Subsidieregeling publieksbereik archeologie Zuid-Holland

Toelichting

Algemeen

Zuid-Holland wil een toonaangevende provincie zijn waar mensen met plezier wonen, werken en recreëren. Daartoe verbeteren wij de kwaliteit van de leefomgeving en “verzorgen wij ook een betere presentatie en toegankelijkheid van de in provinciaal beheer toevertrouwde archeologische vondsten” (Hoofdlijnenakkoord 2015 - 2019). Veel mensen koesteren een fascinatie voor het verborgen verleden onder hun voeten. Actieve betrokkenheid bij de lokale archeologie verbindt mensen met hun directe leefomgeving en geeft hen identiteit.

De archeologische wereld komt er nu echter niet genoeg aan toe om op deze belangstelling in te spelen. De nadruk ligt vakmatig en wetstechnisch op beschermen. Dat maakt de archeologie kwetsbaar. Archeologie kost de samenleving namelijk tijd en geld. Er is dus draagvlak nodig onder de bevolking om deze lasten te willen dragen.

Met deze subsidieregeling wordt mede invulling gegeven aan de ambities in het EU-verdrag van Malta, waarbij elke ondertekenende partij zich er toe heeft verplicht om “de toegang van het publiek tot belangrijke bestanddelen van het archeologisch erfgoed, met name vindplaatsen, te bevorderen en het tentoonstellen aan het publiek van geselecteerde archeologische voorwerpen te stimuleren” (art. 9, lid 2 van het Europees Verdrag inzake de bescherming van het archeologisch erfgoed (herzien), Valletta, 16-01-1992).

Sinds 2011 beschikken wij over een provinciaal Archeologiehuis naast het Archeon in Alphen aan den Rijn. Dit Archeologiehuis dient als ‘etalage’ voor ons provinciaal archeologisch depot. Naast deze permanente vorm van publieksbereik willen wij onze partners, zoals gemeenten, universiteiten, opgravende bureaus en vrijwilligersorganisaties met deze subsidieregeling stimuleren om een breed en divers publiek met hun archeologische activiteiten in aanraking te brengen, zodat er meer draagvlak onder de bevolking kan ontstaan voor archeologie.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1 begripsbepalingen

b.Synthetiserend onderzoek. Er wordt in de provincie veel archeologisch onderzoek gedaan. Vaak hebben onderzoeken op verschillende plekken of op verschillende momenten hetzelfde inhoudelijke thema. Maar de resultaten van deze afzonderlijke onderzoeken worden niet systematisch met elkaar in verband gebracht. De provincie vindt het belangrijk dat die verbanden door synthetiserend onderzoek alsnog worden gelegd, zodat er een completer historisch beeld ontstaat. Deze subsidieregeling biedt de mogelijkheid om de resultaten van dit synthetiserend onderzoek voor een breed publiek te ontsluiten.

Artikel 2 Subsidiabele activiteiten en prestaties

• 1.

  Archeologie wordt beter beleefbaar en benut door activiteiten waarbij de archeologie op een interactieve, aansprekende en toegankelijke wijze wordt aangeboden aan een breed publiek.

• 3.

  Subsidie als bedoeld in het eerste lid wordt daarom in elk geval verstrekt voor een of meer van de volgende activiteiten:

  • a.

    inrichten van een locatie waar mensen zelf aan archeologische activiteiten mogen deelnemen en de handen actief uit de mouwen mogen steken, bijvoorbeeld: boren, opgraven, wassen, determineren, beschrijven of metalen voorwerpen zoeken met een detector. Wij stellen aanvragers in staat om ruimtes in te richten, waarbij deze activiteiten kunnen worden uitgevoerd. Dat betekent dat zowel de kosten voor de organisatie van de inrichting (uren) als de inrichtingskosten van de ruimte zoals meubilair subsidiabel zijn, alsook de aanschaf van materialen ten behoeve van de uit te voeren activiteiten, zoals speciale lijm, grondboren, schoppen, kruiwagens, metaaldetectoren, total stations (handheld computers), jalons, meetlint, laarzen en veiligheidshesjes. Goede voorbeelden van ruimtes waar geïnteresseerden actief mee kunnen doen zijn het Erfgoedlab in Vlaardingen en de ArcheoHotspots van AWN, het Allard Pierson Museum en Erfgoed Brabant.

  • b.

    organiseren van een aansprekende archeologische tentoonstelling op een frequent bezochte plek. Frequent bezochte locaties zijn plekken waar automatisch al veel mensen aanwezig zijn, zoals een supermarkt of een gemeentehuis. Onverwachte locaties voor een archeologische tentoonstelling kunnen bijvoorbeeld zijn: een popup store in een winkelcentrum, een tuincentrum of op een station. Maar ook meer voor de hand liggende locaties als een bibliotheek of een reizende tentoonstelling langs scholen kunnen een breed publiek trekken. Daarbij is het van belang dat het onderwerp en de wijze van presenteren aansprekend zijn en dus aansluiten op de belevingswereld van de inwoners van Zuid-Holland. Zo kunnen bijvoorbeeld tentoonstellingen met een lokaal verhaal, die met actieve medewerking van plaatselijke vrijwilligers tot stand worden gebracht succesvol zijn, omdat ze de betrokkenheid van de plaatselijke inwoners bij hun eigen geschiedenis vergroten. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van de archeologische vondsten uit het provinciaal depot. De provincie wil deze vondsten graag benutten, door ze onder professionele begeleiding in bruikleen terug te brengen naar de lokale gemeenschappen waar ze gevonden zijn.

  • c.

    openbaar toegankelijk maken van een archeologische opgraving. Dit gebeurt bijvoorbeeld door middel van het plaatsen van informatieborden en het organiseren van rondleidingen. Actieve deelname van belangstellenden wordt gestimuleerd door mensen waar mogelijk zelf mee te laten graven. In sommige gevallen is het mogelijk dat de plaatselijke bevolking meehelpt met een opgraving. Dit past in de trend ‘community archeology’, die wij graag willen bevorderen.

  • d.

    realiseren van interactieve archeologische presentaties, waarbij het publiek wordt uitgedaagd tot interactie. De lezing als vorm van presentatie bestaat al lang, maar is vaak eenrichtingsverkeer. Het zou aan waarde winnen als in de opzet van de lezing een onderdeel wordt opgenomen, waarbij de zaal tot discussie wordt uitgedaagd. Ook het gebruik van nieuwe (spel)technieken als touchscreen en Minecraft leidt tot meer interactie in archeologische presentaties. 3 D-printers kunnen worden gebruikt om archeologische artefacten van elders te kopiëren, maar hebben ook aantrekkingskracht op de meer op vluchtig vermaak gerichte jongeren, die op deze manier toch met archeologie in contact komen.

  • e.

    maken van een gemakkelijk leesbare en rijk geïllustreerde publicatie van de resultaten van een opgraving, onuitgewerkt veldonderzoek of synthetiserend onderzoek. Veel archeologisch onderzoek blijft onuitgewerkt op de plank liggen en bereikt het publiek dus niet. Wij vinden het belangrijk dat met name studenten, promovendi en vrijwilligers ‘oud’ onderzoek uitwerken en verspreide onderzoeken met hetzelfde thema concluderend met elkaar in verband brengen. Deze subsidieregeling voorziet in het cofinancieren van het maken van een gemakkelijk leesbare en rijk geïllustreerde publicatie van de resultaten van dit onderzoek: bijvoorbeeld een of meer webpagina’s, een artikel in een lokaal week- of dagblad, een handzaam boekje of een bredere publicatie van maximaal 100 pagina’s, uitgegaan van MBO-3 niveau, zonder voetnoten en met onder meer reconstructietekeningen. Wanneer het synthetiserend onderzoek op een aansprekende manier wordt gepresenteerd en waar mogelijk wordt aangeboden in combinatie met een kleine tentoonstelling, wandeling of interactieve lezing, wordt een zo groot mogelijk publiek bereikt.

Artikel 3 Doelgroep

Gemeenten, musea, oudheidkamers, historische verenigingen en bibliotheken in Zuid-Holland, universiteiten, archeologische bureaus, professionele archeologen en vrijwilligers in de archeologie, historici en amateurhistorici vormen onze belangrijkste partners binnen het archeologisch werkveld en kunnen daarom een aanvraag indienen voor deze subsidieregeling. Samen met deze partners willen wij het draagvlak voor de archeologie onder de inwoners van Zuid-Holland vergroten.

Artikel 4 Weigeringsgronden

• 1.

  a. en b. Wij willen het draagvlak voor de archeologie onder de bevolking vergroten. Publieksuitingen dienen daarom op een breed en divers publiek gericht te zijn en niet (alleen) op een kleine kring van experts. Het doel van deze subsidieregeling is een grotere groep mensen in contact te brengen en enthousiast te maken voor de archeologie en zo het draagvlak voor de archeologie te vergroten. Van oudsher worden met archeologische activiteiten vooral beter opgeleide ouderen en kinderen via het onderwijs bereikt. De bedoeling is deze groep diverser en uitgebreider te maken.

  • c.

    Om een breed en divers publiek te bereiken, is het van belang dat het onderwerp zelf aansprekend is en dus niet al te specialistisch of wetenschappelijk van aard. Door het onderwerp te relateren aan verhalen, maatschappelijke kwesties of items uit de eigen omgeving, wordt het beter beleefbaar gemaakt voor een grote groep mensen. Daarnaast is het van belang dat het onderwerp op een aansprekende manier wordt gepresenteerd. Dus geen wetenschappelijk werk van honderden pagina’s of een tentoonstelling met specialistische teksten, maar historische verhalen met veel illustraties, gerelateerd aan de belevingswereld van de inwoners van Zuid-Holland.

  • d.

    wanneer dezelfde activiteit reeds subsidie ontvangt in het kader van de Subsidieregeling erfgoedlijnen Zuid-Holland, onderdeel Limes, wordt de activiteit niet nogmaals gesubsidieerd in het kader van de subsidieregeling publieksbereik archeologie Zuid-Holland.

• 2.

  Gedurende het eerste jaar na inwerkingtreding van deze subsidieregeling is het toegestaan om, reeds voordat de subsidie is verleend, op eigen risico te starten met de uitvoering van de subsidiabele activiteiten, gezien de voorbereidende werkzaamheden die nodig zijn om activiteiten in 2016 en 2017 uitgevoerd te krijgen.

Artikel 5 Subsidievereisten

• a.

  De Provinciale Onderzoeksagenda Archeologie Zuid-Holland kan worden gedownload van de provinciale internetsite. Wij willen onze inzet focussen op de 5 prioritaire thema’s van de Provinciale Onderzoeksagenda Archeologie Zuid-Holland, omdat dit belangrijke verbindende thema’s zijn uit de Zuid-Hollandse geschiedenis.

• b.

  Bij een multidisciplinaire activiteit worden meerdere richtingen binnen wetenschap, kunst of sport gecombineerd. Zo kan archeologie in verband worden gebracht met brede cultuurhistorie, maar ook met theater. Wij willen de archeologische wereld stimuleren om meer met andere disciplines samen te gaan werken. Archeologie wordt dan onderdeel van een groter geheel waar het verhaal van een landschap of stad, van vroeger naar nu, met zijn ruimtelijke ontwikkeling en monumenten wordt verteld. Projecten met een brede scope hebben een veel groter bereik omdat ze automatisch een veel bredere doelgroep aanspreken.

Een innovatieve activiteit is grensverleggend of vernieuwend. Dat betreft niet alleen de inhoud van de activiteit, maar vooral ook de wijze van presenteren. Als partijen zich inzetten voor publieksbereik van de archeologie, gebeurt dit van oudsher vaak in de vorm van tentoonstellingen, lezingen, rondleidingen en lespakketen. Door de tentoonstellingen op onverwachte locaties te organiseren, de lezingen interactief te maken, de rondleidingen te combineren met activiteiten waarbij de deelnemers zelf de handen uit de mouwen kunnen steken en lespakketten eens via een archeogame aan wachtende kinderen in de supermarkt aan te bieden, komt er vernieuwing in de manier waarop mensen de archeologie kunnen ontdekken en beleven.

c.Het is van belang dat er bij de organisatie van de activiteiten aandacht wordt besteed aan PR en marketing. Want als er activiteiten worden ontwikkeld zonder dat iemand ervan weet, kan er ook geen breed en divers publiek worden bereikt. Reclame via de lokale media en sociale media is daarom van groot belang.

Artikel 6 Niet subsidiabele kosten

a.t/m e. De loonkosten van personeel en de huur van ruimten bij overheden en door hun gesubsidieerde instellingen worden al door de samenleving gefinancierd en komen niet nogmaals voor provinciale subsidie in aanmerking. Wel kunnen zij als vorm van cofinanciering door de aanvrager worden opgevoerd.

Artikel 7 Prestatieverantwoording

Wanneer de subsidieontvanger binnen de standaard steekproef valt die jaarlijks wordt uitgevoerd, wordt de subsidieontvanger hiervan op de hoogte gesteld en zal er worden gevraagd de genoemde onderdelen aan te leveren. Het aantonen van de openbare toegankelijkheid en het aantal bezoekers geldt daarbij alleen voor activiteiten waarbij dat van toepassing is, dus niet voor publicaties. De waardering van de activiteit kan bijvoorbeeld worden aangetoond door bezoekers middels een gastenboek te vragen naar een rapportcijfer tussen 1 (laagste waardering) en 10 (hoogste waardering).

Artikel 8 Subsidiehoogte

1.Er kan een maximale subsidie worden aangevraagd van € 20.000,- op een projectbegroting van € 40.000,- of meer. Reden daarvoor is dat juist met relatief kleinschalige impulsen veel doelmatige initiatieven van vrijwilligers, gemeenten en instellingen mogelijk worden gemaakt die, naar wij verwachten, leiden tot meer draagvlak voor de archeologie onder de bevolking.

De maximale subsidie van 50% veronderstelt een cofinanciering van 50% of hoger. De cofinanciering kan, behalve uit geld, ook bestaan uit de tegenwaarde van in te brengen materiaal en mensuren. In geval van vrijwilligers en studenten gaan wij uit van een tegenwaarde van de door hen te verrichten werkzaamheden van € 35,- per uur als rekeneenheid.

2.Uit oogpunt van doelmatigheid worden subsidies lager dan € 500,- niet verstrekt.

Artikel 9 Rangschikking

Rangschikking van de aanvragen is nodig omdat er een beperkt budget beschikbaar is.

Artikel 10 Evaluatie

Ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik voeren Gedeputeerde Staten voor elke nieuwe subsidieregeling 1 jaar na inwerkingtreding een risicoanalyse uit.

Artikel 12 Werkingsduur en overgangsrecht

De werkingsduur van deze subsidieregeling loopt parallel aan de uitvoeringsperiode van het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019.