Uitgangspunten voor de gemeentelijke begraafplaatsen voor de komende 20 jaar

Artikel Voorstel

1. NH kerk in Dodewaard: het onderhoud van de begraafplaatsen op de huidige voet voortzetten, overgaan tot formele sluiting van de begraafplaats.

2. NH Kerk in Hien: het onderhoud van de begraafplaats op huidige voet voortzetten.

Keuze maken in a. Begraafplaats formeel te sluiten, behoudens de gereserveerde plaatsen. b. Open te stellen gelet op de maatschappelijke behoefte en tot ruimen van graven overgaan.

3. Kalkestraat in Dodewaard: overgaan tot ruimen van graven.

4. Dalwagenseweg in Opheusden: overgaan tot ruimen van graven en daarna openstellen voor begraven.

5. Nedereindsestraat in Kesteren: overgaan tot ruimen van graven en daarna openstellen voor begraven.

6. De Hoef in Ochten: voorlopig de ontwikkelingen afwachten.

7. Markstraat in Opheusden:

- De begraafplaats in 2006 uitbreiden (fase 2), voor de inrichting een krediet beschikbaar stellen.

- Toestaan om in de uitbreidingen de mogelijkheid open te houden voor 1-diep begraven waarbij de kosten voor 2-diep worden berekend.

8. Aanschaffen van begraafplaatssoftware.

9. De urnenmuur op de begraafplaats Kalkestraat te Dodewaard uitbreiden.

Aan de raad,

Artikel Toelichting op het voorstel

In de commissievergadering Grondgebiedzaken van 23 augustus 2004 is besloten om de "notitie (on)mogelijke uitbreiding van begraafplaatsen, beleid tot 2020" verder uit te werken voor alle begraafplaatsen in de gemeente Neder-Betuwe met in hoofdzaak extra aandacht voor het ruimen van graven en mogelijke uitbreidingen. (Bijlage II). De procedure voor ruimen is vastgelegd in de Beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen gemeente Neder-Betuwe, hoofdstuk VI. (zie bijlage I)

In de gemeente Neder-Betuwe zijn

vijf gemeentelijke begraafplaatsen en zeven kerkelijke begraafplaatsen

1. Kalkestraat Dodewaard* 1. NH Kerk Dodewaard (in beheer gemeente)

2. Dalwagen Opheusden 2. NH Kerk Hien (in beheer gemeente)

3. Markstraat Opheusden* 3. NH Kerk Echteld

4. Nedereindsestraat Kesteren 4. Kerkhof Liniestraat Ochten

5. De Hoef Ochten* 5. NH Kerk Kesteren **

6. NH Kerk IJzendoorn **

* bij deze begraafplaats is een aula aanwezig 7. Kerkhof Oude Steeg IJzendoorn

* * hier wordt niet meer begraven (gesloten)

Artikel NH Kerken in Hien en Dodewaard

1. Dodewaard

De begraafplaats bij de NH Kerk in Dodewaard is lang geleden gesloten en is ingericht als tuin rondom de kerk. Het enige wat nog te zien is van de begraafplaats is een tiental oude stenen. De grond van de begraafplaats is eigendom van de Nederlands Hervormde kerk. Het beheer en onderhoud wordt door de gemeente uitgevoerd. Hierover is in het verleden een overeenkomst gesloten tussen de voormalige gemeente Dodewaard en de Nederlands Hervormde kerk. De insteek hierbij was dat het beheer van begraafplaatsen geen taak van de kerk is.

2. Hien

De begraafplaats in Hien is ook eigendom van de Nederlands Hervormde kerk. Ook hier wordt het beheer en onderhoud wordt door de gemeente uitgevoerd. Op deze begraafplaats wordt alleen nog begraven in een klein aantal graven die in het verleden zijn gereserveerd.

De vraag rijst of hier in de toekomst nog gelegenheid tot begraven geboden moet worden. Maatschappelijke behoefte is wel aanwezig, maar voor de totale capaciteitsbehoefte is deze kleine begraafplaats niet noodzakelijk.

Het totaal aantal grafruimtes bedraagt 350, waarvan er 100 in aanmerking komen voor ruiming.

Conform de vraag uit de commissievergadering van 23 augustus 2004 heeft er op 28 oktober 2004 een gesprek plaatsgevonden tussen de kerkrentmeesters van de hervormde Gemeente Hien en Dodewaard en vertegenwoordigers van de gemeente. Uit dit gesprek is naar voren gekomen dat de eerste zorg van het college van de rentmeesters gaat over het instandhouden van de pastorale zorg en het instandhouden van de predikantsplaats. De tweede zorg is het instandhouden van de twee rijksmonumentale kerken waarmee hoge onderhoudskosten zijn gemoeid.

Naar voren is gekomen dat men geen financiële middelen heeft voor het onderhouden van de begraafplaatsen. Zij zijn niet bereid het onderhoud terug te nemen. Hiervan is een schriftelijke bevestiging ontvangen (is bijgevoegd).

Artikel VOORSTEL ad 1.:

NH Kerk Dodewaard: huidige manier van onderhoud van de begraafplaats voortzetten. De begraafplaats gesloten houden.

Artikel VOORSTEL ad 2.:

NH Kerk Hien: keuzemogelijkheid

a. de begraafplaats formeel sluiten en de huidige manier van onderhoud voortzetten óf

b. de begraafplaats in Hien openstellen en overgaan tot ruimen van tenminste 100 graven

Artikel 3. Begraafplaats Kalkestraat in Dodewaard

Op deze begraafplaats is in het verleden altijd 2-diep begraven. Op 8 mei 2002 heeft het college besloten niet meer 2-diep te begraven omdat de Wet op de Lijkbezorging aangeeft dat de onderkant van de kist 30 cm boven de gemiddeld hoogste grondwaterstand moet blijven (ter inzage, bijlage II).

Deze uitspraak heeft consequenties voor de ruimte tot begraven die nog op de begraafplaats aanwezig is. Zoals eerder is aangegeven, zou na 1 mei 2002 met 1-diep begraven nog 8 jaren begraven kunnen worden. Dit betekent dat er tot 2010 begraven kan worden. Daarna kunnen geen nieuwe graven worden uitgegeven; het nieuwe gedeelte is dan vol en alleen in graven die al zijn gereserveerd kan nog begraven worden. Concreet betekent dit dat er vanaf heden nog f 4 jaren ruimte is, mits het verwachte aantal begrafenissen van 36 per jaar niet hoger wordt.

Op deze begraafplaats, bestaand uit een oud en een nieuw gedeelte, is het mogelijk op korte termijn in totaal 500 graven te ruimen op het oude gedeelte. Op deze graven liggen geen grafmonumenten; de rechten ervan zijn jaren geleden niet meer verlengd of het betreft algemene graven (in eigendom van de gemeente). Van deze graven is 90% vóór 1940 uitgegeven.

Als geruimd wordt, komen binnen 10 jaar naar verwachting nog eens 100 graven vrij waarvoor de rechthebbenden de rechten niet zullen willen verlengen.

De graven zijn in het verleden uitgegeven voor 20 jaren, met een mogelijke verlenging van telkens 10 jaren. Er liggen derhalve nog geen belemmeringen om te ruimen.

Ruimen van graven biedt ruimte tot het jaar 2026 in plaats van tot het jaar 2010. 600 vrijgekomen graven betekent voor 16 jaren extra ruimte bij 36 begrafenissen per jaar.

Vraag uit de commissie : Is het mogelijk ook deze begraafplaats op te hogen?

Deze optie is technisch niet haalbaar omdat door ruimen geen aaneengesloten vak graven vrijkomt. Alleen daar waar mogelijk wordt geruimd. De commissie heeft hierover een uitspraak gedaan en acht het niet aanvaardbaar dat er graven worden verplaatst.

Artikel VOORSTEL ad 3:

Overgaan tot ruimen van 600 graven volgens de daarvoor geldende procedure.

Artikel 4. Dalwagenseweg in Opheusden

Deze begraafplaats is sinds de jaren '70 gesloten; alleen in de graven die in het verleden zijn gereserveerd kan nog begraven worden. Wel moet de begraafplaats onderhouden worden. Dat betekent kosten maken, maar geen of weinig inkomsten.

Op deze begraafplaats zijn de graven onder andere voorwaarden uitgegeven dan in Dodewaard. Hier is onderzoek naar gedaan door het Regionaal Archief Rivierenland en de gravendienst in Enkhuizen (ter inzage, bijlage III).

De begraafplaats is aangelegd in 1829. De oudste verordening die is gevonden is van 16 december 1869. Hieruit blijkt dat de eerste afdeling eigen graven zijn, de tweede en derde afdeling niet-eigen graven en de vierde voor begraving van onvermogenden.

Art. 3: "Indien daartoe voldoende ruimte bestaat wordt op de algemeene begraafplaats gelegenheid gegeven het uitsluitend regt om lijken in een bepaald graf te doen begraven hetzij voor onbepaalde tijd, hetzij voor den tijd van minstens tien jaren te verkrijgen. (... )Eigenaar van een graf is hij, die het uitsluitend regt tot begraven in eene bepaalde grafruimte voor onbepaalden tijd heeft. Degene die een tijdelijk uitsluitend regt op een grafruimte bezit is met een eigenaar gelijk. (...)"

Art. 4: "De verkrijgers van eigen graven zullen binnen een jaar onder overlegging van behoorlijke eigendomsbewijzen ter secretarie van de gemeente overschrijving verzoeken, zullende bij gebreke van dien zoodanige kelders of graven ten voordeele der gemeente vervallen."

1. Het uitgeven van een grafruimte waarop een uitsluitend recht is gevestigd voor onbepaalde tijd, kan uitsluitend ter vrije beschikking komen:

- als het recht bij overlijden van de grafgerechtigde niet binnen 1 jaar na overlijden is overgeschreven

- door kennelijke verwaarlozing ter beschikking gekomen graven; als het gedenkteken detoneert in zijn omgeving (aanschrijven of aanplakken)

- als de gemeente de rechten heeft teruggekregen door een afstandsverklaring van de grafgerechtigde

- de gemeente alle moeite heeft gedaan de grafgerechtigden te achterhalen conform art. 28 van de Wet op de Lijkbezorging lid 3 en lid 6 en publicaties en aanplakkingen heeft gedaan, waarna overleg met de grafgerechtigden is geweest en zij de rechten hebben geretourneerd aan de gemeente.

2. Oudtijds zal er ook gebruik gemaakt zijn op de begraafplaatsen van graven waar geen uitsluitend recht op is gevestigd: o.a. gemeentelijke graven, armengraven, algemene graven.

Op deze begraafplaats zijn ± 700 graven (zonder grafmonument) die in aanmerking komen voor ruimen. Ruimen van graven biedt ruimte tot het jaar 2030.

700 vrijgekomen graven betekent voor 23 jaren extra ruimte bij 30 begrafenissen per jaar.

Ook op deze begraafplaats is het technisch niet mogelijk de grond op te hogen (2-diep begraven) na ruimen omdat ruimen geen aaneengesloten vak begraafplaatsen biedt.

De mogelijkheid deze begraafplaats gesloten te houden en na afloop van de grafrechtenperioden over te gaan tot herinrichting als park vinden wij geen optie. Op deze begraafplaats is een oorlogsgraf aanwezig. Daarnaast wordt er nog steeds beperkt begraven, waardoor pas over tientallen jaren tot herinrichting kan worden overgegaan.

Artikel VOORSTEL ad 4:

Overgaan tot ruimen van 700 graven volgens de procedure en daarna de begraafplaats openstellen voor begraven.

Artikel 5. Nedereindsestraat in Kesteren

In 1890 is de begraafplaats aangelegd. Ook voor deze begraafplaats is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor ruimen.

De grafregisters bevatten geen aanduiding van onbepaalde of bepaalde tijd van koopgraven. De aanmerking "afgegeven" komt wel voor, maar niet duidelijk is wat daarmee wordt bedoeld. De verordeningen op de heffing van begraafrechten van 1909 en later bevatten wel een bepaling dat de rechten vervallen als niet binnen een jaar na overlijden van de eigenaar het graf wordt overgeschreven. Op deze begraafplaats wordt alleen nog begraven wanneer hiervoor in het verleden een grafruimte is gereserveerd. De gemeente geeft geen nieuwe graven uit, maar zorgt wel voor het onderhoud.

Op deze begraafplaats zijn veel graven die in aanmerking komen voor ruiming, in totaal komen hierdoor 400 graven vrij (1-diep).

Ruimen van graven biedt ruimte tot het jaar 2025 in plaats van tot het jaar 2009. 400 vrijgekomen graven betekent voor 40 jaren extra ruimte bij 10 begrafenissen per jaar.

Na ruimen is grond ophogen t.b.v. 2-diep begraven geen optie, omdat ook hier verspreid graven vrijkomen.

Artikel VOORSTEL ad 5:

Overgaan tot ruimen van 400 graven volgens de procedure en daarna de begraafplaats openstellen voor begraven.

Gevolgen van het weer openstellen van de begraafplaatsen Dalwagenseweg en Nedereindsestraat. Het weer openstellen van de beide begraafplaatsen Dalwagenseweg en Nederdeindsestraat heeft een aantal consequenties

A . Mogelijk kan het gevolgen hebben dat de aula op de begraafplaats Marktstraat minder gebruikt zal worden en dus minder huuropbrengst oplevert.

B. De kans is aanwezig dat men gebouwen in de buurt van de begraafplaatsen zal gaan gebruiken en vandaar lopend naar de begraafplaats zal gaan.

C. Tijdens de begravenissen zal er met name aan de Nedereindsestraat mogelijk parkeeroverlast in de buurt ontstaan.

Wij zijn ervan uitgegaan dat het huidige karakter van de beide begraafplaatsen blijft gehandhaafd, dit betekent geen nieuwe verharde of verbrede paden.

Artikel 6. De Hoef in Ochten

Deze begraafplaats is nog redelijk nieuw, een aantal jaren geleden is deze uitgebreid. Op dit moment vinden hier 10 tot 15 begrafenissen per jaar plaats. Relatief gezien weinig te noemen.

Oorzaak hiervan is dat er drie kerkelijke begraafplaatsen zijn waar nog wordt begraven:

Artikel VOORSTEL ad 6:

Voorlopig de ontwikkelingen afwachten. Op termijn ook hier in principe gaan ruimen.

Artikel 7. Markstraat in Opheusden

Op deze gemeentelijke begraafplaats worden voornamelijk inwoners van Kesteren en Opheusden begraven, ± 90 begrafenissen per jaar. In 2001 heeft er een uitbreiding plaatsgevonden met een verhoging tot 2 meter boven het maaiveld om 2-diep te kunnen begraven.

Op deze uitbreiding (fase 1) heeft is eind 2001 het eerste graf uitgegeven. Zoals het er nu uitziet, is er nog ruimte tot 2010.

Op dit moment is er al begonnen met het realiseren van de 2e fase van de uitbreiding door gronden afkomstig van civieltechnische werken ter plaatse te deponeren .

Uitbreiding fase 2 geeft extra ruimte voor begraven.

Deze uitbreiding biedt ruimte tot het jaar 2023 uitgaande bij 50 á 60 begrafenissen per jaar ( aantal begrafenissen worden minder door openstellen van Opheusden en Kesteren).

a) Inrichting uitbreidingen. Ophogen met categorie I grond, daarna wordt een krediet aangevraagd voor de verdere inrichting.

b) Op het nieuwe gedeelte wordt in principe 2-diep begraven. Nu komt het regelmatig voor dat er 1-diep wordt begraven. Het terrein is vanwege de ophoging fors duurder. Er is een keuze mogelijkheid om elders binnen de gemeente 1 diep te begraven, wij adviseren om voor diegene die toch op de Marktstraat begraven wil worden en kiest voor een enkel graf (1-diep) dezelfde kosten te berekenen als voor 2-diep (exploitatiekosten).

Artikel VOORSTEL ad 7:

- De huidige begraafplaats in 2006 uitbreiden

- Toestaan om in de uitbreidingen de mogelijkheid open te houden voor 1-diep begraven in een 2-diep graf. In dat geval de totale kosten voor een 2-diep graf berekenen.

- Op termijn ook hier in principe ruimen.

Graven die NIET geruimd kunnen worden, zijn: a) Oorlogsgraven

Op drie gemeentelijke begraafplaatsen zijn oorlogsgraven aanwezig (zie bijlage):

- Kalkestraat in Dodewaard (6 militaire rijksgraven)

- Dalwagen in Opheusden (1 civiel particulier graf)

- Nedereindsestraat in Kesteren (3 graven, waarvan 2 graven van de oorlogsgravenstichting en 1 civiel particulier graf)

b) Monumentale graven

Er zijn op enkele begraafplaatsen zeer oude grafmonumenten aanwezig die niet meer door de nabestaanden worden onderhouden. Wij stellen voor om een werkgroep opdracht te geven een onderzoek in te stellen of het wenselijk is welke oude graven voor het nageslacht te behouden. Deze commissieleden bestaan uit mensen van de Historische kring, Geldersgenootschap gebiedsbeheerder en wethouder Openbare Ruimte, deze zullen vooraf een inventarisatie houden.

Hierbij wordt de vraag beantwoordt die in de commissie van 23 augustus 2004 is gesteld, wie bepaald welke graven bewaart dienen te worden.

Artikel Overzicht van de ruimte op de begraafplaatsen.

De totale capaciteit van de begraafplaatsen ziet er als volgt uit

1. 6.600 graven

2. 724 kindergraven

3. 104 nissen

Hieruit valt op te maken dat er in onze gemeente totaal ca. 7.000 graven zijn.

De behoefte aan begraven binnen onze gemeente ligt thans op 140 aantallen per jaar.

Gelet op de frequentie van begraven en de hoeveelheid graven is de conclusie te trekken dat de begraafplaatsen door ruiming in de behoefte kunnen blijven voorzien (7.000 graven: 140 begravenissen per jaar = 50 jaar).

Een graf zal gemiddeld 45 jaar (25 jaar + 2 x 10 jaar verlenging) in gebruik zijn.

Als de huidige capaciteit wordt aangevuld met het ruimen en de uitbreiding Markstaat komt er een capaciteit beschikbaar van 4007 graven. Dit heeft tot gevolg dat er voor de komende 28 jaar ruimte tot begraven is.

Hierbij wordt als uitgangspunt genomen dat begraafplaatsen Dalwagenseweg, Nedereindsestraat en mogelijk Hien weer worden opengesteld en dat er geruimd wordt. Tevens dient er een begraafplaatssoftware te worden aangeschaft voor een goede administratieve ondersteuning.

Dit bovenstaande resultaat geeft aan dat er een spanningveld ontstaat tussen de 45 jaar cyclus en de beschikbare 28 jaar, maar gelet op het feit dat er in de toekomst nog andere graven vrijkomen zou dit voldoende kunnen zijn. Mogelijk komen er in de toekomst andere vormen van lijkbezorging bij, waardoor het aantal begrafenissen ook in onze gemeente zal afnemen.

Artikel Conclusie

De conclusie is dan ook dat de aanleg van nieuwe begraafplaatsen niet noodzakelijk is.

Het is wenselijk om per 5 jaar te evalueren hoe de frequentie van begraven zich ontwikkelt om de behoefte bij te stellen.

Overzicht van de huidige situatie, te ruimen en uitbreiding van graven per 1 maart 2005:

NH Kerk Hien Kalkestr Dalwagen Markstr Nedereindse De Hoef

Huidige

ruimte_( volv) Gereserveerd 205 Gereserveerd 570 Gereserveerd 652

Kindergraven 44 126 170

Urnennissen 13 35 21

Te ruimen

graven (volv ) 100 600 700 0 400 0

Uitbreiding 780

Beschikbaar 100 805 700 1350 400 652

Totaal aantal volwassen graven beschikbaar: 4007.

Artikel 8. Administratie beheer begraafplaatsen

De huidige manier van administreren van graven vindt handmatig plaats in o.a. kaartenbakken op de afdeling Publiekszaken. Oudere gegevens moeten opgezocht worden in verschillende schriftjes. Deze administratie is niet gebruiksvriendelijk en geeft onvoldoende informatie om op een adequate manier te kunnen werken. Het verkrijgen van actuele (overzicht)gegevens kost veel tijd en werkt hierdoor onnauwkeurigheid in de hand.

Het aanschaffen van specifiek hiervoor ontwikkelde software zal hierin verandering kunnen aanbrengen. Benodigde gegevens zijn op ieder moment op te vragen door de verschillende afdelingen die een taak hebben met betrekking tot de begraafplaatsen. Ook inzicht in verlopen grafrechten wordt hierdoor eenvoudig. Zeker bij de (uitgebreide) procedure voor het ruimen is deze specifieke software onontbeerlijk om de gewenste resultaten te bereiken.

Artikel 9.Urnenmuur Kalkestraat te Dodewaard

Gelet op de behoefte en de nog aanwezige ruimte is het noodzakelijk dat deze voorziening wordt uitgebreid met een aantal nissen.

Financiële consequenties:

In onderstaand overzicht zijn niet de uren meegerekend van de medewerkers van Publiekszaken en Beheer Openbare Ruimte voor de nodige voorbereiding en de administratie van de procedure.

Begroting ruimen per begraafplaats

NH kerk Hien:

- Kosten werkzaamheden € 16.000,00

- geborgen overledenen 100 x € 10,00 € 1.000,00

- toezicht derden € 375,00

- post onvoorzien € 2.000.00

TOTAAL € 19.375,00

Kalkestraat Dodewaard:

- Kosten werkzaamheden € 27.500,00

- geborgen overledenen 600 x € 10,00 € 6.000,00

- toezicht derden € 875,00

- post onvoorzien € 3.000.00

TOTAAL € 37.375,00

Dalwagenseweg Opheusden:

- Kosten werkzaamheden € 45.880,00

- geborgen overledenen 700 x € 10,00 € 7.000,00

- toezicht derden € 1.750,00

- post onvoorzien € 4.000.00

TOTAAL € 58.630,00

Nedereindsestraat Kesteren:

- Kosten werkzaamheden € 25.190,00

- geborgen overledenen 400 x € 10,00 € 4.000,00

- toezicht derden € 875,00

- post onvoorzien € 3.000,00

TOTAAL € 33.065,00

Artikel Kosten begraafplaatssofware

incl. inbrengen van de gegevens € 30.000,00

Kosten urnenmuur Dodewaard € 25.000,00

Uitbreiding Markstraat (jaar 2006) € 220.000,00

De graven die in de toekomst tussen andere graven vrijkomen, eens per 10 jaar ruimen. Dit om een redelijk aantal bij elkaar te hebben en anderzijds duidelijk te maken als men de grafrechten niet verlengt, de gemeente daadwerkelijk overgaat tot ruimen. Nu gaat men er veelal vanuit dat de grafrechten niet verlengd hoeven te worden omdat de gemeente nooit gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid tot ruimen.

Voor de financiering wordt verwezen naar de stukken betreffende de sanering van de gemeentelijke financiën (behandeling raadsvergadering 28 april 2005).

Personele consequenties:

Van de afdeling Beheer Openbare Ruimte en de afdeling Publiekszaken vergt deze procedure minimaal 200 uren.

Artikel Communicatie:

Wanneer het gemeentebestuur besluit tot ruimen over te gaan, wordt de procedure gevolgd volgens de Wet op de Lijkbezorging en de Verordening voor de gemeentelijke begraafplaatsen (ter inzage, bijlagen I en VI). Deze kan opgestart worden in 2005. Het daadwerkelijke ruimen zal pas in 2006 en 2007 kunnen plaatsvinden.

Publicatie in de RBC, brieven aan rechthebbenden/nabestaanden die te achterhalen zijn, bordjes op de betreffende graven en een mededeling op de publicatieborden van de betreffende begraafplaatsen.

Artikel Bijlagen:

1. brief kerkenraad NH Dodewaard en Hien (standpunt onderhoud begraafplaatsen)

Artikel Achterliggende stukken (ter inzage):

1. Hoofdstuk VI beheersverordening begraafplaatsen gemeente Neder-Betuwe

2. Besluit burgemeester en wethouders 23 april 2002

3. Uitkomsten onderzoek Regionaal Archief Rivierenland

4. Advies afd. Milieu toepassing grond

5. Gravendienst: Advies en notitie begraafplaatsen gemeente Neder-Betuwe

6. Achtergrondinformatie: o.a. "Handleiding opgraven en ruimen" van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB)