Het verrichten van zelfstandige activiteiten op bescheiden schaal (‘marginale zelfstandigen’)

Volgens de huidige  jurisprudentie is het uitkeringsgerechtigden met volledige arbeidsverplichtingen toegestaan om zelfstandige werkzaamheden van bescheiden omvang te verrichten.  Het is zinvol om hier nadere afspraken over te maken hoe hier mee om te gaan.

Zelfstandigen

Bijstandsverlening aan zelfstandigen is gebaseerd op de WWB, maar geregeld in het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004). De WWB zelf kent het begrip “zelfstandigen” niet en kent geen bepalingen over bijstandsverlening aan zelfstandigen. Mensen die als zelfstandig ondernemer bijstand nodig hebben, kunnen een beroep doen op het Bbz 2004 onder de volgende voorwaarden:

• 1.

  het gaat om een levensvatbaar bedrijf of beroep, tenzij de aanvraag wordt ingediend door een oudere of beëindigende zelfstandige;

• 2.

  de klant heeft uitdrukkelijk de bedoeling bijstandsonafhankelijk te worden of te blijven (uitgezonderd de oudere of beëindigende zelfstandige).

Zelfstandige werkzaamheden van bescheiden omvang

Op grond van de jurisprudentie van de CRvB is het belanghebbenden met een WWB-uitkering toegestaan om werkzaamheden te verrichten als zelfstandige, mits die werkzaamheden niet van een meer dan bescheiden omvang zijn en niet gericht zijn op het (op termijn) wel zelfstandig kunnen voorzien in de kosten van het bestaan. Men spreekt in dit verband ook wel van "marginale zelfstandigen".

Volgens het ministerie van SZW kan men van marginale zelfstandige activiteiten spreken als het betreft: "Productieve activiteiten van geringe omvang, die bescheiden inkomsten opleveren en die voor eigen rekening en risico worden uitgevoerd door uitkeringsgerechtigden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt vanwege oorzaken als sociaal-culturele achtergronden, het ontbreken van opleiding, het gebrek aan ervaring met het werken in loondienst, of de lange werkloosheidsduur.

Kenmerkend voor de activiteiten is dat deze naar verwachting ook op termijn, niet zullen leiden tot voldoende inkomsten om zelfstandig in de kosten van het levensonderhoud te kunnen voorzien.

Uit de bovenstaande definitie blijkt dat activiteiten als zelfstandige die gericht zijn op het (op termijn) wel zelfstandig kunnen voorzien in de kosten van het bestaan niet worden gerekend tot marginale zelfstandige activiteiten van bescheiden aard. Om die reden worden gevestigde zelfstandigen, startende zelfstandigen en bijstandsgerechtigden die in de voorbereidingsfase zitten niet als marginaal zelfstandige aangemerkt.

Mensen die op bescheiden schaal werkzaamheden voor eigen rekening en risico verrichten, dat wil zeggen minder dan gemiddeld 12 uur per week, en een bescheiden inkomen verdienen, kunnen aanvullende bijstand via de WWB, dan wel een aanvullende IOAW-uitkering krijgen, als zij voldoen aan de voorwaarden die wij hier aan verbinden.

Voorwaarde is wel dat vooraf hiervoor schriftelijke toestemming wordt verkregen.

Na verkregen toestemming en verwerking in een trajectplan wordt ten aanzien van de persoon die op bescheiden schaal bedrijfs- of beroeps­matige werkzaamheden voor eigen rekening verricht, de bijstand per kalenderjaar vastgesteld.

Bij de jaarvaststelling wordt het jaarinkomen uit die werkzaamheden omgerekend naar een gemiddeld maandbedrag; dit wordt in aanmerking genomen ­over de maanden waarin de klant recht heeft op een uitkering/bijstand. Bedrijfskosten mogen daarbij van het inkomen worden afgetrokken. Kosten van investeringen worden in principe niet meegnomen als zijnde bedrijfskosten, dit ter beoordeling aan de casemanager rechtmatigheid.

Indien belanghebbende geen schriftelijke toestemming heeft voor het werken op bescheiden schaal en toch inkomsten als kleine zelfstandige (dus minder dan 12 uur per week) geniet, dient de volledige omzet zonder aftrek van bedrijfskosten te worden ingehouden op de uitkering.

Attentie: voor  een IOAW-uitkering geldt een ander inkomstenbegrip dan bij de WWB. Bij een IOAW-uitkering wordt altijd uitgegaan van de winst (dus de winst, na aftrek van alle zakelijke kosten; art 2.2. Besluit vaststelling inkomensbesluit voor de volksverzekeringen en sociale voorzieningen).

Voorwaarden van de bescheiden schaal regeling

• 1.

  de werkzaamheden zijn van bescheiden omvang en nemen gemiddeld minder dan 12 uur per week in beslag. Hieronder vallen zowel directe als indirecte uren;

• 2.

  echtparen werken samen ook minder dan 12 uur (directe en indirecte) per week gemiddeld;

• 3.

  belanghebbende houdt een administratie bij van de gewerkte uren (directe en indirecte); maandelijks levert belanghebbende een lijst in op welke dagen de werkzaamheden als zelfstandige zijn verricht en hoeveel uren per dag hieraan zijn besteed;

• 4.

  belanghebbende is volledig en fulltime beschikbaar voor de arbeidsmarkt en voor hem gelden de reguliere arbeidsverplichtingen;

• 5.

  recht op bescheiden schaal regeling komt te vervallen wanneer klant zich niet houdt aan de verplichtingen gesteld in art 9 WWB;

• 6.

  belanghebbende kan op korte termijn zonder problemen zijn zelfstandig werk staken voor werkaanvaarding of deelname aan een noodzakelijke voorziening;

• 7.

  de bedrijfsmatige activiteiten moeten aan de wettelijke vestigingseisen voldoen. Als belanghebbende vergunningen heeft, moet hij die kunnen tonen;

• 8.

  er mag geen concurrentievervalsing zijn. De belanghebbende moet de gebruikelijke marktprijzen vragen voor zijn product of dienst; controle hierop vindt plaats door de casemanager rechtmatigheid;

• 9.

  belanghebbende moet een deugdelijke boekhouding voeren. Dit is een eis van zowel de Gemeente Olst-Wijhe als van de Belastingdienst. De administratie bevat tenminste: de opeenvolgend genummerde facturen, uitgebrachte offertes, ontvangen opdrachten, rekeningen en andere bewijzen van gemaakte beroepskosten en de bankafschriften;  

• 10.

  de boekhouding bestaat uit een kasboek en jaarcijfers (balans, resultatenrekening en toelichting);

• 11.

  de belanghebbende moet binnen vier maanden na afloop van het boekjaar een jaarrekening (balans en een winst- en verliesrekening) en een kopie van de aangifte inkomstenbelasting overhandigen aan de vakgroep Sociale Zaken van de gemeente Olst-Wijhe.

Zelfstandig ondernemen met behoud van uitkering

Een klant met bijstand of IOAW-uitkering moet vooraf toestemming vragen bij de vakgroep Sociale Zaken om met behoud van uitkering als zelfstandige werkzaamheden op bescheiden schaal te mogen verrichten. Hij moet aantonen dat hij aan de hierboven genoemde voorwaarden voldoet.

N.B.: een IOAZ-gerechtigde die de arbeid in bedrijf of beroep hervat of begint verliest het recht op IOAZ, ook als de werkzaamheden slechts van bescheiden omvang zijn.

Toestemming door de vakgroep Sociale Zaken

• 1.

  bij een nieuwe en bestaande klant beoordeelt de casemanager doelmatigheid na overleg met de casemanager rechtmatigheid of belanghebbende voldoet aan voornoemde voorwaarden, hierna wordt het trajectplan opgesteld of het bestaande trajectplan aangepast;

• 2.

  de casemanager rechtmatigheid stuurt vervolgens belanghebbende het besluit waarin de voorwaarden, de verplichtingen en de werkwijze staan vermeld. Daarmee wordt voorkomen dat belanghebbende zich later kan beroepen op onbekendheid met de voorwaarden;

• 3.

  in principe wordt toestemming gegeven voor een jaar. Deze toestemming kan eventueel worden verlengd;

• 4.

  de toestemming kan worden ingetrokken als tussentijds blijkt dat belanghebbende niet langer aan de voorwaarden voldoet.

Voorlopige inkomstenkorting

De vakgroep Sociale Zaken verrekent bij toepassing van de ‘bescheiden schaalregeling’ de inkomsten uit zelfstandige arbeid op jaarbasis. Dit bedrag wordt na overleg met klant vastgesteld.

Ter voorkoming van onverwachte vordering aan het eind van het jaar, dient de klant per kwartaal een opgave te doen van zijn inkomsten over de afgelopen 3 maanden De casemanager rechtmatigheid beoordeelt deze inkomsten en stelt zo nodig de maandelijkse korting bij en sluit dit kort met de klant

Werkwijze

• 1.

  je berekent de voorlopige maandelijkse korting door de geschatte belastbare winst (omzet minus bedrijfskosten) voor het komende jaar te delen door 12 maanden;

• 2.

  indien er geen betrouwbare prognose is, ga je uit van de door klant opgegeven inkomsten( inkomstenverklaringen),

• 3.

  per kwartaal wordt bekeken in hoeverre de geschatte belastbare winst nog overeenkomt met de daadwerkelijke inkomsten.

Definitieve verrekening van de inkomsten

De definitieve verrekening vindt altijd plaats na afsluiting van het boekjaar met de winst- en verliesrekening en de aangifte inkomstenbelasting. Zonodig kunnen ook andere stukken worden opgevraagd, zoals facturen. Zoals aangegeven dient belanghebbende binnen 4 maanden na het boekjaar ons te voorzien van deze stukken.

Bedrijfskosten

Bij het vaststellen van het inkomen zal, hoewel dit niet altijd eenvoudig zal zijn, gekeken worden naar de gemaakte bedrijfskosten. Voor duidelijkheid hieromtrent wordt hieronder ingegaan op een aantal veel voorkomende bedrijfskosten. Alle kosten dienen aannemelijk te kunnen worden gemaakt aan de hand van rekeningen, kwitanties en/of giro/bankafschriften.

• 1.

  afschrijvingen; hoewel deze post vaak op een balans is terug te vinden, wordt hij voor de marginale zelfstandige niet geaccepteerd. Het betreft immers geen echte kostenpost. Als het goed is zou daar een post reservering tegenover moeten staan, hier is veelal geen sprake van;

• 2.

  kosten van bedrijfsleningen waaronder rentekosten; hier wordt geen rekening mee gehouden omdat daarmee indirect bijstand wordt verstrekt voor schulden of bedrijfskapitaal;

• 3.

  personeelskosten; het aannemen van personeel past niet in de activiteiten van bescheiden omvang. Wanneer deze kostenpost in een financiële verantwoording voorkomt dan kan deze niet worden geaccepteerd;

• 4.

  vervoerskosten; alleen zakelijke vervoerskosten worden geaccepteerd en worden vastgesteld op de noodzakelijke daadwerkelijke kosten. Bij een noodzaak van een eigen auto wordt voor de aftrek van zakelijke kilometers aansluiting gezocht bij de fiscale regelgeving van de Wet Inkomstbelasting (€ 0,19 per km).

Zijn de werkzaamheden meer dan 12 uur per week of is er sprake van ondernemersaftrek (zelfstandigen- of startersaftrek) dan dient belanghebbenden tijdig verwezen te worden naar het GROS. Deze instantie beoordeelt dan of belanghebbende in aanmerking komt voor de startersfaciliteiten van Bbz 2004.

Als de werkzaamheden en de tijd die daarmee is gemoeid uitkomen boven de vastgestelde grenzen, moet de klant, met zijn eventuele partner, binnen redelijke termijn een keuze gaan maken:

• 1.

  de werkzaamheden staken. De WWB- of IOAW- uitkering kan dan doorlopen;

• 2.

  de werkzaamheden terugbrengen tot bescheiden schaal. De klantmanager beoordeelt of dit met behoud van uitkering kan worden toegestaan, of dat een ander traject moet worden ingezet voor het bereiken van duurzame uitstroom;

• 3.

  de werkzaamheden ongewijzigd voortzetten en verder uitbouwen. De reguliere uitkering moet dan stoppen.