Re-integratieverordening Wet Werk en Bijstand Gemeente Ridderkerk 2007

Toelichting algemeen

Inleiding

Volgens de WWB heeft het college de opdracht voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden,

nuggers en Anw-ers. De WWB draagt aan de gemeenteraad op om een verordening vast te stellen waarin het beleid van de gemeente ten aanzien van haar re-integratietaak wordt neergelegd.

Tevens wordt hierin de aanspraak van burgers op ondersteuning bij re-integratie geregeld.

De basis voor de verordening is neergelegd in artikel 8, eerste lid onder a en tweede lid en artikel

10 eerste en tweede lid:

Artikel 8, eerste lid, onderdeel a:

De gemeenteraad stelt bij verordening regels met betrekking tot het ondersteunen bij arbeidsinschakeling en het aanbieden van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling, bedoeld in artikel 7, eerste lid, onderdeel a.

Artikel 8, tweede lid:

De regels, bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, hebben in ieder geval betrekking op de evenwichtige aandacht voor de in artikel 7, eerste lid, onderdeel a, genoemde groepen, alsmede voor de verschillende doelgroepen daarbinnen, en de wijze waarop rekening wordt gehouden met zorgtaken.

Artikel 10 lid 1en 2:

1.Personen die algemene bijstand ontvangen, personen met een nabestaanden- of

halfwezenuitkering op grond van de Algemene nabestaandenwet en nietuitkeringsgerechtigden hebben, overeenkomstig de verordening, bedoeld in artikel 8, eerste lid, onderdeel a, aanspraak op ondersteuning bij arbeidsinschakeling en op de naar het oordeel van het college noodzakelijk geachte voorziening gericht op arbeidsinschakeling.

2.Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing op personen die vanwege een voorziening gericht op arbeidsinschakeling niet tot een van de groepen, bedoeld in het eerste lid, behoren.

Naast deze wettelijke basis valt uit de memorie van toelichting af te leiden welke zaken in of via de verordening geregeld moeten of kunnen worden:

De aanspraak van de doelgroepen op ondersteuning door de gemeente; -het beleid ten aanzien van de diverse doelgroepen en subdoelgroepen; -het beleid ten aanzien van de combinatie van werk en zorgtaken;

De beschikbaarheid van financiële middelen.

Het beleid wordt op een aantal niveaus geregeld:

In het tweejaarlijks beleidsplan dat ook door de raad vastgesteld wordt. Naast algemene uitgangspunten kunnen hierin ook onderwerpen aan de orde komen als het inkoop- en aanbestedingsbeleid en de afstemming met andere beleidsterreinen als onderwijs, zorg en economie.

In beleidsregels, welke door het college van B enW vastgesteld worden. Het voordeel van het regelen in beleidsregels is, dat hiermee flexibeler kan worden omgegaan. Deze figuur geeft aan het college ook meer mogelijkheden in individuele gevallen af te wijken.

Doelgroepenbeleid

Voor een aantal doelgroepen is specifiek beleid geformuleerd ten aanzien van de vraag in welke omvang en vorm re-integratie-inspanningen zullen worden geleverd. De gemeente geeft aan een aantal doelgroepen prioriteit bij het inzetten van re-integratie instrumenten. Zie hiervoor de door het college vastgestelde beleidsregels. Als door een wetswijziging in deWWB er een wijziging komt in de doelgroepen van de wet, dan kan het college hiervoor aanvullende beleidsregels maken.

Staatssteun

Ondanks het feit dat gemeenten beleidsvrijheid hebben met betrekking tot de inrichting van het reintegratiebeleid, worden zij toch gebonden aan de regels die de Europese Unie stelt. Dit betreft onder meer het onderwerp staatssteun, hetgeen is neergelegd in de Verordening

Werkgelegenheidssteun (Nr. 2204/2002) en de Verordening de minimis-steun (Verordening (EG)

Nr. 69/2001).

Relatie met andere verordeningen

De WWB geeft de gemeenteraad ook opdracht om verordeningen vast te stellen op een tweetal terreinen, die een relatie hebben met de re-integratieverordening: afstemming en cliëntenparticipatie.

Afstemmingverordening:

De WWB vraagt tevens aan gemeenten een verordening op te stellen waarin het samenstel van de rechten en plichten van de cliënt wordt geregeld.

Verordening cliëntenparticipatie:

De WWB geeft aan de gemeenteraad tevens de opdracht een verordening cliëntenparticipatie op te stellen. In de re-integratieverordening is opgenomen dat bij de vaststelling van het tweejaarlijks beleidsplan het Klantenplatform wordt betrokken.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1 Begripsbepalingen

Hierbij is zoveel mogelijk aangesloten bij de begripsbepalingen uit deWet Werk en Bijstand.

Artikel 2 Opdracht college

In het eerste lid is de opdracht aan het college vormgegeven analoog aan artikel 7 van deWWB.

Hiervoor is gekozen uit oogpunt van kenbaarheid en consistentie. In de WWB is in artikel 10, derde lid aangegeven dat de aanspraak op voorzieningen alleen geldt voor die personen die ook daadwerkelijk inwoners van de gemeente zijn, door middel van een verwijzing naar artikel 40, eerste lid van de wet. Door deze verwijzing ook aan de opdracht aan het college te koppelen, geeft de gemeente aan voorzieningen alleen voor de eigen doelgroep in te willen zetten.

Het tweede lid is de vertaling van de opdracht uit deWWB dat de gemeente evenwichtige aandacht aan de diverse doelgroepen moet besteden, en rekening moet houden met de combinatie arbeid en zorg. Bij de doelgroep alleenstaande ouders komt arbeid voorop te staan en

wordt ernaar gestreefd alle alleenstaande ouders een re-integratietraject aan te bieden. Aan alleenstaande ouders met een kind vanaf 5 jaar tot en met 11 jaar wordt de volledige arbeidsverplichting opgelegd waarbij, binnen de grenzen van de wet, de nadruk op werk komt te liggen. Aan alleenstaande ouders met een kind onder de 5 jaar of met een ernstig gehandicapt kind tot 18 jaar wordt de trajectverplichting opgelegd. Op basis hiervan kan de alleenstaande ouder worden aangemeld bij een re-integratiebureau, waarbij de mogelijkheden in kaart kunnen worden gebracht en mogelijke belemmeringen weggenomen, waardoor cliënten rijp voor de arbeidsmarkt worden. Hiervoor kan het inzetten van scholing in brede zin een goed instrument zijn om een goede startkwalificatie te behalen.

In de beleidsregels voor de uitvoering komt vervolgens tot uiting hoe dit punt uitgewerkt wordt.

Het derde lid geeft het college de specifieke opdracht een zodanig aanbod van voorzieningen te realiseren, dat zoveel mogelijk personen ondersteund kunnen worden. Dit is met name van belang omdat de gemeente de aanspraak op een voorziening niet kan weigeren als slechts het budget ontoereikend is: er dient altijd een alternatief voorhanden te zijn.

Artikel 3 Beleidsplan

Zoals ook in de algemene toelichting is gesteld, vraagt WWB aan de gemeenteraad om het reintegratiebeleid in een verordening vast te leggen. Hier is gekozen voor de systematiek om niet alles in de verordening te regelen, maar ook gebruik te maken van een beleidsplan en beleidsregels.

Artikel 4 Aanspraak op ondersteuning

De WWB stelt niet zo expliciet dat de aanspraak op voorzieningen in de verordening geregeld moet worden. Immers, het is ook al in deWWB zelf geregeld. Eveneens uit oogpunt van kenbaarheid en consistentie is ervoor gekozen een algemene bepaling over de aanspraak op te nemen (eerste lid).

In het tweede lid wordt expliciet de koppeling gelegd tussen de algemene aanspraak van de cliënt en de criteria die gehanteerd worden bij het aanbieden van voorzieningen. Daarbij wordt verwezen naar elk document waarin die criteria geformuleerd kunnen worden, doch minimaal de verordening en de beleidsregels.

Artikel 5 Verplichtingen van de cliënt

In de WWB is al uitgebreid aangegeven welke verplichtingen gelden bij het recht op een uitkering.

Wederom uit oogpunt van kenbaarheid en consistentie is het eerste lid in de verordening opgenomen.

Voor personen zonder uitkering, ANW-ers en personen in gesubsidieerde arbeid kan de gemeente de uitkering niet verlagen als maatregel. Daarom is in het tweede lid opgenomen dat belanghebbende de kosten van een voorziening geheel of gedeeltelijk moet terugbetalen als de voorziening verwijtbaar wordt afgebroken.

In het derde lid is opgenomen dat personen zonder uitkering, ANW-ers en personen in gesubsidieerde arbeid, een ondertekende overeenkomst aan het college moeten toesturen.

In het vierde lid is geregeld wat de gevolgen zijn bij het niet (tijdig) retourneren van de overeenkomst.

Artikel 6 Sluitende aanpak

De WIW kende een wettelijke sluitende aanpak voor jongeren (artikel 9). Daarnaast zijn in het kader van de Agenda voor de Toekomst afspraken gemaakt over een sluitende aanpak voor nieuwe instroom en voor het zittend bestand. De WWB kent geen bepaling over sluitende aanpak. De wetgever gaat ervan uit dat door de systematiek van de wet er in de praktijk de facto een sluitende aanpak ontstaat.

Desondanks is de gemeente van oordeel dat een sluitende aanpak geregeld dient te worden.

Hierbij wordt gedacht aan alle groepen uitkeringsgerechtigden. Het eerste lid geeft de algemene formulering. Het tweede lid geeft aan dat de sluitende aanpak niet van toepassing is op diegenen die een ontheffing van de arbeidsverplichting hebben gekregen. Het derde lid geeft de mogelijkheid om van de algemene sluitende aanpak in specifieke, individuele gevallen af te wijken.

Artikel 7 Budget- en subsidieplafonds

De gemeente maakt, om de financiële risico’s te beheersen, een verdeling van de middelen over de verschillende voorzieningen. Dit gebeurt in de gemeentebegroting en het beleidsplan. Het uitgeput zijn van begrotingsposten kan echter nooit een reden zijn om aanvragen voor voorzieningen te weigeren. Om dat mogelijk te maken kan de gemeente subsidie-en budgetplafonds instellen.

De WWB stelt dat het ontbreken van financiële middelen alleen geen reden kan zijn voor de afwijzing van een aanvraag. De gemeente dient dan na te gaan welke andere, goedkopere alternatieven er beschikbaar zijn. Dit houdt dus is dat er geen algemeen plafond ingesteld kan worden. Wat wel kan, is dat per voorziening een plafond wordt ingebouwd; dit laat de mogelijkheid open dat er naar een ander instrument wordt uitgeweken.

Bij dit artikel wordt uitgegaan van de bevoegdheid van het college om plafonds in te stellen. Het college doet dit door middel van het vaststellen van beleidsregels, waarin voor de verschillende voorzieningen middelen worden gereserveerd.

Artikel 8 Algemene bepalingen over voorzieningen

In de lijn van het systeem van deze verordening strekt dit artikel ertoe enkele zaken te regelen die te maken hebben met alle voorzieningen, ook die voorzieningen die niet met name in de verordening zijn opgenomen. Het eerste lid geeft daarom aan dat de verordening geen uitputtende opsomming van voorzieningen bevat.

Het tweede lid geeft het college de bevoegdheid om aan een voorziening nadere verplichtingen te verbinden. Dit kunnen verplichtingen van diverse aard zijn.

Het derde lid geeft aan dat het college een voorziening kan beëindigen en in welke gevallen het kan worden gedaan. Onder beëindigen wordt hierbij ook verstaan het stopzetten van de subsidie aan een werkgever of het opzeggen van de arbeidsovereenkomst bij een detacheringsbaan. Bij deze laatste wijze van beëindigen dienen vanzelfsprekend de toepasselijke bepalingen uit het arbeidsrecht en de eventueel aanwezige rechtspositieregeling in acht te worden genomen. Een bijzonder aandachtspunt is hier het uitbesteden van voorzieningen aan re-integratiebedrijven.

Immers, bij uitbesteden wordt een deel van de regie uit handen gegeven. Het verdient dan ook aanbeveling dat in het contract met het re-integratiebedrijf wordt verklaard dat deze reintegratieverordening van toepassing is.

Het vierde lid geeft het college de algemene bevoegdheid om voor voorzieningen nadere regels te stellen. Dit heeft met name tot doel om bij subsidieverstrekking de uitvoering zoveel mogelijk aan het college over te laten.

Artikel 9 Werkstages / Leerwerktraject

Werkstages zijn een betrekkelijk nieuw instrument voor gemeenten om langdurig werklozen te

reïntegreren. Voor de term werkstage is gekozen om te benadrukken dat het gaat om een soort scholingsinstrument: niet de arbeid zelf, maar het leren werken staat centraal.

Het is belangrijk in de gaten te houden onder welke voorwaarden de werkstage aangeboden wordt.

Dit vanwege het gevaar dat de werkstage beschouwd kan worden als een gewone

arbeidsovereenkomst. Volgens het arbeidsrecht is er sprake van een arbeidsovereenkomst indien voldaan wordt aan de volgende voorwaarden:

• -

  er dient sprake te zijn van de persoonlijke verplichting om arbeid te verrichten;

• -

  die arbeid wordt verricht onder gezag van een ander;

• -

  die ander betaalt voor de arbeid een bepaald bedrag aan loon;

• -

  de arbeid wordt verricht gedurende enige tijd.

De Hoge Raad heeft bepaald dat er bij werkstages weliswaar sprake is van het persoonlijk verrichten van arbeid, maar dat dit overwegend gericht is op het uitbreiden van de kennis en ervaring van de werknemer. Daarnaast is bij een werkstage geen sprake van beloning. Er wordt eventueel een onkostenvergoeding gegeven, maar daarbij moet dan ook daadwerkelijk sprake zijn van een vergoeding van gemaakte kosten.

Het eerste lid van artikel 9 geeft de algemene bepaling voor het aanbieden van een werkstage.

Het tweede lid geeft nog eens specifiek aan wat het doel is van de werkstage, om het verschil met een normale arbeidsverhouding aan te geven. Dit is met name van belang om te voorkomen dat de cliënt claimt dat sprake is van een arbeidsovereenkomst, en bij de rechter loonbetaling afdwingt.

De werkstage kan twee doelen hebben. Op de eerste plaats kan het gaan om het opdoen van specifieke werkervaring. Dit is vergelijkbaar met de zogenaamde ‘snuffelstage’, waarbij de cliënt de gelegenheid krijgt om te bezien of het soort werk als passend kan worden beschouwd. Op de tweede plaats kan het gaan om het leren werken in een arbeidsrelatie. In de werkstage kan de cliënt wennen aan aspecten als gezag, op tijd komen, werkritme en samenwerken met collega’s.

Het derde lid geeft de maximale duur van de werkstage aan.

Het vierde lid geeft aan dat er bij plaatsing geen verdringing plaats vindt, of dat de concurrentieverhoudingen niet nadelig worden beïnvloed. Het college zal dit doen door expliciet na te gaan dat het werk dat verricht gaat worden niet productief is, of dat er geen recent ontslag heeft plaatsgevonden.

In het vijfde lid wordt bepaald dat de afspraken over de werkstage schriftelijk worden vastgelegd.

Hierin wordt expliciet het doel van de stage opgenomen, alsmede de wijze van begeleiding. Door deze schriftelijke overeenkomst kan nog eens gewaarborgd worden dat het bij een werkstage niet gaat om een reguliere arbeidsverhouding.

In het zesde artikel wordt bepaald dat gedurende de periode van de werkstage de uitkering wordt doorbetaald aan de persoon die op een werkstage is geplaatst. Verder bepaalt dit artikel dat aan de persoon die op een werkstage is geplaatst nog andere vergoedingen kunnen worden gegeven, waaronder een reiskostenvergoeding.

Artikel 10 Participatieplaats

Bij een participatieplaats is het doel maatschappelijke participatie met als achterliggend doel een eerste opstap naar regulier werk. Voor mensen met een participatieplaats is regulier werk op de korte of middellange termijn geen haalbaar doel, wellicht wel op de lange termijn.

Met een participatieplaats en intensieve begeleiding van de gemeente krijgen cliënten twee jaar de tijd zich te ontwikkelen en door te stromen naar een stage, een taalcursus of een andere stap op weg naar een gewone baan. De duur kan twee keer met een jaar worden verlengd (totaal dus 4 jaar). Het gaat om additioneel onbetaald werk, waarbij geen verdringing op de arbeidsmarkt plaatsvindt. Dit sluit aan bij het nieuwe artikel 10a van de WWB. Een participatieplaats is een onderdeel van een traject naar werk, waarbij meer instrumenten tegelijk kunnen worden ingezet.

Artikel 11 Vrijwilligerswerk

Volgens de WWB dient vrijwilligerswerk uiteindelijk gericht te zijn op arbeidsinschakeling. Gezien de beperkte middelen uit het werkdeel in relatie tot de omvang van de doelgroep, wordt vrijwilligerswerk slechts ingezet voorafgaand aan een re-integratietraject, als voorbereiding op arbeidsinschakeling.

Artikel 12 Detacheringsbanen uitgevoerd door een detacheringsorganisatie

Bij de dienstbetrekkingen uit deWet Inschakeling Werkzoekenden (WIW) was de gemeente de wettelijke, formele werkgever. DeWWB geeft geen regels over het werkgeverschap. Het instrument detacheringbaan kan dus ook in zijn geheel, inclusief het formeel werkgeverschap, uitbesteed worden aan een detacheringorganisatie De gemeente kan met de detacheringorganisatie afspraken maken over de uitstroom naar regulier werk van de personen die bij de detacheringorganisaties in dienst zijn. Aan de realisatie van uitstroomafspraken kunnen financiële prikkels worden verbonden.

Het eerste lid biedt de mogelijk tot het aangaan van het dienstverband bij een detacheringorganisatie. Dat kan een uitzendorganisatie zijn of een organisatie die de voormalige

WIW-dienstbetrekkingen uitvoert.

In het tweede lid wordt bepaald dat het gaat om detachering. Daarbij worden op twee vlakken afspraken gemaakt, tussen het inlenende bedrijf en de werkgever. Hierin worden zaken geregeld als de verhouding tot de werkgever, de hoogte van de inleenvergoeding en de wijze waarop de begeleiding wordt vormgegeven. In de overeenkomst tussen werknemer en inlener worden afspraken gemaakt over werktijden, verlof, de inhoud van het werk, etc.

Voor het derde lid wordt verwezen naar de toelichting bij het artikel over werkstages.

Het vierde lid bepaalt dat schriftelijk wordt vastgelegd welke rechtspositie van toepassing is. Hierbij kan verwezen worden naar een bestaande rechtspositieregeling.

Artikel 13 Loonkostensubsidies gericht op re-integratie

Het instrument loonkostensubsidies gericht op re-integratie is onder de WWB zijn deze geheel vormvrij geworden. Het beleid van de gemeente komt tot uitdrukking in de hoogte van de subsidie

(eventueel gekoppeld aan de mate van productiviteit), de termijn en de aan de subsidie verbonden verplichtingen (b.v. bieden van scholing en begeleiding). Gemeenten dienen hierbij rekening te houden met de EU-regelgeving rond staatssteun. Zie hiervoor het algemene deel van de toelichting.

Het eerste lid geeft de basis voor de loonkostensubsidie, waarbij expliciet wordt aangeven dat het primair gaat om een re-integratievoorziening. De doelgroep is beperkt door aan te geven voor welke personen de subsidie verstrekt kan worden. Het tweede lid geeft het college de bevoegdheid nadere regels te stellen over de hoogte van de subsidie, de termijn, en de praktische uitvoering (aanvraag, informatieverplichtingen,terugvordering, etc.). Voor het derde lid wordt verwezen naar de toelichting bij het artikel over werkstages. Loonkostensubsidie is ook mogelijk voor werkgevers die een jongere onder de 27 jaar een baan aanbieden of een persoon in een beschermde baan reguliere arbeid aanbieden. De voorwaarden worden in de beleidsregels vastgelegd.

Artikel 14 Scholing

Scholing is bij uitstek een maatwerkinstrument, waarbij het moeilijk is vooraf algemene richtlijnen te geven die in de verordening moeten worden opgenomen.

Het tweede lid geeft aan dat de scholing zowel aangeboden kan worden als voorziening die door de gemeente ingekocht kan worden, als in de vorm van een subsidie. Dit laatste kan van belang zijn indien de cliënt op eigen initiatief met een vorm van scholing komt die door het college noodzakelijk wordt geacht, maar die niet bestaat binnen het reguliere scholingsaanbod van de gemeente.

Artikel 15 Inkomstenvrijlating

Met het amendement Bruls is het mogelijk gemaakt de inkomsten van uitkeringsgerechtigden die werken in deeltijd voor een periode van 6 maanden gedeeltelijk vrij te laten. De hoogte van de vrijlating wordt geregeld in deWWB en kan als gevolg van indexering worden aangepast. Als het

wordt ingevoerd, moeten hiervoor beleidsregels worden vastgesteld.

Artikel 16 Premies

De gemeente heeft haar premiebeleid afgestemd op de verschillende activiteiten die in het kader van activering verricht worden.

De WWB regelt in art. 31 lid 2 sub k de maximale onkostenvergoedingen bij het verrichten van vrijwilligerswerk. Deze zijn onbelast en werken niet door bij inkomensafhankelijke regelingen. De hoogte van de bedragen wordt geregeld in de WWB en kan als gevolg van indexering worden aangepast.

In deze verordening is ervoor gekozen het verstrekken van premies in algemene zin te regelen.

De criteria en de doelgroepen worden omschreven in de beleidsregels.

Artikel 17 Overige vergoedingen

De gemeente vergoedt, ter stimulering van de arbeidsinschakeling, kosten die daaraan bijdragen.

In dit artikel zijn genoemd reiskosten, kosten voor kinderopvang en schuldhulpverlening.

Vergoeding van kosten schuldhulpverlening is toegevoegd, omdat het hebben van schulden een grote belemmering is bij re-integratie. In individuele gevallen kan het college besluiten ook andere kosten te vergoeden als dit direct bijdraagt aan het verwerven van een inkomen. Het kan onder andere bijvoorbeeld gaan om een vergoeding voor een vervoersmiddel of computer. De bijdrage moet in een redelijke relatie staan tot het te verwerven inkomen.

I.M.A./412712/