Subsidieverordening stedelijke vernieuwing Alkmaar 2003

Standaard uitvoeringsvoorschriften voor restauratie en onderhoud van rijks-, gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden in de gemeente Alkmaar

Algemeen

Alle bij de voorbereiding, planvorming, uitvoering en controle van onderhouds- en restauratiewerkzaamheden betrokken partijen (eigenaar, architecten, opzichters, aannemers, uitvoerders, onderaannemers etc.) dienen voor met de werkzaamheden een aanvang wordt gemaakt, van deze uitvoeringsvoorschriften op de hoogte te worden gebracht.

Dit moet desgewenst schriftelijk door de eigenaar worden aangetoond.

Als uitgangspunt geldt:

• -

  Alle te vervangen onderdelen of constructies overeenkomstig het bestaande, historisch juiste materiaal en de bestaande, historisch juiste vormgeving en detaillering uitvoeren.

• -

  Voor de te vervangen onderdelen en constructies bij voorkeur gebruikte materialen of (indien niet verkrijgbaar of uitvoerbaar) gelijkwaardige nieuwe materialen en technieken toepassen.

• -

  Toe te voegen elementen ten behoeve van geriefs of functieverbetering (bijv. isolatie t.b.v. warmte en geluid, beschermende beglazing, ventilatie etc.) behoeven goedkeuring van de Afd. Monumentenzorg en Archeologie.

• -

  Goedgekeurde elementen op een zodanige wijze inpassen dat dit geen onaanvaardbare consequenties heeft voor de historische vormgeving en/of detaillering.

Bij aanwezigheid van waardevolle muurplanten, vleermuizen , kerkuilen, gierzwaluwen enz. contact opnemen met het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij,

Directie Noordwest te Diemen, tel. (020) 495 31 26.

Metselwerk, voegwerk en pleisterwerk

Voor ‘inspecteur’ te lezen ‘gemeentelijke monumenteninspecteur’

Algemeen

Voor met inboeten, uithakken van metsel- en/of voegwerk en aanbrengen van nieuw voegwerk wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld.

Er dient vooraf, ter goedkeuring van de inspecteur, een proefstuk van deze werkzaamheden worden opgezet.

Gevelreiniging is alleen toegestaan als deze wordt uitgevoerd d.m.v. water onder lage druk en een halfharde borstel (géén staalborstel).

Bij ernstige vervuiling kan na toestemming gevelzeep worden toegepast. Andere vormen zoals het stralen met grit, zand of dergelijke en water onder hoge druk zijn niet toegestaan.

Het hydrofoberen en/of impregneren van metselwerk en/of natuursteen en het toepassen van steenverstevigers is niet toegestaan.

Metselwerk

Het inboeten van het metselwerk dient met bijpassende gave, gebruikte steen te geschieden. Kleur, hardheid en afmeting van de steen en de uitvoering van het metselverband moeten overeenkomen met het bestaande werk.

Gave stenen d.m.v. uitslijpen van de voegen en voorzichtig hakken uit de gevel nemen, opdat de stenen weer kunnen worden toegepast. Indien geen gebruikte stenen verkrijgbaar zijn, kunnen in overleg met de inspecteur nieuwe stenen worden toegepast.

In te metselen smeedijzeren ankerwerken e.d. na het roestwerend behandelen ter plaatse van de muur omwikkelen met vetband. Dit om roest- en scheurvorming tegen te gaan.

Voegwerk

Alleen technisch in slechte staat verkerend voegwerk mag worden vervangen.

Uithakken dient met de hand, of indien pneumatisch, met juiste beitel te geschieden. Hierbij mogen de stenen niet worden beschadigd.

Uitslijpen van de voegen is alleen gedeeltelijk toegestaan indien bij hakken ernstige schade aan de stenen ontstaat.

Bij uithakken van bestaand voegwerk mogen smalle stoot- en lintvoegen niet worden verbreed.

Het zogenaamd ophakken van voegen is niet toegestaan.

De voegen dienen in verband met een goede hechting van de voegspecie zodanig te worden uitgehakt dat de voeg voldoende massa heeft.

De voeg minimaal twee keer zo diep uithakken als de voeg dik is.

Het voegwerk dient tot tenminste 30 cm beneden het maaiveld te worden nagezien, hersteld en/of vernieuwd.

Pleister- of stucwerk

Alleen technisch in slechte staat verkerend pleister- of stucwerk mag worden vervangen.

Voor met het ontpleisteren en/of stucadoren wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld. Er moet vooraf, in overleg met en ter goedkeuring van de inspecteur, een proefstuk van het nieuwe stucwerk worden opgezet.

Het pleisterwerk dient ter hoogte van het maaiveld tot ten minste 30 cm beneden het maaiveld te worden nagezien, hersteld en/of vernieuwd.

Nieuw pleisterwerk dient in samenstelling, kleur en uitvoering en uiterlijk overeen te komen met het bestaande, historisch juiste pleisterwerk.

Hoekbeschermers en/of stucstop-profielen worden (indien van oorsprong niet toegepast) niet toegestaan.

Technisch slecht metselwerk in te boeten zoals bij ‘Metselwerk’ staat omschreven.

Scheuren in het metselwerk moeten vóór het ontpleisteren worden gedicht. De te dichten scheuren dienen voorzichtig tot minimaal 100 mm diep te worden leeg- en schoongemaakt.

De scheuren opwiggen met hardhouten wiggen. Na het bevochtigen van de scheuren deze in lagen vol stampen met aardvochtige mortel, van een samenstelling welke bij de hardheid van de steen past.

Een uur na het vullen van de scheuren de wiggen verwijderen en de ontstane openingen hiervan dichtzetten.

Waar nieuw stucwerk wordt aangebracht, dit over de volle oppervlakte wapenen met gaas van glasvezel of roestvast staal.

Timmerwerk

Alleen technisch in slechte staat verkerend houtwerk mag worden vervangen.

Voor met het vervangen van houtwerk wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld en zijn goedkeuring hieraan hebben gegeven.

Het vervangen van houten onderdelen dient op historisch verantwoorde wijze te worden uitgevoerd, waarbij de oorspronkelijke bestaande vormgeving en detaillering als uitgangspunt dient. Indien hierover twijfel bestaat wordt in overleg met de inspecteur de toe te passen detaillering bepaald.

De te vervangen houten onderdelen moeten dezelfde zwaarte en profilering krijgen als de bestaande.

De verwijderde houten onderdelen mogen pas na goedkeuring van de inspecteur worden afgevoerd.

De toe te passen houtsoorten dienen overeenkomstig het bestaande werk te zijn. Voor te vervangen grenen- of eikenhout, hout van goede oude balken gebruiken. Indien niet verkrijgbaar kan o.a. Oregon pine, kwaliteit 'clear and better' of robinia (acacia) worden toegepast.

Te vervangen panelen van geschilderde deuren etc. uitvoeren in red cedar.

Toepassing van plaatmateriaal is alleen toegestaan indien dit historisch juist is.

Machinaal bewerkt hout waarin ‘machineslagen’ zichtbaar zijn, met de hand opschaven.

Het houtwerk dat in aanraking komt met metselwerk, tweemaal in lijvige menie of grondverf zetten.

Het is niet toegestaan de voeg tussen kozijnen en metselwerk aan de buitenzijde af te kitten. Aan de binnenzijde achter belegstukken e.d. afkitten is geen bezwaar .

Indien dichtzetten aan de buitenzijde noodzakelijk is, dit uitsluitend met voegmortel uitvoeren.

Toepassing van multiplex, kunststof, kunststof verlijmde vezelplaten en hiermee vergelijkbare plaatmaterialen ten behoeve van herstel van dakgoten, windveren, dekplanken, gevels, dakkapellen e.a. is niet toegestaan.

Er mag uitsluitend met origineel materiaal worden gewerkt.

Hang- en sluitwerk van ramen, deuren en luiken e.a. uitvoeren overeenkomstig bestaande (oorspronkelijke) modellen.

IJzer- en smeedwerk

Alleen technisch in slechte staat verkerend ijzer- en smeedwerk mag worden vervangen.

Voor met het vervangen van ijzer- en smeedwerk wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld en zijn goedkeuring hieraan hebben gegeven.

Het vervangen van ijzer- en smeedwerk onderdelen dient op historisch verantwoorde wijze te worden uitgevoerd, waarbij de oorspronkelijke bestaande vormgeving, bewerking en detaillering als uitgangspunt dient.

De toe te passen detaillering wordt in overleg met de inspecteur bepaald.

De te vervangen ijzer- en smeedwerk onderdelen moeten dezelfde zwaarte en profilering krijgen als de bestaande.

De verwijderde ijzer- en smeedwerk onderdelen mogen pas na goedkeuring van de inspecteur worden afgevoerd.

Te restaureren oud smeedwerk, zoals muurankers e.d., mag niet worden verzinkt (thermisch), doch uitsluitend worden behandeld met zinkcompound, verven e.d.

Bij demontage van hekwerken dienen de hoofdstaanders in de voetmuur te blijven staan. Afslijpen en later weer aanlassen van deze hoofdstaanders is niet toegestaan.

Schilderwerk

Nieuw schilderwerk wat betreft kleur en uiterlijk, overeenkomstig historisch juist schilderwerk aanbrengen.

Indien het niet duidelijk is welke de juiste kleuren zijn (geweest), dient er in overleg met de inspecteur een kleuronderzoek te worden gedaan.

Aan de hand van dit onderzoek worden de kleuren bepaald.

Het is niet toegestaan buitenschilderwerk uit te voeren in de periode van eind oktober tot eind maart. Dit in verband met de overwegend minder goede weersomstandigheden.

In deze periode mag tijdens gunstige weersomstandigheden houtwerk wel worden voorbehandeld en/of in de grondverf worden gezet.

Het is niet toegestaan schilderwerk dat van oorsprong met de kwast is aangebracht met de “rol” aan te brengen.

Krachtens het Brandveiligheidsbesluit bijzondere gebouwen mogen in slechte staat verkerende oude verflagen niet door middel van afbranden worden verwijderd.

Oude verflagen uitsluitend verwijderen door middel van hete lucht (föhnen), een afbijtmiddel, of indien mogelijk, met een speciale verf-fraise.

Het schilderen van pleisterwerk, bak- of natuursteen dient uitsluitend met een vochtregulerende muurverf te geschieden.

In verband met de waterhuishouding in de constructie moet het verfsysteem aan het over te schilderen type pleisterwerk of natuursteen worden aangepast.

Naden, kieren en scheuren in timmerwerk opvullen en strak afwerken met een ‘flexibel’ epoxy- of polyurethaanacrylaat vulmiddel.

Vulmiddel op basis van polyester is niet toegestaan.

Naden tussen kozijnen en metselwerk en/of natuursteen mogen niet worden gevuld met PUR-schuim.

Deze naden niet aan de buitenzijde afkitten. Indien dichtzetten van de naden noodzakelijk is, dit uitsluitend met voegmortel uitvoeren.

Het dichtkitten aan de binnenzijde, achter de belegstukken is toegestaan.

Glaswerk in principe uitvoeren in enkel glas, in de stopverf gezet.

Glaslatten alleen toepassen in situaties waar dit historisch juist is.

Bij onderhoud of herstel van smeedijzeren onderdelen zoals tuinhekken, gevelankers en ander siersmeedwerk dient al het ijzerwerk volledig van oude verflagen en roest te worden ontdaan.

Zinkwerk, koperwerk en loodwerk

Het zink-, koper- en loodwerk aanbrengen overeenkomstig de historisch juiste (bestaande) detaillering en uitvoering.

Dit wordt in overleg met de inspecteur voor de aanvang van de werkzaamheden bepaald.

Bevestiging van zink-, koper- en loodwerk zodanig uitvoeren dat het materiaal volledig vrij kan werken.

Goten langer dan 9 meter van de nodige broek- of rekstukken voorzien. De achteropstand van goten dient minimaal 50 mm hoger te zijn dan de vooropstand.

Doorvoeringen van goten dienen minimaal 100 mm onder de bodem van de bakgoot uit te steken en rondom minimaal 15 mm vrij van het houtwerk van de goot te zijn.

Goten welke aan één zijde afvoeren, aan de andere zijde voorzien van een spuwer. Bij voorkeur geplaatst bij een deur of raam.

Kilgoten uitvoeren in meterstukken.

Aan de bovenzijde met roestvast staal of koper vernagelen en aan de zijkanten voorzien van een opstaande fels.

Hemelwaterafvoeren uitvoeren in zink, koper of lood. Indien nodig, is de toepassing van gietijzeren of gietstalen ondereinden toegestaan.

Toepassing van PVC hemelwater-afvoeren is niet toegestaan, met uitzondering van ondergrondse aansluitingen op het riool.

Hemelwaterafvoeren vrij van de muur aanbrengen d.m.v. opgesoldeerde wrongen en bijpassende ‘loden nagels’.

De loden nagels voorzien van koperen of roestvast stalen schroeven.

De nagels in de muur slaan met behulp van een bijpassend opzetstuk, zodat de loden kop niet wordt beschadigd.

Sprongen of verzetten in hemelwaterafvoeren door middel van gesoldeerde valse verstekken formeren. Gebogen standaard hulpstukken mogen niet worden toegepast.

Nieuw zink mag niet aan oud zink worden gesoldeerd.

Zinkwerk uitvoeren in STZ-metaal dik 1,1 mm (zink 16). Hemelwaterafvoeren van zink, uitvoeren in zink dik 0,8 mm (STZ 14).

Koperwerk voor getrokken goten minimaal dik 0,8 mm. Waar gezette meterstukken worden toegepast minimaal 1 mm.

Koperen goten uitvoeren volgens de methode beschreven in het info-blad ‘Koperen goten’ van de Monumentenwacht Noord-Holland.

Loodwerk uitvoeren in minimaal 20 kg/m2, waar nodig, uitsluitend met koper vernageld. Het gebruik van gegalvaniseerde nagels is niet toegestaan.

Loodwerk ter plaatse van muuraansluitingen door middel van loodproppen in minimaal 30mm diep uitgehakte of uitgeslepen voegen vast zetten en daarna afvoegen.

Alle aansluitingen op schoorstenen e.d. uitvoeren door middel van muurlood en loketten in lood minimaal 25 kg/m2 (NHL25). Het lood met loodproppen in voldoende diep uitgehakte of uitgeslepen voegen (30 mm) vastzetten en afvoegen.

Waar gevaar bestaat voor opwaaien van muurlood en/of loketten deze vastzetten met ‘loden nagels’ of zwaarder lood toepassen.

Muurlood uitvoeren in meterstukken, vanaf de regenzijde minimaal 100 mm overlappen. Het lood onder de overlap 10 mm omvouwen.

Lood op hoekkepers en nokken minimaal 30 kg/m2 (NHL 30) zwaar.

Het lood uitvoeren in meterstukken en de naden felsen.

Op iedere felsnaad een koperen klang aanbrengen. Elk meterstuk uitsluitend in het midden met koperen nagels vastzetten en waterdicht afdekken met een trotseerloodje.

Bij voorkeur trotseerloodjes toepassen, voorzien van het merk van de loodgieter.

Dakdekkerswerk

Alleen technisch in slechte staat verkerende dakbedekking vervangen.

Voor met het vervangen van de dakbedekking wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld en zijn goedkeuring hieraan hebben gegeven.

Dakpannen

Bij inboeten en vernieuwen van dakpannen deze uitsluitend vervangen door pannen welke in vorm, type en kleur overeen te komen met de oorspronkelijke, historisch juiste pannen.

Goede oude (gebruikte) pannen in plaats van nieuw gebakken pannen toepassen.

Bij de pansoort passende nok-, hoekkepervorsten en andere hulpstukken gebruiken.

De toepassing van Oudhollandse pannen dient in samenhang met DRAKA-ventifolie of gelijkwaardig te geschieden. De folie bij dakdoorbrekingen en opgaand muurwerk voldoende opzetten. Bij goten over het zinkwerk aanbrengen.

Toepassing van betonpannen is niet toegestaan. Uitgezonderd op die panden welke van oorsprong met deze pannen gedekt zijn.

De nok- en hoekkepervorsten e.a. in, met glasvezel versterkte kalkspecie aanbrengen. De mortel kan, indien nodig, worden bijgekleurd.

Toe te passen panhaken en klemmen in roestvast staal uitvoeren.

Leiwerk

Bij inboeten en/of vernieuwen van leibedekking, leien toepassen die in kleur, afmeting en vorm, alsmede dekking overeen komen met de bestaande, historisch juiste leidekking.

De leien mogen uitsluitend met koper worden vernageld of met roestvast

stalen (316) leihaken bevestigd.

De toe te passen leien moeten vrij zijn van breuk, insluitingen, schadelijke verbindingen zoals kalk, ijzer, zwavel en bitumineuze verbindingen.

De levering van leien dient te geschieden onder verlening van een bewijs van herkomst en garantie van kwaliteit en dikte, af te geven door de groeve.

Natuursteen en kunststeen

Alleen technisch in slechte staat verkerende natuur- en kunststeen mag worden vervangen.

Voor met het vervangen van de steen wordt begonnen, moet de inspecteur hiervan in kennis worden gesteld en zijn goedkeuring hieraan hebben gegeven.

Het vervangen van stenen onderdelen op verantwoorde wijze uitvoeren in overleg met de inspecteur.

De natuur- en kunststenen onderdelen moeten dezelfde afmeting, detaillering en bewerking (ambachtelijk of machinaal) krijgen als de historisch juiste.

De toe te passen natuursteensoorten en het kunststeen dienen overeenkomstig het historisch juiste bestaande werk te zijn.

De niet meer te gebruiken verwijderde stenen onderdelen mogen pas na goedkeuring van de inspecteur worden afgevoerd.

Het reinigen van de natuur- en kunststeen is alleen toegestaan als dit wordt uitgevoerd d.m.v. water onder lage druk en een halfharde borstel (géén staalborstel). Andere vormen van reiniging zoals stralen met grit, zand of dergelijke en water onder hoge druk zijn niet toegestaan.

Het hydrofoberen en/of impregneren van natuur- en kunststeen en het toepassen van steenverstevigers is niet toegestaan.

In principe wordt er bij natuur- en kunststeen geen gebruik gemaakt van lijm, maar van mortel.

Indien er bij het restaureren lijm moet worden toegepast, mogen uitsluitend de volgende lijmen worden gebruikt:

• •

  Acrylaatdispersies, mits in dotten verwerkt.

• •

  Epoxylijm.

• •

  Polyurethaanlijm.

Polyesterlijm is niet geschikt en mag niet worden toegepast!

Bestrijding houtaantasters zoals insecten en schimmels

Bestrijding van houtaantasters uitsluitend laten uitvoeren door gecertificeerde bedrijven.

Het uitvoerend bedrijf moet een schriftelijke garantie van ten minste vijf jaar afgeven op de bestrijding.

Het uitvoerend bedrijf brengt bij de toegang tot de behandelde ruimten een plaat aan met daarop de datum van de bespuiting, het toegepaste middel, de garantietermijn en de naam van het bedrijf dat de bestrijding heeft uitgevoerd.

Naast bestrijding van de houtaantasters moeten de condities waaronder de aantasting is ontstaan worden weggenomen. Bijvoorbeeld door het verbeteren van ventilatie en het bestrijden van vocht.

Diversen

Restaureren van beeldhouwwerk, behang, betonwerk, gebrandschilderd glas, glas in lood, papier maché, polychromeerwerk, rieten dakbedekking, stalen ramen en deuren, stuc- en terracotta ornamenten, tegels, terrazzowerk e.a. vereist bijzondere aandacht.

De eigenaar dient hiervoor contact op te nemen met de gemeentelijke monumenteninspecteur.

De aanvang van het werk dient circa 14 dagen vooraf schriftelijk te worden gemeld bij de Afdeling Monumentenzorg en Archeologie van Sector Stadsontwikkeling van de Gemeente Alkmaar, Postbus 53, 1800 BC Alkmaar.

Gemeentelijke Monumentenloods

In de Gemeentelijke monumentenloods wordt ten behoeve van hergebruik historisch bouwmateriaal beheerd.

Deze materialen zijn tegen een geringe vergoeding voor Alkmaarse restauraties verkrijgbaar.

Bij restauratie- of renovatiewerkzaamheden overgebleven goede onderdelen niet als grof vuil afvoeren maar aan de monumentenloods beschikbaar stellen.

De beheerder van de loods kan advies en/of hulp geven bij demontage van historische onderdelen.

Nuttige telefoonnummers Afdeling Monumentenzorg en Archeologie

Afdelings-secretariaat 072 548 88 11

monumenteninspecteur J.Elsinga 072 548 88 12

monumenteninspecteur B. van Houten 072 548 88 13

Monumentenloods H. Krabbendam 072 511 16 11

Deze uitvoeringsvoorschriften kwamen mede tot stand door de bereidwillige medewerking van dhr. P.J.A. Lommen, adviseur monumenten van de gemeente Ede.