Beleidsregel terugvordering WWB, IOAW, IOAZ en WIJ

Ondertekening

Toelichting 1 beleidsregels terugvordering Wet werk en bijstand

1. AlgemeenIn de Wet werk en bijstand, die per 1 januari 2004 in werking is getreden, is het terugvorderen van ten onrechte verleende bijstand een volledige bevoegdheid geworden van burgemeester en wethouders. Het wettelijk kader is op zichzelf geen sluitende basis meer voor de gemeentelijke terugvorderingpraktijk. Met het in december 2005 vastgestelde beleid terugvordering Wet werk en bijstand werd een nieuwe “wettelijke” basis gecreëerd om het bestaande terugvorderingbeleid van de gemeente met ingang van 1 januari 2004 te continueren. De nu voorliggende versie is op details aangepast naar aanleiding van in de praktijk gebleken onvolkomenhedenDaarnaast zijn de IOAW en IOAZ aan dit beleid toegevoegd in verband met het vervallen van de Wet Boete Maatregelen Terug- en Invordering Sociale zekerheid. Voor de IOAW en IOAZ bestaat wel nog het Maatregelenbesluit. Hierin is niets geregeld betreffende het terug- en invorderen van ten onrechte of teveel verstrekte uitkeringOok de WIJ is aan dit beleid toegevoegd.Daar waar in dit beleid ‘bijstand’ wordt genoemd daar wordt tevens mee bedoelt uitkering op grond van de IOAW, IOAZ en WIJ.Burgemeester en wethouders maken gebruik van de hierboven bedoelde bevoegdheid in de gevallen en op grond van de bepalingen in dit beleid. Voorwaarde om gebruik te maken van de bevoegdheid is dat deze niet leidt tot onbillijkheden van zwaarwegende aard voor de debiteur. Als de vordering het gevolg is van schending van de informatieplicht moet altijd gebruik worden gemaakt van de bevoegdheid.De WWB is, evenals de Abw, een minimum bestaansvoorziening, die aanvullend is op de eigen bestaansmiddelen. Gelet op de gewijzigde financiële verantwoordelijkheid voor de kosten van de bijstand achten burgemeester en wethouders het van groot belang dat de bijstand alleen terecht komt bij die burgers die hier recht op hebben. Bovendien hebben de ontvangsten voortvloeiend uit de terugvordering een gunstig effect op het beschikbare budget binnen het Inkomensdeel van de WWB. Een eventueel overschot op dit budget kan vervolgens worden ingezet voor inkomensondersteuning.Daarnaast is een belangrijk beleidsuitgangspunt dat het plegen van bijstandsfraude onder geen enkele voorwaarde mag worden beloond door de ten onrechte verleende bijstand niet terug te vorderen.

1.2 Uitgangspunten

1.2.1. Minst zwaarwegende invorderingswijzeHieruit volgt bijvoorbeeld dat indien vereenvoudigd derdenbeslag (artikel 60 lid 4 WWB) tot effectieve invordering kan leiden, er geen deurwaarder wordt ingeschakeld. Hier kan ook op volgen dat beslag op goederen de voorkeur verdient boven beslag op een periodiek inkomen, daar de kosten door snelle inning van de totaalsom door middel van beslag op goederen lager zijn.

1.2.2. Minder geschikte dagen voor invorderingHet college zal geen invorderingsmaatregelen nemen tegen particulieren op dagen die daarvoor minder geschikt kunnen worden geacht, als die maatregelen zonder bezwaar naar een later tijdstip kunnen worden verschoven.Deze terughoudendheid geldt bij ondernemers slechts voor zover sprake is van invorderingsmaatregelen die betrekking hebben op bezittingen die tot de privésfeer kunnen worden gerekend.Voor invordering minder geschikte dagen zijn met name:•landelijk of regionaal algemeen erkende feest- en gedenkdagen met inbegrip van de daaraan voorafgaande en de daarop volgende dag; •de dagen tussen Kerstmis en Nieuwjaar.

1.2.3 Moment inleveren bescheiden

Hierbij kan gedacht worden aan de inlichtingenplicht van de schuldenaar en het vervallen van de bescherming van de beslagvrije voet bij het niet nakomen van deze verplichting (artikel 60 leden 1 en 5 WWB).

1.2.5. Invordering in het buitenlandVanuit het oogpunt van mogelijke diplomatieke consequenties moeten gemeenten een voornemen tot beslaglegging in het buitenland van te voren melden aan het ministerie van SZW (zie Verzamelbrief december 2002). Voor meldingen of vragen kunt u zich wenden tot de heer F. Hooghiemstra (telefoon 070-333 4760, of e-mail nhooghiemstra@minszw.nl) van de directie Werk en bijstand van het ministerie van SZW.Voor invordering in het buitenland zal een daartoe gespecialiseerd advocatenkantoor of deurwaarderskantoor worden ingeschakeld.Fraudeonderzoek in het buitenland wordt verricht door het Internationaal Bureau Fraude-informatie (IBF) van het UWV. Als de gemeente vermoedt dat er sprake is van bijstandsfraude met een internationaal karakter, zal bij het IBF een aanvraag voor onderzoek in het buitenland worden ingediend. Meer informatie: telefoonnummer (020) 752 48 51 en (020) 752 41 75.Mailen kan via IBF@uwv.nl.Uit het oogpunt van efficiëntie wordt alleen tot dwanginvordering overgegaan bij bedragen boven € 15000,-.

2. Herziening of intrekking van het toekenningbesluitEvenals terugvordering van bijstand is het met terugwerkende kracht gewijzigd vaststellen van het recht op bijstand door middel van een herziening- of intrekkingbesluit een volledige bevoegdheid geworden van burgemeester en wethouders. Gelet op de hierboven geformuleerde uitgangspunten maken burgemeester en wethouders in beginsel in alle gevallen waarin er aanleiding is het toekenningbesluit met terugwerkende kracht te wijzigen gebruik van deze bevoegdheid.De bepalingen onder a en b zijn identiek aan de bepalingen van artikel 54 lid 3 WWB, artikel 17 lid 3 en 4 IOAW en artikel 17 lid 3 en 4 IOAZ en artikel 40 lid 3 WIJ doch zijn met een dwingend karakter geformuleerd.a. Indien als gevolg van het niet nakomen van de inlichtingenverplichting van de belanghebbende ten onrechte bijstand is verleend dan wordt in alle gevallen het bijstandsrecht naar het verleden toe gecorrigeerd naar de juiste situatie. Het gaat hierbij om het schenden van de inlichtingenplicht.b. In gevallen waarin in het verleden kennelijk een niet correct toekenningbesluit is genomen, maar dit niet is veroorzaakt door de belanghebbende, kan in voorkomende gevallen toch herziening of intrekking van het toekenningbesluit aan de orde zijn. Voorwaarde is dat dit niet leidt tot onbillijkheden van zwaarwegende aard voor de debiteur.

Dit zal zich voordoen in gevallen waarin door burgemeester en wethouders onjuiste besluitvorming heeft plaatsgehad. Deze vorm van intrekking/herziening staat op gespannen voet met het rechtszekerheidsbeginsel. Op grond van dit beginsel kunnen rechten niet zonder meer met terugwerkende kracht worden gewijzigd. Doorslaggevend is of belanghebbende enige blaam treft bij het niet melden van de onjuiste situatie. De belanghebbende zal daarom “op zijn klompen” hebben moeten aanvoelen dat er iets mis was met de toekenning. Als dit niet het geval is gaan burgemeester en wethouders niet over tot herziening/intrekking met terugwerkende kracht. Het uitkeringsrecht zal in dat geval pas met ingang van de datum waarop de onjuistheid is geconstateerd worden gewijzigd. De belanghebbende moet hiervan tijdig op de hoogte worden gebracht.Als de terugvorderinggrond een niet zelfstandig terugvorderingbesluit betreft, kan door het ontbreken van een herzieningsbesluit geen terugvordering worden ingesteld.Als burgemeester en wethouders als gevolg van een grove fout een foutief besluit hebben genomen kan dit niet voor rekening komen van de belanghebbende, tenzij het voor belanghebbende volkomen duidelijk is dat het hier een fout betreft.

3. Terugvordering 3.1 TerugvorderingDeze bepaling vormt de kernbepaling van het gemeentelijke terugvorderingbeleid. Benadrukt wordt dat de bijstand uitsluitend wordt teruggevorderd in de gevallen waarin dit in het beleid is vastgelegd. Indien het beleid hierin niet voorziet wordt het besluit tot terugvordering in voorkomende gevallen voorbehouden aan burgemeester en wethouders.

3.2 Ten onrechte verleende bijstandDe hier omschreven situaties waarin bijstand wordt teruggevorderd zijn identiek aan de bepalingen van artikel 58 WWB, 25 IOAW, 25 IOAZ en 54 WIJ. Om echter geen misverstand te laten bestaan over wanneer bijstand moet worden teruggevorderd is dit beleid, in tegenstelling tot de formulering van artikel 58 WWB, 25 IOAW, 25 IOAZ en 54 WIJ, dwingend geformuleerd.

• a.

  Bijstand is ten onrechte of tot een te hoog bedrag verleend wanneer achteraf komt vast te staan dat over de betreffende periode geen, of tot een lager bedrag, recht op bijstand bestond. Voorafgaande aan deze terugvordering dient op grond van artikel 54 lid 3 WWB, 17 lid 3 en 4 IOAW en 17 lid 3 en 4 IOAZ en 40 lid 3 van de WIJ en artikel 2 van de beleidsregel Terugvordering WWB, IOAW, IOAZ en WIJ eerst een herziening- of intrekkingbesluit te worden genomen. Aan de bijstand die in de vorm van een geldlening is verleend dient in zo veel mogelijk gevallen een terugbetalingsverplichting te worden verbonden. Indien geen terugbetalingsverplichting wordt opgelegd dient in de rapportage de reden hiervan te worden aangegeven. De verplichting wordt in het toekenningbesluit vastgelegd. Als deze verplichting niet wordt nagekomen wordt ten aanzien van het nog resterende bedrag van de lening een terugvorderingbesluit genomen. Hiermee ontstaat er ten aanzien van het resterende deel van de lening een executoriale titel.

• b.

  Borgstelling is een vorm van bijstandsverlening. Dit betekent dat in het toekenningbesluit vastgelegd moet zijn dat de gemeente bijstand heeft verleend in de vorm van borgtocht. Deze bijstand komt pas tot uitbetaling (aan de geldverstrekker) indien de belanghebbende in gebreke blijft met het terugbetalen van de door de geldverstrekker verleende geldlening. Op het moment van uitbetaling van de bijstand wegens aanspraak op de borg, ontstaat tevens een vordering die op grond van artikel 58 lid 1 sub c WWB en het gemeentelijke beleid kan worden teruggevorderd. In dat geval is, evenals bij de terugvordering van een geldlening, meteen een afzonderlijk terugvorderingbesluit noodzakelijk.

• c.

  Een voorschot wordt op grond van artikel 52 WWB van rechtswege (automatisch op grond van de wet) verstrekt als een renteloze geldlening. Dit houdt in dat belanghebbende deze lening moet terugbetalen. Artikel 52 lid 3 WWB regelt dat het verstrekte voorschot ineens wordt verrekend met de toegekende uitkering over de periode waarop het voorschot betrekking had. Soms behoort verrekening van dit voorschot niet of niet volledig tot de mogelijkheden. Dat kan zijn omdat er geen toekenning van een uitkering tot stand komt, of dat de toegekende uitkering niet toereikend is om het totale bedrag van het voorschot ineens te verrekenen. Het openstaande bedrag van het voorschot wordt van belanghebbende teruggevorderd op grond van artikel 58 lid 1 sub d WWB. Wanneer deze omstandigheid zich voordoet is een afzonderlijk terugvorderingbesluit noodzakelijk ten aanzien van het bedrag dat niet (volledig) kan worden verrekend met de toegekende bijstand. Indien na toekenning van de bijstand verzuimd is het voorschot te verrekenen dient terugvordering plaats te vinden op grond van artikel 58 lid 1 sub a WWB. Door de toekenning van bijstand is het voorschotkarakter ontnomen.

• d.

  Er kunnen naast de hierboven genoemde omstandigheden andere redenen zijn waarom de bijstand bij nader inzien onverschuldigd is betaald. Het gaat hierbij om situaties waarin geen reden is om te komen tot herziening of intrekking van het toekenningbesluit, bijvoorbeeld wanneer bijstand is verleend in afwachting van het beschikbaar komen van middelen (inkomen of vermogen), of wanneer achteraf een vergoeding wordt ontvangen voor kosten waarvoor in een eerder stadium al (bijzondere) bijstand is ontvangen.

• e.

  Ook de onverschuldigd betaalde bijstand als gevolg van een administratieve vergissing dient op grond van dit beleid te worden teruggevorderd. Als beperking geldt dat alleen kan worden teruggevorderd indien de belanghebbende redelijkerwijs kon begrijpen dat hij ten onrechte bijstand ontving. Voor de hier bedoelde vorm van terugvordering geldt een wettelijke vervaltermijn van 2 jaar.

De onderdelen b, c en d van dit artikel zijn niet van toepassing op uitkeringen op grond van de IOAW, IOAZ. Op grond van de IOAW, IOAZ en WIJ kunnen geen van de genoemde vormen van uitkering verstrekt worden.

3.3. Terugvordering van gezinsledenOp grond van artikel 59 lid 2 WWB, 26 lid 2 en 3 IOAW en 26 lid 2, 3 IOAZ en 55 lid 1 WIJ kan bijstand die als gevolg van schending van de inlichtingenplicht niet als gezinsbijstand is verleend, maar wel als gezinsbijstand verleend had moeten worden, tevens worden teruggevorderd van degene met wiens middelen rekening had moeten worden gehouden. Eenvoudiger gesteld: bijstand die aan een alleenstaande is verleend, die achteraf een gezamenlijke huishouding blijkt te voeren, kan tevens van de verzwegen partner worden teruggevorderd.Duidelijk moet zijn dat:

· de bijstandsontvanger het voeren van een gezamenlijke huishouding met deze partner heeft verzwegen.

· de verzwegen partner van de bijstandsverlening op de hoogte was.

· Nieuw is dat op grond van dit artikel ook teruggevorderd kan worden van kinderen. Als het kind behorende tot het gezin een erfenis ontvangt maar hierover pas kan beschikken op het moment van meerderjarigheid, moet ook op het kind een terugvordering worden ingesteld. Bij de vermogensvaststelling moet ook rekening gehouden worden met het vermogen van de kinderen.Alle gezinsleden van wie in bovengenoemde situaties kan worden teruggevorderd zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de gehele vordering. Dit betekent in de praktijk dat het gehele bedrag van elk gezinslid kan worden teruggevorderd. In gevallen waarin één (of meer) gezinsleden niet in staat zijn om (het volledige) bedrag terug te betalen kunnen andere gezinsleden voor het gehele (restant)bedrag worden aangesproken. In principe dienen alle belanghebbenden die hoofdelijk aansprakelijk zijn hun aandeel in de aflossing onderling met elkaar te verrekenen. Dit is niet het probleem van de gemeente.

3.4 Afzien van terugvorderingIn het terugvorderingproces kan op twee momenten worden afgezien van terugvordering. Ten eerste kan worden besloten om geen terugvorderingbesluit te nemen. De vordering komt in dat geval niet tot stand. Betreft hier een overweging op grond van kosten en baten. Het administratieve drempelbedrag is vastgesteld op € 150,00 netto.Ten tweede kan worden afgezien van verdere terugvordering in een later stadium. Deze variant, ook wel kwijtschelding genoemd, wordt behandeld in artikel 4.1 en verder.In sommige gevallen kunnen er redenen zijn om helemaal geen terugvorderingbesluit te nemen. Dit kan gebeuren uit doelmatigheidsoverwegingen, zoals in gevallen waarin de ten onrechte verleende bijstand zo laag is dat de kosten die de terugvordering met zich meebrengen hoger zijn dan de vordering (kruimelbedragen). Hiertoe is het voormalige artikel 78 b Abw letterlijk overgenomen in dit artikel. De WWB, IOAW, IOAZ en WIJ kennen een dergelijke bepaling niet. Burgemeester en wethouders zijn vrij tot het bepalen van de hoogte van het grensbedrag. De gemeente heeft er voor gekozen in de meeste gevallen toch een terugvorderingbesluit te nemen en eenmaal een aanmaning en vervolgens een in gebreke stelling naar de schuldenaar te verzenden.In de individuele situatie kunnen er dringende redenen zijn op grond waarvan van een terugvorderingbesluit kan worden afgezien. Hiervan kan sprake zijn wanneer de vordering is ontstaan buiten toedoen van de belanghebbende en hem hiervan geen enkel verwijt kan worden gemaakt. Tevens zal in dat geval aannemelijk moeten zijn dat de belanghebbende kon weten dat hij ten onrechte bijstand ontving. De financiële situatie van de belanghebbende wordt in ieder geval niet als dringende reden opgevat.In gevallen waarin eerst een herziening- of intrekkingbesluit aan de orde is kan van een dergelijk besluit worden afgezien vanwege een dringende reden (zie artikel 2). In dat geval is er geen grond tot het nemen van een terugvorderingbesluit.

3.5 Terugvordering van afgedragen loonbelasting en premiesOp grond van artikel 58 lid 4 WWB, 25 lid 4 IOAW, 25 lid 4 IOAZ en 54 lid 4 WIJ kunnen door de gemeente afgedragen loonbelasting en premies volksverzekeringen en ziekenfondspremies worden teruggevorderd. Om geen misverstand te laten bestaan over de gevallen waarin deze belasting en premies worden teruggevorderd, is dit hier dwingendrechtelijk geformuleerd. Bijstand wordt in principe bruto teruggevorderd als deze niet meer kan worden verrekend.

3.6 TerugvorderingbesluitIn dit artikel is conform artikel 60 van de WWB, 28 van de IOAW, 28 van de IOAZ en 56 van de WIJ geregeld welke aspecten in ieder geval onderdeel uitmaken van het terugvorderingbesluit. In principe wordt uitgegaan van aflossing ineens binnen zes weken na datum verzending besluit (artikel 4:87 Awb). Als dit niet mogelijk is, kan de betalingsverplichting worden vastgesteld.

4. Kwijtschelding 4.1 tot en met 4.4 Kwijtschelding wegens schuldenproblematiekWanneer een bijstandsvordering door middel van een terugvorderingbesluit is vastgelegd dan wel het een lening betreft welke nog niet is opgeëist, kan er in een later stadium reden zijn om de vordering (gedeeltelijk) kwijt te schelden.In artikel 4.1 is het voormalige artikel 78a Abw nagenoeg letterlijk overgenomen. Dit is noodzakelijk om het gemeentelijke kwijtscheldingsbeleid met ingang van 1 januari 2004 te continueren. Een dergelijke bepaling komt in de WWB, IOAW, IOAZ en WIJ niet (meer) voor.Aan alle drie de criteria van artikel 4.1 moet zijn voldaan, voor tot kwijtschelding kan worden besloten. In de praktijk laten deze criteria zich uitleggen als:

• a.

  De aflossingscapaciteit van de debiteur laat niet toe, dat hij alle schuldeisers kan voldoen;

• b.

  Als de gemeente (als enige) niet instemt met de regeling, dan zal de gehele regeling mislukken; en

• c.

  De gemeente behoort niet te worden benadeeld ten opzichte van schuldeisers van gelijke rang

• d.

  Voorwaarde is dat de verzoeker is aangesloten bij het NVvK.

Er moet dus sprake zijn van een schuldregeling. Ten aanzien van schuldregelingen zijn richtlijnen vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor het Kredietwezen (NVvK). Uit de omstandigheid dát een verzoek om een schuldregeling in behandeling is genomen door een (erkende) instantie voor schuldhulpverlening, mag worden geconcludeerd dat aan het eerste criterium is voldaan.

Wanneer er geen sprake is van fraudevorderingen, wordt altijd ingestemd met een schuldregeling. Als het een fraudevordering betreft wordt slechts ingestemd op het moment dat het een 100% regeling betreft. De vordering wordt dan geheel voldaan. Voor fraudevorderingen die niet volledig worden voldaan in samenhang met een schuldregeling wordt het standpunt van de gemeente uitdrukkelijk vermeld in de opgave van de vorderingen aan de schuldhulpverlener. Wanneer een schuldregeling uitloopt in een WSNP-verzoek, dan wordt het standpunt van de gemeente door tussenkomst van de aanvrager meegedeeld aan de rechtbank.

Het is niet uitgesloten, dat de debiteur zelf of een kennis of familielid een schuldregeling tot stand kan brengen. Instemming met een regeling op dergelijke wijze zou echter in strijd zijn met de hier voorgestelde wijze van vaststellen van de aflossingsverplichting. Een verificatieonderzoek zal dan noodzakelijk zijn. Een dergelijk onderzoek komt op een groot aantal aspecten overeen met het traject voor een schuldregeling. Hieraan moet een termijn worden gesteld van 3 maanden en de belanghebbende moet worden verwezen naar een erkende instantie.

Wanneer de debiteur een betaling ineens aanbiedt conform de artikelen 4.5 en 4.6 van de beleidsregels van de (restant) vordering, kan met het verzoek worden ingestemd. Instemming kan eveneens plaatsvinden indien het een 100% regeling betreft.

Met name bij vorderingen van Bbz-leningen en krediethypotheken is de lening (vrijwel) altijd gedekt door pand of hypotheek. Dit houdt in, dat de (restant)vordering kan en moet worden voldaan bij verkoop van het pand. Daarom blijven de vorderingen, voor zover gedekt door pand of hypotheek, buiten de kwijtscheldingsmogelijkheden.

Het criterium onder (c) refereert aan de preferente positie van de gemeente bij bijstandsvorderingen. Let wel. De vorderingen zijn pas preferent op het moment dat een terugvorderingbesluit is genomen. Als een toegekende lening niet is opgeëist is deze niet preferent maar concurrent. Een onderhoudsbijdrage is altijd preferent. Normaliter komt deze preferentie tot uitdrukking in de toebedeling aan de gemeente, waarbij de vordering van de gemeente dubbel wordt geteld. De WWB stelt niet uitdrukkelijk of dwingend, dat deze dubbele telling moet worden gehanteerd. Het criterium stelt, dat aan de gemeente procentueel minstens evenveel moet worden toebedeeld als aan gelijke schuldeisers. Dit moet blijken uit de regeling die de instantie aanbiedt. Andere preferente schulden zijn belastingvorderingen, zowel van de belastingdienst als gemeentelijke heffingen.

In de praktijk blijkt, dat de preferente positie van de gemeente een belemmering kan vormen voor een schuldregeling. Ook kan er sprake zijn van een acute noodsituatie van de debiteur, bijvoorbeeld een op handen zijnde huisuitzetting en/of een afsluiting van gas, licht en water.

Met een “zachtere” opstelling van de gemeente kan deze noodsituatie voor een korte termijn worden opgeheven. Om deze reden kiest de gemeente voor een nadere invulling. Deze invulling behelst, dat:

• 1.

  De gemeente in principe vasthoudt aan haar preferente positie, ook bij schuldregelingen.

• 2.

  Als de schuldregeling niet tot stand komt, omdat de gemeente vasthoudt aan de preferente positie, dan zal de gemeente deze preferente positie opgeven, zodat de schuldregeling alsnog tot stand kan komen. De gemeente komt dan in een gelijke positie te verkeren als de overige concurrente schuldeisers.

• 3.

  Punt 2 geldt niet ten aanzien van fraudevorderingen. In dergelijke situaties wordt door

B &W een beoordeling gemaakt, waarbij als uitgangspunt geldt het handhaven van depreferente positie. De individuele beoordeling van de situatie van de debiteur kan danleiden tot een afwijking van het gestelde uitgangspunt.

Concreet leidt het bovenstaande tot de volgende werkwijze:

• 1.

  In eerste instantie stelt de gemeente zich op als preferente schuldeiser. Met inachtneming van deze positie behoort de schuldhulpverlener een voorstel te doen aan de verschillende schuldeisers.

• 2.

  Als de overige schuldeisers niet akkoord gaan met het voorstel, kan de schuldhulpverlener de vordering(en) van de gemeente als concurrente vordering(en) opvatten, en op basis daarvan een nieuw voorstel aan de schuldeisers doen. De schuldhulpverlener kan dit gebruiken in zijn onderhandelingen met de overige schuldeisers, doordat hij hen een hoger bedrag kan aanbieden.

• 3.

  Als er desondanks nog steeds geen regeling tot stand kan komen, wordt de gemeente weer als preferente schuldeiser aangemerkt. Immers, het feit dat de regeling niet tot stand kan komen, ligt dan niet aan de gemeente, maar aan de overige schuldeisers.

De schuldhulpverlener moet aan tonen, dat hij eerst een regeling heeft aangeboden met de gemeente als preferente schuldeiser.Wanneer een schuldregeling geen doorgang kan vinden vanwege het gebrek aan medewerking van één of meerdere schuldeisers, bestaat voor de debiteur de mogelijkheid om toelating te vragen tot de WSNP: de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen. Deze regeling valt onder de Faillissementswet (Fw), met als gevolg dat de in de Fw gestelde bepalingen moeten worden gevolgd. Onder andere moet elke vorm van incasso worden gestaakt.

In het geval van fraudeschulden kan een WSNP-uitspraak wringen met de WWB, IOAW, IOAZ en WIJ bepalingen. De rechtbank kan bij aanwezigheid van fraudevorderingen toch de WSNP toewijzen. Bij toelating tot de WSNP zijn gemeenten hoe dan ook gedwongen de uitspraak te respecteren. Dit betekent, dat ook fraudevorderingen moeten worden kwijtgescholden na afloop van de WSNP, mits er een “schone lei” wordt verleend.

Een WSNP-traject wordt meestal afgesloten met verlening van een “schone lei”. De vordering krijgt dan de status van een “natuurlijke verbintenis”. Dit houdt in, dat (restant)vorderingen wel kunnen blijven staan, doch dat incasso enkel kan worden bewerkstelligd door vrijwillige betalingen van de debiteur. Er zijn dan geen beslagmogelijkheden meer. De vorderingen worden na het uitspreken van de schone lei direct buiten invordering gesteld.WSNP-uitspraken zijn openbaar: De uitspraken worden gepubliceerd in dagbladen, met naam en toenaam van de debiteur. Via internet zijn de WSNP-uitspraken te raadplegen, terwijl ook de stand van zaken kan worden gevolgd.

4.5 Kwijtschelding na voldoen aan betalingsverplichtingOp grond van artikel 78c Abw kon een restant van de nog openstaande vordering worden kwijtgescholden indien de belanghebbende gedurende een periode van 5 jaar aan zijn betalingsverplichtingen had voldaan. Het gemeentelijk kwijtscheldingsbeleid dat na de invoering van de Wet herziening debiteurenbeleid (1 augustus 1998) is geformuleerd, kan op deze wijze per 1 januari 2004 worden gecontinueerd. De bepalingen van het voormalige artikel 78c Abw zijn in dit beleid ongewijzigd overgenomen omdat in de WWB, IOAW, IOAZ en WIJ een dergelijke bepaling niet (meer) voorkomt.Als gedurende vijf jaar aan de opgelegde betalingsverplichting is voldaan kan van verdere invordering worden afgezien4.5 sub bAls gedurende vijf jaar niet volledig aan de opgelegde betalingsverplichting is voldaan kan het achterstallige bedrag over die periode vermeerderd met de wettelijke rente alsnog worden voldaan4.5 sub cAls gedurende vijf jaar geen betalingen zijn verricht en niet aannemelijk is dat deze binnen een periode van twee jaar wel zullen worden verricht kan van verdere invordering worden afgezien4.5 sub dAls een bedrag dat overeenkomt met 50 % van het saldo ineens wordt voldaan waarbij tevens de eis is gesteld dat dan een bedrag is terugbetaald dat minimaal overeenkomt met 60 maal het bedrag van de laatst opgelegde betalingsverplichting, kan van verdere invordering worden afgezien4.5 sub eAls een bedrag dat overeenkomt met 75% van het saldo ineens wordt afgelost, ongeacht het aantal eerdere aflossingen, kan van verdere invordering worden afgezien.

Voor de vaststelling van het aantal termijnen en in de berekening moet een eventueel verrekend vakantiegeld buiten beschouwing blijven. Het bedrag van de minimale aflossing moet dus worden verhoogd met het al verrekende vakantiegeld.

Afkoop van vorderingenTen aanzien van de mogelijkheid tot afkopen van een (restant)vordering zal de gemeente een reële verwachting moeten hebben, dat met een afkoop een hoger bedrag zal worden geïnd dan via de gebruikelijke wijze (via minnelijke regelingen of beslag). Een dergelijke overweging zal ertoe leiden, dat debiteuren met een “keurige” betalingsdiscipline geen gebruik van deze regeling kunnen maken (omdat naar verwachting wel de gehele vordering zal worden voldaan), terwijl de “ontduikers” maximaal de helft van de vordering krijgen kwijtgescholden.Dit brengt een onredelijkheid met zich mee. Om deze reden wordt voorgesteld, dat te allen tijden kan worden ingestemd met een afkoop, waarbij het afkooppercentage – arbitrair – wordt gesteld op 75% van de (restant)vordering, tenzij naar inzicht van de gemeente in individuele gevallen slechts een lager percentage haalbaar is.

4.6 Verkorting van de periode van voldoen aan betalingsverplichtingDe in artikel 4.5 genoemde termijn is drie jaar als:

• a.

  de belanghebbende in die periode conform de opgelegde betalingsverplichting heeft afgelost; en

• b.

  De terugvordering niet het gevolg is van het niet of niet behoorlijk nakomen van de verplichting bedoeld in artikel 17 eerste lid WWB, 13 lid 1 en 3 IOAW, 13 lid 1 en 2 IOAZ en 44 WIJ.

• c.

  Het aantal genoemde termijnen in 12 sub d wordt 36.

FraudevorderingenFraudevorderingen moeten in principe helemaal worden terugbetaald. Het mag duidelijk zijn, dat grote vorderingen nooit binnen 5 jaar zullen zijn afgelost. Om toch een afweging te maken tussen enerzijds de doelmatigheid en anderzijds de wetmatigheid, wordt voorgesteld om als bijkomende voorwaarde te stellen, dat tenminste 75% van de oorspronkelijke vordering(en), inclusief invorderingkosten en overige verzwaringen, moet zijn terugbetaald. Het percentage van 75% is een compromis tussen het minimale afkooppercentage van 50% en het standpunt, dat fraudevorderingen geheel (100%) moeten worden terugbetaald.

De bepaling in artikel 4.5, onder c, kan evenmin als een automatisme worden gehanteerd.Als ook na vijf jaar respectievelijk drie jaar geen betaling is ontvangen, moet worden onderzocht en onderbouwd worden gemotiveerd waarom geen betaling meer is te verwachten. Alleen dan kan de vordering buiten invordering worden gesteld.

4.8 Kwijtschelding om doelmatigheidsredenenZoals vermeld in artikel 3.4 kan van terugvordering worden afgezien om doelmatigheidsoverwegingen. Deze overwegingen spelen ook een rol bij invordering van de ten onrechte verleende bijstand. Als het saldo van de vordering zo laag is, dat de kosten van de vordering hoger zijn dan de te ontvangen bedragen, kan ook het resterende bedrag worden kwijtgescholden. Dit punt is puur bedoeld om de doelmatigheid te bevorderen. Hiermee kan de gemeente de – soms arbeidsintensieve of kostbare – invorderingsactiviteiten achterwege laten.

Als echter de vordering op eenvoudige wijze kan worden geïnd, dat wil zeggen, dat een verrekening kan plaatsvinden met een lopende uitkering, moet wel worden teruggevorderd.Uitdrukkelijk is het niet de bedoeling, dat als vanzelfsprekend kwijtschelding wordt verleend, als wel regelmatige betalingen worden verricht, hetzij via een minnelijke regeling, hetzij via een dwanginvordering.Tenslotte kan dit punt ook ten aanzien van fraudevorderingen worden toegepast.

5. Invordering van teruggevorderde bijstand 5.1 Verplichtingen met betrekking tot de invorderingIn het beleid wordt meerdere keren gesproken over het aflossingsbedrag als betalingsverplichting. Om er geen misverstand over te laten bestaan dat in dit verband van een verplichting wordt gesproken, wordt hier bepaald dat elk aflossingsbedrag, of dit nu is overeengekomen als gevolg van een minnelijke betalingsregeling, of op basis van het terugvorderingbesluit éénzijdig is meegedeeld, wordt beschouwd als een betalingsverplichting.

In het door burgemeester en wethouders vastgestelde heronderzoekplan zijn categorieën van vorderingen onderscheiden en wordt per categorie bepaald binnen welke termijnen heronderzoeken worden ingesteld.

5.2 Vaststellen van de aflossingsverplichtingIn dit artikel is uitgewerkt op welke wijze de hoogte van de aflossingsmogelijkheden van de belanghebbende wordt vastgesteld.Een belanghebbende met een bijstandsuitkering wordt geacht over een draagkracht te beschikken van 6% van de toepasselijke bijstandsnorm. Daarom wordt deze 6% gehanteerd als het minimale aflossingsbedrag voor een bijstandsgerechtigde.

Als uitgangspunt geldt dat de terugbetaling door niet-bijstandsgerechtigden in beginsel naar draagkracht moet gebeuren. Dit betekent dat inzicht moet worden verkregen in de financiële situatie van de debiteur. Voorop staat, dat voor aflossing een bedrag ter hoogte van 6% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm wordt gehanteerd verhoogd met 50 % van het netto inkomen boven bijstandsniveau.De mogelijkheid bestaat dat na berekening blijkt dat er geen draagkracht bestaat tot aflossing over te gaan. In dat geval wordt uitstel van betaling verleend gedurende de periode dat geen draagkracht bestaat met een maximum van 12 maanden. Zie ook het debiteuren heronderzoekplan.Indien de potentieel wel aanwezige draagkracht wordt opgesoupeerd door andere schuldeisers dient individuele beoordeling plaats te vinden of uitwinning van preferentie gewenst is. Te denken valt aan situaties dat afgelost wordt op schulden eerste levensbehoefte of de dreiging dat beslag gelegd gaat worden op de inboedel van de debiteur.In ieder geval wordt uitgegaan van het volgende:· De vaststelling gebeurt altijd op basis van het netto loon, inclusief vakantiegeld, en inclusief inkomsten uit overwerk en toeslagen, voor zover deze structureel van aard zijn.· De netto inkomsten van de partner worden meegenomen wanneer deze partner hoofdelijk aansprakelijk is. Bij partners zonder hoofdelijke aansprakelijkheid wordt gehandeld analoog aan de beslagregels zoals neergelegd in artikel 475 Rv.

De draagkracht wordt periodiek herbeoordeeld door middel van een debiteurenonderzoek conform het debiteuren heronderzoekplan.Een betalingsverplichting kan ook ambtshalve worden vastgesteld. De hoogte van deze ambtshalve gestelde verplichting wordt vastgesteld op het restant van alle vorderingen van deze debiteur. De debiteur zal dan of alsnog de medewerking verlenen of de gemeente verkrijgt de mogelijkheid van beslaglegging nu de debiteur in gebreke blijft.

5.3. Wijze en tijdstip betalingDe betaling door de schuldenaar geschiedt door bijschrijving op de daartoe bestemde bankrekening, tenzij een ander wijze van betaling te prefereren is. Als tijdstip van betaling geldt de datum waarop de rekening van de gemeente wordt gecrediteerd (artikel 4:89 leden 1 en 3 Awb). Bij betaling aan de kas van de gemeente geldt de dag waarop het bedrag aan het loket van de gemeente is betaald als tijdstip van betaling. Bij betaling aan de kas ontvangt de schuldenaar een kwitantie (artikel 4:90 Awb).

6. Uitstel van betaling 6.1 Invulling bevoegdheid tot verlenen van uitstel van betaling (artikel 4:94 Awb)Gedurende het uitstel zal er niet worden aangemaand of ingevorderd. De bevoegdheid tot verrekening (artikel 4:93 Awb) blijft echter bestaan. De termijn waarvoor het uitstel geldt wordt, vastgelegd in de beschikking tot uitstel van betaling. Aan deze beschikking kunnen voorwaarden worden verbonden, zoals een betalingsregeling of een verplichting tot het stellen van zekerheid.

8. Dwangbevel

8.2. Bekendmaking van het dwangbevel Adressering van per post betekende dwangbevelenVerzending van het voor de schuldenaar bestemde afschrift van het dwangbevel met bevel tot betaling vindt plaats aan het in de administratie van de gemeente bekende adres van de schuldenaar.Voor in Nederland woonachtige natuurlijke personen zal dit over het algemeen het adres van de schuldenaar zijn, dat in de Gemeentelijke basisadministratie is geregistreerd. Als de schuldenaar te kennen heeft gegeven voor hem bestemde poststukken te willen ontvangen op een ander adres dan het adres volgens de Gemeentelijke basisadministratie - bijvoorbeeld een postbusadres - kan verzending ook plaatsvinden aan dat adres.Als achteraf mocht blijken dat het afschrift van het dwangbevel aan een - ten tijde van de terpostbezorging - onjuist adres is verzonden en de schuldenaar niet heeft bereikt, dan wordt aan het dwangbevel geen rechtsgevolg verbonden.Bijzondere gevallen van betekening dwangbevelEen dwangbevel dat door terpostbezorging of door de deurwaarder is betekend aan een minderjarige of onder curatele gestelde, moet mede worden betekend aan de wettelijke vertegenwoordiger alvorens tot tenuitvoerlegging ervan kan worden overgegaan. Zo nodig zal aan de laatstbedoelde betekening het verzenden van een aanmaning aan de wettelijke vertegenwoordiger voorafgaan.Als het afschrift van het dwangbevel aan het juiste adres van de schuldenaar is verzonden, maar laatstgenoemde beweert het afschrift niet te hebben ontvangen, dan geldt het dwangbevel als betekend. Dit is niet het geval als de schuldenaar bijzondere omstandigheden aannemelijk kan maken op grond waarvan moet worden aangenomen dat het afschrift van het dwangbevel het bestemde adres niet heeft bereikt.Ten aanzien van schippers zonder vaste woonplaats aan de wal, is betekening mogelijk op het adres van het verplicht gekozen domicilie.Ten aanzien van personen zonder vaste of bekende woon- en verblijfplaats, die niet beschikken over een postbusadres, wordt het dwangbevel betekend door publicatie in (analoog artikel 3:42 Awb). Indien nodig wordt het bevel tot betaling gesteld op 17 dagen, zodat de schuldenaar tevens kan worden geacht te zijn aangemaand.[6]8.5 Tenuitvoerlegging dwangbevel Keuze van invorderingsmaatregelenDe tenuitvoerlegging gebeurt op de voet van het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering dat toelaat de verschillende mogelijkheden van tenuitvoerlegging tegelijkertijd te benutten.

9. Verrekening en beslagleggingDe bepalingen betreffende verrekening en pseudo-verrekening komen in de WWB, IOAW, IOAZ en WIJ niet meer terug. Wel heeft het terugvorderingbesluit op grond van artikel 60 lid 3 WWB, 28 lid 4 IOAW, 28 lid 4 IOAZ en 56 lid 3 WIJ en direct een executoriale titel.De gemeente kan overgaan tot dwanginvordering door middel van verrekening (wanneer aan de belanghebbende tevens bijstand wordt verleend), of door middel van het leggen van vereenvoudigd derdenbeslag.Verrekening met de bijstand wordt gebaseerd op artikel 6:127 van het Burgerlijk Wetboek.Voor deze vorm van verrekenen moet aan de navolgende vereisten worden voldaan:· er moet een wederkerig schuldenaarschap bestaan. Het gaat hier om het over en weer voldoen van een schuld. De door de belanghebbende te ontvangen bijstand, en de ten onrechte verleende bijstand die moet worden terugbetaald, worden beschouwd als de hier bedoelde wederkerige schuld;· er moet gelijksoortigheid van schuld en prestatie zijn. Hieruit vloeit voort dat bijstand alleen met bijstand kan worden verrekend. Dit betekent dat een ten onrechte verleende bijstand niet met bijvoorbeeld een WVG vergoeding kan worden verrekend;· er moet een bevoegdheid zijn om betaling van de vordering af te dwingen. Verrekening is een vorm van tenuitvoerlegging.· verrekening kan alleen voor zover de uitkering voor beslag vatbaar is (dus bijvoorbeeld niet met bijzondere bijstand voor specifieke kosten)

Tenuitvoerlegging door middel van beslag kan geschieden conform de regels van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. De gemeente heeft, de mogelijkheid van vereenvoudigd derdenbeslag op loon of uitkering.De procedure is als volgt:· de gemeente stuurt een kennisgeving met een afschrift van het terugvorderingbesluit naar degene van wie belanghebbende een periodiek inkomen ontvangt· hierin wordt de beslagvrije voet aangegeven· de derde-beslagene moet de kennisgeving binnen 8 dagen voor gezien terugzenden aan de gemeente· door de terugzending is het beslag gelegd. De derde-beslagene wordt hiermee verplicht het voor beslag vatbare bedrag uit te betalen aan de gemeente· de gemeente moet binnen 7 dagen na retourontvangst van de kennisgeving een afschrift van die kennisgeving aangetekend toezenden aan de belanghebbende. Als de gemeente dit nalaat kan belanghebbende de President van de rechtbank vragen het beslag op te heffen.

10. Wettelijke rente en kosten 10.1. Invulling bevoegdheid tot invorderen van wettelijke renteIndien er sprake is van verzuim zoals bedoeld in artikel 4:97 Awb, zal het college de schuldenaar wettelijke rente in rekening brengen, zoals bedoeld in artikel 4:98 Awb. Hiervan ontvangt de schuldenaar een beschikking (artikel 4:99 Awb).[7]

12. Bescherming van de beslagvrije voet Vervallen bescherming beslagvrije voetVoorafgaand aan het vervallen van de bescherming van de beslagvrije voet wordt de schuldenaar van het voornemen hiertoe en de consequenties hiervan schriftelijk op de hoogte gesteld. Voorts wordt de schuldenaar in gelegenheid gesteld binnen vijf werkdagen de verzochte informatie alsnog te verstrekken, tenzij gelet op de aard van de gevraagde informatie een langere hersteltermijn redelijk is.

Indien de informatie niet alsnog wordt verstrekt, vervalt de bescherming van de beslagvrije voet zo snel mogelijk na het verstrijken van de gegeven hersteltermijn.Indien na het verstrijken van de hersteltermijn de gevraagde informatie alsnog wordt verstrekt, zal per individueel geval worden bekeken of de bescherming van de beslagvrije voet alsnog wordt hersteld, met dien verstande dat de bescherming niet eerder wordt hersteld dan na drie maanden na overlegging van de gevraagde informatie.