Verordening Maatschappelijke Participatie WWB

Ondertekening

Toelichting 1

Toelichting Verordening Maatschappelijke Participatie WWB

Algemeen

In de motie Blanksma-Spekman c.s.1 vraagt de Tweede Kamer de regering om gemeenten financieel af te rekenen als zij onvoldoende bijdragen aan de doelstelling om het aantal kinderen uit arme gezinnen dat om financiële redenen maatschappelijk niet meedoet, met de helft terug te dringen. Bij de uitvoering van deze motie heeft de regering echter gekozen voor een uitwerking die recht doet aan het uiteindelijke doel van de motie, namelijk het steviger stimuleren van gemeenten om daadwerkelijk werk te maken het aantal kinderen uit arme gezinnen dat maatschappelijk niet meedoet om financiële redenen terug te dringen. Daartoe voorziet dit wetsvoorstel in een verordeningsplicht voor gemeenteraden ten aanzien van artikel 35, vijfde lid, van de WWB.

Maatschappelijke participatie van kinderen is van groot belang met het oog op een zelfredzame toekomst. In dat verband is het gewenst dat inkomensondersteuning ten behoeve van die participatie rechtstreeks aan zoveel mogelijk minderjarige kinderen van de doelgroep ten goede komt.. Doordat in artikel 8 van de WWB een onderdeel is toegevoegd worden gemeenteraden verplicht regels op te nemen in een verordening over de wijze waarop meegewerkt wordt aan het bevorderen van de maatschappelijke participatie. Daarom heeft de regering er voor gekozen om de gemeenteraden voor te schrijven dat zij gehouden zijn een verordening op te stellen met betrekking tot het verlenen van categoriale bijzondere bijstand voor de kosten in verband met maatschappelijke participatie van ten laste komende kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen (conform artikel 35, vijfde lid, van de WWB). De gemeenteraden zijn gehouden om in ieder geval in de verordening invulling te geven aan het begrip maatschappelijke participatie. De verordening krijgt op voorhand geen structureel karakter. De effecten van de verordeningsplicht op de participatie van de betreffende doelgroep worden na twee jaar geëvalueerd. Vervolgens vindt een beoordeling plaats of het wel of niet wenselijk is om structureel te blijven verplichten om op het beleidsterrein van participatie van kinderen, regels in een verordening vast te leggen en is er een afwegingsmoment om te bezien hoe hiermee verder moet worden omgegaan.

Er is een wettelijke verordeningsplicht gekomen ten aanzien van de categoriale bijzondere bijstandsverstrekking aan schoolgaande kinderen teneinde de maatschappelijke participatie van deze groep te stimuleren. 

Dit wetsvoorstel dwingt daarom niet tot het creëren van categoriale bijzondere bijstand voor schoolgaande kinderen. Een doeltreffender vorm van bijstandverlening is individuele bijzondere bijstand, waardoor de bijstandverlening daadwerkelijk gemaakte kosten compenseert. Uiteraard dienen daarbij de kaders van de WWB niet te buiten gegaan worden. Dat betekent ondermeer dat als het categoriale regelingen betreft, de inkomensnormering van 110% gerespecteerd wordt en dat geen inkomensondersteuning plaatsvindt aan personen die uitgesloten zijn van het recht op bijstand. Met de verordeningsplicht krijgen colleges de opdracht om op lokaal niveau gerichte –generieke dan wel individuele- participatiebevorderende maatregelen te treffen voor schoolgaande kinderen. Daarmee wordt de zo gewenste transparantie en verantwoording van beleid bereikt.

Hoewel deze vorm van bijstandsverstrekking voor dit doel door de gemeente Raalte al uitvoering kreeg voor een ruimere doelgroep, moet de gemeenteraad op grond van artikel 8, eerste lid, sub g WWB bij verordening regels stellen met betrekking tot het verlenen van deze categoriale bijzondere bijstand. In de verordening zijn dezelfde soorten en hoogte van ondersteuning gehandhaafd als eerder door het college en de raad zijn vastgesteld.

Zowel de tegemoetkomingen in het kader van de maatschappelijke participatie als de categoriale bijzondere bijstand die ten behoeve van ten laste komende kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen zijn thans vanuit praktische overwegingen in één verordening ondergebracht.   

Voor het vastleggen van het beleid hieromtrent is gekozen voor de wettelijke basis uit de Gemeentewet, te weten artikel 108, die gemeenten de bevoegdheid geeft om regels te stellen en artikel 149, waarin gemeenten de bevoegdheid krijgen om regels in verordeningen vast te stellen.

Toelichting per artikel

Artikel 1

Ten aanzien van de begrippen die in de verordening worden gebruikt is aansluiting gezocht bij wettelijke omschrijvingen. Voorts is aan aanvullende, voor de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand, belangrijke begrippen een eigen omschrijving gegeven.

a. Wet:

Deze omschrijving behoeft geen nadere toelichting.

b. belanghebbende:

Deze omschrijving behoeft geen nadere toelichting.

c. maatschappelijke participatie:

In deze beschrijving is aangegeven wat wettelijk gezien onder dit begrip mag vallen.

d. tegemoetkoming en e. categoriale bijzondere bijstand:

Duidelijk is aangegeven dat er ten aanzien van de twee te onderscheiden doelgroepen een verschil bestaat.

f. Inkomen

Voor deze omschrijving is gekozen om duidelijk aan te geven dat belanghebbenden ook met een ander inkomen dan een WWB-uitkering in aanmerking kunnen komen. Wel is ingebouwd dat dit inkomen in ieder geval op de peildatum  beneden 110% van het toepasselijke normbedrag moet hebben gelegen. De reden hiervoor is dat er wel gesproken moet kunnen worden van burgers die als gevolg van een laag inkomen in hun maatschappelijke participatie worden bedreigd. Van iemand die vorige maand werkloos is geworden en sedertdien een laag inkomen heeft (en wellicht zelfs beschikt over enige reserves) kan niet worden gezegd dat er al sprake is van het gevaar van sociale uitsluiting, etc.

g. vermogensgrens:

Deze omschrijving is opgenomen om aan te geven dat het wenselijk is om bij de vaststelling van het recht op een tegemoetkoming ook het vermogen in ogenschouw te nemen. Anders zou het kunnen dat een vermogend iemand, met toevalling een laag inkomen, recht zou hebben op een tegemoetkoming.

h. de peildatum:

Deze omschrijving moet worden gezien in relatie tot het gestelde bij het inkomen.

i. college:

Deze omschrijving behoeft geen nadere toelichting.

j. raad:

Deze omschrijving behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 2 en 3

De categorie-indeling is gebaseerd op de doelgroepen die met deze verordening moeten worden bediend. Nogmaals wordt hier het onderscheid gemaakt in enerzijds burgers die op basis van het gemeentelijk minimabeleid een tegemoetkoming kunnen krijgen en anderzijds ten laste komende kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen en die op basis van de Wet Werk en Bijstand categoriale bijstand kunnen krijgen.

Artikel 4

Lid 1:  Maatschappelijke participatie betekent mee (kunnen) doen in de maatschappij. Voorkomen moet worden dat burgers door financiële beperkingen in een sociaal isolement geraken.

Met sportkosten worden kosten bedoeld die men moet maken om het lidmaatschap  te betalen en het werkelijk uit te oefenen, bijvoorbeeld speciale sportkleding, zoals judopak, zwemkleding of voetbalshirt en schoenen.

Ook eenmalige activiteiten kunnen worden vergoed. Voorbeelden zijn kindervakantieweek en kindervakantiekampen. Voorwaarde is dat er een vereniging, stichting of organisatie voor maatschappelijk welzijn de activiteit organiseert.

Kosten kunnen uitsluitend worden vergoed voor activiteiten die in Nederland plaatsvinden (in verband met het in de WWB opgenomen territorialiteitsbeginsel). Het college heeft in haar (minima)beleid  een ruime limitatieve opsomming gegeven waarvoor een tegemoetkoming mogelijk is. Verder is de bevoegdheid gegeven aan de teammanager (voorheen afdelingshoofd) om kleine aanpassingen aan te brengen.

Lid 2:  Categoriale bijzondere bijstand is geen vergoeding van daadwerkelijk te maken kosten, maar een tegemoetkoming daarin. De werkelijke kosten kunnen hoger liggen. Als voor de kosten waar deze verordening op ziet op individuele gronden bijzondere bijstand wordt aangevraagd houdt het college bij het beoordelen van het recht op bijstand en het vaststellen van de hoogte daarvan rekening met een op basis van deze verordening ontvangen tegemoetkoming.

Artikel 5

Uit deze omschrijving wordt nogmaals duidelijk wie rechthebbenden kunnen zijn voor een tegemoetkoming in het kader van de maatschappelijke participatie.  

Artikel 6

Het college kan op grond van artikel 35, vijfde lid WWB categoriale bijzondere bijstand verlenen aan ouders van ten laste komende kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen.

Ten laste komende kinderen zijn eigen- of stiefkinderen jonger dan 18 jaar voor wie de ouder aanspraak op kinderbijslag kan maken. Vanwege de restrictie dat het kind onderwijs moet volgen geldt een leeftijdsondergrens van 4 jaar.

Onder het volgen van onderwijs wordt verstaan het volgen van basisonderwijs of voortgezet onderwijs. Hoewel kinderen vanaf de vijfde verjaardag leerplichtig zijn volgen zij in het algemeen al vanaf het vierde jaar al basisonderwijs. Voortgezet onderwijs is onderwijs aan kinderen vanaf ongeveer 12 jaar (VMBO, HAVO en VWO). Het voortgezet onderwijs sluit aan op het basisonderwijs en bereidt leerlingen voor op het middelbaar en hoger beroepsonderwijs.

De categoriale bijzondere bijstand moet betrekking hebben op kosten van maatschappelijke participatie van het kind.

Artikel 7

Lid 1: In algemene wet bestuurrecht is bepaald aan welke voorwaarden een aanvraag moet voldoen.

Lid 2: om de administratieve last voor de burger en de gemeente tot een minimum te beperken kan het college  voor personen met een WWB andere regels stellen.

Lid 3: Een aanvraag moet uiterlijk 1 maand na afloop van een kalenderjaar zijn ingediend. Als deze dag op een zaterdag of zondag valt moet de aanvraag uiterlijk op de eerstvolgende werkdag door het college zijn ontvangen (artikel 1, eerste lid Algemene Termijnenwet).

Lid 4: Bij de aanvraag hoeft de belanghebbende, als hij geen WWB-uitkering van de gemeente ontvangt, zich in principe alleen te identificeren en bewijsstukken van zijn gezinsinkomen, vermogen en gemaakte kosten in te leveren. Hiermee wordt de administratieve last voor zowel de burger als de gemeenten tot een minimum beperkt.

Lid 5: In voorkomende gevallen kan het college gemotiveerd om aanvullende bewijsstukken vragen.

Artikel 8

Lid  1 en 2: spreken voor zich.

Lid 3: Een kind dat naar het voortgezet onderwijs gaat heeft naast de normale schoolkosten zoals aanschaf boeken en onderwijskosten, aanschaf schriften, waarvoor uit voorliggende voorziening  (WTOS) een vergoeding wordt verstrekt, extra uitgaven voor excursies etc. Daarvoor kan extra categoriale bijstand worden verstrekt.

Lid 4: Voor elk kind uit een gezin dat voor het eerst naar het voortgezet onderwijs gaat bestaat daarnaast nog recht op categoriale bijzondere bijstand  voor een startpakket.  Dit bedrag moet worden aangewend voor bijvoorbeeld de kosten van een fiets, regenpak, schooltas, rekenmachine, etc

Artikel 9

Lid 1 en 2:  De categoriale bijzondere bijstand moet bij voorkeur in natura betaald worden (artikel 48, vierde lid WWB), tenzij dit naar het oordeel van het college leidt tot ondoelmatige uitvoering. Gelet op de aard van de kosten en de veelheid aan organisaties en instellingen waar deze kosten gemaakt kunnen worden kan het college niet met allemaal betaalafspraken maken. De categoriale bijzondere bijstand wordt daarom standaard aan de ouders van de kinderen uitbetaald. Als het college gegronde redenen heeft dat de ouder(s) niet in staat is/zijn om de tegemoetkoming te besteden aan het doel waarvoor deze is verstrekt, namelijk maatschappelijke participatie van zijn kind(eren) kan het college besluiten de tegemoetkoming geheel of gedeeltelijk in natura of aan derden te betalen.

Artikel 10

Uitgangspunt is dat de aanvrager de tegemoetkoming besteedt aan het doel waarvoor hij deze ontvangen heeft, namelijk maatschappelijke participatie van zichzelf en zijn gezinsleden. Het college gaat uit van vertrouwen, maar kan vooraf om bewijsstukken vragen of achteraf, na afloop van het kalenderjaar, steekproefsgewijs een aantal verstrekkingen controleren. De aanvrager zal daarom tot en met drie maanden na afloop van het kalenderjaar op verzoek van het college bewijsstukken van de besteding van de tegemoetkoming moeten kunnen aantonen.

Wanneer de aanvrager de besteding niet of niet volledig aan kan tonen vordert het college het niet verantwoorde deel van de tegemoetkoming terug.

Artikel 11

De uitvoering van deze verordening ligt bij het college. De verordening kent een hardheidsclausule op grond waarvan het college van de bepalingen van deze verordening kan afwijken als toepassing daarvan leidt tot onbillijkheden van zwaarwegende aard. In gevallen waarin de verordening niet voorziet neemt het college een besluit, waarbij zoveel mogelijk aansluiting wordt gezocht bij vergelijkbare situaties met inachtneming van de individuele omstandigheden van de ingezetene of het huishouden. De gemeente zal zo mogelijk samenwerken met natuurlijke en rechtspersonen om de maatschappelijke participatie te bevorderen. Momenteel is de gemeente in overleg met de Stichting Leergeld Salland, die de uitvoering van de in deze verordening vastgelegde uitgangspunten geheel of gedeeltelijk zou kunnen uitvoeren.

Artikel 12

Deze omschrijving behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 13

Pas eind december 2011 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de vernieuwde WWB. Invoering ingaande 1 januari 2012 gaf dus weinig tijd aan gemeenteen voor de realisatie en voor het inspelen op  de gevolgen. De invoering van de verordening met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2012 heeft geen nadelige gevolgen voor personen. Alleen de groep met een inkomen hoger dan 110% van de voor hen geldende bijstandsnorm, in plaats van de voorheen gehanteerde 115% door de gemeente Raalte, zal niet meer in aanmerking komen op grond van de wet.