Beleidsregels terugvordering WWB, Ioaw, Ioaz, WIJ

Ondertekening

Nota-toelichting BELEIDSREGEL TERUGVORDERING WWB, IOAW, IOAZ, WIJ VAN DE GEMEENTE HOF VAN TWENTE

• 1.

  Algemeen

In de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (Ioaw), de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (Ioaz) en de Wet investeren in jongeren (WIJ) is het terugvorderen van ten onrechte verleende uitkeringen en het verhalen van de kosten van de uitkering (WWB en WIJ) een algehele bevoegdheid geworden van burgemeester en wethouders. Dit houdt in dat het wettelijk kader op zichzelf geen sluitende basis vormt voor de gemeentelijke terugvorderings- en verhaalspraktijk. Met onderhavige Beleidsregel terugvordering WWB, Ioaw, Ioaz, WIJ wordt een basis gecreëerd om het bestaande terugvorderingsbeleid van de gemeente met ingang van 1 januari 2011 te kunnen continueren. Burgemeester en wethouders maken gebruik van de hierboven bedoelde bevoegdheid in de gevallen en op grond van de bepalingen in deze beleidsregels en uitvoeringsvoorschriften.

Een belangrijk beleidsuitgangspunt is dat het plegen van uitkeringsfraude onder geen enkele voorwaarde mag worden beloond door de ten onrechte verleende uitkering niet terug te vorderen.

De gemeente maakt gebruik van de bevoegdheid om ter zekerheid voor de terugbetaling van de uitkering die met inachtneming van artikel 50 WWB en artikel 39a WIJ als geldlening wordt verstrekt een zekerheidsrecht in de vorm van hypotheek op de woning (of pandrecht op de woonwagen of woonschip) van de belanghebbende te vestigen. Dit sluit aan bij de uitvoeringspraktijk (krediethypotheek) onder de WWB.

Voor de uitvoeringsregels van de onder de WWB en WIJ te vestigen hypotheek (of pandrecht) wordt verwezen naar artikel 2 van deze beleidsregels.

• 2.

  Vestigen krediethypotheek of pandrecht .

Het Besluit krediethypotheek bijstand is vervallen per 1 januari 2004. In het besluit stonden uitvoeringsregels, o.a. met betrekking tot rente en aflossing, tijdelijke beëindiging van de bijstand, verkoop van de woning etc.

Deze blijven wel nog van kracht voor de gevallen waar de krediethypotheek is gevestigd vóór inwerkingtreding van de WWB.

• 3.

  Herziening of intrekking van het toekenningsbesluit

Evenals terugvordering van de uitkering is het met terugwerkende gewijzigd vaststellen van het recht op uitkering door middel van een herzienings- of intrekkingsbesluit een algehele bevoegdheid geworden van burgemeester en wethouders. Gelet op de hierboven geformuleerde uitgangspunten maken burgemeester en wethouders in beginsel in alle gevallen waarin er aanleiding is het toekenningsbesluit met terugwerkende kracht te wijzigen gebruik van deze bevoegdheid.

De bepalingen onder a. en b. zijn identiek aan de bepalingen van artikel 54 lid 3 WWB, artikel 17, lid 3 onder a Ioaw/Ioaz en artikel 40, lid 3 WIJ doch zijn met een dwingend karakter geformuleerd.

• a.

  indien als gevolg van het niet nakomen van de inlichtingenverplichting van de belanghebbende ten onrechte uitkering is verleend dan wordt in alle gevallen het uitkeringsrecht naar het verleden toe gecorrigeerd naar de juiste situatie. Het kan hierbij gaan om het schenden van de inlichtingenplicht naar zowel de gemeente als naar het UWV-werkplein;

• b.

  In gevallen waarin er kennelijk in het verleden een niet correct toekenningsbesluit is genomen, maar dit niet is veroorzaakt door de belanghebbende, dan kan in voorkomende gevallen toch herziening of intrekking van het toekenningsbesluit aan de orde zijn.

Dit zal zich vooral voordoen in gevallen waarin door burgemeester en wethouders onjuiste besluitvorming heeft plaatsgehad. Deze vorm van intrekking/herziening staat op gespannen voet met het rechtszekerheidsbeginsel. Op grond van dit beginsel kunnen rechten niet zonder meer met terugwerkende kracht worden gewijzigd. Doorslaggevend moet zijn of belanghebbende enige blaam treft bij het niet melden van de onjuiste situatie. De belanghebbende zal derhalve in alle redelijkheid kunnen hebben nagaan dat er iets mis was met de toekenning. Als dit niet het geval is dan gaan burgemeester en wethouders niet over tot herziening/intrekking met terugwerkende kracht. Het uitkeringsrecht zal in dat geval uiterlijk met ingang van de datum waarop de onjuistheid is geconstateerd worden gewijzigd, mits de belanghebbende hiervan tijdig op de hoogte wordt gebracht.

Een andere overweging is of burgemeester en wethouders als gevolg van een grove fout een foutief besluit hebben genomen. Grove nalatigheid van het bestuursorgaan kan niet voor rekening komen van de belanghebbende, tenzij het bij de belanghebbende volkomen duidelijk kan zijn dat het hier een fout betreft.

• 4.

  Terugvordering

Deze bepaling vormt de kernbepaling van het gemeentelijke terugvorderingsbeleid. Benadrukt wordt dat de uitkering uitsluitend wordt teruggevorderd in de gevallen waarin dit in de beleidsregels is vastgelegd.

• 5.

  Ten onrechte verleende uitkering

De hier omschreven situaties waarin de uitkering wordt teruggevorderd zijn gebaseerd op de bepalingen van de WWB, Ioaw, Ioaz en de WIJ. Om echter geen misverstand te laten bestaan over wanneer de uitkering moet worden teruggevorderd zijn deze beleidsregels en uitvoeringsvoorschriften, in tegenstelling tot de formulering in voornoemde wetten WWB, dwingend geformuleerd.

• a.

  Uitkering is ten onrechte of tot een te hoog bedrag verleend wanneer achteraf komt vast te staan dat over de betreffende periode geen, of tot een lager bedrag, recht op uitkering bestond. Voorafgaande aan deze terugvordering dient op grond van artikel 54 lid 3 WWB, artikel 17, lid 3 Ioaw/Ioaz, artikel 40, lid 3 WIJ en artikel 3 van de Beleidsregels Terugvordering & Verhaal WWB, Ioaw, Ioaz, WIJ eerst een herzienings- of intrekkingsbesluit te worden genomen. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat niet in alle gevallen sprake is van herziening. Een verstrekt voorschot kan zonder herziening worden teruggevorderd (zie d.).

• b.

  Aan de uitkering die in de vorm van een geldlening is verleend dient in alle gevallen een terugbetalingsverplichting te worden verbonden. Deze verplichting wordt in het toekenningsbesluit vastgelegd. Eerst wanneer deze verplichting niet wordt nagekomen wordt ten aanzien van het nog resterende bedrag van de lening een terugvorderingsbesluit genomen. Daarnaast kunnen aan de verstrekking van de geldlening ook overige verplichtingen zijn verbonden, zoals de wijze van besteding van de lening en de verantwoording van de besteding middels inlevering van betalingsbewijzen, nota’s en dergelijke (bijvoorbeeld bij bijzondere bijstand in duurzame gebruiksgoe-deren). Ook bij het niet nakomen van die verplichtingen dient de (resterende) lening te worden teruggevorderd.

• c.

  Borgstelling is een vorm van bijstandsverlening (WWB, bijzondere bijstand). Dit betekent dat in het toekenningsbesluit vastgelegd moet zijn dat de gemeente bijstand heeft verleend in de vorm van een borgstelling. Deze bijstand komt echter pas tot uitbetaling (aan de geldverstrekker) indien de belanghebbende in gebreke blijft met het terugbetalen van de door de geldverstrekker verleende geldlening. Op het moment van uitbetaling van de bijstand ontstaat tevens een vordering die op grond van artikel 58 lid 1 sub c WWB en de gemeentelijke regels kan worden teruggevorderd. In dat geval is, evenals bij de terugvordering van een geldlening, een afzonderlijk terugvorderingsbesluit noodzakelijk.

• d.

  Een voorschot wordt op grond van artikel 52 WWB en artikel 37 WIJ van rechtswege (automatisch op grond van de wet) verstrekt als een renteloze geldlening. Dit impliceert dat belanghebbende deze lening moet terugbetalen. Artikel 52 lid 4 WWB en artikel 37, lid 3 WIJ regelt dat het verstrekte voorschot ineens wordt verrekend met de toegekende uitkering over de periode waarop het voorschot betrekking had. Soms behoort verrekening van dit voorschot niet of niet volledig tot de mogelijkheden. Dat kan zijn omdat er geen toekenning van een uitkering tot stand komt, of dat de toegekende uitkering niet toereikend is om het totale bedrag van het voorschot ineens te verrekenen. Het openstaande bedrag van het voorschot wordt dan van belanghebbende teruggevorderd op grond van artikel 58 lid 1 sub d WWB en artikel 54, lid 1 sub b WIJ. Wanneer deze omstandigheid zich voordoet dan is een afzonderlijk terugvorderingsbesluit noodzakelijk ten aanzien van het bedrag dat niet (volledig) kan worden verrekend met de toegekende bijstand.

• e.

  er kunnen naast de hierboven genoemde omstandigheden andere redenen zijn waarin de uitkering bij nader inzien onverschuldigd is betaald. Het gaat hierbij met name om situaties waarin er geen reden is om te komen tot herziening of intrekking van het toekenningsbesluit, bijvoorbeeld wanneer als gevolg van een administratieve vergissing ten onrechte uitkering is verleend. Als restrictie geldt dat alleen kan worden teruggevorderd indien de belanghebbende redelijkerwijs kon begrijpen dat hij ten onrechte uitkering ontving. Voor de hier bedoelde vorm van terugvordering geldt een wettelijke vervaltermijn van 2 jaar.

• f.

  Hier wordt gedoeld op situaties waarin ten onrechte uitkering is verleend in afwachting van het beschikbaar komen van middelen (inkomen of vermogen), of wanneer achteraf een vergoeding wordt ontvangen voor kosten waarvoor in een eerder stadium ook reeds (bijzondere) bijstand is ontvangen. Hiervoor gelden niet de restricties of de vervaltermijn genoemd onder e.

• 6.

  Terugvordering van gezinsleden

Op grond van artikel 59 lid 2 WWB, artikel 26 Ioaw en Ioaz en artikel 55 WIJ kan de uitkering die als gevolg van schending van de inlichtingenplicht niet als gezinsuitkering is verleend, maar wel als gezinsuitkering verleend had moeten worden,  tevens worden teruggevorderd van degene met wiens middelen rekening had moeten worden gehouden. Eenvoudiger gesteld: de uitkering die aan een alleenstaande is verleend, die achteraf een gezamenlijke huishouding blijkt te voeren, kan tevens van de verzwegen partner worden teruggevorderd.

Duidelijk moet zijn dat:

• *

  de uitkeringontvanger het voeren van een gezamenlijke huishouding met deze partner heeft verzwegen.

• *

  de verzwegen partner van de uitkeringverlening op de hoogte was.

Alle gezinsleden waarvan in bovengenoemde situaties kan worden teruggevorderd zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de gehele vordering. Dit betekent in de praktijk dat het gehele bedrag van elk gezinslid kan worden teruggevorderd. In gevallen waarin één (of meer) gezinsleden niet in staat zijn om (het volledige) bedrag terug te betalen kunnen andere gezinsleden voor het gehele (restant)bedrag worden aangesproken. In principe dienen alle debiteuren die hoofdelijk aansprakelijk zijn hun aandeel in de aflossing onderling met elkaar te verrekenen. Dit is niet het probleem van de gemeente.

• 7.

  Afzien van het terugvorderingsbesluit

In het terugvorderingsproces kan op twee momenten worden afgezien van terugvordering. Ten eerste kan worden besloten om geen terugvorderingsbesluit te nemen. De vordering komt in dat geval niet tot stand. Ten tweede kan worden afgezien van verdere terugvordering in een later stadium. Deze variant, ook wel kwijtschelding genoemd, wordt behandeld in beleidsregel 8 en verder.

In voorkomende gevallen kunnen er redenen zijn om in het geheel geen terugvorderingsbesluit te nemen. Dit kan enerzijds worden ingegeven door doelmatigheidsoverwegingen, in gevallen waarin de ten onrechte verleende bijstand dermate laag is dat de kosten die de terugvordering met zich meebrengen hoger zijn dan de vordering (kruimelbedragen). Burgemeester en wethouders zijn vrij tot het bepalen van de hoogte van het grensbedrag .

Verder kunnen er in de individuele situatie dringende redenen zijn op grond waarvan van een terugvorderingsbesluit kan worden afgezien. Hiervan kan sprake zijn wanneer de vordering is ontstaan buiten toedoen van de belanghebbende, en hem hiervan geen enkel verwijt kan worden gemaakt. Tevens zal in dat geval aannemelijk moeten zijn dat de belanghebbende niet kon weten dat hij ten onrechte uitkering ontving.

In gevallen waarin eerst een herzienings- of intrekkingsbesluit aan de orde is kan van een dergelijk besluit reeds worden afgezien wegens dringende reden (zie artikel 3). In dat geval is ook geen grond tot het nemen van een terugvorderingsbesluit.

• 8 -11

  tot en met 11. Kwijtschelding wegens schuldenproblematiek

Wanneer een uitkeringsvordering door middel van een terugvorderingsbesluit is vastgelegd dan kan er in een later stadium reden zijn om de vordering (gedeeltelijk) kwijt te schelden.

• 12-14

  Kwijtschelding na voldoen aan betalingsverplichting

Op grond van het bestaande beleid kon een restant van de nog openstaande vordering worden kwijtgescholden indien de belanghebbende gedurende een periode van 5 jaar aan zijn betalingsverplichtingen had voldaan.  Dit beleid wordt in deze beleidsregels voortgezet.

Overigens wordt met de onder 12. sub d. genoemde mogelijkheid tot afkoop van 50% van de restsom tegen finale kwijting van het restant zeer terughoudend omgegaan. Van deze mogelijkheid wordt alleen gebruikt gemaakt in situaties waarin tevoren vrijwel vast staat dat de reguliere wijze van invordering minder oplevert dan datgene dat met afkoop van 50% van het restant kan worden geïncasseerd.

• 15.

  Kwijtschelding op overige gronden.

Naast kwijtschelding wegens schuldenproblematiek is het ook mogelijk 

om op andere gronden een schuld kwijt te schelden. Hierbij kan

bijvoorbeeld worden gedacht aan kwijtschelding bij de succesvolle

afronding van een reïntegratietraject. Op deze wijze kan kwijtschelding,

naast of aanvullend op reeds bestaande subsidiemogelijkheden,

fungeren als een prikkel tot het aanvaarden van betaalde arbeid, of het

deelnemen aan scholing of sociale activering.

• 16.

  Invorderingsbesluit

In dit artikel is conform de Algemene wet bestuursrecht (Awb), titel 4.4 bestuursrechtelijke geldschulden, geregeld welke aspecten in ieder geval onderdeel uitmaken van het terugvorderingsbesluit.

• 17.

  Verplichtingen met betrekking tot de invordering

In de beleidsregels wordt meerdere malen gesproken over het aflossingsbedrag als betalingsverplichting. Om er geen misverstand over te laten bestaan dat in dit verband van een verplichting wordt gesproken wordt hier bepaald dat een aflossingsbedrag dat is opgenomen in een terug- of invorderingsbesluit geldt als aflossingsverplichting.

Burgemeester en wethouders verrichten, afhankelijk van het al dan niet nakomen van de aflossingsverplichting en de termijn waarbinnen kan worden afgelost, onderzoek naar de hoogte van het inkomen. Als wijzigingen in het inkomen daartoe aanleiding geven kan van genoemde frequenties worden afgeweken.

• 18.

  Verrekening en beslaglegging 

Verrekening kan in eerste instantie op grond van artikel 60, lid 3 WWB, artikel 25, lid 3 Ioaw/Ioaz en artikel 54, lid 3 WIJ. 

Dwanginvordering.

Wanneer belanghebbende niet bereid is tot het treffen van een minnelijke betalingsregeling, of een eerder opgelegde betalingsverplichting niet meer nakomt kan verrekening plaatsvinden op grond van het Burgerlijk Wetboek (artikel 6:127) en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (dwanginvordering).

De gemeente kan daarnaast overgaan tot dwanginvordering door middel van het leggen van vereenvoudigd derdenbeslag via een dwangbevel.

Daarnaast staat ook de “gewone” weg van executoriaal beslag open, daar waar verrekening of vereenvoudigd derdenbeslag niet mogelijk is. Deze omstandigheid kan zich voordoen wanneer er geen inkomstenbron beschikbaar is, of wanneer beslag wordt gelegd op een onroerend goed.

Verrekening met de uitkering wordt gebaseerd op artikel 6:127 van het Burgerlijk Wetboek.

Voor deze vorm van verrekenen moet aan de navolgende vereisten worden voldaan:

• *

  er moet een wederkerig schuldenaarschap bestaan. Het gaat hier om het over en weer voldoen van een schuld. De door de belanghebbende te ontvangen uitkering, en de ten onrechte verleende uitkering die moet worden terug-betaald, worden beschouwd als de hier bedoelde wederkerige schuld;

• *

  er moet gelijksoortigheid van schuld en prestatie zijn. Hieruit vloeit voort dat de uitkering alleen met de uitkering kan worden verrekend.

• *

  er moet een bevoegdheid zijn om betaling van de vordering af te dwingen. Verrekening is een vorm van tenuitvoerlegging. Dit kan niet zonder executoriale titel. Het tenuitvoerleggen van deze titel gebeurt pas als debiteur niet aan de (al dan niet minnelijk) vastgestelde betalingsverplichting voldoet;

• *

  bij verrekening is de gemeente gehouden aan de beslagvrije voet

• *

  verrekening kan alleen voor zover de uitkering voor beslag vatbaar is (dus bijvoorbeeld niet met bijzondere bijstand voor specifieke kosten)

• 19.

  Kosten

Wanneer de belanghebbende de betalingsverplichting niet nakomt, dan dienen voor de onder 18. genoemde vormen van dwanginvordering kosten te worden gemaakt. Deze kosten hebben betrekking op kosten van betekening en dergelijke.

• 20.

  Brutering

In de WWB, Ioaw, Ioaz en de WIJ is het bruteren van de uitkeringsvordering, over het algemeen aan het einde van het kalenderjaar, als bevoegdheid geformuleerd in artikel 58 lid 4 WWB, artikel 25, lid 4 van de Ioaw en Ioaz en artikel 54, lid 4 van de WIJ. Door deze bepaling met een dwingend karakter in de Beleidsregels op te nemen brengt de gemeente tot uiting dat in gevallen waarin de vordering niet binnen het kalenderjaar kan worden terugbetaald, deze zal worden gebruteerd.

Uitzonderingen daarop zijn situaties waarin er geen sprake is van verwijt bij het ontstaan van de vordering en belanghebbende niet kan worden verweten dat de (gehele) vordering niet in het kalenderjaar waarop deze betrekking heeft is voldaan.