijks sprake van een dorpskern in Wijk noch in Aalburg. Door vestiging van winkeliers en ambachtslui breidden Wijk en Aalburg zich langzamerhand uit en ontwikkelden ze zich in de lengte van de oeverwal.

Hiermee kregen ze een langgerekt karakter dat versterkt werd door secundaire dijkbebouwing. In 1810 werden de dorpen Wijk en Aalburg samengevoegd. Tussen 1896 en 1904 werd de Maas afgedamd en werd de Bergsche Maas als nieuwe waterweg gegraven. Tot 1940 was er slechts sprake van geringe toename van bebouwing, maar na de Tweede Wereldoorlog breidde Wijk en Aalburg zich flink uit. Uitbreiding geschiedde van de dijk af richting het westen waardoor de langgerekte structuur nagenoeg verdween. Bij deze uitbreiding is voornamelijk de oude wegenstructuur aangehouden. Midden tussen het vroegere dorp Wijk en het dorp Aalburg is een nieuw dorpscentrum met de Markt en de Galerij ontstaan waarbij de oude wegenstructuur is vervallen. Dit dorpscentrum is enkele jaren geleden herontwikkeld waarmee het gebied een kwaliteitsimpuls heeft gehad en Wijk en Aalburg een echt dorpshart heeft gekregen.

Links: Historische kaart van Wijk en Aalburg

Rechts: Schematische opbouw van Wijk en Aalburg

4.8.2. Ruimtelijke karakteristiek

De ruimtelijke structuur van Wijk en Aalburg hangt sterk samen met de oorspronkelijke bebouwings- en verkeersstructuur en de ontstaansgeschiedenis.

Zoals hiervoor al is uiteengezet, staat langs de Maas de oorspronkelijke dijkbebouwing en is de bebouwing vervolgens uitgebreid van de dijk af, waarbij de bestaande wegenstructuur grotendeels is aangehouden.

De wegenstructuur drukt een belangrijke stempel op de ruimtelijke structuur. De belangrijkste wegen in noord-zuid richting zijn de Maasdijk, Grote Kerkstraat/De Vlijt en Perzikstraat/Berenhoeksestraat/Kortestraat. De belangrijkste wegen in oost-west richting zijn de Polstraat, Aalburgsestraat, Bergstraat en Kerkverreweide. De ‘dorpsring’ wordt gevormd door een aantal van de genoemde straten, te weten de Berenhoeksestraat, Kortestraat, de Polstraat, De Vlijt, Grote Kerkstraat en Bergstraat. Tot slot kan er een aantal wegen onderscheiden worden die vanaf de dorpsring naar het centrum leiden: Aalburgsestraat, Anjelierstraat, Ds. Moorreesstraat, Oude Kerkstraat/Tempelierstraat en Herrebeugel.

Het dorpshart wordt gevormd door de Markt en de Galerij. Wat betreft groen en water vormt de Maas met zijn uiterwaarden de belangrijkste structuur. Het gemeentelijk beleid is erop gericht om de hoeveelheid open water te vergroten. Binnen de bebouwde omgeving heeft een aantal straten boombegeleiding en komen verspreid groenplekken en -gebieden voor.

De bebouwingsdichtheid varieert sterk binnen Wijk en Aalburg. Het oude dorp heeft een open tot zeer open bebouwing. De wijken die na de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd kennen een grotere dichtheid vanwege economische motieven.

In het algemeen is de bebouwing georiënteerd op de openbare ruimte. De bebouwing heeft overwegend een woonfunctie. Detailhandel komt voornamelijk voor aan de Markt, de Galerij en Grote Kerkstraat en horeca aan de Galerij en de Maasdijk. Maatschappelijke voorzieningen zijn verspreid over het dorp aanwezig. Bedrijvigheid tenslotte is met name langs de oudere wegen aan de rand van het dorp gesitueerd.

4.8.3. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Het historische dorpsgebied is gegroeid langs de Grote Kerkstraat en zijstraten die in verbinding staan met de Maasdijk, te weten de Torenstraat, Molenstoep en de Schoolstraat en Polstraat ten oosten van de Kortestraat. In de loop der tijd is de ontstane lintbebouwing verdicht tot een kern. Dit verdichtingsproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing, waarbij woningen, (voormalige) boerderijen, een kerk, statige villa’s en dergelijke elkaar afwisselen.

Typerend voor het gebied is de perceelsgewijze bebouwing, waarbij de bebouwing onderling verschillend van vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering is. De panden dateren uit verschillende tijden en zijn in verschillende stijlen gebouwd. De percelen hebben verschillende kavelbreedtes.

Het beeld wordt bepaald door (gerestaureerde) boerderijen en andere wat oudere bebouwing, die het gebied een traditionele uitstraling geven. Maar het gebied telt ook een aantal moderne gebouwen, voornamelijk voor detailhandel of dienstverlening. Deze mix van oude en nieuwere bebouwing onderscheidt dit gebied van de andere bebouwingslinten in Wijk en Aalburg.

De bebouwing is redelijk ruim en open opgezet. Kenmerkend is het slingerende verloop van de straten en de afwisseling tussen open ruimte en bebouwing.

De massa en vorm van de bebouwing variëren in grote mate in dit gebied. Veelal is de hoogte van de bebouwing één tot twee bouwlagen, voorzien van een kap. Er is niet één goothoogte, maar de hoogte van de goten verschilt per pand: de dakcontour verspringt.

In het gebied staan overwegend gebouwen met een lage goothoogte, soms in combinatie met hoge (grote) kappen. De gebouwen zijn wisselend in maat en schaal; de bedrijven en detailhandelsvestigingen zijn relatief groot ten opzichte van de woningen. Op enkele plaatsen zijn bedrijven of winkels gevestigd of in het (oorspronkelijke) woonhuis en/of in de bijhorende schuur c.q. loods.

Beeldbepalend is de wisselende onderlinge afstand tussen de gebouwen, de groene particuliere ruimte en de groene erfafscheidingen langs de straat. Vanwege de vele voortuinen hebben de meeste gebouwen een verspringende rooilijn. Slechts incidenteel staat de bebouwing dicht op de straat. De stoep markeert de overgang van het pand naar het trottoir, door een ander bestratingsmateriaal en soms een gering hoogteverschil.

Tot de historische bebouwingslinten en –clusters behoren De Kroon, het zuidelijke deel van de Perzikstraat, de Veldstraat, de Berenhoeksestraat, de Kortestraat, de Langestraat, de Bergstraat en de Polstraat ten westen van de Kortestraat. Langs deze straten is, aansluitend op de historische bebouwingskern, in de loop der tijd een bebouwingslint ontstaan, met diverse monumentale objecten. Typerend voor het gebied is de lintbebouwing die in de loop der tijd is verdicht. Dit verdichtingsproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing met verschillen in vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering. Panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes. Woningen, bedrijven, winkels, statige villa’s, maatschappelijke voorzieningen wisselen elkaar af. Het beeld en karakter van de bebouwingslinten wordt bepaald door de opzet van de bebouwing, die half open is: bebouwing is dan vrijstaand, dan weer geclusterd in de vorm van twee-onder-één-kap woningen. Daarbij is er veel afwisseling tussen de bebouwde en open ruimten.

Anders dan bij een historisch dorpsgebied is er bij de bebouwingslinten een grote diversiteit aan bouwstijlen en -tijden op korte afstand van elkaar. Dit wordt onder meer veroorzaakt doordat in de loop der tijd de open ruimten tussen de bebouwing is bebouwd. Aldus komen er woningen ouder dan 1900 voor naast gebouwen uit 1950 en meer recentere tijden. Het beeld wordt bepaald door afwisseling van panden, bouwstijlen en bouwtijden, waarbij het uiterlijk over het algemeen traditioneel is. Aan de linten wisselen kleinschalige en (relatief) grootschalige bebouwing elkaar af.

Dijkbebouwing

De Maasdijk behoort tot de oudere bewoonde gebieden van Wijk en Aalburg. De dijkbebouwing is pand voor pand en perceel voor perceel gerealiseerd, waarbij de bebouwing langs de dijk in de loop der tijd is verdicht. Dit verdichtingsproces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing. De bebouwing is onderling verschillend van vorm, massa, materiaal, kleur en detaillering.

Kleinschalige (dijk)woningen, (voormalige) boerderijen, (statige) villa’s en meer recente woningen wisselen elkaar af. Er is ook afwisseling van bouwvormen; individuele woningen, aaneengesloten bebouwing en ensembles van oude bebouwing, zoals boerenerven met huis, schuur en erfbeplanting. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende bouwstijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes.

De bebouwing bevindt zich voornamelijk aan de binnenzijde van de dijk. Op deze wijze is er voortdurend uitzicht op het groen van de uiterwaarden en de rivier aan de overzijde van de dijk. In de lengterichting van de dijk is de afwisseling tussen bebouwing en open ruimte kenmerkend.

De bebouwing aan de dijk is traditioneel met oude en soms gerestaureerde gebouwen. Er is een afwisseling in dichtheden van bebouwing aan de Maasdijk. De weg op de kruin van de dijk is relatief smal. Er is bebouwing die op dijkhoogte aan de openbare weg staat en bebouwing die onder aan de teen van de dijk staat. De afstand van gebouwen tot de openbare weg varieert.

De richting van de hoofdgebouwen varieert. Er zijn gebouwen die haaks op de dijk staan; dit zijn voornamelijk de boerderijen die met hun korte gevel gericht zijn op de dijk. Daarnaast zijn er gebouwen met hun hoofdrichting parallel aan de dijk, veelal (kleinschalige) dijkwoningen.

Parken en groengebieden

Buitendijks aan de Maasdijk en Wijkse Bol liggen de voetbalvelden van Wilhelmina 26 en NOAD32 in een open landschap. Het karakter van het gebied wordt bepaald door de groene uitstraling van het gebied. De bebouwing is functioneel, relatief laag en in samenhang met de groene omgeving.

Op zichzelf staande bebouwing: voorzieningen

De kerken, basisschool de Hoeksteen, het Willem van Oranjecollege, de Henri Dunantschool, het multifunctioneel centrum D’Alburcht, het verzorgingscomplex Wijkestein, het kinderdagverblijf Het Spektakel, de huisartsenpraktijk, het gemeentehuis en Aalburg Loket vervullen door hun ligging en gebruik een bijzondere functie voor Wijk en Aalburg. Zij hebben een individueel karakter; zijn herkenbaar en belangrijk voor de oriëntatie. Belangrijk in het beeld is de overgang van het gebouw naar de openbare ruimte, die al dan niet is voorzien van een muur, haag, o.i.d.

Voor de gebouwen binnen dit thema geldt dat de bebouwing en de directe omgeving als geheel ontworpen zijn, waarbij de open ruimte en het gebouw elkaar ruimtelijk en functioneel aanvullen, zoals de school met het schoolplein en de kerk met het kerkplein

Gebieden waarvoor een beeldkwaliteitplan geldt:

Voor het woongebied Blokland is een beeldkwaliteitplan opgesteld. De bepalingen uit het beeldkwaliteitplan zijn van toepassing voor dit gebied.

4.9.1. Historie en ontwikkeling

Occupatie en grondgebruik hingen oorspronkelijk samen met het landschap. In het buitengebied zijn de volgende bodemgeografische eenheden te onderscheiden:

• -

  Stroomruggronden. Dit zijn hoger gelegen, zanderige delen, die zeer geschikt zijn voor bewoning, akkerbouw, tuinbouw en fruitteelt. Dit zijn de Dussense stroomrug en de stroomrug die globaal loopt via Veldstraat, Klaverplak, Broeksestraat en Hillsestraat.

• -

  Komgronden. Deze kleiige gronden liggen circa 1 tot 1,50 meter lager dan de stroomruggen. De komgronden zijn van oudsher lager gelegen, natte delen, die alleen geschikt zijn voor wei- en hooiland. Bewoning was niet mogelijk.

• -

  Oever- en overslaggronden. Dit zijn zandige, waaiervormige uitspoelingen. Ze zijn ontstaan langs rivieren, bij dwarsdijken en soms bij een stroomrug. Zij zijn zeer geschikt voor intensieve veeteelt.

• -

  Uiterwaarden. Deze gronden liggen buitendijks en staan nog steeds onder invloed van de rivier. Zij liggen vaak hoger dan het achterland. Er is een microreliëf als gevolg van afgravingen of natuurlijke geulen. Het landbouwgebruik is extensief en bestaat vooral uit beweiding.

Met de ruilverkavelingen is het oorspronkelijke landschap ingrijpend veranderd. De agrarische kavelmaten zijn vergroot en regelmatiger van vorm geworden. Het wegenpatroon is aangepast en wegen zijn verhard. Bovenal zijn de kommen beter ontwaterd, waardoor bewoning en akkerbouw hier mogelijk zijn geworden. Veel beplanting langs perceelsgrenzen is verdwenen, daarentegen is beplanting aangebracht langs de nieuwe wegen.

Door de eeuwen heen zijn de agrarische complexen bescheiden van omvang geweest. Woonhuis en bedrijfsgedeelte waren in een bouwvorm ondergebracht. Naast kop-rompboerderijen ontstonden voornamelijk kort- en langgevelboerderijen. Vrijstaande bijgebouwen waren ondergeschikt van bouwvorm. In de loop der tijd zijn boerderijen gebouwd van het zogeheten Zeeuwsche type: woning en schuur los van elkaar, waarbij de schuur is gemaakt van gepotdekseld en geteerd hout.

Moderne ontwikkelingen in de bedrijfsvoering hebben geleid tot een loskoppeling van het woon- en bedrijfsgedeelte en tot een schaalvergroting van de bedrijfsgebouwen. De bedrijfsgebouwen die heden ten dage gebouwd worden zijn voornamelijk op functionaliteit ontworpen. De vormgeving en de ruimtelijke samenhang van het totale complex en met het landschap spelen vaak een ondergeschikte rol. Geconstateerd kan worden dat het oorspronkelijk karakter van het buitengebied verandert. Een aantal ontwikkelingen zijn duidelijk waarneembaar:

• -

  de intensivering van de landbouw en de veeteelt die leiden tot een grootschaliger en meer industriële uitstraling van de agrarische bedrijfsbebouwing;

• -

  bedrijven die van oudsher in de dorpen en de steden gesitueerd waren, worden steeds vaker in het buitengebied aangetroffen. Die bedrijven kunnen uitgroeien tot grootschalige complexen;

• -

  boerderijen die hun functie verliezen worden verbouwd tot burgerwoning of gesloopt en vervangen door (riante) burgerwoningen.

4.9.2. Karakteristieke deelgebieden

Historische dorpsgebieden, bebouwingslinten en -clusters

Bebouwingslinten en bebouwingclusters in het buitengebied waaraan bebouwing gesitueerd is, waarvoor een welstandstoetsing van toepassing is, zijn: Veldstraat, Broeksestraat, Hillsestraat, de Polstraat (in de nabijheid van de Kromme Nol), de Perzikstraat ten noorden van de Wijksestraat, de Engelsestoof en Den Oudert.

De linten of clusters bestaan uit een (historisch) gegroeid gebied met individuele gebouwen. Typerend voor de linten en clusters is dat er pand voor pand, erf voor erf is gebouwd, waarbij de lintbebouwing in de loop der tijd is verdicht. Dit proces heeft gezorgd voor een variatie in bebouwing met verschillen in vorm, massa, materiaal, kleur, etc. De panden dateren uit verschillende tijden, zijn in verschillende stijlen gebouwd en de percelen hebben verschillende kavelbreedtes.

Diversiteit in bebouwing is de norm. Zo staan er arbeiderswoningen, (voormalige) boerderijen, bedrijfsgebouwen en nieuwe woningen. Het gebied heeft een historische uitstraling door de aanwezigheid van (gerestaureerde) boerderijen en gebouwen in traditionele architectuur. In de linten zijn slechts enkele gebouwen opgetrokken in moderne architectuur. Maar de kenmerkende afwisseling van bouwstijlen en –tijden biedt samen met de individuele verschijningsvorm van de gebouwen ruimte voor uitzonderingen, zoals:

• -

  verspreid staande detailhandelsvestigingen en bedrijfshallen;

• -

  statige panden;

• -

  kleinschalige houten panden;

• -

  seriematige woningbouw; herhaling van enkele identieke woningen en/of in architectuur verwante panden.

Het beeld en karakter van een bebouwingslint en -cluster wordt bepaald door de afwisseling tussen de bebouwing en de open ruimten tussen de gebouwen. De opzet van de bebouwing is half open: de ruimte tussen de bebouwing is dan weer open, dan weer is de bebouwing vrijwel aaneengesloten. Af en toe komen doorzichten naar het achtergelegen buitengebied voor. Binnen de linten en clusters wisselen kleinschalige en (relatief) grootschalige bebouwing elkaar af.

Dijkbebouwing

Sinds de Middeleeuwen wordt het grondgebied van de huidige gemeente Aalburg beschermd tegen overstromingen door de Maasdijk. In landschappelijk opzicht is het dijklichaam inmiddels een van de belangrijkste ruimtelijke elementen in de omgeving. In de loop der eeuwen heeft zich op en tegen het dijklichaam een specifieke, kenmerkende bebouwingsvorm ontwikkeld. Oorspronkelijk was er een functionele scheiding tussen de bebouwing op het maaiveld, die voornamelijk agrarisch van karakter was, en die aan de dijk, die voornamelijk burgerlijk van karakter was: schippers, ambachtslieden, neringdoenden en het openbaar bestuur kozen voor een watervrije plek op het dijklichaam. Thans overweegt de woonfunctie.

Tegenwoordig is nog een groot deel van de dijkbebouwing aanwezig. Naast de Maasdijk is ook bebouwing aan de Meeuwensedijk, Hagoort en Eindsestraat gerekend tot dijkbebouwing in het buitengebied.

In de kernen heeft de dijkbebouwing zich plaatselijk verdicht tot aaneengesloten bebouwing aan weerszijden van de dijkweg, met een bijna stedelijke uitstraling. In het buitengebied is sprake van vrijstaande bebouwing, met soms relatief grote onderlinge afstanden. In het algemeen heeft de dijkbebouwing in de gemeente zijn historische uitstraling behouden.

Agrarisch buitengebied: oude en jonge ontginningen

De bebouwing op de stroomruggen wordt tot de oudere ontginningen binnen de gemeente Aalburg gerekend. De Dussense stroomrug loopt vanaf Dussen via Meeuwen, Eethen en Genderen. De dorpen worden afgewisseld door akkers en weilanden. De andere stroomrug loopt globaal via de Veldstraat, Klaverplak, Broeksestraat en Hillsestraat. Hier liggen enkele bebouwingslinten afgewisseld door open ruimte. Babyloniënbroek is het meest verdichte lint op deze stroomrug.

Het verkavelingpatroon op de stroomrug bestond uit een onregelmatig blokpatroon, dat zich voegde naar de vorm van de stroomrug. Men vestigde zich op de flanken van de stroomruggen. De gronden werden gebruikt voor bouwland, boomgaard en betere weidegronden. De beperkt aanwezige kassen en boomgaarden liggen voornamelijk dicht tegen de dorpen aan of als losse elementen in de ruimte.

De jonge ontginningsgebieden hebben een waardevol landschapsbeeld dat wordt gekenmerkt door kleine boscomplexen in een verder open agrarisch landschap. De bebouwing staat verspreid in het landschap, en bestaat voornamelijk uit agrarische bedrijven, met daarnaast nog enkele burgerwoningen, niet-agrarische bedrijven, etc. De hoeveelheid bebouwing is beperkt. Kenmerkend zijn de openheid en de schaarse bebouwing. Het oorspronkelijke patroon in de kommen bestond uit een onregelmatige slagenverkaveling. Met de ruilverkaveling zijn nieuwe ontginningswegen aangelegd en agrarische bedrijven gevestigd.

De massa en vorm van de bebouwing variëren in grote mate in dit gebied. Gebouwen hebben één of twee bouwlagen, de goothoogte verschilt van laag naar hoog, etc. De hoofdgebouwen zijn voorzien van een kap. Opvallend is een lage goothoogte met een forse kap en hoge nok bij boerderijen. De bedrijfsgebouwen in dit gebied zijn relatief groot. Zij hebben weliswaar geen hoge goot- en nokhoogte, maar nemen door de (horizontale) omvang veel ruimte in.

Het groene beeld van dit gebied wordt met name bepaald door de onderlinge afstand tussen gebouwen, de groene voortuinen en de groene erfafscheidingen langs de straat.

De afstand tussen bebouwing en straat is wisselend, veelal is er een (ruime) voortuin. Incidenteel staat de bebouwing dicht op de straat, maar nooit direct grenzend aan de straat.

Opvallend aan de dijken zijn enkele niet-agrarische bedrijven. De bebouwing aan de dijk is traditioneel met oude en soms gerestaureerde gebouwen. Bebouwing bestaat uit oude boerderijen, een enkele detailhandel- of horecavestiging en woningen.

De bebouwing onder aan de dijk is veelal van agrarische oorsprong met een woonhuis en (vrijstaande) schuur. In de loop der jaren zijn vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen gebouwd op en onder aan de dijk.

De bebouwing aan de dijk is veelal kleinschalig. Veel voorkomend zijn oude dijkwoningen met een eenvoudige verschijningsvorm: één bouwlaag hoog (gezien vanaf de dijk), een woonlaag onder de kap, een lage goothoogte en een mansarde- of zadeldak parallel aan of dwars op de lengterichting van de dijk.