Verordening Handhaving Wet werk en bijstand

Teneinde de kwaliteit van het handhaven te verbeteren wordt sinds 2001 gewerkt binnen het kader van de Hoogwaardige handhaving. Het uiteindelijke doel van het hoogwaardig handhaven is dat de cliënt de wet- en regelgeving uit zichzelf naleven. Dat kans dat een cliënt zich aan de regels houdt, wordt groter indien de cliënt:

• -

  goed en tijdig geïnformeerd is over de rechten en plichten in de bijstand;

• -

  de regels en de controlepraktijk die daaruit voortvloeien accepteert;

• -

  de pakkans bij overtreding als hoog wordt ervaren;

• -

  voldoende wordt afgeschrikt door opgelegde en uitgevoerde straffen.

Sinds 2001 werkt de gemeente volgens het concept van de Hoogwaardige handhaving. Eerst werd hoogwaardige handhaving toegepast op experimentele basis samen met de gemeente Apeldoorn en Tilburg. Gedurende dit experiment waren de resultaten dermate succesvol dat het rijk middels een stimuleringsmaatregel andere gemeenten wilde stimuleren om een start te maken met het verbeteren van hun handhavingspraktijk door middel van het toepassen van de hoogwaardige handhaving.

Na afronding van het experiment eind 2002 heeft Leeuwarden logischerwijs ook besloten om de bereikte resultaten ter borgen en het toepassen van hoogwaardige handhaving voort te zetten.

Wanneer er invulling wordt gegeven aan het handhavingsbeleid zal er rekening worden gehouden met de hier vermelde uitgangspunten. Essentieel bij deze uitgangspunten is het gegeven dat er in de WWB nadrukkelijk is aangegeven dat de rechten en plichten twee kanten van dezelfde medaille zijn. Ook de gemeente onderschrijft deze invalshoek. Het recht op uitkering is altijd verbonden aan de plicht zich in te zetten om weer onafhankelijk van de bijstand te worden. Handhaving en reïntegratie worden meer aan elkaar gekoppeld en ligt het ook een strikte handhaving op de opgelegde verplichtingen voor de hand.

Daarnaast is het ook van belang om te vermelden dat bij het streven naar een rechtmatige, doelmatige en doeltreffende uitvoering van het bijstandsbeleid er voor wat betreft de inzet van de handhavingsinstrumenten er voortdurend een evenwichtige afweging tussen de uitgangspunten noodzakelijk is.

Als cliënten slecht geïnformeerd zijn, kunnen ze een verkeerd verwachtingspatroon opbouwen, met alle risico’s van dien. Er moet worden voorkomen dat fraude voort vloeit uit eigen aannames of onwetendheid van cliënten. Dat kan door de cliënt in een vroegtijdig stadium goed te informeren over hun rechten en plichten en de consequenties van een eventuele misstap. Conform het kader van de hoogwaardige handhaving wordt daar in Leeuwarden invulling aan gegeven door de informatiemap. Alle cliënten krijgen vroegtijdig in het proces een dergelijke map. In deze map wordt in klare taal vermeld wat de rechten en plichten zijn en de gevolgen bij constatering van fraude, misbruik of oneigenlijk gebruik van de bijstand. Oftewel wat de uitkeringsinstantie van hem of haar verwacht en wat de cliënt omgekeerd van de uitkeringsverstrekker kan verwachten.

Behalve voorgaande vorm van voorlichting is het verstrekken van informatie gericht op doelgroepen ook een belangrijk onderdeel van hoogwaardige handhaving. Immers de cliënt zal zich direct herkennen in die specifieke informatie en het gevoel hebben bij fraude een hoge pakkans te hebben. Deze vorm van voorlichting houdt verband met het hanteren van risicoprofielen.

Wanneer de cliënt niet voldoet aan de inlichtingen verplichting, zoals gesteld in artikel 17 van de wet wordt de bijstand verlaagd overeenkomstig hetgeen in de Maatregelenverordening daarover is opgenomen.

Van belang is om op te merken dat deze verlaging betrekking heeft op het niet nakomen van verplichtingen en staat dus geheel los van het terugvorderen van de bijstand. Het terugvorderen heeft namelijk betrekking op het in overeenstemming brengen van de bijstand met het “recht op bijstand”.

Terugvordering is onder de WWB een bevoegdheid geworden van de gemeente. In artikel 9, eerste lid wordt daarbij aangegeven in welke gevallen de gemeente zal terugvorderen.

In principe worden alle ten onrechte verstrekte uitkeringen teruggevorderd. Uit oogpunt van doelmatigheid en gelet op de individuele omstandigheden zal gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid om in bijzondere situaties geheel of gedeeltelijk af te zien van terugvordering. In het tweede lid van artikel 9 wordt aangegeven in welke gevallen geen terugvordering zal plaatsvinden.

Aangezien het terugvorderen van de bijstand thans de bevoegdheid is van het college zal in beleidsregels aan een aantal aspecten die betrekking hebben op de terugvordering nadere invulling worden gegeven.

Doel van deze verordening is ook om het oneigenlijke gebruik van de bijstand terug te dringen. Daarom mag van een cliënt worden verwacht dat deze of in het eigen levensonderhoud voorziet of gebruik maakt van voorliggende voorzieningen. Dit betekent dat een eventuele onderhoudsplichtige van de cliënt een bijdrage zal moeten leveren in het bestaan van de cliënt. Als de cliënt in gebreke blijft voor wat betreft het benutten van deze “voorliggende voorziening” of wanneer het niet lukt om de onderhoudsplichtige daarin te laten voorzien, dan is het de plicht van de gemeente in de plaats van de cliënt te treden en verhaal te zoeken op de onderhoudsplichtige.

Verhaal wordt door de op handen zijnde nieuwe alimentatiewetgeving een stuk beperkter. Het is echter nog niet bekend wanneer de nieuwe alimentatiewetgeving in werking zal treden. De verwachting is dat deze gelijktijdig met de verordening in werking zal treden. Die zekerheid is er echter niet en daarom zullen zolang dat niet het geval is de bepalingen zoals die waren geformuleerd in de Abw blijven gelden. Bij inwerkingtreding van de alimentatiewetgeving komt het eerste lid van artikel 10 te vervallen en zullen de verhaalsmogelijkheden conform artikel 10 tweede lid plaatsvinden. Ook voor wat betreft verhaal kan het college hier altijd van afzien als daar dringende redenen voor zijn.

Onder de Abw had de gemeente de verplichting om proces-verbaal op te maken als het benadelingsbedrag hoger was dan €6000,-.

Onder de WWB zal de aangiftegrens blijven bestaan. Het is echter nog niet duidelijk hoe hoog de aangiftegrens is die het Openbaar Ministerie zal hanteren.

Voor de uitvoering van de verordening kan het noodzakelijk zijn dat nadere regels worden vastgesteld. Dit artikel geeft het college de bevoegdheid om dergelijke regels vast te stellen.

Het gestelde in het derde lid heeft betrekking op de zogenaamde “hardheidsclausule”. Een dergelijke bepaling wordt in de verordening opgenomen om het college enige vrijheid te geven bij het toepassen van de bepalingen. Toepassen van deze hardheidsclausule dient echter wel tot het uiterste beperkt te worden. Bij het regelmatig toepassen van deze clausule dient aanpassing van de verordening te worden overwogen.