Evaluatie beleid Alle Hens aan dek

Uitgangspunten

In de notitie hanteren wij de volgende uitgangspunten:

• 1.

  de kadernotitie Wijkbeheer wil de burgers nader en eerder betrekken bij het bestuur en beheer van de gemeente in het algemeen en van de kern of wijk, waar ze wonen, in het bijzonder;

• 2.

  het gedachtegoed van het gemeentelijk lokaal sociaal beleid, het vroegere welzijnsbeleid, gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van de inwoners voor hun eigen welzijn;

• 3.

  de wens van de gemeenteraad is dit beleid te uiten door de gemeentebegroting meer vraag- en wijkgericht in te richten;

• 4.

  de maat van Terneuzen is bepalend.

Basisvoorwaarden

Op zoek naar oorzaken voor het gevoel van onveiligheid van de bewoners en naar een mogelijke oplossing volgden wij de Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling. Deze stelde als oorzaak vast het gevoel van onbekendheid bij de burgers. Er is sprake van anonimiteit, van ‘het er alleen voorstaan’. Als oplossing komt het er voor de overheid op aan een zogenaamde herkenbare context te bieden. Nog steeds volgens de Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling moet daarvoor worden voldaan aan de volgende basisvoorwaarden:

• 1.

  een overzichtelijke context;

• 2.

  steun en toezicht;

• 3.

  gedeeld normbesef;

• 4.

  kennen en gekend worden.

Hieronder gaan we in op de inzet, die wij de laatste jaren op deze gebieden hebben gepleegd.

Basisvoorwaarde: een overzichtelijke context

Mensen voelen zich (weer) thuis in hun kern of wijk als

• -

  de publieke ruimte voldoende overzichtelijk is;

• -

  er geen of slechts in tolereerbare mate hinderlijk gedrag is;

• -

  aanspreekpersonen of –adressen in de buurt aanwezig en gemakkelijk bereikbaar zijn;

• -

  publieke organisaties werken vanuit een kleinschalige opzet, die zorgt voor een meer persoonlijke relatie met de klanten.

Wij vonden, dat de gemeente hieraan kon bijdragen door

• -

  als bouwer, beheerder en/of eigenaar van de openbare ruimte hier rekening mee te houden;

• -

  te zorgen dat de kern- en wijkraden kunnen opereren als volwaardig aanspreekpunt voor gemeente en inwoners;

• -

  samen met de gemeente te zorgen voor een schone wijk.

In de afgelopen hebben wij de volgende initiatieven genomen:

De gemeente als bouwer, beheerder en/of eigenaar van de openbare ruimte.

In deze functie hebben wij voornamelijk geïnvesteerd in het betrekken van de bewoners op het moment, dat plannen nog moesten worden gemaakt of zich nog maar in de prille beginfase bevonden. Ons uitgangspunt daarbij was, dat mensen zich meer betrokken voelen bij, meer thuis voelen in een leefomgeving, die ze zelf mee helpen vorm te geven en beheren. Daarbij hebben wij uit de verschillende mogelijkheden, die er bestaan om dit te doen, niet gekozen voor confectiewerk, maar voor maatwerk. Elke situatie vraagt om een benadering, die past bij die specifieke situatie.

Er waren momenten, dat de kern- of wijkraad het initiatief nam. Zo ontstonden de Braakmanvisie voor Biervliet, Hoek en Philippine, het plan voor de herinrichting van de Markt in Biervliet en de kern- en wijkplannen voor Axel, Philippine, Sluiskil, Zaamslag en de Terneuzense wijken Triniteit en Hof Zeldenrust. De visie voor de Terneuzense binnenstad ‘T(h)is Terneuzen is beautiful’ ontstond dan weer op initiatief van de wijktafel.

Bij tal van projecten, waar de gemeente de initiatienemer was, werden de bewoners en andere belanghebbende partijen in een vroeg stadium betrokken om samen te werken aan een uitvoering, die het beste resultaat bood voor de leefbaarheid. Zo discussieerden de bewoners, de wijkraad en de ondernemersvereniging uitgebreid en constructief over de uitvoering van het plan voor de Westelijke stadsrand in de Terneuzense binnenstad. In dit voorbeeld stemden alle partijen in met de wens van de bewoners om de begroeiing tussen bomen aan de rand te behouden om zodoende de privacy van de bewoners van de panden in de Grenulaan niet te schaden.

Op dezelfde manier werd en wordt uitvoering gegeven aan projecten als

• -

  de heraanleg van de groenstrook voor de Scheldekade in Terneuzen;

• -

  de inrichting van de voormalige veerhaven in Terneuzen;

• -

  de herinrichting van de Markt en de Noordstraat in Hoek;

• -

  de inrichting van het schoolplein in Westdorpe;

• -

  de inrichting en bouw van brede scholen in verschillende kernen en wijken; - de thematisering van kleine kernen (onder andere Biervliet, Zaamslag en Zuiddorpe); - het wozoco-complex in Philippine.

Het voert in het kader van deze evaluatie te ver om alle projecten aan te halen. Wel mag het duidelijk zijn, dat deze manier van werken om bewoners in een vroeg stadium te betrekken steeds meer gemeengoed is geworden in de manier van werken van de gemeente.

De werkwijze inspireert andere organisaties om dezelfde manier van werken te hanteren. Een voorbeeld hiervan is het initiatief van Woongoed in Sas van Gent. Onder de titel De Renaissance van Sas van Gent renoveert Woongoed een aantal woning uit haar bezit in Sas van Gent en betrekt daar in brede zin, via de zogenaamde Tafels van Sas, zoveel mogelijk plaatselijke belanghebbende partijen bij. Op deze manier wordt niet alleen draagvlak gecreëerd voor de plannen, maar wordt ook gewerkt aan een zich eerder en meer thuis voelen van de bewoners in hun woon- en leefomgeving.

De gemeente als zorgdrager voor kern- en wijkraden, die opereren als volwaardig aanspreekpunt voor gemeente en inwoners

De kern- en wijkraden, zo concludeerden wij in de ‘Evaluatie wijkbeheer, periode 2003 – 2006’, vormen een scharnierpunt in de communicatie in tussen gemeente en burger. Het zijn voor ons vooruitgeschoven posten, die ons een beeld geven van wat leeft in de kernen en wijken. Wij hebben er, in overleg met de kern- en wijkraden, uitdrukkelijk niet voor gekozen om de kern- en wijkraden beslissingsbevoegdheid te geven. Vanuit deze uitgangspunten hebben wij de afgelopen jaren gewerkt aan de positie van de kern- en wijkraden als aanspreekpunt voor de inwoners en de gemeente.

Onze eerste zorg is steeds geweest, dat elke kern en wijk beschikt(e) over een bewonersvertegenwoordiging. In dit streven zijn wij geslaagd. Daar waar de situatie er om vroeg hebben wij kern- en wijktafels ingericht. Via deze tafels in de kernen Axel en Sas van Gent en in de Terneuzense wijken Binnenstad en Terneuzen-West hebben wij de kern- en wijkraden uit deze gebieden de kans gegeven over de kansen en problemen in hun woonomgeving direct op ‘directieniveau’ te praten met andere belanghebbende partijen (bijvoorbeeld woningcorporaties en politie). Overigens hebben de kern- en wijktafels steeds een tijdelijk karakter: is het probleem opgelost of de kans benut, waar de tafel voor in het leven werd geroepen, dan heffen wij, samen met de andere deelnemende partijen, de tafel op.

De bekendheid van de kern- en wijkraden bij de bewoners hebben wij helpen vergroten door de vergaderstukken van de raden te plaatsen op de gemeentelijke website. Voor iedere inwoner is het zodoende mogelijk te weten wanneer de kern- en wijkraad met wie en waarover praat. Verder helpen wij de raden in de kernen en wijken, waar een kern- of wijktafel actief is, bij het uitbrengen van nieuwsbrieven.

Mede op basis van de evaluatie, die wij in 2006 hielden over de werking van het wijkbeheer, hebben wij gekozen voor of zijn wij verdergegaan met

• -

  het jaarlijks verstrekken van een subsidie aan de kern- en wijkraden;

• -

  het vergoeden van de kosten van de vergaderingen van de kern- en wijkraden;

• -

  het bevorderen van de deskundigheid van de leden van de kern- en wijkraden. Zo hebben wij in 2007, in samenwerking met Moveo, workshops georganiseerd, waar veel leden van de kern- en wijkraden zich konden informeren over en bekwamen in de juridische en bestuurlijke mogelijkheden in de relatie met de gemeente, de opzet van de gemeentelijke organisatie en het bereiken van de achterban;

• -

  het zogenaamde calamiteitenfonds, dat wij overigens hebben opgetrokken tot € 32.000,00. Uit dit fonds worden zaken betaald, die niet kunnen wachten tot een regulier besluitvormingsproces is afgerond. Een voorbeeld van besteding uit het fonds is de aanschaf van snelheidsmeters voor het autoverkeer (“U rijdt …… km”).

Op gezette tijden hebben wij onze waardering uitgedrukt voor de inspanningen van de leden van de kern- en wijkraden als vrijwilliger. Dit steeds in combinatie met een moment van gedachtewisseling met de kern- en wijkraden over de hoofdlijnen van het wijkbeheer. Zo combineerden de voorzitters en secretarissen van de kern- en wijkraden in januari 2007 een lunch om met elkaar en met professionele discussieleiders te discussiëren over de uitkomsten van de evaluatie van het wijkbeheer en ontvingen diezelfde functionarissen in de vooravond van 1 april 2009 tijdens een warme maaltijd de gereedschapskoffer. Met de inhoud van deze koffer stimuleren we overigens de kern- en wijkraden om zowel naar de gemeente als de inwoners meer naar voren te treden als scharnierpunt in de communicatie tussen deze twee partijen.

Op 5 oktober 2007 ontvingen wij alle leden van de kern- en wijkraden met hun partners in de Baeckermat en combineerden een buffet met een uitleg over nieuwe initiatieven voor het wijkbeheer.

Basisvoorwaarde: steun en toezicht

Mensen moeten niet enkel in de eigen sociale omgeving steun vinden, maar als het nodig is ook bij de professionals. Het gaat dan om zichtbare politie en justitie en aanspreekbare functionarissen, die instaan voor een schone wijk. Daarnaast is ook de aanwezigheid van zowel formele (stadswachten, wijkagenten) als informele toezichthouders (winkels, straatkiosken, plantsoenwerkers) van belang.

Waar we in de achterliggende jaren de gemeente duidelijk aanwezig wilden laten zien, dat was in de eerste plaats bij de kern- en wijkraden. In dit licht bezoeken de wijkbestuurders en – coördinatoren bijna elke vergadering van elke kern- en wijkraad.

De manier van werken met wijkcoördinatoren heeft andere organisaties geïnspireerd tot dezelfde benadering. Zo werken Woongoed en Clavis, mede als uitvloeisel van de prestatieafspraken, die wij met hen maakten, tegenwoordig ook met functionarissen, die als aanspreekpunt fungeren voor hun klanten in de wijken, waar de corporaties eigendom hebben.

Sinds enkele jaren coördineren wij het Overleg integrale veiligheid en leefbaarheid. Hier bespreken vertegenwoordigers van politie, Clavis, Woongoed, Stichting Jeugd- en Jongerenwerk Terneuzen en gemeente eens per kwartaal de hoofdlijnen van de gang van zaken in de verschillende kernen en wijken. Met name drugs, verkeer en jeugd vormen onderwerp van gesprek.

Een andere uiting van meer steun en toezicht vinden we terug in de werkplannen, waarin we onze samenwerking met de politie vastleggen. Hieruit komen de jaarlijkse contacten van de politie met de kern- en wijkraden voort over de vijf meest ergerlijke zaken in de woonomgeving, waar de politie aan bijdrage kan leveren aan de oplossing ervan.

Ten slotte denken wij dat we aan het gevoel van veiligheid van de bewoners bijdragen door, samen met de woningbouwverenigingen en de politie, te investeren in de buurtbemiddeling, zoals die sinds het einde van 2008 in onze gemeente bestaat. De eerste resultaten van dit instrument bevestigen ons beeld.

Basisvoorwaarde: gedeeld normbesef

Het is van belang te werken aan een normbesef, dat beantwoordt aan de toenemende diversiteit aan leefstijlen en bevolkingsgroepen. Op deze voorwaarde hebben wij nog niet structureel kunnen inzetten. Wel hebben wij in het project Veilige Wijk Terneuzen, Hof Zeldenrust aandacht besteed aan de noodzaak om als bewoners met elkaar rekening te houden. Dit deden wij met posters, een gedichtenwedstrijd, een fotowedstrijd, een wandelroute en het boekje Een schone wandeling.

Daarnaast hebben wij, op incidentele basis, geprobeerd ruziënde groeperingen in de

Terneuzense wijk Triniteit begrip voor elkaar te doen krijgen en hebben wij werkzoekende Antilliaanse jongeren ondersteund bij de start van hun vrijwilligersproject. In dit project ruimden de jongeren enkele dagen per week het zwerfvuil in de gemeente op. Hun redenen tot deze inspanningen waren enerzijds het opdoen van werkervaring om zodoende een betere toegang tot arbeidsmarkt te krijgen. Anderzijds wilden de jongeren ook laten zien, dat zij niet beantwoordden aan het stereotype beeld, dat soms van hen bestaat.

Sinds kort kijken wij hoe we meer structureel kunnen inzetten op een gedeeld normbesef. Zo zijn wij, samen met de provincie Zeeland en de provinciale ondersteuningsinstelling Scoop, van start gegaan met het programma Communities that Care. Dit is een gerichte preventiestrategie om probleemgedrag en maatschappelijke uitval van jongeren te voorkomen of terug te dringen. Het doel van Communities that Care op de lange termijn is een veilige wijk te creëren waarin kinderen en jongeren worden aangemoedigd hun capaciteiten aan te spreken en zich optimaal te ontwikkelen.

Basisvoorwaarde: kennen en gekend worden

Het hoofdprincipe bij deze basisvoorwaarde bestaat uit communicatie tussen de verschillende groepen in de samenleving, zowel verticaal (overheden en burgers) als horizontaal (verschillende bevolkingsgroepen onderling). Naast de algemene middelen van communicatie, zoals Terneuzen Informatie, de website en de gemeentelijke informatierubriek in het Zeeuwsch-Vlaams Advertentieblad, hebben wij om mensen meer te betrekken bij hetgeen leeft in hun woon- en leefomgeving de kern- en wijkfoto’s gemaakt. Deze werden op 12 oktober 2007 officieel op de gemeentelijke website geplaatst. Met de foto’s geven wij elke bewoner, bestuurder en bezoeker de gelegenheid op de hoogte te blijven van wat er speelt in de verschillende kernen en wijken.

Daarnaast verschijnen enkele keren per jaar in de kernen en wijken, waar een kern- of wijktafel actief is, nieuwsbrieven, waarin de bewoners uitleg krijgen over recente ontwikkelingen in hun leefomgeving en over hun mogelijkheden deze te beïnvloeden.

Conclusie

Bij een evaluatie gaat het onder meer om het antwoord op de vraag of het vooropgestelde doel werd bereikt. Op deze plek zouden wij dus moeten concluderen of de kernen en wijken van de gemeente Terneuzen de bewoners al dan niet het gevoel van veilig en aangenaam wonen bieden. Afgaande op de Terneuzense realiteit, waarin weinig zaken ontaarden en de meeste problemen opgelost worden in goede harmonie, mogen we de conclusie trekken, dat de gemeente Terneuzen een aangename en veilige plek is om te wonen. In welke mate wij hier aan bij hebben gedragen met de instrumenten uit de notitie ‘Alle hens aan dek” is moeilijk in te schatten. Wel stellen wij vast, dat in de vorm van kern- en wijkraden meer burgers betrokken werden en zich ook meer betrokken gingen voelen bij het wel en wee in hun woonomgeving. Verder zien wij, dat in de afgelopen jaren steeds meer individuele burgers de weg hebben gevonden om bijvoorbeeld met de gemeente van mening te verschillen over bepaalde onderwerpen. Los van de emoties, die zulke acties en reacties met zich meebrengen, geeft dit voor ons aan, dat inwoners ons als gemeente sneller en met minder schroom benaderen.

Wij constateerden op basis van het bovenstaande, dat wij op voldoende wijze de inspanningen gedaan hebben, die wij ons hadden voorgenomen in het kader van de notitie “Alle hens aan dek”. Dat neemt niet weg, dat wij ook vinden, dat we op het gebied van communicatie nog veel winst kunnen behalen. Met de inzet van dit instrument zullen we ook in de eigen organisatie verder werken aan het implementeren van het gedachtegoed in de werkprocessen.

De reorganisatie, die onlangs werd doorgevoerd in de ambtelijke organisatie, maakt het mogelijk om met een duidelijker structuur en een helder plan van aanpak de volgende stappen te zetten in het streven de inwoners van alle kernen en wijken in de gemeente Terneuzen een woonomgeving te bieden, waar het aangenaam en veilig leven is. In de meer planmatige aanpak, die wij voor de komende jaren voor ogen hebben, zal het instrument burgerparticipatie een belangrijke rol spelen.