Uitvoeringsprogramma handhaving Stadsdeel West

3.1 Handhaving Bouw, Gebruik en Milieu 2011 en 2012

De afdeling Gebruik, Bouw & Milieu is verantwoordelijk voor de handhaving in de fysieke omgeving. Bij de uitvoering van de wettelijke taken gaat veel capaciteit van de afdeling zitten in een aantal belangrijke (en structurele) prioriteiten. Dit zijn grofweg toezicht en handhaving op onderhoud van woningen, sloop en asbest, de uitvoering van omgevingsvergunningen van bouwwerken van ingrijpende aard (met constructieve onderdelen), brandveiligheid en horeca. Ook in handhavingprogramma's van andere stadsdelen en gemeenten zie je deze onderwerpen vaak als prioriteit terugkomen, omdat ze grote invloed hebben op criteria als veiligheid, gezondheid en leefbaarheid. Het onderwerp kinderopvang is nieuw in dit rijtje, maar de handhaving hierop is in Stadsdeel West al enige tijd geïntensiveerd.

Bij handhaving is het van belang om zorgvuldig en rechtmatig te handelen. Zo krijgen overtreders - indien mogelijk - redelijke termijnen opgelegd om een overtreding ongedaan te maken, waarbij ook rekening wordt gehouden met de sociale en financiële omstandigheden. Na meerdere opnames, constateringen en één of meerdere hersteltermijnen wordt overgegaan op het toepassen van bestuursdwang, waarbij het stadsdeel zelf de overtreding ongedaan maakt. Alleen bij gevaar en zwaardere overtredingen past het stadsdeel meteen bestuursdwang toe om de overtreding te stoppen en is er dus ook geen sprake van hersteltermijnen. Bij het formuleren van resultaten wordt per onderwerp uitgegaan van een gemiddelde doorlooptijd van anderhalf tot drie jaar per handhavingstraject.

Een aantal prioriteiten sluiten aan bij diverse programma's van het stadsdeel, die een uitwerking zijn van de bestuurlijke ambities in het coalitieakkoord 'West maakt het verschil'. Zo kan handhaving een belangrijke bijdrage leveren aan de doelstelling 'de kwaliteit van de woningvoorraad is beter en meer duurzaam' in het programma Wonen in West, door eigenaren aan te schrijven hun panden te onderhouden, door toe te zien op sloop en bouwwerkzaamheden, etc.

Bouw

Bij het thema Bouw zijn de onderwerpen onderverdeeld in vier clusters: cluster 1: veiligheid & gezondheid; cluster 2: kwaliteit nieuwbouw & bestaande bouw, duurzaamheid; cluster 3: welstand & monumenten en cluster 4: restcategorie. Aan de onderwerpen in cluster 1 wordt het meest prioriteit gegeven, terwijl aan de onderwerpen in cluster 3 en 4 minder belang wordt gehecht.

Cluster 1: veiligheid & gezondheid

Onderwerpen die (direct) consequenties kunnen hebben voor de veiligheid en gezondheid van bewoners/gebruikers hebben prioriteit boven de onderwerpen in de hierna volgende clusters.

Onderhoud van woningenheeft de hoogste prioriteit. De staat van panden is wisselend in West. Door grootschalige renovatieprojecten zijn veel panden op hoog niveau gerenoveerd. Ook zijn er de nodige sloop-nieuwbouw projecten geweest, maar nog niet overal is de stedelijke vernieuwing afgerond. In buurten als de Kolenkit zijn nog veel panden in slechte staat.

Eigenaren hebben een onderhoudsplicht voor hun woningen. Geen of gebrekkig onderhoud van woningen kan leiden tot woningklachten. Vooral over de oudere woningen in Stadsdeel West zijn klachten, met name bij woningen van particuliere verhuurders. De klachten van bewoners en huurteam worden geregistreerd en de Handhavers Bouw houden een controle en spreken de eigenaren hierop aan. Als nodig worden de eigenaren aangeschreven op hun verplichting de woning zodanig te onderhouden dat deze voldoet aan de minimale eisen voor bestaande bouw van het Bouwbesluit. Naast het reageren op woningklachten kunnen handhavers eigenaren ook actief aanschrijven.

Naast het afhandelen van woningklachten schrijft het stadsdeel eigenaren ook actief aan om hun panden te onderhouden. Dit gebeurt als een handhaver constateert dat een pand in slechte staat is of in het kader van complexgewijze woningverbetering in een specifieke straat of buurt. Dit onderwerp draagt rechtstreeks bij aan het behalen van de ambitie verbetering woningkwaliteit in het programma Wonen in West. Op dit moment loopt de complexgewijze aanpak uit voormalig Stadsdeel Westerpark nog door in enkele buurten. Stadsdeel West is nu bezig om te kijken in welke buurten de complexgewijze aanpak -eventueel in andere vorm - ontwikkeld kan worden. Dit wordt uitgewerkt in een actieprogramma.

De tweede prioriteit is illegale asbestverwijdering. Asbestverwijdering zonder vergunning of melding vooraf is niet toegestaan. Het niet verantwoord verwijderen van asbest kan zeer grote nadelige gevolgen hebben voor de volksgezondheid, hoewel dit een uitgesteld effect is. De kans dat asbest onnauwkeurig wordt verwijderd is ook groot; het heeft daarom hoge prioriteit illegale asbestverwijdering tegen te gaan. Illegale asbestverwijdering gaat gepaard met (illegale) sloop. Ook slopen zonder de daarvoor benodigde vergunning mag niet.

De derde prioriteit vormen de grotere bouwprojecten: omgevingsvergunningen van bouwwerken van ingrijpende aard > 100.000,- euro. Als deze niet goed worden uitgevoerd dan kan dat ernstige consequenties hebben op de veiligheid. De eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de bouwer. Toezicht en handhaving zijn aanvullend en kunnen bijdragen aan een zorgvuldig en veilig verloop van het bouwproces.

Het onderscheid van de drie categorieën bouwvergunningen is gebaseerd op het toets- en toezichtprotocol ‘Bouwtoezicht op Maat' 2. Onder deze categorie vallen alle grotere bouwprojecten met een woonfunctie of een industriefunctie, bijeenkomstfunctie, kantoorfunctie, etc. In het toezichtprotocol staat op welk niveau kenmerkende onderdelen van de bouw (zoals fundering, begane grond, dak) worden gecontroleerd. De diepgang van het toezicht kan per onderdeel in het bouwproces verschillen van een controle op hoofdlijnen tot een controle van alle onderdelen op detailniveau.

De controle op asbestverwijdering (vergunning) is de vierde prioriteit. Deze is verbonden aan prioriteit 7, het toezicht op de sloopvergunning. Bij het slopen van en in woningen en andere gebouwen wordt regelmatig asbest aangetroffen. Asbest is vooral verwerkt in gebouwen die gebouwd zijn voor 1994. Het toezicht op asbestverwijdering is vooral een administratieve controle: vergunningaanvragers moeten een asbestinventarisatierapport en een asbestverwijderingsrapport overleggen. Tijdens de werkzaamheden berust het toezicht bij de Deskundig Toezichthouder Asbestverwijdering. De Handhavers Bouw controleren de naleving van de sloopvergunning. De controle op slopen gebeurt vooral uit veiligheidsoverwegingen. In sloopveiligheidsplannen geven vergunningaanvragers aan hoe zij de sloop willen aanpakken. Voor de start van sloopvergunningen geldt een meldingsplicht.

De zesde prioriteit vormen gas en elektra installaties. Dit zijn toestellen die zijn aangesloten op gas of elektriciteit, zoals geisers, cv-ketels en boilers. Om er zeker van te zijn dat deze veilig zijn, moeten ze regelmatig worden gecontroleerd. Ook goede ventilatie is belangrijk, vooral om koolmonoxidevergiftiging te voorkomen. Eigenaren of huurders van woningen moeten zorgen dat hun installatie veilig is. Een groot aandeel van de woningklachten heeft betrekking op gas en elektra installaties.

Veilig en professioneel werken op de bouwplaatsis prioriteit 8. De Arbeidsinspectie is de eerstelijns toezichthouder op dit onderwerp. Wel hebben de Handhavers Bouw een signaleringsfunctie. Bij (duidelijk zichtbare) overtredingen op de bouwplaats kunnen zij het werk stilleggen (bouwstop) en de Arbeidsinspectie inschakelen.

Omgevingsvergunningen van bouwwerken van ingrijpende aard < 100.000,- eurovormen prioriteit 9. Verbouw en nieuwbouw met veiligheidsconsequenties, zoals interne doorbraken, dakopbouw, dakterras, aan- en uitbouw met doorbraak, bouwwerken met paalfundering, etc.

Cluster 2: kwaliteit nieuwbouw & bestaande bouw, duurzaamheid;

Het tweede cluster betreft de kwaliteit nieuwbouw en bestaande bouw en duurzaamheid. De risico's voor de veiligheid en de gezondheid van bewoners zijn bij deze onderwerpen iets minder groot dan bij de onderwerpen in cluster 1.

Onder cluster 2 valt illegale bouw in, op of aan gebouwen en in tuinen (prioriteit 10). Het gaat om bouwen zonder vergunning. Illegale bouw kan onveilige en ongewenste situaties veroorzaken. De overtredingen worden aangepakt op basis van eigen constateringen en na meldingen door derden.

Het splitsen en opknappen van woningen, prioriteit 11 uit de risicoanalyse, heeft ook bestuurlijke prioriteit. Voor het splitsen en opknappen van woningen gelden de afspraken die zijn vastgelegd in het Amsterdamse Splitsingsbeleid voor particulieren huurwoningen uit 2007 en het Convenant splitsing en verkoop van sociale huurwoningen 2002-2016. Wanneer een woongebouw van voor 1940 wordt gesplitst in meerdere onafhankelijke eenheden is een splitsingsvergunning vereist. Voor het verkrijgen van een splitsingsvergunning moeten de woningen voldoen aan een aantal bouwkundige eisen, zoals tien jaar onderhoudsvrij. Op dit moment worden nieuwe afspraken met corporaties vastgelegd. Deze nieuwe afspraken treden nog in 2011 in werking. Over voortzetting en of aanpassing van particulier splitsingsbeleid bestaat nog geen zekerheid.

Ook prioriteit 12, samenvoegen c.q. onttrekken van een woning zonder vergunning is een bestuurlijke prioriteit. Voor het onttrekken van een woning aan de woningvoorraad is een vergunning nodig. Bij woningonttrekking kan het gaan om het omzetten van een woning in een bedrijfsruimte; het omzetten van zelfstandige in onzelfstandige woonruimte (zoals kamerverhuur) en het samenvoegen van woningen.

Toegankelijkheid bij nieuwbouw / renovatie voor doelgroepen, prioriteit 13, heeft ook bestuurlijke prioriteit. Eén van de doelstellingen in het programma Wonen in West, een uitwerking van het coalitieakkoord, is dan ook 'meer woningen voor doelgroepen'. Hierbij wordt gestreefd naar een toename van het aantal rolstoelwoningen en geclusterde zelfstandig zorgwoningen, waaronder Wibo-woningen (wonen in een beschermde omgeving). Dit onderwerp is met name bij de toetsing relevant en vormt onderdeel van het toezicht op de uitvoering van de omgevingsvergunning onderdeel bouw. Om die reden voeren we hier geen aparte kengetallen op.

Isolatie en energiezuinigheid, prioriteit 14, heeft ook bestuurlijke prioriteit. Energiebesparende maatregelen zijn: isolatieglas, spouwmuurisolatie en hoog rendementsketels. Dit onderwerp is met name bij de toetsing relevant en vormt een onderdeel van het toezicht op de uitvoering van de omgevingsvergunning onderdeel bouw. Ook hier voeren we geen aparte kengetallen op. De verwachte resultaten en kengetallen voor de omgevingsvergunningen onderdeel bouw zijn al opgenomen in dit uitvoeringsprogramma.

Bij de categorie omgevingsvergunningen van bouwwerken van niet-ingrijpende aard < 100.000,-  euro, prioriteit 15, gaat het om verbouw en nieuwbouw zonder veiligheidsconsequenties, zoals dakkapel, reclameobject, rolluik, aan- en uitbouw zonder doorbraak, etc.

Cluster 3: welstand & monumenten

De onderwerpen in cluster 3, welstand en monumenten, hebben minder prioriteit dan de onderwerpen in de eerste twee clusters. Aan deze onderwerpen zijn nauwelijks tot geen veiligheidsconsequenties verbonden. De onderwerpen hebben grotendeels betrekking op de beeldkwaliteit van een straat of gebouw. De afdeling Gebruik, Bouw & Milieu geeft voorrang aan onderwerpen die onder cluster 1 en 2 vallen. Dit betekent dat de aanpak van onderwerpen in cluster 3 minder urgent is.

De onderwerpen in cluster 3 zijn wel wettelijke taken of taken die voortvloeien uit overige regelgeving. Bij eigen constateringen en klachten worden de Handhavers Bouw geacht handhavend op te treden, ook al hebben de betreffende overtredingen minder prioriteit. Het betekent wel dat Handhavers Bouw minder alert zijn op deze onderwerpen en ze vooral zullen reageren op klachten en meldingen van derden (passieve handhaving).

Alleen voor monumenten en welstand geldt dat preventieve maatregelen en direct toezicht op de uitvoering van omgevings- en monumentenvergunningen van groot belang is. Hiermee voorkom je onherstelbare schade en langdurige handhavingstrajecten in de toekomst. Wel moet hierbij opgemerkt worden dat handhaving op welstand lastig is zolang de welstandsnota nog niet is geharmoniseerd en er nog vier verschillende welstandscriteria naast elkaar bestaan in Stadsdeel West.

Voor de onderwerpen aanzicht (winkel)gevels, gevelreclame en schotelantennes geven we geen beoogd resultaat weer. Dit komt omdat het hier vooral gaat om het reageren op klachten (passieve handhaving). Wel kunnen we met kengetallen ‘plannen' hoeveel klachten en daaraan gekoppelde handhavingacties we jaarlijks verwachten.

Aanzicht (winkel)gevels en gevelreclame hebben - vergeleken met andere onderwerpen - niet zo'n hoge prioriteit voor de afdeling Gebruik, Bouw & Milieu. Maar deze twee onderwerpen zijn wel onderdeel van de doelstelling 'meer variëteit in winkelaanbod en horeca', onder andere uitgevoerd door goed ondernemerschap te promoten, in het programma Creatief en Ondernemend West. In eerste instantie maakt de winkelstraatmanager afspraken met ondernemers over de kwaliteit en de uitstraling van de winkels, zoals de uitstallingen op straat en reclame-uitingen. Deze afspraken worden vastgelegd in beeldkwaliteitsplannen. Lukt het niet om ondernemers te houden aan de gemaakte afspraken, dan kan handhavend worden opgetreden. Aangezien handhaving in het kader van deze doelstelling pas later in beeld komt en aanzicht (winkel)gevels en gevelreclame een relatief lage prioriteit hebben in de risicoanalyse, wordt vooralsnog alleen gehandhaafd naar aanleiding van klachten, handhavingsverzoeken en in opdracht van winkelstraatmanagers c.q. bestuur.

Prioriteit 21, vergunningsvrij bouwen, is niet in het overzicht opgenomen, omdat het lastig is in te schatten hoe vaak de regels omtrent vergunningsvrij bouwen worden overtreden. Er wordt immers geen vergunning aangevraagd en de betreffende bouwactiviteit vindt veelal plaats binnen of aan de achterkant van een woning, buiten het zicht van de Handhaver Bouw. Met de invoering van de Wet algemene bepaling omgevingsrecht (Wabo) per 1 oktober 2010 zijn de regels voor vergunningsvrij bouwen verruimd. Ook onder de Wabo betekent vergunningsvrij niet regelvrij. De eisen van het Bouwbesluit blijven van toepassing. Verwachting is dat er meer toezicht achteraf nodig is op vergunningsvrije bouwwerken en dat ook het aantal overtredingen zal toenemen, ten opzichte van vóór invoering van de Wabo. De effecten van de verruiming van de regels voor het vergunningsvrij bouwen worden op dit moment in kaart gebracht.

Cluster 4: Restcategorie.

Onder cluster 4 valt één onderwerp, scootsafes, prioriteit 22. Dit zijn bouwwerken in de openbare ruimte, bestemd voor het parkeren van scootmobielen. Dit onderwerp is van ondergeschikt belang en de afdeling Gebruik, Bouw & Milieu treedt alleen handhavend op als de veiligheid in het geding is (bijvoorbeeld een verkeersonveilige situatie).

Gebruik

De eerste prioriteit bij het thema gebruik is brandveiligheid (gebruiksvergunningsplichtige, meldingsplichtige en niet-meldingsplichtige gebouwen). Dit onderwerp heeft ook bestuurlijke prioriteit. Het heeft dan ook een zeer groot effect op de fysieke veiligheid: bij een brand kunnen doden vallen. Uit de risicoanalyse is gebleken dat de kans dat de voorschriften voor het gebruik van een bouwwerk worden overtreden ook groot is: de brandweer treft bij een controle bijna altijd wel een paar punten aan die niet voldoen. De ervaring leert dat de brandveiligheidseisen snel verwaarloosd worden als er geen controle plaatsvindt.

De brandweer voert de controles namens het stadsdeel uit. Leidraad hiervoor zijn de stedelijke afspraken in het kader van het Preventie Activiteiten Plan (PREVAP). Hierin zijn alle voorkomende functies van gebouwen ingedeeld in risicoklassen. Per risicoklasse is bepaald hoe de verschillende gebouwfuncties moeten worden gecontroleerd: met welke diepgang, op welke punten en met welke frequentie. Het huidige stedelijke PREVAP-afspraken worden in 2011 herzien.

Prioriteit 2 is bedrijfsafval. Elke ondernemer is zelf verantwoordelijk voor het afvoeren van bedrijfsafval. Veel ondernemers sluiten hiervoor contracten af met een particuliere inzamelaar. De controle op bedrijfsafval wordt uitgevoerd door de afdeling Gebruik, Bouw & Milieu, (tijdens integrale horeca- en/of milieucontroles), door de afdeling Beheer Openbare Ruimte (controleren op bedrijfsafvalcontracten in verband met aanvragen voor vrijstelling van het reinigingsrecht) en door de afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid (aantreffen van illegaal bedrijfsafval in de openbare ruimte).

Horeca is de derde prioriteit bij het thema gebruik. Horecabedrijven verhogen de leefbaarheid in het stadsdeel, maar kunnen ook voor veel overlast zorgen. Daarom is consequente handhaving van belang. Het toezicht en de handhaving op de horeca verloopt integraal, dat wil zeggen dat in één controlebezoek de fysieke status en de bedrijfsvoering van de horecaonderneming worden getoetst aan de afgegeven exploitatievergunning en aan de gebruiks-, bouw- en milieuwet- en regelgeving. Deze integrale aanpak wordt onderschreven in het programma Milieu en Water bij de doelstelling 'gezonde leefomgeving en verbetering van het buitenklimaat': het beperken van de milieubelasting door een horecabedrijf. Eén van de doelstellingen van een ander programma, Creatief en Ondernemend West, is de toename van de horeca, waarbij kwaliteit (en niet kwantiteit) voorop staat. Handhaving van horecagelegenheden draagt bij aan het verhogen van de kwaliteit.

Een nieuwe categorie horecaondernemers vormen de shisha lounges. Deze bedrijven, waar klanten onder andere waterpijpen kunnen roken, hebben de afgelopen periode veel tijd gevergd van de Handhavers Horeca en Milieu, omdat voor deze nieuwe branche geen specifieke regelgeving bestaat en ook de processen niet gedocumenteerd zijn. Bij verschillende shisha lounges zijn meerdere overtredingen geconstateerd. De meest urgente overtreding was onvoldoende ventilatie, waardoor er een gevaar ontstond van koolmonoxidevergiftiging bij de direct omwonenden.

Handhaving op bestemmingsplan (illegaal gebruik van panden en tuinen)is de vierde prioriteit bij het thema gebruik. Illegaal gebruik betekent hier het in afwijking van het bestemmingsplan en ongewenst gebruiken van gronden en gebouwen. Toezicht op gebruik volgens het bestemmingsplan is belangrijk voor het stadsschoon en de kwaliteit van de leefomgeving. Consequente handhaving op bestemmingsplan is heel tijdrovend. Veel tuinen zijn bijvoorbeeld zonder vergunning vol gebouwd, zonder dat het stadsdeel dat wist. Zodra er veiligheidsrisico's zijn of bij overlastgevende situaties treedt Stadsdeel West wel actief handhavend op.

Terrassenzijn als vijfde prioriteit uit de risicoanalyse voortgekomen. Dit onderwerp heeft echter minder bestuurlijke prioriteit ten opzichte van andere onderwerpen bij het thema gebruik, zoals kinderopvang. Bovendien is het terrassenbeleid nog niet geharmoniseerd, waardoor ondernemers (en handhavers) kampen met verschillen in regelgeving binnen het stadsdeel, zelfs in dezelfde straat. Dit maakt het lastig om consistent en consequent te handhaven.

De zesde prioriteit, kinderopvangcentra, heeft ook bestuurlijke prioriteit. Onder "kinderopvang" vallen kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang, gastouderbureaus en voorzieningen voor gastouderopvang (de gastouders). Volgens de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (hierna Wet kinderopvang) zijn ondernemers in de kinderopvang verplicht ‘verantwoorde kinderopvang' aan te bieden. Dit is kinderopvang die bijdraagt aan een goede ontwikkeling van een kind in een veilige en gezonde omgeving. Aandachtspunten zijn onder andere: veiligheid, gezondheid, aantal gekwalificeerde beroepskrachten in relatie tot het aantal kinderen per leeftijdscategorie, etc. De GGD is toezichthouder voor de Wet Kinderopvang. Het stadsdeel is verantwoordelijk voor de handhaving die daaruit voortkomt.6

Uit onderzoek blijkt dat de gemeente Amsterdam, als geheel, achterloopt in de handhaving van de kinderopvang. Om een inhaalslag te bewerkstelligen is in november 2010 het stedelijk project Verbetering handhaving kinderopvang begonnen. In de loop van 2011 is dit project één van de zes actielijnen geworden waarmee de aanbevelingen uit het rapport Gunning worden uitgevoerd. De Commissie Gunning heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de kwaliteit van kindercentra en het toezicht en de handhaving hierop door de gemeente, nadat in december 2010 een grootschalige zedenzaak aan het licht kwam.

Prostitutiebedrijvenvormen prioriteit 7. De politie is verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving op prostitutiebedrijven. Bestuurlijke handhaving bij overtredingen en klachten ligt bij het stadsdeel. De afdeling Vergunningen Drank, Horeca & APV geeft exploitatievergunningen voor prostitutiebedrijven af en kan deze - op basis van politierapporten - ook weigeren of intrekken. Het stadsdeel is daarnaast verantwoordelijk om overtredingen door prostitutiebedrijven door te melden aan de burgemeester.

Prioriteit 8 is gezond wonen (licht, lucht, vocht, geluid). Dit onderwerp is niet gerelateerd aan specifieke wet- en regelgeving, maar heeft vooral betrekking op het gebruik van een woning. Zo kan het dichtstoppen van ventilatiekanalen schimmel veroorzaken wat weer kan leiden tot gezondheidsklachten. Een deel van de woningklachten die de afdeling Gebruik, Bouw & Milieu binnenkrijgt hebben te maken met het (verkeerd) gebruiken van een woning. We nemen geen kengetallen voor dit onderwerp op, omdat het hierbij vooral om voorlichting richting bewoners gaat. Als er sprake is van achterstallig onderhoud: zie aanpak van woningklachten (bij onderhoud van woningen).

Vervuilde woningen (hygiënische woonproblemen)vormen prioriteit 9. Toezicht vindt plaats op basis van eigen constateringen of meldingen. De GGD zorgt in opdracht van het stadsdeel voor het opruimen van de woning en wegnemen van gevaarlijke situaties, wanneer de bewoner daartoe niet in staat of bereid is.

De tiende prioriteit is woonboten (bestemmingsplan gerelateerd). Woonboten die de walkant (illegaal) gebruiken voor de aanleg van een tuin, het bouwen van een schuur of schutting, etc. Hiervoor zijn geen aparte kengetallen opgenomen, omdat dit onderwerp hoort bij handhaving op bestemmingsplan, illegaal gebruik van panden en tuinen (prioriteit 4).

De laatste prioriteit bij het thema gebruik is openingstijden winkels. Hiervoor geldt de Winkelsluitingstijdenwet, waarop naast de politie ook handhavers van het stadsdeel kunnen handhaven. Dit onderwerp heeft geen bestuurlijke prioriteit. Bovendien is handhaving weinig zinvol nu de regels voor Amsterdam zijn verruimd. Heel Amsterdam is tot toeristisch gebied verklaard en alle winkels mogen zeven dagen in de week open tot 22.00 uur 's avonds. Voor dit onderwerp zijn dan ook geen kengetallen opgenomen.

Milieu

Bij het thema milieu scoort milieu-eisen bij inrichtingen het hoogst in de risicoanalyse. De Wet milieubeheer is de belangrijkste milieuwet. Daarin staat hoe overheden zoals gemeenten en provincies het milieu moeten beschermen. Het Activiteitenbesluit bevat algemene regels waaraan bedrijven (de zogenoemde milieuinrichtingen) zich moeten houden. Alleen de grotere bedrijven, zoals chemische fabrieken, moeten wel nog een vergunning voor milieu aanvragen. De kleinere bedrijven kunnen volstaan met een melding. De Wet milieubeheer is onderdeel van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Met het samengaan van de stadsdelen per 1 mei 2010 is een aantal milieutaken overgeheveld van Dienst Milieu en Bouwtoezicht naar de stadsdelen. De stadsdelen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van alle milieutaken die gelden voor inrichtingen uit de lichtere milieucategorieën (zoals detailhandel en tandartsen, met uitzondering van garages), alle horecabedrijven, basisscholen en kinderdagverblijven. Voor de overige inrichtingen maakt Stadsdeel West afspraken met de Dienst Milieu en Bouwtoezicht.

De Handhavers Milieu werken nauw samen met de Horecahandhaver(s). De afdeling streeft ernaar dat alle horeca ondernemingen veilig (inrichting, milieu) en ook schoon (bedrijfsvoering bonafide, hygiënisch) zijn.

Na milieu-eisen bij inrichtingen volgen (2) energiebesparing, (3) transport, (4) gebruik bouwmaterialen, (5) geluidsoverlast, (6) luchtkwaliteit, (7) lozen van afvalwater en (8) stankoverlast.

Energiebesparing, transport, gebruik bouwmaterialen, lozen van afvalwateren luchtkwaliteit zijn onderwerpen die overwegend in stedelijk verband worden opgepakt en uitgevoerd door Dienst Milieu en Bouwtoezicht (DMB). De aanpak van deze onderwerpen staat in de Dienstverleningsovereenkomst van het stadsdeel met DMB. Voor energiebesparing geldt dat de inrichtingen die vanuit het stadsdeel worden gecontroleerd niet boven de besparingsverplichtingsgrens komen. Alleen bij scholen valt op dit gebied nog winst te behalen. Dit kan bijvoorbeeld door in het kader van een project scholen te benaderen om energiebesparingsmaatregelen te nemen in combinatie met voorlichting. De zeggenschap over de accommodaties van de basisscholen ligt veelal bij het stadsdeel, zodat dit ook via beleid kan worden vormgegeven. DMB is verantwoordelijk voor de zwaardere milieubedrijven en voert stadsbreed energiebesparingsprojecten uit, meestal gericht op één specifieke branche (bijvoorbeeld supermarkten). Ook neemt DMB duurzaamheid standaard mee bij de integrale controles van bedrijven uit de zwaardere milieucategorieën. Dit sluit aan bij de doelstelling 'meer ondernemers ondernemen duurzaam' in het programma Creatief en Ondernemend West.

Over geluidsoverlast komen veel klachten binnen bij het stadsdeel. Het gaat meestal om geluidsoverlast van horecabedrijven, zowel binnen als buiten (bijvoorbeeld vanaf een terras). Bij klachten wordt altijd actie ondernomen. Vaak kan de handhaver volstaan met het brengen van een bezoek aan de ondernemer en het sturen van een informatiebrief over de klacht (achteraf). In sommige gevallen moet er handhavend worden opgetreden en krijgt de ondernemer een aanschrijving en/of wordt de geluidsapparatuur verzegeld.

Stankoverlast komt minder vaak voor. Hier betreft het vaak een bakker of slager. Aangezien handhavers van het stadsdeel vooral op deze drie onderwerpen handhavend optreden, geven we de kengetallen hiervan weer. De resultaten van de overige onderwerpen lichten we niet toe; hiervoor verwijzen we naar de Dienstverleningsovereenkomst van het stadsdeel met DMB.

3.2. Handhaving Openbare Ruimte 2011

De afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid is verantwoordelijk voor de handhaving in de openbare ruimte. Het onderdeel Openbare Ruimte in dit uitvoeringsprogramma heeft alleen betrekking op het jaar 2011. Voor 2012 wordt het programma bijgesteld, na vaststelling en implementatie van een plan van aanpak gericht op het verbeteren van de kwantiteit en kwaliteit van de capaciteit van de afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid.

Reden hiervoor is dat de afdeling sinds de vorming van Stadsdeel West te kampen heeft met een aantal organisatorische problemen, waardoor het lastiger is om, gebaseerd op adequate en actuele informatie, gestuurd en programmatisch te handhaven.

Zo heeft de afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid een groot aantal vacatures. In het begin waren dat er ruim tien en nog steeds zijn het er vijf, op een totaal van 36 fte. Deze vacatures zijn moeilijk te vervullen. De capaciteit, zoals geraamd in de begroting, blijkt dus in de praktijk niet beschikbaar te zijn. Daarnaast is er een verlies van productieve uren doordat een groot aantal van de huidige medewerkers een (verplichte) opleiding volgen. Dit heeft gevolgen voor de inzet en planning.

De handhavingsverzoeken die de afdeling met regelmaat binnenkrijgt maken het niet eenvoudig om planmatig (en dus programmatisch) te werken. Daarnaast moet de afdeling natuurlijk snel kunnen inspelen op incidenten.

We beseffen ons dat de hier opgevoerde resultaten en kengetallen onder de maat zijn. Om de geschetste problemen op te lossen en de effectiviteit van de afdeling te verhogen is een verbetertraject in gang gezet, dat nader wordt uitgewerkt in een plan van aanpak. We verwachten dat met de implementatie van dit plan van aanpak, gericht op het verbeteren van de kwantiteit en kwaliteit van de capaciteit van de afdeling, de output van het onderdeel Openbare Ruimte zal verhogen.

De afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid richt zich op onderstaande prioriteiten, hierop worden de Handhavers Openbare Ruimte ‘ingeroosterd'. De handhavers zullen ook op andere onderwerpen handhaven, maar deze worden niet allemaal vooraf in de planning opgenomen. Daar waar nodig pakken zij overtredingen aan. Dit is gebaseerd op signalen tijdens surveillances in de openbare ruimte en op klachten die binnenkomen, onder andere bij het Meldpunt Openbare Ruimte.

De prioriteiten van de afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid zijn:

• •

  Bemensing van de buurtveiligheidsteams (6 fte). Hierbij organiseren politie en stadsdeel samen het toezicht en de handhaving. De buurtveiligheidsteams worden ingezet in buurten in West waar mensen zich het meest onveilig voelen. Veiligheid is één van de speerpunten in het coalitieakkoord, dat is vastgelegd in het programma ‘Veilig West'. Bovendien is het buurtveiligheidsteam één van de instrumenten voor het buurtgericht werken, een belangrijk sturingsprincipe van Stadsdeel West.

• •

  Afhandeling van meldingen en klachten, die binnen komen via het Meldpunt Openbare Ruimte, telefoon, e-mail, brieven en mondelinge verzoeken. Het is de wens van de afdeling dit zoveel mogelijk te kanaliseren via het Meldpunt Openbare Ruimte. Hierdoor staan deze meldingen geregistreerd en kan hierop gestuurd worden. Jaarlijks worden ruim 2000 meldingen vanuit het meldpunt afgerond.

  De meeste meldingen gaan over de volgende onderwerpen:

  - afval ( overig / verkeerd aangeboden grof, huis en bouw en sloopafval)

  - openbare ruimte en overlast (wrakken / aanhangers / bouw en sloopafval / hinderlijk geplaatste containers en objecten / honden poep / verkeerd aangeboden afval)

  - overig (alles wat met handhaving te maken heeft)

• •

  Daarnaast wordt er bij surveillances vooral gehandhaafd op de volgende onderwerpen:

  - Hondenpoep/loslopende honden (prioriteit 1 in de risicoanalyse)

  - Verkeerd aangeboden particulier afval (prioriteit 2 in de risicoanalyse)

  - Zwerfvuil (prioriteit 3 in de risicoanalyse)

  - Evenementen (prioriteit 4 in risicoanalyse)

  - Verwijderen van fietswrakken en ‘wees'(brom)fietsen (prioriteit 5 in de risicoanalyse en ook bestuurlijke prioriteit)

  - Marktzaken (prioriteit 6 in de risicoanalyse)

  - Objecten in de openbare ruimte (prioriteit 7 in de risicoanalyse)

  - Deze onderwerpen zijn hieronder uitgewerkt. Bij de kengetallen wordt steeds het aantal handhavingacties gegeven. Onder handhavingactie wordt verstaan: waarschuwen, proces verbaal opmaken, bestuursrechtelijke strafbeschikking, etc.

Stedelijke acties

Naast de reguliere handhavingacties gestuurd vanuit het stadsdeel, nemen de Handhavers Openbare Ruimte ook deel aan stedelijke acties. Hierbij wordt in samenwerking met andere stadsdelen, gemeentelijke diensten en vaak ook de politie op een specifiek onderwerp gehandhaafd.

Voor de periode 2011 / 2012 staan op het programma:

- Handhavingestafette, waarbij wordt aangesloten bij de landelijke actiedagen in september.

- Fietsen op de stoep.

- Verkeerd aangeboden afval bij de vuilcontainers.

- Werken in de Openbare Ruimte (WIOR).

Toelichting en uitwerking per prioriteit

Hondenpoep / loslopende hondenis als eerste prioriteit uit de risicoanalyse voortgekomen bij het thema openbare ruimte. De APV stelt dat de eigenaar en houder van een hond ervoor moet zorgen dat de hond zich op of aan de straat niet van uitwerpselen ontdoet, tenzij dit op een aangewezen plaats is of tenzij de uitwerpselen onmiddellijk worden verwijderd. Honden mogen op straat niet loslopen, maar moeten altijd aan de lijn. Uitzondering op deze regel zijn de zogenaamde losloopgebieden.

Het aantal handhavingacties zoals hieronder vermeld komt voort uit de reguliere surveillance door het jaar heen. Daarnaast gaat de afdeling Openbare Ruimte & Veiligheid speciale hondenacties organiseren. De resultaten van deze acties zijn in onderstaand kengetal opgenomen.

Verkeerd aangeboden particulier afvalis prioriteit 2. Het gaat om huishoudelijk en grof afval. In de Afvalstoffenverordening staan de regels hoe om te gaan met verschillende vormen van afval (wijze, plaats en tijden). Om dit probleem aan te pakken is naast handhaving ook goede voorlichting nodig.

Dit blijkt ook uit de programma's Milieu en Water en Buiten in West. Communicatie en handhaving zijn onderdeel van dezelfde keten. Een van uitwerking van de doelstelling 'schone leefomgeving' in het programma Milieu en Water is dat handhaving van verkeerd aangeboden afval rondom containers in 2012 een speerpunt wordt. Naast handhaving wordt dan meer ingezet op communicatie, onder andere door het project 'Adopteer uw bak' uit voormalig Stadsdeel Oud-West uit te breiden. Een dergelijk project kan bijdragen aan gedragsverandering bij bewoners en gebruikers van het stadsdeel. Het programma Buiten in West verwoordt het voor de doelstelling 'de openbare ruimte wordt schoner' als volgt: "met het creëren van bewustzijn over inrichting en gebruik van de openbare ruimte, zet het stadsdeel in op gedragsverandering, die moet leiden tot minder zwerfvuil en verkeerd aangeboden huisvuil".

Prioriteit 3 is zwerfvuil. Zwerfvuil is al het afval dat rondslingert op straat, in de berm, of in parken. Het is afval dat door mensen bewust of onbewust is weggegooid of achtergelaten op plaatsen die daar niet voor bestemd zijn.

De vierde prioriteit is evenementen. Verschillende partijen zijn betrokken bij de handhaving op evenementen: politie, Dienst Milieu en Bouwtoezicht, het stadsdeel, etc. De Handhavers Openbare Ruimte controleren tijdens grote (MOJO-festival in Westerpark) en middelgrote evenementen (braderie in de Kinkerstraat).

Wrakken en ‘wees'(brom)fietsenis de vijfde prioriteit bij het thema openbare ruimte. Deze prioriteit draagt bij aan een schoon, heel en veilig straatbeeld en sluit aan bij twee bestuurlijke programma's: Bereikbaar West (doelstelling 'meer fietsgebruik') en Buiten in West (doelstelling 'de openbare ruime nodigt meer uit tot verblijven, ontmoeten, bewegen en leren'). Meer fietsgebruik moet onder andere worden gestimuleerd door bewoners en gebruikers de mogelijkheid te bieden hun fiets veilig te stallen. Fietsparkeermogelijkheden moeten worden verbeterd en nieuwe fietsvakken gecreëerd, onder andere in winkelgebieden. De vervuiling van de bestaande fietsparkeercapaciteit op straat wordt tegengegaan door meer fietswrakken en achtergelaten fietsen te verwijderen.

In het programma Bereikbaar West is de volgende resultaatindicator opgenomen voor 2011: 'aantal verwijderde fietswrakken is met 4000 toegenomen'. Dit aantal is in de uitwerking van deze prioriteit hieronder verwerkt. Daarnaast, dus los van de hieronder genoemde 10.500 handhavingacties, gaat het stadsdeel weesfietsen aanpakken. We beginnen met een proeflabeling op twee locaties.

Prioriteit 6 is marktzaken. In Stadsdeel West zijn twee markten: de Ten Katemarkt en de markt op het Bos en Lommerplein. De regels voor het verloop van de markt staan onder andere in de Verordening op de straathandel, het Marktreglement en het Kramenzettersbeleid. Hierin is ook het gebruik van het marktterrein geregeld, zoals het fietsen op de markt, parkeren en het verkeerd aanbieden van marktafval.

De zevende prioriteit bij het thema openbare ruimte is objecten in de openbare ruimte. Dit zijn vaak objecten die te maken hebben met tijdelijke (ver)bouw- of sloopwerkzaamheden zoals een bouwkeet, hekwerken, een hijskraan, een container, steigers of een bouwkeet. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de doorloopruimte (objecten op het trottoir), maar ook of bijvoorbeeld een steiger is voorzien van een anti-inbraakvoorziening (dit om het aantal inbraken in het stadsdeel terug te dringen in samenwerking met de politie).

De overige onderwerpen hebben minder prioriteit. Dit zijn: graffiti en wildplak, Wet Mulder-overtredingen (rijden op de stoep, fout parkeren), alcohol- en drugsverbod op aangewezen plaatsen, woonboten (ligplaatsvergunningen en bootwrakken), Boomverordening (kapvergunningen en illegale kap), uitstallingen bij winkels, hinderlijk geplaatste (brom)fietsen, aanhangers/autowrakken, reclame op straat, gehandicaptenparkeervergunningen, illegale gevelreiniging. Hierop wordt incidenteel gehandhaafd. Handhavers Openbare Ruimte zullen actie ondernemen als hier vanuit de organisatie zoals buurtgericht werken of Beheer Openbare Ruimte om wordt gevraagd. Dit wordt dan in het werkplan opgenomen. Ook wordt handhavend opgetreden bij bijvoorbeeld onveilige situaties, bij klachten. Voor deze onderwerpen geven we geen beoogd resultaat weer. Dit komt omdat het hier vooral gaat om het reageren op klachten (passieve handhaving). Voor enkele onderwerpen kunnen we met kengetallen aangeven hoeveel klachten en daaraan gekoppelde handhavingacties we jaarlijks verwachten.

Dit geldt overigens niet voor de buurtveiligheidsteams. Voor de Handhavers Openbare Ruimte in deze teams hebben juist de Wet Mulder-overtredingen en hangjongeren (alcohol- en drugsverbod op aangewezen plaatsen) hoge prioriteit.

De handhaving op woonboten is gemandateerd aan Waternet. Op dit moment houdt Waternet een inventarisatie naar de vergunde woonboten en eventuele overtredingen: het papieren dossier wordt vergeleken met de praktijk. Nadat de inventarisatie is afgerond komt er een plan van aanpak handhaving op het water, inclusief te behalen resultaten en kengetallen (verwachting vierde kwartaal 2011).

3.3. Handhavingsverzoeken

Het stadsdeel krijgt regelmatig handhavingsverzoeken binnen. Deze kunnen overal over gaan, ook over onderwerpen die niet zo'n hoge prioriteit hebben in dit uitvoeringsprogramma. Het afhandelen van handhavingsverzoeken kan tijdrovend zijn en, als het handhavingsverzoek wordt ingewilligd, capaciteit opslokken die oorspronkelijk was geraamd voor het uitvoeren van de prioriteiten. Hoe gaan we hiermee om?

Bij een handhavingsverzoek gericht aan het stadsdeel, zal een (concrete) belangenafweging moeten plaatsvinden. Op basis hiervan wordt besloten om al dan niet tot handhaving over te gaan. Een handhavingsverzoek is een aanvraag in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Onder een aanvraag wordt verstaan: een verzoek van een belanghebbende een besluit te nemen. Een afwijzing van een aanvraag is een besluit, waartegen bezwaar mogelijk is. Wordt de aanvraag toegewezen, dan is er sprake van een besluit in de zin van de Awb wanneer de overtreder wordt aangeschreven tot ongedaanmaking onder aanzegging bestuursdwang of oplegging dwangsom.

Hieruit volgt dat per handhavingsverzoek altijd een afweging van belangen moet plaatsvinden. Een verwijzing naar beleid over het betreffende onderwerp is niet voldoende; er moet ruimte zijn voor (beoordeling van) het individuele geval. Deze belangenafweging moet resulteren in een besluit, hetzij een afwijzing gericht aan de aanvrager, hetzij een aanschrijving gericht aan de overtreder.

3.4. Communicatie

In één van de uitgangspunten van het handhavingsbeleid staat dat gerichte communicatie met burgers en bedrijven een belangrijke factor is. Dit heeft met name betrekking op preventieve handhaving. Er zal dan ook een apart Communicatieplan worden opgesteld, dat ingaat op de manier waarop Stadsdeel West de communicatie over regelgeving en handhaving, zowel extern als intern, aanpakt.