Notitie Mantelzorgondersteuning gemeente Bladel

Inleiding

Mantelzorg is volgens de (landelijk gangbare) definitie; ‘zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door een of meer leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening voortvloeit uit de sociale relatie (familie, vrienden, buurtgenoten). Mantelzorg in familieverband overstijgt de gebruikelijke zorg die je van huisgenoten mag verwachten. De normale (gebru i kelijke) zorg wordt in zwaarte, duur en/of intensiteit overschreden.

Vaak wordt hier aan toegevoegd; ‘Van mantelzorg in formele zin is pas sprake als het gaat om zorg die tenminste drie maanden en voor meer dan 8 uur per week wordt verleend’.

De praktijk leert echter dat hoge belasting niet altijd en alleen ontstaat door langdurige zorg, ook kortdurende, tijdelijke zorg iemand tot mantelzorger kan maken indien het de gebruikelijke zorg overschrijdt.

De gemeente Bladel en het steunpunt Mantelzorg de Kempen beperken de ondersteuning niet tot mantelzorgers ‘in formele zin’.

Het gaat ook niet alleen om het geven van concrete zorg aan een ander, maar het kan ook gaan over de psychische belasting die gepaard kan gaan met de zorg over een hulpbehoevende.

Bij jonge mantelzorgers gaat het om jongeren die meer dan gebruikelijke zorg hebben over een of meerdere familieleden waardoor de jongere in de eigen ontwikkeling problemen kan krijgen.

Ongeveer 10% tot 12% van de mensen is mantelzorger, zowel onder jongeren als onder volwassenen en ouderen. Dit betekent dat 1 op de 10 inwoners, in meer of mindere mate, mantelzorger is.

1. Basisfuncties

Informatie, advies en ondersteuning

De eerste 3 basisfuncties laten zich gemakkelijk herkennen als ‘informatie, advies en cliëntondersteuning’ van prestatieveld 3 van de Wmo.

Voor alle 3 de functies geld dat het lokaal loket en het steunpunt Mantelzorg daarbij belangrijke schakels zijn. Het bereik en de bewustwording van de mantelzorgers spelen echter ook een belangrijke rol. Om ondersteuning te kunnen bieden moet je weten wie de mantelzorgers zijn, en moeten de mantelzorgers weten waar ze terecht kunnen.

Informatie en advies

Het doel van het verstrekken van informatie is het informeren over mantelzorg, welke ondersteuningsmogelijkheden er zijn en wanneer je mantelzorger bent.

Er is veel informatie over en voor mantelzorgers. Vanuit de kempengemeenten is door de werkgroep mantelzorg onder andere een handboek en een folder gemaakt.

Begin 2009 is de startnotitie Mantelzorgondersteuning gemeente Bladel vastgesteld. In deze startnotitie zijn de kaders voor het mantelzorgbeleid vastgelegd. In deze notitie worden deze kaders verder uitgewerkt.

De ondersteuning van mantelzorgers en de ondersteuning aan vrijwilligers (in de zorg) ligt soms dicht tegen elkaar aan. Daar waar ondersteuning aan beide groepen door middel van dezelfde activiteiten plaats kan vinden, is dit meegenomen.

In de startnotitie is de volgende doelstelling geformuleerd:

Het in samenwerking met lokale en regionale partners realiseren van een adequaat en vraaggericht ondersteuningsaanbod, afgestemd op de behoeften van mantelzorgers met als doel overbelasting bij mantelzorgers te voorkomen.

Voor het opstellen van het mantelzorgbeleid zijn de volgende kaders vastgesteld:

• 1.

  Invulling van de basisfuncties voor mantelzorgondersteuning op het niveau van de gemeente Bladel en/of de Kempen;

  • a.

    Informatie

  • b.

    Advies en begeleiding

  • c.

    Emotionele steun

  • d.

    Educatie

  • e.

    Praktische hulp

  • f.

    Respijtzorg

  • g.

    Financiële tegemoetkoming

  • h.

    Materiële hulp

• 2.

  Behouden en versterken van netwerken in de Kempen (formeel en informeel)

• 3.

  Bestaande infrastructuur behouden en waar mogelijk versterken

• 4.

  Investeren in zowel preventieve als curatieve aanpak, waarbij uitgegaan wordt van maatwerk

• 5.

  Jonge mantelzorgers en werkende mantelzorgers zijn specifieke doelgroepen

• 6.

  Aandacht en waardering voor de positie van de mantelzorger, ook bij professionele zorginstanties

• 7.

  Uitvoering van beleid in samenwerking met steunpunt Mantelzorg, werkgroep Mantelzorg de Kempen en lokale partners

• 8.

  Aandacht voor lokale en vrijwillige initiatieven van mantelzorgondersteuning naast het professionele aanbod.

• 9.

  Ruimte om in te spelen op actuele ontwikkelingen

In deze notitie wordt aan de hand van de basisfuncties in beeld gebracht wat we al hebben aan mantelzorgondersteuning en welke nieuwe activiteiten ontwikkeld (moeten) worden. De uitwerking en uitvoering van de acties genoemd in deze notitie zal in samenwerking met het steunpunt Mantelzorg, de werkgroep Mantelzorg de Kempen en betrokken organisaties plaatsvinden.

1. Basisfuncties

De informatieverstrekking is niet alleen gericht op mantelzorgers zelf, maar ook op intermediairs zoals huisartsen, verpleegkundigen, loketmedewerkers.

Naast het geven van informatie over de ondersteuning die geboden kan worden, is informatievoorziening ook van belang voor de bewustwording.

Bewustwording en bereiken van mantelzorgers blijft een belangrijk aandachtspunt. Wanneer mantelzorgers niet weten dat zij mantelzorger zijn, vinden ze hun weg naar ondersteuning niet of te laat.

Bekendheid met mantelzorg en de ondersteuningsmogelijkheden kan overbelasting voorkomen, doordat tijdig hulp gezocht kan worden, bij dreigende overbelasting.

Door de Kempengemeenten zijn, in samenwerking met uitvoerende organisaties, een aantal producten ontwikkelt voor de informatievoorziening. Dit zijn het Handboek Mantelzorgondersteuning en het beknopte overzicht. In het handboek en het beknopt overzicht is het aanbod aan mantelzorgondersteuning voor de Kempen opgenomen. Beide producten zijn gericht op intermediairs.

Daarnaast is een algemene informatiefolder en een website (www.mantelzorgdekempen.nl) ontwikkeld.

Het steunpunt Mantelzorg brengt ook een mantelzorgwijzer uit, met daarin belangrijke informatie over waar mantelzorgers terecht kunnen.

De inhoud van de hierboven genoemde informatieproducten wordt regelmatig bekeken en waar nodig aangepast en aangevuld. De website is sinds begin 2009 in de lucht en wordt nog verder doorontwikkeld. Zo moet er een uitbreiding komen met een gedeelte speciaal voor jonge mantelzorgers. De website is door meerdere gemeenten, in samenwerking met uitvoerende partijen, ontwikkeld en wordt door de gemeenten samen bekostigd. Een uitbreiding kan dus alleen plaatsvinden wanneer alle gemeenten daaraan meedoen.

In de informatievoorziening komt extra aandacht voor jonge mantelzorgers. Niet alleen zoeken zij op een andere manier informatie dan volwassenen, de onbekendheid met mantelzorg is bij deze doelgroep groot, evenals bij leeftijdgenoten. Jongeren bewust maken van mantelzorg en de consequenties die dat kan hebben voor de eigen ontwikkeling, is daarom een aandachtspunt in de verdere ontwikkeling van de informatie en communicatie. In samenwerking met het steunpunt Mantelzorg, Schoolmaatschappelijk Werk en het Pius X-college, wordt gewerkt aan een pilotproject voor jonge mantelzorgers.

Bij het geven van advies wordt ook gebruikt gemaakt van de aanwezige informatie. Bij het steunpunt Mantelzorg en het Lokaal loket kan ook telefonisch, via e-mail of persoonlijk (zowel thuis als elders) advies worden gegeven. De medewerkers van het steunpunt Mantelzorg hebben kennis van de ondersteuningsmogelijkheden en kunnen daardoor direct doorverwijzen.

Ondersteuning

Ondersteuning aan mantelzorgers kan op vele verschillende manieren worden geboden. Het steunpunt Mantelzorg neemt een belangrijke plaats in, bij het bieden van deze ondersteuning.

De mantelzorgconsulent van het steunpunt Mantelzorg geeft individuele ondersteuning aan (overbelaste) mantelzorgers. Doel daarbij is de balans tussen draagkracht en draaglast weer in balans te brengen. Door middel van een aantal ondersteuningsgesprekken wordt de mantelzorger geholpen en zo nodig doorverwezen.

Naast individuele ondersteuning wordt ook groepsgewijze ondersteuning geboden. Ook door veel andere organisaties wordt ondersteuning geboden aan mantelzorgers van hun cliënten. Zo zijn er verschillende contactgroepen voor ouders van en/of kinderen van mensen met een beperking, psychische aandoening etc.

Het steunpunt Mantelzorg organiseert meerdere keren per jaar een mantelzorgcafé. Tijdens dit mantelzorgcafé komt telkens een ander thema aan bod rondom mantelzorg, waarbij deskundigen worden uitgenodigd. Daarnaast is het een mogelijkheid voor lotgenotencontact.

Jaarlijks vindt een mantelzorgdag plaats, waarbij ontspanning voor de mantelzorger centraal staat. Deze mantelzorgdag wordt georganiseerd door het Steunpunt Mantelzorg. Naast ontspanning is het ook een mogelijkheid om met andere mantelzorgers in contact te komen.

Om goed advies en goede ondersteuning te kunnen bieden, is het van belang dat mantelzorgers bekend zijn met en bij het steunpunt Mantelzorg. Het bereiken van mantelzorgers heeft daarom de continue aandacht. Uit de enquête toekomstvisie is gebleken dat ongeveer de helft van de mensen die aangeeft mantelzorger te zijn, bekend is met het steunpunt Mantelzorg. Deze bekendheid moet omhoog om nog meer mantelzorgers te kunnen ondersteunen.

Actiepunten

• ·

  Up-to-date houden beschikbare informatie (folders, handboek, website)

• ·

  Bereiken van mantelzorgers

• ·

  Uitbreiden website www.mantelzorgdekempen.nl met een jongerengedeelte.

• ·

  Pilot project jonge mantelzorgers op het Pius X-college

Educatie

Mantelzorgers kunnen gebaat zijn bij voorlichting en training, naast de mantelzorgers kunnen ook bv. loketmedewerkers, werkgevers en scholen doelgroepen van educatie zijn.

Scholing (door middel van deskundigheidsbevordering en cursussen) van mantelzorgers kan bijdragen in het voorkomen van overbelasting.

De inhoud van cursussen kan variëren, zo kunnen er cursussen worden gegeven over ziektebeelden en hoe daar mee om te gaan, of over bijvoorbeeld tiltechnieken. Er zijn ook cursussen voor mantelzorgers over omgaan met mantelzorg en hoe overbelasting kan worden voorkomen.

Door het steunpunt Mantelzorg worden verschillende cursussen geboden, een groot deel van het aanbod komt echter ook van organisaties en instellingen die zorg verlenen (GGzE, MEE, Zuidzorg etc.). Dit aanbod is samengebracht in het handboek Mantelzorgondersteuning de Kempen.

Door de minister van VWS is de combinatie van arbeid en zorg als één van de speerpunten van het beleid benoemt. Om werkgevers bewust te maken van de mogelijkheden en moeilijkheden van het combineren van arbeid met mantelzorg, wil de gemeente Bladel, samen met het steunpunt Mantelzorg, werkgevers in Bladel hierover te informeren en waar nodig te adviseren.

In samenwerking met het Pius X-college en het schoolmaatschappelijk werk wordt een pilot gestart om jongeren bewust te maken van mantelzorg en wat dat voor leeftijdsgenoten betekent of kan betekenen. Dit om de aandacht voor en bekendheid met jonge mantelzorgers te vergroten. Vanuit de pilot wil de gemeente, samen met het steunpunt Mantelzorg, het ondersteuningsaanbod voor jonge mantelzorgers waar nodig uitbreiden.

Actiepunten

• ·

  Werkgevers en werknemers bewust maken van de combinatie werk en mantelzorg

• ·

  Pilot jonge mantelzorgers Pius X

Praktische hulp en respijtzorg

Praktische hulp en respijtzorg helpen de mantelzorger direct in het verlichten van de taak.

Voor praktische hulp kunnen mantelzorgers terecht bij het lokaal loket en het steunpunt Mantelzorg. Het steunpunt Mantelzorg biedt ondersteuning bij of overname van complexe en tijdrovende taken van een mantelzorger (casemanagement). Ook voor hulp bij het invullen van formulieren, aanvragen etc. kunnen mantelzorgers bij het steunpunt terecht.

De praktische hulp wordt vaak geboden aan de zorgvrager, zodat de mantelzorger dat niet hoeft te doen. Klussendiensten en vrijwillige vervoersdiensten zijn daar voorbeelden van. Deze activiteiten worden vaak gestart om de leefbaarheid te vergroten, maar kunnen dus ook bijdragen aan het ondersteunen van mantelzorgers.

Respijtzorg wil zeggen dat de zorg tijdelijk door een ander wordt overgenomen, zodat de mantelzorger even vrijaf, en tijd voor zichzelf, heeft. Respijtzorg kan zowel thuis als buitenshuis en zowel door vrijwilligers als professionals (AWBZ-geïndiceerd) geboden worden.

Niet alle mantelzorgers zijn op de hoogte van de mogelijkheden van respijtzorg, daarnaast is er een deel van de mantelzorgers dat zijn taken niet kan of wil overlaten aan een ander.

Zij kunnen dat niet, omdat de zorgvrager geen hulp van anderen aanvaardt of omdat zij te weinig mensen in hun omgeving hebben die de zorg over kunnen nemen.

Soms vertrouwt de mantelzorger de vervangende zorg niet, en wil daarom de taken niet overdragen. Dit komt vaak voor bij mensen die zorgen voor iemand met een psychische/psychiatrische aandoening.

De vrijwillige thuiszorg (onderdeel van GOW de Kempen) en MEE krijgen van de gemeente Bladel subsidie voor het bieden van praktische thuishulp en respijtzorg. In beide gevallen gaat het om respijtzorg die geboden wordt door vrijwilligers. Daarnaast biedt het GOW de Kempen dagopvang onder begeleiding van vrijwilligers.

De KBO Hapert en stichting de Kloostertuin ontvangen een bijdrage voor hun project respijtzorg in Hapert. Hierbij wordt op een kleinschalige manier, met vrijwilligers, respijtzorg aan huis geboden. De gemeente Bladel waardeert deze lokale initiatieven en uit de eerste cijfers blijkt dat het voorziet in een behoefte.

Omdat respijtzorg lokaal vooral geleverd wordt door (zorg)vrijwilligers is het belangrijk deze vrijwilligers goed te ondersteunen. In het vrijwilligersbeleid zal daarom expliciet aandacht moeten zijn voor de ondersteuning van zorgvrijwilligers.

Professionele respijtzorg wordt geboden door particuliere organisaties en AWBZ-gefinancierde instellingen. Het steunpunt Mantelzorg is op de hoogte van het aanbod en kan doorverwijzen en/of bemiddelen bij een aanvraag. Voor de toegang tot de professionele respijtzorg is het belangrijk dat verwijzers op de hoogte zijn van de mogelijkheden.

Actiepunt

• ·

  Ondersteuning van zorgvrijwilligers krijgt een plaats in het vrijwilligersbeleid

Financiële tegemoetkoming

Landelijk is er de regeling van het ‘mantelzorgcompliment’. Mantelzorgers die aan de gestelde criteria voldoen, kunnen een beroep doen op deze regeling. Het steunpunt Mantelzorg kan mantelzorgers helpen bij het indienen van een aanvraag.

De gemeente geeft geen rechtstreekse financiële steun aan mantelzorgers. De gemeente geeft de voorkeur aan praktische ondersteuning van mantelzorgers meer dan financiële ondersteuning. Over het algemeen vinden mantelzorgers praktische ondersteuning ook belangrijker dan een financiële vergoeding.

De gemeente kan bijvoorbeeld wel bij de uitvoering van de Wet werk en bijstand, speciale faciliteiten bieden aan uitkeringsgerechtigden die mantelzorg verlenen, zoals (tijdelijke) vrijstelling van de sollicitatieplicht.

Actiepunt

• ·

  Onderzoeken van mogelijkheden vrijstelling sollicitatieplicht mantelzorgers

Materiële hulp

Vaak is de materiële hulp primair gericht op de zorgvrager (bv. Individuele voorzieningen Wmo), maar komt het aanvragen van deze voorzieningen op de mantelzorger neer. Hulp bij het aanvragen van voorzieningen en hulpmiddelen kan de mantelzorger dan ontlasten. Het lokaal loket en het steunpunt Mantelzorg bieden ondersteuning bij het aanvragen van voorzieningen.

In de gemeente Bladel is in de komplannen vastgelegd dat tijdelijke bebouwing en bewoning ten behoeve van mantelzorg mogelijk is. Hierdoor wordt de mogelijkheid geboden, om mits het ruimtelijk kan, mantelzorg dicht bij huis te organiseren.

De gemeente hoeft niet alle basisfuncties zelf in te vullen. Ook het bekend zijn met en doorverwijzen naar het aanbod van andere organisaties geeft invulling aan de ondersteuning. Het bestaande ondersteuningsaanbod biedt voldoende basis om de ondersteuning aan mantelzorgers verder te optimaliseren. Samen met de actiepunten moet dit leiden tot een beter ondersteuningsaanbod aan de mantelzorgers.

2. Netwerken en samenwerking

In de Kempengemeenten wordt sinds 2004 samengewerkt op het gebied van mantelzorg. Er is een werkgroep Mantelzorg opgericht waar organisaties die te maken hebben met mantelzorgers zitting in hebben. Deze werkgroep is inmiddels opgedeeld in kleinere werkgroepen en daarboven staat nu een regiegroep mantelzorg, waarin de 4 gemeenten zitting hebben.

Alhoewel de gemeenten allemaal lokaal mantelzorgbeleid ontwikkelen, zijn er in de uitvoering voordelen te behalen door activiteiten samen op te pakken. Waar activiteiten samen opgepakt kunnen worden, wordt dit dan ook gedaan. Het overleg met de uitvoerende organisaties, zoals in de werkgroep Mantelzorg, is daarbij van belang, ook om de hoogte te zijn van (nieuwe) ontwikkelingen.

Om beter inzicht te krijgen in de wensen en behoeften van mantelzorgers, willen we, in samenwerking met het steunpunt Mantelzorg, een lokaal mantelzorgplatform oprichten. In dit mantelzorgplatform nemen mantelzorgers zitting met als doel knelpunten te signaleren en te adviseren over ondersteuningsbehoeften en -activiteiten.

Vanuit dit platform zou dan ook een afgevaardigde in het Platform Ondersteuning en Participatie deel kunnen nemen, namens de mantelzorgers.

Samenwerking tussen de verschillende partijen die bij mantelzorgers betrokken zijn, kan een belangrijke bijdrage leveren in het vergroten van de draaglast. Bijvoorbeeld door het op elkaar afstemmen van zorg die door verschillende organisaties wordt geleverd. Samen met het steunpunt Mantelzorg willen we bekijken of er mogelijkheden zijn om deze ketensamenwerking te bevorderen.

Actiepunt

• ·

  Opzetten van een lokaal mantelzorgplatform

• ·

  Bevorderen van ketensamenwerking

3. Actiepunten

De actiepunten die eerder zijn benoemd, worden hier verder uitgewerkt. Deze actiepunten zijn aanvullende en nieuwe activiteiten bovenop het reeds bestaande aanbod.

4. Financiën

Voor mantelzorgondersteuning is voor 2010 € 58.673,00 opgenomen in de begroting.

Dit betreft de subsidies voor mantelzorgondersteuning aan het steunpunt Mantelzorg (35.365,00), GGzE (11.259,00) en MEE (€ 12.049,00).

Voor het uitvoeren van de actiepunten is jaarlijks € 6.500,00 nodig. Omdat nog niet alle kosten voor de activiteiten bekend zijn, en om in te kunnen spelen op eventuele nieuwe ontwikkelingen en initiatieven, willen we jaarlijks € 10.000,00 reserveren voor activiteiten in het kader van ondersteuning van mantelzorgers. Mocht de uitvoering van actiepunten in de toekomst leiden tot mogelijk extra kosten dan zal daarvoor t.z.t. een voorstel aan de raad worden voorgelegd.

De benodigde middelen voor 2010 en 2011 ten laste te brengen van het geoormerkte Wvk budget.