Monumentenverordening Haarlem 2013

Toelichting

Algemene toelichting

Bij het opstellen van deze verordening zijn de ‘Aanwijzingen voor de decentrale regelgeving’ in aanmerking genomen.

De bepalingen van de Monumentenwet 1988 en de daarin gekozen systematiek vormen een belangrijke basis voor de bepalingen van deze verordening.

De belangrijkste punten van de Monumentenverordening Haarlem 2013 zijn:

• ·

  de aanwijzing van gemeentelijke monumenten;

• ·

  het bijhouden van de gemeentelijke monumentenlijst;

• ·

  het vergunningenstelsel voor de gemeentelijke monumenten;

• ·

  het verzoeken van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit om advies;

• ·

  strafbepalingen bij handelen in strijd met deze verordening.

De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Monumentenverordening 2006 zijn:

De Monumentenverordening Haarlem 2013 is aangepast wegens de in werking treding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).

De algemene bepalingen van deze wet zijn ook van toepassing op deze verordening. Het aanvragen van een vergunning op grond van deze Monumentenverordening wordt namelijk beschouwd als een activiteit in de zin van de Wabo. De bepalingen in de Wabo met betrekking tot het indienen, behandelen en het nemen van een beslissing op een aanvraag zijn, naast de in de verordening opgenomen bepalingen, van toepassing op de afhandeling van een aanvraag om vergunning. Ook de bepalingen inzake de inwerkingtreding van beschikkingen, de daartegen aan te wenden rechtsmiddelen (bezwaar, beroep en het vragen van een voorlopige voorziening), en de handhavingbepalingen zijn van toepassing op de Monumentenverordening;

Daarnaast is in de toelichting op deze Monumentenverordening opgenomen dat de kosten voor het te verrichten architectuurhistorisch- en/of bouwkundig onderzoek bij verzoeken om aanwijzing als gemeentelijk monument, of bij vergunningaanvragen, voor rekening komen van de aanvrager.

Ten slotte is in deze toelichting opgenomen welke werkzaamheden aan of bij gemeentelijke monumenten vergunningsvrij zijn. Hiermee wordt één op één aangesloten bij de vergunningsvrije werkzaamheden aan of bij monumenten die het Rijk in 2012 heeft afgekondigd voor Rijksmonumenten.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1

Sub c

Roerende monumenten worden niet beschermd, aangezien zij over het algemeen makkelijk kunnen worden verplaatst en daardoor ongemerkt over de gemeentegrens en daarmee buiten de werking van de verordening gebracht. Zaken die naar hun aard onroerend zijn, zoals een kerkorgel, kunnen wel de beschermde status krijgen. Daarnaast wordt een uitzondering gemaakt voor historische woonschepen - zoals bedoeld in artikel 1 onder j van de Woonschepenverordening - wanneer zij een sterke relatie hebben met het verhaal van Haarlem.

Sub d

Het betreft een administratieve lijst. De vermelding in het gemeentelijke monumentenregister heeft geen rechtsgevolg. Het rechtsgevolg komt voort uit het aanwijzingsbesluit. Zie ook artikel 3, lid 1 en artikel 6, lid 1. De Wkpb heeft als algemeen doel de rechtszekerheid van de burger, de toegankelijkheid van overheidsinformatie en een goede vervulling van publiekrechtelijke taken te bevorderen en draagt bij aan een structurele verbetering van de informatievoorziening.

Sub e

De Commissie, aangesteld door de gemeenteraad, die het college bij besluiten over aanwijzing of vergunningen om advies kan raadplegen. Een commissie die op een later moment wordt aangesteld ter opvolging van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit, mogelijk onder een andere naam, wordt voor de toepassing van deze verordening aan de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit gelijk gesteld.

Sub f

Wanneer de monumentenverordening 2006 of de provinciale monumentenverordening wordt bedoeld, is dat aangegeven.

Artikel 2

Bij besluitvorming houdt het college rekening met het huidige gebruik en/of het gewenste gebruik en stelt zich de vraag hoe dit zich verhoudt tot de bijzondere (cultuur-)historische waarde van het monument. Het gebruik, het beoogde gebruik of de wijze van gebruik die een bedreiging kunnen vormen voor de unieke waarden van het monument kunnen van invloed zijn op het besluit wel of niet aan te wijzen of vergunning te verlenen.

Artikel 3

Lid 1

Bij toepassing wordt uitgegaan van het bepaalde in de Algemene wet bestuursrecht. Zo is de definitie van aanvrager bepaald in artikel 1:3 Awb en zijn aparte regels voor het horen van de aanvrager en andere belanghebbenden niet als artikel of lid opgenomen. Bij besluitvorming worden de belangen van de rechthebbende in de afweging betrokken.

Deze regeling bevat geen voorschriften voor bescherming van het object gedurende de aanwijzingsprocedure, zoals de Monumentenwet 1988 die kent voor rijksmonumenten. De landelijke praktijk rondom de zogenaamde voorbescherming heeft aangetoond dat de termijnen ten behoeve van ruimtelijke ontwikkeling te zeer vertraging kunnen oplopen. Verwezen wordt naar de spoedprocedure volgens artikel 3a.

Wanneer een pand wordt aangewezen, valt ook het interieur onder de werking van de verordening. Andere zaken die zich op het perceel van het monument bevinden, zoals bijgebouwen, tuininrichting, bomen en dergelijke moeten expliciet worden aangegeven, willen zij onder de bescherming vallen.

De kosten voor het te verrichten architectuurhistorisch- en/of bouwkundig onderzoek bij verzoeken om aanwijzing als gemeentelijk monument, komen voor rekening van de aanvrager. Genoemd onderzoek dient te voldoen aan de criteria welke, naar het oordeel van de gemeente, nodig zijn om te komen tot een wetenschappelijk verantwoorde redengevende omschrijving. Deze redengevende omschrijving bevat de motivatie om eventueel tot aanwijzing over te gaan.

Lid 2

Volgens de bepalingen van de Awb kan het college ten behoeve van de besluitvorming elke informatie vragen die het nodig acht voor besluitvorming. In de praktijk van de monumentenzorg gaat het bijvoorbeeld om een bouwhistorisch onderzoek. Een zaak is niet altijd alleen van bijzondere waarde vanwege het moment van ontstaan en architectonische vormgeving, maar ook vanwege de historie van de zaak met betrekking tot bouwkundige aanpassingen van vormgeving, en verandering van kleur- en materiaalgebruik en het aanbrengen van detaillering gedurende de gehele bestaansperiode.

Wanneer de aanvrager niet tevens eigenaar is, kan in geval van een woning de eigenaar worden verzocht medewerking te verlenen aan de totstandkoming van het vaststellen van de cultuurhistorische waarde. Er kunnen zich anders problemen voordoen bij een vergunningaanvraag wanneer het college niet kan beoordelen wat een wijziging betekent voor de cultuurhistorische waarde van het pand. Hieruit zou dan een voorwaarde voor vergunningverlening kunnen volgen.

In verband met andere zaken die zich mogelijk op het perceel van het monument bevinden, kan een plattegrond worden aangehecht, bijvoorbeeld bij kadastrale vernummering. Een situatieschets maakt ook veel duidelijk, bijvoorbeeld of het erf erbij hoort.

Lid 3

Uitgangspunt van deze verordening is de mogelijkheid om (cultuur-)historisch waardevolle panden te beschermen. Het aanwijzen van een monument tot een beschermd gemeentelijk monument verloopt volgens een zorgvuldige procedure, vraagt veel tijd en kan volgens artikel 4 zes maanden duren. Binnen deze termijn is het theoretisch mogelijk dat een nog niet beschermd monument dreigt te verdwijnen of anderszins wordt bedreigd als bijvoorbeeld een bouwvergunning niet kan worden geweigerd. Standaard is dat advies wordt gevraagd aan de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Ook bij spoedeisende gevallen zal eerst worden geprobeerd binnen de termijn van artikel 4 lid 1 de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit om advies te vragen. Slechts in een uitzonderlijk geval als er echt geen tijd meer is voor het vragen van advies kan het college besluiten dat het vragen van advies achterwege blijft. Dan wordt de spoedprocedure overeenkomstig artikel 3a gevolgd.

Lid 4

Met historische waarden wordt mede bedoeld de waarde die aan een zaak wordt toegekend doordat een voor de Haarlemse geschiedenis markante persoon daar tijdens zijn leven gewoond of gewerkt heeft c.q. een locatie die anderszins voor de specifieke Haarlemse ontstaansgeschiedenis van bijzondere waarde is.

Lid 7

Dit lid geeft de gemeenteraad een rol bij de besluiten tot aanwijzing van een gemeentelijk monument. Door middel van dit lid kan de gemeenteraad haar controlerende functie gemakkelijker uitvoeren.

Lid 8

Wanneer een zaak de wettelijke status van gemeentelijk monument reeds bezit, vervalt deze bescherming van rechtswege wanneer de provinciale of rijksbeschermende status wordt verkregen. Omdat hier geen sprake is van een besluit in de zin van de Awb bestaat er geen beroepsmogelijkheid tegen het vervallen van de aanwijzing.

Artikel 3a

De spoedprocedure kan in situaties, welke ernstige gevolgen hebben voor de monumentale waarden van het betreffende object, bewerkstelligen dat binnen korte tijd de verbodsbepalingen van de verordening van toepassing zijn door versnelde aanwijzing van het pand als beschermd gemeentelijk monument.

Hierbij moet er sprake zijn van directe dreiging van het verloren gaan van cultuurhistorische waarden door sloop of verbouw. Dit kan blijken doordat er sloop- en/of bouwvergunningen zijn aangevraagd. Ook kan er sprake zijn van illegale sloop- en bouwactiviteiten, waardoor het noodzakelijk is de spoedprocedure in te zetten om erger te voorkomen.

Als deze spoedprocedure wordt gehanteerd dan zal op basis van zwaarwichtige redenen aan de burger uitgelegd moeten kunnen worden waarom de procedure is gevolgd. Het college is het bevoegd gezag om de spoedprocedure in te zetten.

Artikel 4

Lid 1

Aangesloten is bij de termijn genoemd in de Verordening Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Wanneer de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit niet tijdig kan adviseren, kan het college besluiten zonder advies een beslissing te nemen of besluiten om het later uitgebrachte advies toch in hun overwegingen te betrekken.

Lid 2

De lengte van de termijn voor aanwijzing wordt mede bepaald door de afhandelingtermijn als bedoeld in artikel 3:18 Awb. Een termijn voor zienswijzen na het ontwerpbesluit van 6 weken is in de afhandelingtermijn van de aanwijzing begrepen.

Het besluit van het college omvat de motivering van de aanwijzing, een zogenaamde redengevende omschrijving.

Artikel 5

Bij toepassing van dit artikel wordt uitgegaan van de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht.

Artikel 6

Lid 1

Zie ook onder artikel 1 sub d. over de Wkpb. Aantekening vindt binnen 4 werkdagen na het wijzigingsbesluit plaats vooruitlopend op de Wkpb.

Het plaatsen op de gemeentelijke monumentenlijst heeft geen rechtsgevolg en betreft slechts een administratieve handeling. Het rechtsgevolg komt voort uit de aanwijzing volgens artikel 3.

Lid 2

Het monumentenregister biedt inzicht in welke zaken om welke reden als gemeentelijk monument zijn aangewezen. De vast te leggen gegevens worden ontleend aan de motivering van het aanwijzingsbesluit.

Lid 3

Het register is in te zien bij de centrale balie van de Publieksdienst en/of bij andere balies zoals in de bekendmaking van de aanwijzing vermeld.

Artikel 7

Lid 2

Aantekening vindt binnen 4 werkdagen na het wijzigingsbesluit plaats vooruitlopend op de Wkpb.

Lid 3

Wijzigingen van ondergeschikte betekenis zijn bijvoorbeeld het veranderen van de straatnaam of huisnummer, of ondergeschikte wijzigingen in de redengevende omschrijving van het gemeentelijk monument Deze kunnen ambtshalve worden uitgevoerd.

Artikel 8

Lid 1

De aanwijzing komt in ieder geval te vervallen, wanneer de zaak verloren gaat.

Lid 2

De beslistermijn omvat de 6-weken-termijn voor zienswijzen na het ontwerpbesluit.

Aantekening vindt binnen 4 werkdagen na het wijzigingsbesluit plaats vooruitlopend op de Wkpb.

Lid 3

Ten behoeve van een goede afweging en/of het vastleggen in historische archieven kan gedetailleerde documentatie nodig zijn.

Artikel 10

Inzake de termijnen met betrekking tot de vergunningverlening, zoals bedoeld in hoofdstuk 3 van deze verordening, is deze verordening aangepast aan de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). In artikel 3.9 van deze wet is bepaald dat voor de omgevingsvergunning (voor zover het gaat om een vergunning op grond van de Monumentenverordening, met andere woorden gemeentelijke monumenten) de reguliere procedure dient te worden gevolgd. De termijn waarbinnen op de aanvraag moet worden beslist, is acht weken, met de mogelijkheid om tot ten hoogste zes weken te verdagen. Mocht de beschikking niet tijdig zijn gegeven, dan is de vergunning van rechtswege verleend. Vergunningaanvragen voor gemeentelijke monumenten worden vanwege de meervoudige aanvraag (bouw en monumenten) standaard verdaagd.

Burgemeester en wethouders geven conform het bepaalde in artikel 3:6 lid1 van de Algemene wet bestuursrecht aan binnen welke termijn een advies wordt verwacht. Indien aan de adviseur niet reeds bij wettelijk voorschrift een termijn is gesteld, kan het bestuursorgaan aangeven binnen welke termijn een advies wordt verwacht. Deze termijn mag niet zodanig kort zijn, dat de adviseur zijn taak niet naar behoren kan vervullen.

Het tweede lid van artikel 10 uit de monumentenverordening 2006 is komen te vervallen. Dit in verband met rijksregelgeving over nader aangeduide vergunningvrije werkzaamheden. De meldingsplicht voor deze werkzaamheden is daarmee komen te vervallen.

Geen vergunning is meer vereist voor de volgende werkzaamheden aan het gemeentelijk monument (conform de regeling voor de rijksmonumenten):

• ·

  Opschuren en schilderen in dezelfde kleur;

• ·

  Vervangen van kapotte ruiten door hetzelfde type glas;

• ·

  Opstoppen van rieten daken;

• ·

  Vervangen van enkele dakpannen van hetzelfde type;

• ·

  Bij bepaalde wijzigingen van onderdelen in het interieur die geen betrekking hebben op de monumentale waarde, het casco of de constructie.

Artikel 11

Voor de vlotte afhandeling van de vergunningaanvraag is gebruik van het aanvraagformulier voorgeschreven.

Van de in artikel 4:5 van de Algemene wet bestuursrecht geregelde bevoegdheid om de aanvraag wegens onvolledigheid niet te behandelen, kan slechts gebruik worden gemaakt indien de aanvrager binnen vier weken na ontvangst van de aanvraag in de gelegenheid is gesteld de aanvraag aan te vullen. De door het college ingevolge dat artikel te stellen termijn bedraagt ten hoogste vier weken. De te stellen termijn van vier weken ten behoeve van aanvulling van de aanvraag correspondeert met het bepaalde in de Woningwet voor soortgelijke gevallen.

Volgens de bepalingen van de Awb kan het college ten behoeve van de besluitvorming elke informatie vragen die het nodig acht voor besluitvorming. Om inzicht te krijgen in de cultuurhistorische waarde van het monument of bedreiging daarvan zal vaak specifieke informatie gewenst zijn, zoals bouwhistorische gegevens. Het college vermeldt daarbij dat het bouwhistorische onderzoek door een ter zake deskundige moet worden uitgevoerd. De gemeente kan verzoeken aan te geven welke persoon of instantie gevraagd zal worden het onderzoek te verrichten om te kunnen bepalen of deze voldoende gekwalificeerd wordt geacht.

Artikel 12

Lid 1

Een ontvankelijke aanvraag kan niet onverwijld worden doorgezonden voor advies naar de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Vanwege het unieke karakter van het monument is ambtelijke voorbereidingstijd nodig voor een architectuurhistorisch advies..

Lid 2

Vanwege de kortere beslistermijn is ook de termijn voor advies door de Commissie ingekort.

Wanneer de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit niet tijdig kan adviseren, kan het college besluiten zonder advies een beslissing te nemen of besluiten om het later uitgebrachte advies toch in hun overwegingen te betrekken.

Lid 3

Met de termijn voor behandeling van aanvragen is aangesloten bij de termijnen die gelden voor bouwvergunningen. Bij niet tijdig beslissen wordt de vergunning rechtens verleend. Voor gemeentelijke monumenten bestaat geen aanhoudingsmogelijkheid op grond van de Woningwet. Dit leidt tot ongewenste situaties, waarbij op een monumentenvergunningsaanvraag beslist moet worden terwijl de bouwvergunning nog aangehouden wordt. Door in de verordening de aanhoudingsplicht te koppelen aan de regeling in de Woningwet wordt deze ongewenste situatie voorkomen.

Artikel 13

De voorschriften of opgelegde beperkingen moeten duidelijk maken wat van de aanvrager wordt verwacht ter bescherming van het culturele erfgoed. Zo kunnen elementen die verwijderd worden, veilig worden opgeslagen of elders teruggeplaatst, kunnen er extra technische voorzieningen nodig zijn om schade aan het erfgoed te voorkomen, bepaald materiaalgebruik worden voorgeschreven of gegevens worden gedocumenteerd ten behoeve van de lokale geschiedenis.

Artikel 14

Sub c

Er is niet gekozen voor een eindige termijn van geldigheid van de vergunning, zoals de bouwvergunning die kent. De wijze van formulering van dit artikel garandeert de bescherming van het (cultuur-)historische belang. Wanneer er geen sprake is van een (cultuur-)historisch belang en slechts van het belang van het bouwen geldt de praktijk van de regelgeving voor het bouwen.

Wanneer uitvoering van de vergunning wordt uitgesteld is het denkbaar dat omstandigheden veranderen. Ook wanneer de omstandigheden bij de vergunninghouder anderszins wijzigen, kan zich een situatie voordoen dat het (cultuur-)historisch belang niet meer gebaat is bij uitvoering van de vergunning of een nieuwe belangenafweging wenselijk zou zijn via een (ver)nieuw(d)e aanvraag.

Art. 4:7 of artikel 4:8 Awb kunnen van toepassing zijn. Voorts regelt artikel 3:41 de wijze van in kennisstelling van de vergunninghouder.

Artikel 15

Het registreren betreft slechts een administratieve handeling. Rechtsgevolgen komen voort uit het wel of niet verlenen van de vergunning als bedoeld in artikel 10 of de intrekking volgens artikel 14.

Artikel 16

Eventuele schade treedt pas op als voor bepaalde activiteiten geen of niet de gewenste vergunning is verleend. De aanwijzing op zich zal in principe niets veranderen voor wat betreft het gebruik van het monument. Daarom is het aanwijzen, wijzigen of intrekken van de aanwijzing niet opgenomen in dit artikel. Voor het besluiten over toekenning van een schadevergoeding is de Procedureverordening van toepassing die ook geldt voor planschade ingeval van de Wet op de ruimtelijke ordening.

Artikel 17

Artikel 154, lid 1, van de Gemeentewet laat aan de gemeentelijke wetgever de keuzemogelijkheid om op overtreding van verordeningen een geldboete te stellen van de eerste of tweede categorie.

In artikel 23 van het Wetboek van Strafrecht zijn de geldboetecategorieën opgenomen. Gelet op de ernst van dit vergrijp en de hoogte van de strafmaat voor door het rijk beschermde monumenten, alsmede de wens om enige preventieve werking te bereiken, is voor gemeentelijke monumenten de keuze voor de tweede categorie voor de hand liggend (€ 3.900 januari 2012). Het is de gemeente niet toegestaan om een hogere geldboete op te nemen. Gezien het relatief lage bedrag, is de mogelijkheid van gevangenisstraf opgenomen. Zo kan er met meer kracht worden gehandhaafd ter voorkoming van een strafbaar feit. Wanneer het strafbare feit zich al heeft voorgedaan, is er de mogelijkheid om tegemoet te komen aan het rechtsgevoel, gezien de ernst van het feit, dat cultureel erfgoed verloren is gegaan, dat niet meer kan worden teruggebracht. Juist dit laatste maakt een krachtig middel dat preventief kan werken van belang. De rechter toetst de ernst van het feit en bepaalt de strafmaat.

Artikel 18

De basis voor deze bevoegdheid wordt gevonden in de bepalingen van de Awb. Bij toezicht op de naleving hoeft er geen sprake te zijn van enig vermoeden van overtreding van een wettelijk voorschrift. Dit in tegenstelling met opsporing. Het bestuur heeft de taak na te gaan of bijvoorbeeld de voorschriften van een vergunning in acht worden genomen. Indien mocht blijken dat in strijd met enig voorschrift wordt gehandeld wordt eerst overwogen of bestuursrechtelijke middelen kunnen worden gehanteerd, zoals het intrekken van de vergunning of het toepassen van bestuursdwang. Mocht bij uitoefening van het toezicht blijken dat een wettelijk voorschrift wordt overtreden, wordt de vraag gesteld naar de verhouding tussen de toezichthoudende en opsporingsbevoegdheden. Het is van belang er op te letten waar toezicht overgaat in opsporing in verband met de waarborgen die de verdachte toekomen.

De door het bevoegd gezag aangewezen personen in het kader van het toezicht op de naleving van de verordening kunnen ruimten binnen treden, voor zover het geen woningen betreft. Dit kan ook van belang zijn voor het doen van bouwhistorisch onderzoek voor een goede beoordeling van de cultuurhistorische waarde.

Zie ook de relatie in de toelichting met artikel 3, lid 2.