Beleidsregels Terugvordering en Verhaal 2021 en volgende jaren

Algemeen

Afzien van terugvordering

Kwijtschelding

Invordering van leenbijstand, teruggevorderde bijstand of inkomensvoorziening

Overige bepalingen

Artikel 18. De bevoegdheid om te mogen verhalen

Het bestuur mag de kosten van bijstand terugvragen zoals dat staat in paragraaf 6.5 Participatiewet.

Artikel 20. Ingangsdatum verhaalsbijdrage

De betrokken persoon moet het teruggevraagde bedrag betalen vanaf de eerste dag van de maand volgend op de datum van eerste aanschrijving.

Artikel 24. Invordering van verhaalsbijdragen

Als de debiteur een door de rechter bepaalde verhaalsbijdrage niet betaalt zijn de artikelen 11 tot en met 16 van deze beleidsregels net zo van toepassing.

Artikel 25. Citeertitel

Deze beleidsregels kunnen worden aangehaald als “Beleidsregels Terugvordering en Verhaal 2021 en volgende jaren”.

Artikel 27. Hardheidsclausule

Het bestuur kan in bijzondere situaties in het voordeel van de betrokken persoon afwijken van wat bepaald is in deze beleidsregels, als strikte toepassing van de beleidsregels leidt tot onwenselijke situaties.

Artikel 28. Onvoorziene situaties

In situaties van terug- en invordering, waarin deze beleidsregels geen oplossing bieden neemt het bestuur een besluit, waarbij zoveel mogelijk aansluiting wordt gezocht bij vergelijkbare situaties waarbij ook gekeken wordt naar de individuele situatie van de betrokken persoon.

Aldus besloten in de vergadering van het Dagelijks Bestuur van de Sociale Dienst Oost Achterhoek, gehouden op 17 december 2020,

De voorzitter,

J.B.M. Hoenderboom

De secretaris,

T.A. Beijer

Algemeen

Volgens de Participatiewet, Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) is het terugvorderen van ten onrechte gegeven uitkering of inkomensvoorziening volledig een bevoegdheid van het bestuur van burgemeester en wethouders. In de wet staat dat ten onrechte gegeven uitkering of inkomensvoorziening als gevolg van fraude altijd moet worden teruggevraagd. Dit betekent dat de wettelijke voorwaarden op zichzelf geen sluitende basis vormen voor de gemeentelijke terugvorderingspraktijk als er geen sprake is van fraude.

Deze Beleidsregels terugvordering en verhaal is een basis om het terugvorderingsbeleid uit te voeren.

Gelet op de financiële verantwoordelijkheid voor de kosten van de uitkering en inkomensvoorzieningen, vindt het bestuur, het net zoals de wetgever, van groot belang dat de bijstand of inkomensvoorziening alleen terecht komt bij die burgers die hier de meeste behoefte aan hebben. Ook hebben de ontvangsten die voortkomen uit de terugvordering een gunstig effect op het beschikbare budget binnen het Inkomensdeel van de Participatiewet. Een eventueel overschot op dit budget kan vervolgens worden ingezet voor extra re-integratietrajecten voor werkzoekenden. Ook is een belangrijk uitgangspunt van beleid dat fraude onder geen enkele voorwaarde mag worden beloond door de ten onrechte gegeven bijstand of inkomensondersteuning niet terug te vragen.

Ook maakt het bestuur gebruik van haar bevoegdheid de kosten van bijstand te verhalen op onderhoudsplichtigen op grond van artikel 61 t/m 62i van de Participatiewet.

Artikel 2. Afzien van terugvorderen

In het proces van het terugvorderen kan hier op twee momenten van worden afgezien. Ten eerste kan worden besloten om geen besluit tot terugvordering te nemen. Er wordt dan niet teruggevorderd. Ten tweede kan worden afgezien van verdere terugvordering op een later moment.

In sommige gevallen kunnen er redenen zijn om helemaal geen terugvorderingsbesluit te nemen. Hiervoor kan worden gekozen uit overweging van doelmatigheid. In gevallen waarin de ten onrechte gegeven uitkering of inkomensvoorziening zo laag is dat de kosten van de terugvordering hoger zijn dan de vordering. Hier hebben we het dan over kruimelbedragen. Het bestuur is vrij in het bepalen van de hoogte van het grensbedrag.

Het bestuur stelt dit bedrag op € 100,00 per te nemen nieuw besluit (betreft een nieuwe vordering). Als na verrekening van het openstaande vakantiegeld of een nabetaling van bijstand of inkomensvoorziening nog een vordering van € 100,00 of lager overblijft, wordt het restantbedrag niet teruggevorderd. Dit geldt echter niet voor fraudevorderingen. Fraudevorderingen moeten geheel worden terugbetaald, omdat fraude niet mag lonen.

Dat terugvordering een bevoegdheid is en geen plicht, betekent ook dat het bestuur bij de uitoefening van deze bevoegdheid rekening moet houden met algemene rechtsbeginselen. In dat kader heeft de CRvB de zogenaamde 'zes-maanden-jurisprudentie' geformuleerd. Deze jurisprudentie betekent dat een bestuursorgaan het terugvorderen niet kan doen over betalingen die zijn gedaan meer dan zes maanden na de ontvangst van een signaal waaruit het uitvoeringsorgaan had moeten afleiden, dat ten onrechte of te veel wordt betaald (zie CRvB 21-04-2009, nr. 08/424 WWB). Het bestuur hoeft niet geheel of gedeeltelijk van terugvordering af te zien op grond van de zes-maanden-jurisprudentie als de betrokken persoon zelf niet of niet volledig aan zijn plicht om informatie te geven heeft voldaan (zie CRvB 11-08-2009, nrs. 08/1166 WWB ).

Verder kunnen er individuele redenen zijn op grond waarvan van een besluit om terug te vorderen kan worden afgezien. Bijvoorbeeld als de vordering is ontstaan buiten de verantwoordelijkheid van de betrokken persoon, en hem dit niet verweten kan worden. Bij het beoordelen van belangrijke redenen moeten onaanvaardbare sociale en/of financiële gevolgen voor de betrokken persoon worden meegewogen. Alleen de reden dat er vanuit de SDOA een fout is gemaakt, is geen belangrijker reden. Per situatie wordt aan de hand van alle omstandigheden van de betrokken persoon beoordeeld.

Bovendien kan worden afgezien van verdere invordering als de incasso al vijf jaren niets heeft opgeleverd en ook niet verwacht wordt, dat de schuldenaar in de toekomst wel betalingen zal gaan verrichten. Hierbij zal naar de doelmatigheid worden gekeken. De kosten en opbrengsten van de verdere invordering worden tegen elkaar afgezet. Dit artikel is niet van toepassing op fraudevorderingen.

Artikel 3 tot en met 6. Kwijtschelding wegens schuldenproblematiek (algemeen)

Als een uitkeringsvordering door middel van een terugvorderingsbesluit is vastgelegd dan kan er later een reden zijn om de vordering op verzoek van de betrokken persoon (gedeeltelijk) kwijt te schelden. Dit verzoek moet schriftelijk worden gedaan, waarbij de redenen moeten worden aangegeven.

Uitkeringen behoren alleen terecht te komen bij degene die die dat echt nodig hebben. Waar in de beleidsregels een grond tot terugvordering is opgenomen, moet de uitkering worden teruggevorderd. Terugvordering is de regel, het ervan afzien de uitzondering. Door middel van het opstellen van beleidsregels en voorwaarden wordt de bevoegdheid van het bestuur om terug te vorderen vormgegeven.

Een van die grenzen is het vereiste dat van de kant van de betrokken persoon een redelijke inspanning wordt verlangd om bij te dragen aan de oplossing van de problematische schuldensituatie door te zorgen voor enige aflossing van de schuld.

Deze beleidsregels hebben de volgende uitgangspunten:

• •

  de Sociale Dienst heeft de bevoegdheid gedeeltelijk af te zien van terugvordering als:

• •

  sprake is van een problematische schuldensituatie;

• •

  het besluit af te zien van terugvordering bijdraagt aan een structurele oplossing van de problematische schuldensituatie;

• •

  tenminste een deel van de terugvordering wordt terugbetaald, waarbij de SDOA tenminste dezelfde positie inneemt als andere schuldeisers van gelijke rang.

• •

  Verder geldt:

• •

  verwijtbaar teveel ontvangen uitkering wordt altijd teruggevorderd;

• •

  vorderingen die door pand of hypotheek zijn gedekt worden altijd teruggevorderd.

Artikel 3. Kwijtschelding wegens schuldenproblematiek

Een schuldregeling is schuldsanering of schuldbemiddeling. Van schuldsanering is sprake als door de Gemeentelijke Kredietbank of een andere instantie een saneringskrediet wordt gegeven, waarmee de vorderingen van alle schuldeisers kunnen worden voldaan. De bank blijft als schuldeiser over.

Bij schuldbemiddeling treedt een instantie op als bemiddelaar tussen schuldeiser en betrokken persoon om ervoor te zorgen dat een regeling wordt getroffen met de schuldeisers over het afbetalingsbedrag waarmee de vordering in regelmatige betalingstermijnen door de betrokken persoon wordt afgelost. Deel van een schuldregeling kan zijn, een verzoek aan de schuldeisers om genoegen te nemen met een deel van de vordering met voor het restant een finale kwijting. Bij een schuldregeling hoeft niet in alle gevallen meerdere schuldeisers betrokken te zijn. Denkbaar is dat de SDOA de enige schuldeiser is en een schuldregeling met de betrokken persoon treft.

Als de betrokken persoon in principe in staat is zijn schulden binnen een redelijke periode te kunnen aflossen, is er geen reden dat de SDOA afziet van terugvordering. Pas als te verwachten is dat de betrokken persoon zijn schulden niet verder kan afbetalen (structurele problematische schuldsituatie), kan er aanleiding zijn gedeeltelijk van terugvordering af te zien.

De schuldhulpverlenende instellingen werken gelet op de ‘Gedragscode Schuldregeling van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet’ niet mee aan schuldregelingen die slechts leidt tot een oplossing van een deel van de schuld. Het is ongewenst dat de SDOA zou afzien van terugvordering in een situatie waarin één of meer schulden buiten de schuldregeling blijven voortbestaan. Hierdoor zullen vroeger of later opnieuw problemen ontstaan, terwijl de doelstelling juist is om bij te dragen aan een definitieve oplossing van de problematische schuldsituatie van de betrokken persoon. In geval één of meer schuldeisers geen medewerking geven aan een minnelijke regeling, ligt het meer voor de hand om via de weg van de wettelijke schuldsaneringsregelingen te proberen om alsnog de medewerking van alle schuldeisers te krijgen. Gezien het eerdergenoemde is bepaald dat het besluit tot gedeeltelijke terugvordering in werking treedt als een minnelijke regeling daadwerkelijk tot stand komt. Immers staat op dat moment pas vast dat is voldaan aan alle vereisten die worden gesteld aan de schuldregeling.

De schuldenregeling zal getroffen moeten worden door een erkende publieke schuldhulpverleningsorganisatie die lid is van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) en volgens de gedragscode van de NVVK werkt. Dit zal doorgaans de Stadsbank Oost Nederland zijn.

De SDOA kan niet geheel van terugvordering afzien. In een schuldregeling waarin teruggevorderde bijstand is opgenomen, moet uiteraard ten minste een deel van de bijstand worden terugbetaald, wil er ook voor de Sociale Dienst een prikkel zijn om deels af te zien van terugvordering. Omwille van gelijkheid tussen de schuldeisers onderling is uitgangspunt dat de SDOA in ieder geval betaling van een even groot deel van de vordering kan verwachten als de andere schuldeisers van gelijke rang. Dit laatste betekent dat de Sociale Dienst, al dan niet als bemiddelende instantie, er rekening mee moet houden dat in ieder geval een verdeelsleutel wordt gevonden, waaruit dat blijkt.

Artikel 4. Afzien van kwijtschelding wegens schuldenproblematiek

Het is erg belangrijk dat onrecht voordeel geheel ongedaan wordt gemaakt. Ten aanzien van fraudeschulden moet een strengere benadering worden gehanteerd dan bij andere schulden. Deze strengere benadering omvat ook de situatie waarin de uitkering wordt teruggevorderd omdat de betrokken persoon zich niet aan de verplichtingen heeft gehouden die aan de bijstand zijn verbonden.

Vorderingen welke door pand of hypotheek zijn gedekt, hebben een bijzondere positie. De SDOA zal als pand- of hypotheekhouder niet in een minnelijke schuldregeling kunnen meegaan, voor zover van de SDOA zou worden gevraagd een deel van de uitkering niet terug te vorderen. Het gaat t hier immers om situaties waarin zonder pand of hypotheek geen bijstand zou zijn verleend (bijvoorbeeld krediethypotheek of bijstandsverlening aan een zelfstandige). Als de schuld niet geheel kan worden voldaan uit de opbrengst van het goed waarop pand of hypotheek gevestigd is, kan de uitkering voor dat deel eventueel wél meegaan met de minnelijke schuldregeling.

Artikel 5. Inwerkingtreding van het besluit tot kwijtschelding vanwege schuldenproblematiek

Deze beleidsregel staat in verbinding met beleidsregel 3 in die zin dat het besluit onder beleidsregel 3 eerst in werking treedt nadat een plan van aanpak door een niet verwijtbare vordering door het bestuur akkoord is bevonden en aan de in beleidsregel 6 genoemde vereisten voldoet. Wanneer een schuldregeling uiteindelijk niet tot stand komt wordt het besluit volgens beleidsregel 6 ingetrokken.

Artikel 6. Intrekking kwijtscheldingsbesluit schuldenproblematiek

De hier gegeven opsomming van situaties die leiden tot intrekking van het besluit is beperkt Dit betekent dat na het zich voordoen van één of meerdere feiten, de terugvordering herleeft. Dit brengt met zich mee dat de SDOA in het kader van de schuldsaneringsregeling bij de besluitvorming met betrekking tot het afzien van terugvordering een voorbehoud moet maken voor deze omstandigheden. Genoemde situaties kunnen zich tijdens de looptijd van de schuldregeling voordoen en vinden (met uitzondering van 1.) hun oorzaak in gedrag van de belanghebbende zelf.

Artikel 7. Kwijtschelding na voldoen aan betalingsverplichting

Op grond van artikel 78c ABW kon een restant van de nog openstaande vordering worden kwijtgescholden als de betrokken persoon tijdens een periode van 5 jaar aan zijn betalingsverplichtingen had voldaan of een bedrag, wat hier gelijk aan is met ten minste 50% van de restsom, in één keer had afgelost. De bepalingen van artikel 78c ABW zijn met toevoeging van lid 5 en 6 ongewijzigd overgenomen aangezien in de WWB, nu Participatiewet, dergelijke bepalingen niet meer voorkomen. In een viertal specifieke situaties, lid 1 t/m 4, kan de SDOA beoordelen of de terugvordering wordt voortgezet, gestopt, dan wel mag worden afgekocht. Naast deze specifieke situaties dient ook te worden voldaan aan één van de voorwaarden genoemd onder e of f. Het is niet de bedoeling dat in de beschreven situaties in alle gevallen automatisch wordt afgezien van terugvordering. Bij elk individueel geval zal moeten worden bezien of er een goede reden is om af te zien van terugvordering en verdere invordering. De genoemde periode van vijf jaar kan direct beginnen na het terugvorderingsbesluit, maar ook op enig moment daarna.

Artikel 7 lid 3

Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan een persoon van wie de verblijfplaats onbekend is of aan de persoon die zich definitief in een land heeft gevestigd waarmee Nederland geen executieverdrag heeft. Een ander voorbeeld is de schuld die vijf jaar onbetaald is gebleven vanwege onvoldoende aflossingscapaciteit bij de betrokken persoon. Het gaat hier om de situatie, waarin de SDOA, de reële verwachting heeft, dat incassoactiviteiten niets meer zullen opleveren. De SDOA zal bij zijn besluit af te zien van terugvordering en verdere invordering de afweging moeten maken of nog op enig moment valt te verwachten dat de betrokken persoon zijn schuld zal kunnen afbetalen. Hiervan kan sprake zijn als op andere schulden wordt afgelost en zicht bestaat dat aan de betalingsverplichting zal worden voldaan.

Artikel 7 lid 4

De SDOA kan besluiten van terugvordering en verdere invordering af te zien, als de betrokken persoon een bedrag, overeenkomend met ten minste 50% van de restsom in een keer aflost. Het gaat hier om de specifieke situatie dat de SDOA een reële verwachting heeft, dat afkoop van de uitkeringsschuld meer oplevert dan wanneer de gebruikelijke incassoprocedures worden gevolgd. Voorwaarde voor afkoop is dat de betrokken persoon een bedrag, overeenkomend met tenminste 50% van de restsom, in een keer aflost. In dit geval is de restsom gelijk aan het volledige bedrag dat teveel of ten onrechte aan bijstand, is ontvangen. Het percentage 50% vormt uitdrukkelijk een minimumgrens, waarbij de SDOA, afhankelijk van de omstandigheden van het individuele geval een besluit dient te nemen welk percentage voor de desbetreffende afkoop zal worden gehanteerd. Door het stellen van dit minimumpercentage wordt bereikt dat voldoende rechtsgelijkheid ontstaat, waarbij ook voldoende ruimte bestaat voor de SDOA om afhankelijk van de individuele situatie boven het minimum gestelde percentage de hoogte van het te betalen bedrag te bepalen.

Artikel 7 lid 5 en 6

Als iemand 5 jaar aan de voor hem geldende betalingsverplichting heeft voldaan, dan hoeft nog niet automatisch kwijtschelding te volgen. De Participatiewet laat geen categoriale benadering van klanten toe, ook uit de parlementaire behandeling van het versoepelingsbeleid blijkt dit duidelijk. Het is dus zaak om individueel te beoordelen.

Te hanteren criteria hierbij zijn:

• •

  Alleen wanneer duidelijk is dat verdere invordering gepaard gaat met onevenredige nadelige effecten voor de debiteur; of

• •

  De debiteur heeft een inkomen dat naar verwachting langdurig niet uitgaat boven de voor hem geldende bijstandsnorm.

Deze criteria zijn subjectief. Bij het eerste criterium moeten zowel financiële als niet-financiële factoren worden beoordeeld. Hiervan kan geen complete opsomming worden gegeven. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het feit dat de schuldenpositie de arbeidsinschakeling beperkt. Twee voorbeelden van het onder 2 vermelde criterium zijn een debiteur:

• •

  met alleen een pensioen vanuit de AOW;

• •

  die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt op grond van de WAO, de WAZ, of de Wajong naar een arbeidsongeschiktheidspercentage van 80 tot 100% of hoofdstuk 6 van de WIA, én bij wie bij de laatste arbeidsongeschiktheidsbeoordeling van het arbeidsdeskundig onderzoek is afgezien (op grond van artikel 2 lid 2 Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten).

Artikel 7 lid 7

Om ongelijkheid en beloning van onverantwoordelijk gedrag te voorkomen is uitgangspunt bij deze regel dat de SDOA een bedrag heeft geïnd dat minimaal gelijk is aan een betalingsverplichting van 6% gedurende 5 jaar en dat is 10% gedurende 3 jaar.

Artikel 8. Verkorting van de periode van voldoen aan betalingsverplichting

De SDOA beoogt mede, dat de betrokken persoon na een redelijke termijn schuldenvrij is. Daarom wordt de betalingsperiode genoemd in artikel 7 verkort tot drie jaar voor leningen in verband met duurzame gebruiksgoederen of een overbruggingsuitkering. De hoogte van de betalingsverplichting moet overeenkomen met de in artikel 12 genoemde percentages die op de schuldenaar van toepassing zijn.

Artikel 9. Geen kwijtschelding na voldoen aan betalingsverplichting

Vorderingen die door pand of hypotheek zijn gedekt, nemen een bijzondere positie in. Het gaat hier immers over situaties waarin zonder pand of hypotheek geen bijstand zou zijn verleend (bijvoorbeeld krediethypotheek of bijstandsverlening aan een zelfstandige).

Als de schuld niet helemaal kan worden voldaan uit de opbrengst van het goed waarop pand of hypotheek gevestigd is, kan de SDOA voor dat deel eventueel wél overwegen de restantvordering kwijt te schelden.

Artikel 10. Kwijtschelding na aanvaarden regulier werk

Naast kwijtschelding door schuldenproblematiek is het ook mogelijk om op andere gronden dan een schuld kwijt te schelden. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan kwijtschelding bij de succesvolle afronding van een re-integratietraject. Op deze wijze kan kwijtschelding, naast of aanvullend op al bestaande subsidiemogelijkheden, fungeren als een prikkel tot het aanvaarden van betaalde arbeid, of het deelnemen aan scholing of sociale activering. De betrokkene moet dan wel een reguliere baan hebben geaccepteerd en duurzaam (langer dan 6 maanden) uit de uitkering of inkomensvoorziening blijven. De vordering mag niet hoger zijn dan € 1000,00 en zijn ontstaan als een geldlening.