Uitvoeringsnotitie Hokken en Keten

1. Inleiding

Vanwege de herindeling van de gemeente Boarnsterhim vallen o.a. de dorpen Grou en Jirnsum per 1 januari 2014 onder de gemeente Leeuwarden. In deze dorpen komen jongeren samen in hokken en keten. De gemeente Leeuwarden heeft een preventie- en handhavingsplan jeugd, alcohol tabak & drugs 2014-2017 vastgesteld. Het doel van dit plan is het voorkomen en terugdringen van schadelijk alcohol, tabak- en drugsgebruik onder jongeren in de gemeente Leeuwarden. Hierin is beschreven dat er een aparte notitie hokken- en keten zal worden opgesteld. In deze notitie wordt beschreven hoe de gemeente Leeuwarden met de hokken- en keten omgaat.

Leeswijzer

In hoofdstuk twee worden de definities van typen hokken en keten beschreven. In hoofdstuk drie wordt het wettelijk kader uiteengezet waaraan de hokken en keten moeten voldoen. In hoofdstuk vier wordt de huidige situatie in de gemeente Leeuwarden beschreven en of de hokken en keten aan de wettelijke vereisten voldoen. In hoofdstuk 5 wordt omschreven hoe om te gaan met hokken en keten in de gemeente Leeuwarden.

2. Definitie hokken en keten

Een hok of keet is een ontmoetingsplek veelal opgezet voor en door jongeren, die daar één of meerdere keren per week voor de gezelligheid samenkomen. De hokken en keten staan zowel op openbaar als privéterrein. Er zijn vele benamingen die gebruikt worden om de zelfgecreëerde ontmoetingsplekken te benoemen. Hokken en keten zijn de meest gangbare termen. Hokken en keten zijn te onderscheiden in verschillende typen. De Rijksoverheid heeft hier een aanzet toe gedaan.

2.1 Type hokken en keten van de Rijksoverheid

De Rijksoverheid heeft een handleiding ketenbeleid[1] opgesteld waarin drie soorten hokken en keten worden beschreven, te weten de huiskamerkeet, de buurtkeet en de commerciële keet. Deze worden hieronder beschreven.

De huiskamerkeet

Hierbij gaat het om keten in een woonkamer of op zolder. De huiskamerkeet is niet voor publiek toegankelijk, is kleinschalig en heeft geen permanent karakter. Er is (ouderlijk) toezicht aanwezig. Hier wordt gratis (dus niet bedrijfsmatig) alcohol verstrekt of bezoekers nemen hun eigen drankjes mee. Op deze manier is er geen sprake van strijdigheid met de Drank en Horecawet (DHW).

De buurtkeet

Deze vorm van keten zijn vaak in caravans en schuurtjes. Een groep vrienden komt bijeen in de keet die meestal op privéterrein staat. De buurtkeet is soms voor publiek uit de omgeving geopend en heeft soms een meer permanent karakter. Drankjes en andere consumpties worden vaak direct afgerekend door middel van een “pot”, er is geen bedrijfsmatige opzet.

De commerciële keet

Deze vorm van keten betreft vaak caravans en schuurtjes. Deze is voor publiek geopend en heeft een permanent karakter. Deze is (bijna) bedrijfsmatig van opzet en er worden tegen betaling drankjes en andere consumpties verstrekt. De commerciële keet lijkt dan ook het meeste op een illegale kroeg.

2.2 Hokken en keten op openbaar en privé terrein

De gemeente Leeuwarden onderscheidt de type hokken en keten op privé- en openbaar terrein. Deze worden hieronder beschreven.

Hokken en keten op openbaar terrein

Hierbij gaat het om hokken en keten die op openbaar terrein staan. Deze hokken en keten zijn vaak ondergebracht in caravans, zeecontainers, zelfgefabriceerde onderkomens, oude kantoorunits, etcetera. De hokken en keten zijn vaak opgezet door een vaste groep jongeren, maar vaak toegankelijk voor een grotere groep.

Hokken en keten op privéterrein

Hierbij gaat het om hokken en keten op privéterrein, waarbij de jongeren samenkomen in o.a. de woonkamer, op zolder, in de schuur, in een tuinhuisje of in de caravan die op het privéterrein is geplaatst. Het betreft vaak een vaste groep jongeren met enige vorm van toezicht door de ouders waardoor niet iedereen toegang heeft tot het hok of keet. Daardoor zijn de hokken en keten op privéterrein vaak kleinschalig van opzet. De jongeren nemen vaak eigen drank mee of deze worden gratis vertrekt of de dranken worden betaald door middel van een pot, maar deze vorm is niet bedrijfsmatig van opzet.

2.3 Wat valt niet onder hokken en keten in de gemeente Leeuwarden? De jeugdsozen als jongerenontmoetingsplekken vallen niet onder de term hokken en keten. De jeugdsozen vallen onder de paracommerciële verordening[2]. De zogenoemde ’paracommerciële‘ horecabedrijven exploiteren in eigen beheer een horecabedrijf. Voorbeelden hiervan zijn dorpshuizen, jeugdhonken en sportkantines waar met vrijwilligers gewerkt wordt. De activiteiten worden doorgaans gesubsidieerd. Met de paracommerciële verordening worden voorwaarden gesteld om zoveel als mogelijk de oneerlijke concurrentie te voorkomen ten opzichte van de reguliere horeca. Een voorbeeld van zo’n voorwaarde is dat er in jeugdsozen alleen van 22.00 uur tot 01.00 uur alcohol geschonken mag worden.

De gemeente Leeuwarden heeft in de [3] “uitvoeringsnotitie Gewoon Opvoeden en Opgroeien” beleid ten aanzien van jeugdsozen. De activiteiten en initiatieven in een jeugdsoos moeten zoveel mogelijk door de jongeren zelf, vrijwilligers en studenten georganiseerd en bekostigd worden. Belangrijk uitgangspunt hierbij is eigen kracht. De jongerenwerkers kunnen begeleiding en ondersteuning bieden bij het opzetten en organiseren van activiteiten.

3. Wettelijk kader voor hokken en keten

De gemeente houdt toezicht op wet- en regelgeving. Voor de uitvoering van deze taak is voor hokken en keten geïnventariseerd aan welke wet- en regelgeving van toepassing is op de verschillende type hokken en keten. Hieronder worden de wettelijke bepalingen kort weergegeven.

3.1 Drank en Horecawet

In de Drank en Horecawet (DHW) is het belangrijkste uitgangspunt of er alcohol tegen betaling wordt verstrekt. Als er tegen betaling (‘anders dan om niet’) alcohol wordt verstrekt is op basis van artikel 3 van de DHW een vergunning nodig. Zonder vergunning van de burgemeester is het verboden om een horecabedrijf uit te oefenen. Om in aanmerking te komen voor een Drank- en horecavergunning dient men te voldoen aan eisen. Dit zijn de meest belangrijke wettelijke eisen:

• -

  Inrichtingseisen ( vloeroppervlakte van minimaal 35 m2 waar alcohol wordt geschonken, wanden 2.40 meter hoog, ventilatiesysteem, twee gescheiden toiletten;

• -

  Diploma Sociale hygiëne leidinggevenden (minimaal 2 personen);

• -

  Leeftijdseis leidinggevenden is minimaal 21 jaar en degene moet van onbesproken gedrag zijn.

  In de DHW- vergunning worden vervolgens voorwaarden opgenomen, zoals de aanwezigheid van een leidinggevende en een strikte leeftijdscontrole met als doel een verantwoorde alcoholverstrekking.

3.2 Wet Ruimtelijke Ordening

De belangrijkste toetsing op de Wet Ruimtelijke Ordening zijn de bebouwingsvoorwaarden en het gebruik van het object. Ten aanzien van de bebouwingsvoorwaarden is het van belang of het object kan worden aangemerkt als een bouwwerk. Hiervoor moet beoordeeld worden of het aantal vierkante meter van bijgebouwen op particulier terrein niet wordt overschreden. Daarnaast moet beoordeeld worden of bebouwing is toegestaan. Het gebruik van het object moet vastgesteld worden. Een aantal voorbeelden van gebruik zijn; woning, bedrijf of horeca. Het gebruik van de objecten is vastgelegd in het bestemmingsplan. Als het gebruik in strijd is met het bestemmingsplan dan is het mogelijk om het bestemmingsplan te wijzigen door een bestemmingsplanprocedure.

3.3 Woningwet en Bouwbesluit

In artikel. 2.1, lid 1, onder a van de Wabo, welk artikel een voortzetting is van het verbod dat in artikel 40 van de Woningwet was opgenomen, is vastgesteld dat het verboden is zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren, voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit het bouwen van een bouwwerk. Een hok, keet, caravan, een schuur, ect. zijn voorbeelden van bouwwerken. Om in aanmerking te komen voor een omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen, moet zoals in artikel 2.10, lid 1 van de Wabo gesteld, o.a. voldaan worden aan het Bouwbesluit 2012. In dit Besluit staan de landelijk geldende minimale technische eisen (zoals bijvoorbeeld brandveiligheid en ventilatie) vermeld waaraan een bouwwerk moet voldoen. Voor steeds meer bouwwerken is echter geen omgevingsvergunning bouwen meer nodig. Deze bouwwerken en ook al bestaande bouwwerken moeten ook voldoen aan de eisen uit het Bouwbesluit (artikel 1b van de Woningwet). De eigenaar/gebruiker is daar dan zelf geheel verantwoordelijk voor.

Wanneer in een bouwwerk meer dan 50 personen gelijktijdig aanwezig zullen zijn, dient men op basis van artikel 1.19 van het Bouwbesluit minimaal 4 weken voor in gebruik name een zogenaamde melding brandveilig gebruik te doen. Op basis van de ingediende gegevens kan het bevoegd gezag (de gemeente) beoordelen of het aannemelijk is dat het bouwwerk brandveilig kan worden gebruikt. Indien nodig kunnen er nadere voorwaarden worden gesteld (bijvoorbeeld beperking gebruik). Een melding brandveilig gebruik geldt niet voor een woonfunctie. Hokken in een woonkamer, op zolder of in een tuinhuisje of caravan bij de woning zijn dus meldingsvrij maar dienen wel aan alle relevante eisen uit het Bouwbesluit te voldoen die voor een woning gelden.

3.4 Wet Milieubeheer

In de Wet Milieubeheer en het onderhavige Activiteitenbesluit wordt beschreven wanneer een activiteit kan worden aangemerkt als bedrijfsmatig of qua omvang als bedrijfsmatig kan worden beschouwd. Als de activiteit wordt aangemerkt als bedrijfsmatig, dan moet voldaan worden aan de eisen en voorschriften van dit besluit. Deze voorschriften hebben onder andere betrekking op afvalwater, het afzuigen van dampen in verband met het bereiden van voedingsmiddelen, opslag van gasflessen en geluidsvoorschriften ter voorkoming van geluidsoverlast. Om geluidvoorschriften te stellen is het van belang om inzicht te hebben in de situatie. Als deze onduidelijk is, wordt gevraagd een rapportage van een akoestisch onderzoek te overleggen.

4. Huidige situatie hokken en keten

4.1. Opzet inventarisatie hokken en keten

Om een goed beeld te krijgen van het aantal en type hokken en keten in de gemeente Leeuwarden zijn de hokken en keten geïnventariseerd. O.a. de sociale wijkteams, wijkpanels, dorpsbelangen, jongerenwerk, wijkagenten zijn gevraagd om aan deze inventarisatie bij te dragen. Zij kennen hun buurt, wijk of dorp goed. Daarnaast heeft het Meldpunt Overlast de meldingen jongerenoverlast inzichtelijk gemaakt om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van hokken en keten.

4.2 Uitkomsten inventarisatie hokken en keten

Uit de inventarisatie blijkt dat er in de gemeente Leeuwarden zes hokken en keten zijn, waarvan vijf op privéterrein en één op openbaar terrein. Het MOL geeft aan dat er geen overlastmeldingen zijn ten aanzien van hokken en keten. Daarbij moet vermeld worden dat dat niet met zekerheid kan worden gesteld dat de inventarisatie volledig is en dit kent twee redenen. Allereerst heeft één dorpsbelang aangegeven niet mee te willen werken aan de inventarisatie, omdat het dorpsbelang opkomt voor de belangen de jongeren in dat dorp. Dit kan betekenen dat meerdere dorpsbelangen op dit standpunt staat. De tweede reden is dat als er geen overlastmeldingen zijn de hokken en keten over het algemeen niet in beeld zijn bij sociale wijkteams, politie, etc.

In Wytgaard staat al minimaal 30 jaar een hok op openbaar terrein aan de rand van het sportveld. Dit hok wordt van generatie op generatie beheerd door jongerengroepen. Het hok heeft een sterke sociale functie in het dorp. Dit blijkt ten eerste uit de betrokkenheid van het dorpsbelang die de jongeren financieel heeft gesteund bij de onderhoudswerkzaamheden aan het hok. Ten tweede hebben de jongeren goed overleg met dorpsbelang en de omwonenden wat een mooie vorm van jongerenparticipatie is. Ook als er zich overlastsituaties voordoen zijn de inwoners van het dorp zelfredzaam genoeg om dit op te lossen. Hiervoor zijn gezamenlijke afspraken gemaakt en bij overtredingen wordt in gezamenlijkheid besloten om het hok voor een bepaalde tijd te sluiten. Voorbeelden van deze afspraken zijn:

• -

  De muziek na 23:00 uur op praatniveau.

• -

  Geen vuurtjes op en rondom het sportveld.

• -

  Om de 4 weken evalueren met de omwonenden hoe het gaat.

• -

  Geen geschreeuw.

• -

  Geen rommel rondom “de hut”, ook al zijn de jongeren zelf niet de veroorzakers. Zij zijn verantwoordelijk voor hun plek.

• -

  Dorpsbelang komt geregeld kijken hoe het gaat.

• -

  Het jongerenwerk komt geregeld langs om te kijken hoe het gaat.

4.3 Hokken en ketenbeleid andere gemeenten

Een aantal Friese gemeenten hebben ketenbeleid opgesteld, maar voeren verschillend beleid. Van drie Friese gemeenten zijn de uitgangspunten van het ketenbeleid inzichtelijk gemaakt. Deze worden hieronder beschreven.

4.3.1 Ketenbeleid Tytsjerksteradiel

De gemeente Tytsjerksteradiel hanteert eigen normen die tot stand zijn gekomen in de geest van de wet en aan de hand van maatschappelijke afwegingen. De verantwoordelijkheid voor de naleving van deze normen wordt hierdoor bij de ouders, eigenaren en de jongeren(groep) gelegd. Deze gemeente is zich bewust van de risico’s ook in relatie tot de aansprakelijkheid. Daarin wordt gesteld dat deze risico’s en de maatschappelijke belangen zorgvuldig zijn afgewogen.

4.3.2 Ketenbeleid Achtkarspelen

De gemeente Achtkarspelen stelt, net als in de gemeente Tytsjerksteradiel, dezelfde personen verantwoordelijk, maar wijst nadrukkelijk op de eigen verantwoordelijkheid. Hierbij wordt het volgende uitgangspunt benoemd: ‘Ouders worden actief verantwoordelijk gemaakt voor wat zich op hun erf afspeelt.” Gemaakte afspraken worden opgeschreven en ondertekend door de eigenaren en/of de ouders. Hiermee ligt de verantwoordelijkheid bij de eigenaren, gebruikers en de gemeente.

4.3.3 Ketenbeleid Súdwest Fryslân

Jeugdketen in de gemeente Súdwest Fryslân die op particuliere grond staan mogen open blijven. De eigenaren van keten moeten zich houden aan een aantal voorwaarden op het gebied van veiligheid. Alcohol onder de 18 jaar blijft verboden, ook al staan de keten op privéterrein. Voor keten die op gemeentegrond staan gaat de gemeente een handhavingstraject in. Er is bij deze keten onvoldoende toezicht op het gebruik van alcohol door minderjarigen. Het doel hiervan is dat de keten uiteindelijk van de gemeentegrond verdwijnen en eventueel verplaatst worden naar particuliere grond.

4.4 Functies hokken en keten

Hokken en Keten hebben zowel positieve als negatieve functies en deze worden hieronder beschreven.

4.4.1 Positieve functies van hokken en keten

Ontmoetingsplek

Hokken en keten bieden jongeren dichtbij huis een vertrouwde plek waar jongeren elkaar ontmoeten. Ouders zijn dikwijls blij dat hun kind niet al te ver van huis een deel van zijn/haar vrije tijd met bekenden kan doorbrengen.

Bevorderlijk voor de sociale samenhang

Hokken en keten bieden een ontmoetingsplek aan jongeren die binnen eenzelfde kern of gemeente wonen. Op het platteland ontmoeten jongeren elkaar regelmatig in hokken en keten. Ze nemen een belangrijke plaats in het uitgaansleven. Jongeren komen er om samen te praten, plezier te maken en activiteiten te ondernemen. Vriendschapsbanden en groepsbinding kunnen door het keetbezoek versterken. Keten hebben een belangrijke sociale functie.

Voorkomt rondhanggedragHokken en keten vormen voor een grote groep jongeren een aantrekkelijke vorm van vrijetijdsbesteding. De keet voorkomt daarmee (een deel van het) rondhanggedrag in de openbare ruimte.

4.4.2 Negatieve functies van hokken en keten

Onveilige situaties

Keten zijn regelmatig niet toegerust op het (grote) aantal bezoekers. Dit leidt er toe dat zich teveel jongeren in een te kleine ruimte bevinden. Dit op zich levert al brandgevaarlijke situaties op. De onveiligheid wordt nog eens vergroot door onvoldoende preventieve maatregelen zoals de aanwezigheid van blusmiddelen, een vluchtplan en vluchtwegen.

Keten, hokken en caravans zijn vaak zo kleinschalig dat extra bouwtechnische voorzieningen (Bouwbesluit 2012, zie 3.3) en een melding brandveilig gebruik niet vereist zijn. Vluchtrouteaanduidingen, noodverlichting en een brandmeldinstallatie (of rookmelders) zijn dan ook vaak niet verplicht . Het onverstandig gebruiken van die ruimten kan echter wel gevaarlijke situaties opleveren. Te denken valt hierbij aan de brandgevaarlijke aankleding van de ruimte, gebruik van open vuur (o.a. kaarsen), de afwezigheid van kleine blusmiddelen en het niet goed vrijhouden van de vluchtwegen. En niet te vergeten: de reactie van de aanwezigen op een beginnende brand (beoordelingsvermogen en reactiesnelheid).

Jongere leeftijdsgroep

In de hokken en keten zijn vaak minderjarigen aanwezig die alcohol drinken en dit is strijd met de Drank- en Horeca wet. Alhoewel er aan hokken en keten positieve functies zijn verbonden, is er dus eveneens alle reden om er kritisch naar te kijken.

4.5 Conclusie hokken en keten gemeente Leeuwarden

Gelet op de uitkomsten van de inventarisatie naar hokken en keten en de relevante wet en regelgeving die hiervan op toepassing is, blijkt dat de hokken en keten in de gemeente Leeuwarden op openbaar terrein in strijd met wet- en regelgeving. De hokken en keten op openbaar terrein kunnen qua omvang als bedrijfsmatig worden beschouwd, waardoor op grond van de Wet Milieubeheer en het activiteitenbesluit eisen worden gesteld. Als er tegen betaling alcohol wordt verstrekt, gelden er aanvullende eisen op basis van de DHW. Vormen van hokken en keten, zoals een caravan, kunnen niet voldoen aan de wet- en regelgeving. Daarnaast zijn hokken en keten op openbaar terrein vaak in strijd met het bestemmingsplan.

De hokken en keten op privéterrein hebben bestaansrecht binnen de bestaande wet- en regelgeving. Dit komt omdat de ruimten waar de jongeren samengekomen in het verlengde liggen van het hoofdgebruik c.q. bestemming. Deze objecten zijn in een eerder stadium getoetst en hiervoor is vergunning afgegeven. Daarnaast wordt er in deze hokken en keten geen alcohol verstrekt tegen betaling waardoor deze niet aan de vereisten van de DHW moeten voldoen. De hokken en keten op privéterrein zijn daarom toegestaan op grond van voornoemde wet- en regelgeving.

5. Aanpak hokken en keten gemeente Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden is verantwoordelijk voor toezicht en handhaving op wet- en regelgeving. Gelet op de vele toezichtstaken van de gemeente is het voor de gemeente Leeuwarden onmogelijk om een 100% dekking te garanderen bij de uitvoering van deze toezichtstaken. Daarom worden prioriteiten gesteld in het handhavingsuitvoeringsprogramma. Daarbij maakt de gemeente een afweging van de verschillende belangen en heeft daarin de bevoegdheid om bepaalde taken te gedogen. Gelet op de omvang van het aantal keten in de gemeente Leeuwarden, de positieve functies en het maatschappelijke belang van hokken en keten overweegt de gemeente de volgende aanpak voor hokken en keten.

De gemeente Leeuwarden kiest voor een aanpak op basis van bestaande wet- en regelgeving. Dit houdt in dat het bestaande hok in Wytgaard wordt gedoogd en dat nieuwe hokken en keten op openbaar terrein niet worden toegestaan.

Het bestaande hok in Wytgaard krijgt een bijzondere en uitzonderlijke positie en zal worden gedoogd, omdat deze al jaren van generatie op generatie door jongeren wordt beheerd en de jongeren goed contact hebben met dorpsbelang en de omwonenden wat een mooie vorm van jongerenparticipatie is.

Voor nieuwe hokken en keten geldt dat als ze op openbaar terrein staan deze worden gesloten aangezien ze niet aan de wettelijke vereisten kunnen voldoen. De hokken en keten zijn voor grotere groepen toegankelijk en dit brengt onveilige situaties met zich mee. En daarnaast neemt bij grotere groepen de kans toe dat alcohol tegen betaling verstrekt wordt.

Hokken en keten op privéterrein voldoen over het algemeen aan wet- en regelgeving. De gemeente zal daarom niet handhavend optreden voor het feit dat jongeren bij elkaar zijn op privéterrein. De gemeente is niet alleen verantwoordelijk voor toezicht en handhaving, maar heeft daarnaast een voorlichtende, stimulerende en adviserende rol. Indien gewenst worden eigenaren van hokken en keten op privéterrein hierbij ondersteunt.

Voordelen aanpak op basis van bestaande wet- en regelgeving.

• -

  De risico's voor de gemeente worden hiermee tot een minimum beperkt.

• -

  Onveilige situaties worden voorkomen doordat hokken en keten niet worden toegestaan, omdat deze niet aan de wettelijke vereisten kunnen voldoen. In combinatie met gebrekkig toezicht is deze vrij toegankelijk waardoor er vaak grote groepen jongeren in een te kleine ruimte aanwezig zijn.

• -

  Alcoholgebruik wordt tegengegaan onder jongeren tot achttien jaar. Doordat er geen of beperkt toezicht op de hokken en keten is, zijn deze vrij toegankelijk voor jongeren onder de achttien jaar

• -

  Jongerenwerkers kunnen de jongeren ondersteunen bij het vinden van een nieuwe plek of het ondernemen van activiteiten. De ondersteuning van de jongerenwerkers is beschreven in de uitvoeringsnotitie gewoon opvoeden en opgroeien.

• -

  De ouders dan wel eigenaren zijn verantwoordelijk bij hokken en keten op privéterrein. De gemeente moet de ouders wel wijzen op deze verantwoordelijkheid en hierover voorlichten.

• -

  Jongeren kunnen in de gelegenheid worden gesteld om een andere plek te zoeken, door een overgangsperiode toe te staan.

[1] Handleiding ketenbeleid 2010

[2]27 januari 2014 vastgesteld

[3]http://www.leeuwarden.nl/artikel/2015/uitvoeringsnotitie-gewoon-opvoeden-en-opgroeien