Handhavingsverordening Wet werk en bijstand

Ondertekening

TOELICHTING HANDHAVINGSVERORDENING WET WERK EN BIJSTAND

Algemeen

Op 1 januari 2004 zijn de Wet werk en bijstand (WWB) en de Invoeringswet Wet werk en bijstand

(Invoeringswet WWB) in werking getreden. De WWB vervangt onder meer de Algemene bijstandswet (Abw).

Artikel 8a WWB bepaalt dat de gemeenteraad in het kader van het financiële beheer bij verordening regels dient te stellen voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand, alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de WWB. Dit artikel is bij amendement in de WWB opgenomen.

Met de invoering van artikel 8a WWB is beoogd om de handhaving van de WWB en het fraudebeleid op de agenda van de gemeenteraad te krijgen.

De gemeente Capelle aan den IJssel heeft eind augustus 2003 besloten om bij Sociale Zaken uitvoering te geven aan het concept Hoogwaardig Handhaven.

Het concept Hoogwaardig Handhaven omvat een werkwijze die zodanig is opgezet dat misbruik dan wel oneigenlijk gebruik met bijstandsuitkeringen zo doeltreffend mogelijk wordt voorkomen en bestreden.

Het gaat hierbij om een evenwichtig pakket van preventieve en repressieve maatregelen (voorlichting, dienstverlening op maat, het uitvoeren van gerichte controles, toepassen van sancties, alsmede het terug- en invorderen van ten onrechte uitbetaalde uitkering).

Het doel van Hoogwaardig Handhaven is te komen tot een situatie waarin (potentiële) klanten van Sociale Zaken de wet- en regelgeving spontaan naleven. Hiermee worden onterechte uitgaven aan bijstandsuitkeringen voorkomen.

De verordening is inhoudelijk afgestemd op de beleidsuitgangspunten van het concept Hoogwaardig Handhaven, te weten fraudepreventie (door middel van voorlichting en informeren op maat), optimaliseren van de dienstverlening, uitvoeren van controle op maat en daadwerkelijk sanctioneren bij geconstateerde fraude dan wel het niet-nakomen van verplichtingen.

Het concept Hoogwaardig Handhaven heeft niet alleen betrekking op het voorkomen en bestrijden van fraude met uitkeringen maar ook op de naleving van de verplichtingen die zijn gericht op uitstroom naar regulier werk. Met het oog hierop wordt de verordening niet aangeduid als fraudeverordening maar als Handhavingsverordening Wet werk en bijstand.

In de Handhavingsverordening is bepaald dat het college van burgemeester en wethouders telkens voor een periode van drie jaar een handhavingsbeleidsplan opstelt en dit ter vaststelling aan de gemeenteraad voorlegt.

In dit beleidsplan wordt aangegeven hoe het college denkt zo goed mogelijk vorm te geven aan handhaving van de wet- en regelgeving op basis van de beleidsuitgangspunten van het concept Hoogwaardig Handhaven.

Voorts bevat de Handhavingsverordening een bepaling die voorziet in de opdracht aan het college van burgemeester en wethouders om jaarlijks vóór 1 april aan de gemeenteraad een verslag uit te brengen over de met de uitvoering van het handhavingsbeleidsplan behaalde resultaten over het voorafgaande jaar.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1

In dit artikel wordt onder meer aangegeven dat de begrippen in deze verordening dezelfde betekenis hebben als in de WWB.

Artikel 2

Het eerste lid bepaalt dat het college van burgemeester en wethouders telkens voor een periode van drie jaar een handhavingsbeleidsplan opstelt. Het tweede lid bepaalt dat dit ter vaststelling aan de gemeenteraad wordt voorlegd. In dit beleidsplan wordt aangegeven hoe het college denkt zo goed mogelijk vorm te geven aan handhaving van de wet- en regelgeving op basis van de beleidsuitgangspunten van het concept Hoogwaardig Handhaven.

Voor de invoering van het concept Hoogwaardig Handhaven is een Activiteitenplan opgesteld.

Dit Activiteitenplan omvat een groot aantal onderwerpen waarop in 2004 beleid dient te worden ontwikkeld.

De daadwerkelijke uitvoering van dit beleid vindt evenwel voor het grootste gedeelte eerst vanaf

1 januari 2005 plaats. Dit betekent ook dat de effecten van dit beleid eerst een jaar later kunnen worden gemeten.

Om deze redenen is gekozen voor het uitbrengen van een handhavingsbeleidsplan dat steeds betrekking heeft op een periode van drie jaar.

Het derde lid houdt verband met het feit dat in augustus 2003 een Activiteitenplan voor de invoering van het concept Hoogwaardig Handhaven is vastgesteld en bij het Ministerie van Sociale Zaken is ingediend in verband met de aanvraag om subsidie. In dit Activiteitenplan was bepaald dat een beleidsplan hoogwaardig handhaven zou worden ontwikkeld dat in elk geval betrekking heeft op het jaar 2004.

Artikel 3

Het goed en vroegtijdig informeren van klanten over rechten, plichten en de handhaving daarvan vormt een wezenlijk beleidsuitgangspunt van het concept Hoogwaardig Handhaven.

Teneinde misbruik en oneigenlijk gebruik van bijstandsuitkeringen te voorkomen is het dan ook noodzakelijk dat in het handhavingsbeleidsplan concrete maatregelen inzake het verstrekken van voorlichting worden beschreven.

Artikel 4

Met het bieden van een kwalitatief goede dienstverlening en door onnodige drempels in de bedrijfsvoering weg te nemen zal kunnen worden bevorderd dat (potentiële) klanten van Sociale Zaken de wet- en regelgeving spontaan naleven. In het handhavingsbeleidsplan zal dan ook aangegeven moeten worden welke maatregelen zullen worden getroffen om de dienstverlening aan klanten te optimaliseren.

Artikel 5

Het bepaalde in het eerste en tweede lid heeft betrekking op de toepassing van reguliere controle op de rechtmatigheid van de uitkering. Dit, bij de aanvraag van de uitkering, tijdens de uitkering, alsmede bij de beëindiging hiervan.

Het derde lid ziet op het toepassen van risicosturing (in het kader van het uitvoeren van controle op maat).

Risicosturing is een systematiek waarbij klanten met een bepaald risicoprofiel intensiever worden gecontroleerd. De achterliggende gedachte is dat frauderisico’s onder klanten met bepaalde kenmerken hoger zijn dan onder andere klantengroepen. Op basis van een gehouden risicoanalyse wordt bepaald bij welke klantengroepen een verhoogd risico op fraude bestaat.

Het derde lid regelt dat het college van burgemeester en wethouders bepaalt bij welke groepen klanten (gedurende een bepaalde periode) intensieve onderzoeken naar de rechtmatigheid van de uitkering worden uitgevoerd.

Artikel 6

Tot de beleidsuitgangspunten van het concept Hoogwaardig Handhaven behoort dat, indien is geconstateerd dat de klant de regels of voorschriften heeft overtreden, hierop “lik-op-stuk” wordt gereageerd met het toepassen van een sanctie, alsmede - indien van toepassing - met een snelle terug- en invordering van de ten onrechte uitbetaalde uitkering.

Terugvordering van te veel of ten onrechte uitbetaalde bijstand is in de WWB een bevoegdheid van het college (artikel 58 WWB). In de Abw was dit een verplichting. De situaties waarin terugvordering aan de orde is (of kan zijn), zijn wel in de WWB opgenomen. Deze zijn niet gewijzigd in vergelijking met de Abw.

In de WWB is niet vastgelegd in welke gevallen het college tot ‘kwijtschelding’ van ten onrechte verstrekte bijstand kan overgaan. In de Abw was dit wel het geval (artikel 78a Abw). In oktober 2000 zijn terzake beleidsregels vastgesteld. Ook onder de werking van de WWB zal het college over terug-, invordering en kwijtschelding beleidsregels vaststellen.

In het eerste lid is het uitgangspunt neergelegd dat bijstand welke via schending van de informatieplicht is verkregen, geheel wordt teruggevorderd. Fraude mag immers niet lonend zijn.

In het tweede lid is aangegeven dat het gemeentelijk beleid inzake terugvordering, invordering en kwijtschelding van uitbetaalde bijstand wordt vastgelegd in door het college van burgemeester en wethouders vast te stellen beleidsregels. In deze beleidsregels wordt, waar dit van belang is, rekening gehouden met het feit of de te veel of ten onrechte uitbetaalde bijstand het gevolg is geweest van het niet (behoorlijk) nakomen van de inlichtingenverplichting.

In het derde lid wordt bepaald dat in het handhavingsbeleidsplan onder meer zal worden aangegeven op welke wijze toepassing zal worden gegeven aan lik-op-stukbeleid bij de terugvordering en incasso van ten onrechte uitbetaalde bijstand wegens onder andere schending van de informatieverplichting.

Artikel 7

In dit artikel wordt de relatie gelegd met de Afstemmingsverordening. Aangegeven wordt dat bij het niet (behoorlijk) nakomen van de informatieverplichting dan wel van de verplichtingen tot inschakeling in het arbeidsproces, tot verlaging van de uitkering zal worden overgegaan. De hoogte, de duur en de ingangsdatum van de toe te passen verlaging zijn vastgelegd in de Afstemmingsverordening.

Analoog aan het derde lid van artikel 6, is in het tweede lid bepaald dat in het handhavingsbeleidsplan ook met betrekking tot de verlaging (overeenkomstig de Afstemmingsverordening) toepassing van

lik-op-stukbeleid zal worden beschreven.

Artikel 8

Dit artikel voorziet in de opdracht aan het college van burgemeester en wethouders om jaarlijks vóór

1 april aan de gemeenteraad een verslag uit te brengen over de met de uitvoering van het handhavingsbeleidsplan behaalde resultaten over het voorafgaande jaar.

In het tweede lid is aangegeven welke gegevens in elk geval in het verslag zullen worden opgenomen.

In verband met de inwerkingtreding van de verordening per 1 januari 2005 zal het eerste verslag dat conform het bepaalde in het eerste lid wordt uitgebracht, betrekking hebben op het jaar 2005 en vóór

1 april 2006 aan de gemeenteraad worden voorgelegd.

Artikel 9

De inhoud van dit artikel spreekt voor zich.

Artikel 10

In het eerste lid wordt de inwerkingtreding van de verordening geregeld. De verordening kan pas in werking treden nadat ze is bekendgemaakt en de termijn voor het indienen van een verzoek tot het houden van een referendum is verstreken. Op grond van de Tijdelijke Referendumwet bedraagt deze termijn zes weken.

Het tweede lid regelt dat als de verstreken termijn van zes weken, zoals genoemd in het eerste lid, vóór 1 januari 2005 ligt, de verordening op 1 januari 2005 in werking zal treden.