Nota Begraven en Begraafplaatsen in de gemeente Winsum

Inleiding

• Deze nota geeft inzicht in het begraven en de begraafplaatsen in de Gemeente Winsum. Het doel is om te komen tot heldere uitgangspunten welke vertaald kunnen worden in beleid. De visies welke het college heeft benoemd in de Visienota Bezuinigingen maken deel uit van de gehanteerde uitgangspunten.

  Er komen een drietal aspecten aan de orde welke de rode draad van dit stuk vormen.

  • ·

    Product: Begraven is een product welke de gemeente levert, het bestaat uit de verschillende mogelijkheden die de gemeente wil of moet aanbieden.

  • ·

    Efficiency: Op welke wijze kunnen we de aangeboden producten en het beheer ervan zo efficiënt mogelijk realiseren.

  • ·

    Kostendekkendheid: Wie betaalt uiteindelijk de rekening van het product.

  In relatie tot het onderwerp zijn dit nogal zakelijke thema’s. Er is tegelijk ook het besef dat emoties hierbij een grote rol kunnen spelen. Wij zullen daarom het onderwerp begraven, ondanks de zakelijke aspecten, ook met de nodige piëteit en zorgvuldigheid benaderen.

  Het begraven in Nederland is grotendeels gebaseerd op een joods-christelijke traditie. De laatste decennia zijn er veel mensen in ons land komen wonen met een andere achtergrond. Een groot deel hiervan is moslim maar er zijn onder anderen ook nog Hindoes en boeddhisten.

  Zij kennen vaak afwijkende rituelen voor de bijzetting van een overledene. Er zijn daarnaast ook mensen zonder een bepaalde religieuze achtergrond.

  Al deze verschillende achtergronden leiden tot een persoonlijke keuze, en de consequenties daarvan, in de wijze waarop met begraven wordt omgegaan.

1 Wettelijk kader

• In de Wet op de Lijkbezorging van 1991 (de laatste wijziging is van d.d. 12 juni 2009 en van kracht vanaf 1-1-2010) is vastgelegd waar aan voldaan moet worden met betrekking tot de lijkbezorging. Aanvullend op de wet worden een aantal zaken nader uitgewerkt in het Besluit op de Lijkbezorging. Verder is er de Inspectierichtlijn Lijkbezorging VROM 1999.

  De in het vervolg van dit stuk genoemde artikelnummers of wet verwijzen naar de Wet op de Lijkbezorging.

  Een gemeente heeft volgens de wet twee verplichtingen die direct betrekking hebben op begraafplaatsen:

  • ·

    Een gemeente heeft voor zich, of met één of meer andere gemeenten tezamen, tenminste een gemeentelijke begraafplaats, tenzij Gedeputeerde Staten van deze verplichting tijdelijk ontheffing hebben verleend (artikel 33).

  • ·

    Tenminste elke dag welke geen zondag of algemeen erkende feestdag is, wordt gelegenheid tot begraven gegeven gedurende een redelijke tijd, bij gemeentelijke verordening te bepalen (artikel 35).

  Artikel 35 is daarmee het wettelijk kader waarom door de gemeente een beheerverordening vastgesteld moet worden.

  Deze wettelijke plicht dient een helder doel. Als iemand overlijdt moet zijn lijk kunnen worden ‘bezorgd’. Niet het feitelijke ‘bezorgen’, maar wel het bieden van de laatste rustplaats ziet de wetgever als een overheidstaak.

  Hieruit volgt ook dat het openen en sluiten van een graf niet perse door de gemeente hoeft te worden gedaan.

  Als de nabestaanden alle of bepaalde werkzaamheden zelf willen verrichten zijn, vooral om redenen van veiligheid, toch de aanwijzingen en de hulp van het personeel van de begraafplaats nodig. Het gaat dan vooral om het openen en sluiten van het graf. De werkzaamheden kunnen eventueel door de nabestaanden en het personeel van de begraafplaats samen worden verricht. In een beheerverordening kan dit worden vastgelegd.

2 Huidige situatie

2.1 Algemene beschrijving

• De begraafplaatsen in de gemeente Winsum kunnen in drie categorieën worden verdeeld.

  • ·

    De algemene begraafplaatsen die eigendom zijn van de gemeente;

  • ·

    De bijzondere begraafplaatsen welke in bezit zijn van een kerkgenootschap;

  • ·

    De historische begraafplaatsen.

  De laatste categorie varieert van een complete begraafplaats tot slechts enkele grafzerken bij een kerk. Een drietal historische begraafplaatsen bovendien hebben de status van beschermd rijksmonument (Ranum, Maarhuizen en Bellingeweer).

  Het schema (pagina 5) geeft aan wie de eigenaar is, wie er het beheer voert en of het een begraafplaats is waar nog bijzettingen plaatsvinden.

  Op begraafplaatsen die formeel zijn gesloten, mag niet worden begraven. Dat geldt dan ook voor graven waarop grafrechten zijn gevestigd. Eventueel kan men besluiten om een begraafplaaats te heropenen.

  Oorlogsgraven

  Op een aantal begraafplaatsen bevinden zich graven van oorlogsslachtoffers. Deze worden deels door de gemeente en deels door derden onderhouden.

  Begr.plaats	Namen	Plaatsaanduiding	Beheer
  Alg.Baflo	K.Stavenga	vak1 rij 7 nr.16/17	Gem. Winsum
  Bijz. Den Andel	E.A.R.Leavers	rij 22, nr. 12	Prot. Gemeente te Halfambt
  Alg.Ezinge	F.Douwsma B.Mollema	E-3-1/ 2 E-9-7	Gem. Winsum Gem. Winsum
  Alg. Feerwerd	J.P.Kranenborg	8-9-29	Gem. Winsum
  Alg.Sauwerd	W Holthof	3-12-307	Gem. Winsum
  Alg.Winsum	A.McPherson Fam.Zwerver 3x R.van Dijk	2-13-9 2-13-10,11,12 2-11-12	Gem. Winsum Oorlogsgravenstichting Gem. Winsum
  Bellingeweer	C.Bolhuis	5-2-2	Gem. Winsum

  Overzicht begraafplaatsen Gemeente Winsum
  Type begraafplaats				Adres	Eigendom	Beheer	Uitgifte graven
  Algemene	Bijzondere	Historische (kerk)terreinen					Ja	Nee
  begraafplaats Winsum				Schilligehamsterweg Winsum	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Baflo				Tinallingeweg Baflo	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Ezinge				Allersmaweg Ezinge	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Feerwerd				Valgeweg Feerwerd	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Garnwerd				Hunzeweg Garnwerd	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Sauwerd				Laanweg Sauwerd	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  Oude begraafplaats Sauwerd				Provincialeweg Sauwerd	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  begraafplaats Adorp				Torenweg Adorp	Gem.Winsum	Gem.Winsum	X
  	Begraafplaats Obergum			Ranumerweg Winsum	Prot.kerk Winsum-Obergum	Gem.Winsum		X
  	Joodse begraafplaats			Netlaan Winsum	Het Ned. Israelietisch Kerkgenootschap	Gem.Winsum		X
  	Begraafplaats Den Andel			De Streekweg Den Andel	Prot. Gemeente te Halfambt	Prot. Gemeente te Halfambt	X
  	Begraafplaats Saaxumhuizen			Nienhuisweg Saaxumhuizen	Prot. Gemeente te Halfambt	Prot. Gemeente te Halfambt	X
  	Begraafplaats Wierum			Paddepoelsterweg Wierumerschouw	De Kerk van Wierum	De Kerk van Wierum	X
  			begraafplaats Wetsinge	Karspelweg Wetsinge	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X
  			begraafplaats Ranum **	Ranum	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X*
  			Begraafplaats Maarhuizen **	Maarhuizen	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X*
  			begraafplaats Bellingeweer **	Bellingeweer Winsum	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X*
  			Kerk Saaxumhuizen	Dikemaweg Saaxumhuizen	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X
  			NH Baflo	Kostersgang Baflo	Herv.gem. Baflo, Rasquert, Tinallinge	Gem.Winsum		X
  			kerk tinallinge	Kerkpad Tinallinge	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken		X
  			Kerk Oostum	Oostumerweg Oostum	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken	X
  			Voorm.kerkterrein	Hoogpad Sauwerd	Gem.Winsum	Gem.Winsum		X
  			NH kerk Obergum	Kerkpad Winsum	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken		X
  			Torenkerk Winsum	Kerkstraat Winsum	Prot.kerk Winsum-Obergum	Prot.kerk Winsum-Obergum		X
  			kerk Ezinge	Torenstraat Ezinge	Prot.gem. te Ezinge	Prot.gem. te Ezinge		X
  			kerk Den Andel	De Streekweg Den Andel	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken		X
  			Kerk Feerwerd	Valgeweg Feerwerd	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken		X
  			Kerk Garnwerd	Hunzeweg Garnwerd	St.Oude Groninger kerken	St.Oude Groninger kerken		X

  Uitgifte Graven / Nee: In principe worden deze begraafplaatsen beschouwd als gesloten, er worden geen graven meer uitgegeven. Er wordt incidenteel nog wel begraven omdat er graven aanwezig zijn met optierechten.

  * = Begraafplaatsen waarvan in het archief besluiten gevonden zijn waaruit blijkt dat ze formeel zijn gesloten.

  **= Opgenomen in register van beschermde monumenten.

  Begraafplaats	Formeel besluit gesloten- verklaring	Alleen informeel gesloten
  Begraafplaats Obergum		Nog 1 uitgegeven graf voor begraven
  Begraafplaats Bellingeweer	Dec 1979
  Begraafplaats Ranum	Dec 1979
  Begraafplaats Maarhuizen	Mei 1983
  Begraafplaats Wetsinge		Er vindt geen uitgifte van graven meer plaats.
  Oude begraafplaats Sauwerd		Nog 2 uitgegeven graven voor begraven

2.2 Situering

• Aanduiding van de begraafplaatsen in eigendom van de Gemeente Winsum waar nog begraven wordt.

  situering

2.3 Uitgifte

• De administratieve uitgifte wordt gedaan door Samenleving / Publiekszaken. Er kan nu in principe op twee manieren een graf, urnengraf of urnennis worden uitgegeven.

  ·Uitsluitend recht: Een natuurlijk of rechtspersoon wordt het recht verleend om te doen begraven en begraven houden van lijken. Dit geldt ook voor begraven van asbussen met of zonder urn en het bijzetten ervan in een urnennis. Het uitsluitend recht kan verlengd worden. Er bestaan meerdere benamingen om dit aan te duiden, men spreekt van ‘Eigen graf’ of ‘koopgraf’, of een ‘gevestigd recht’.

  In de meest recente versie van de wet wordt gesproken van Particulier graf ( in het vervolg van dit stuk wordt daarom deze in de wet gehanteerde term toegepast).

  Met de term ‘optie’ of ‘optierecht’ werd tot dusver de mogelijkheid aangeduid om vooraf al bij leven een specifiek aangeduid particulier graf te reserveren. Dit voor een periode van 5 jaar met een verlengingsmogelijkheid van telkens 5 jaar.

  Hierop was slechts één uitzondering mogelijk: Voor partners van overledenen bestond wel de mogelijkheid om direct tot aankoop van het recht tot begraven over te gaan. Dit recht had uitsluitend betrekking op het graf naast hun overleden partner.

  ·Algemeen graf: Een graf in beheer van de gemeente waarbij iedereen gelegenheid wordt geboden tot het begraven van een lijk. Dit geldt ook voor asbussen met of zonder urn. Deze graven worden aangeduid als Algemeen graf.

  Er bestaat wettelijk gezien geen verplichting om zowel algemene als particuliere graven beschikbaar te stellen.

  Het schema geeft aan welke mogelijkheden er nu bestaan. De tabel in hoofdstuk 2.4 geeft weer op welke begraafplaats welke mogelijkheden er momenteel zijn om een overledene bij te zetten.

  	Algemeen graf		Particulier graf			Optierecht
  	10 jaar	Evt. omzetten in uitsluitend recht	20 jaar	Onbepaalde tijd	Verlenging met 10 j.	5 jaar	Verlenging met 5 j.
  Graf	X	X	X	X	X	X	X
  Kindergraf tot 12 jaar	X	X	X	X	X	X	X
  Urnengraf	X	X	X	X	X	X	X
  Urnennis	X	X	X	X	X	X	X

  De fysieke uitgifte gebeurt soms op basis van (deels) aan een begraafplaats toegekende indeling. Dat betekent dat met name de uitbreidingen die in het jaar 2000 in gebruik zijn genomen, in Baflo en Winsum en meer recent ook in Sauwerd, ingedeeld zijn op basis van het type grafbedekking. Er zijn rijen aangewezen waar alleen staande zerken (zogenaamd kopstuk) zijn toegestaan en rijen waar slechts liggende bedekking is toegestaan. Het laatste kan in de vorm van een monument of een graftuin zijn. De achterliggende gedachte hierbij is het bereiken van meer efficiency in het onderhoud.

  Bij de laatste uitbreiding die in gebruik is genomen, 2009 in Winsum, is deze beperking niet meer opgelegd met het argument dat je nabestaanden kort na een overlijden niet kunt belasten met het maken van een dergelijke keuze.

  Wel worden graven zoveel als mogelijk per vak uitgegeven. Ook dit heeft te maken met efficiënt onderhoud.

  Bij afwijkende verzoeken wordt per situatie een afweging gemaakt, wanneer er geen zwaarwegende argumenten zijn om medewerking te weigeren, wordt er incidenteel afgeweken van de wijze van uitgifte.

  Niet op elke begraafplaats zijn urngraven ingericht. Wanneer men daar dan toch een urn wil begraven is men aangewezen op een regulier graf.

  Een andere mogelijkheid is het bijzetten van een urn in een graf waarin eerder al is begraven.

  Op begraafplaatsen bestaan gewoontes om de man en vrouw in een bepaalde volgorde te begraven. In de meeste gevallen wordt de man rechts van de vrouw bijgezet. Een uitzondering is de begraafplaats van Baflo, daar gebeurt het traditioneel precies andersom. De oorsprong heeft wellicht te maken met katholieke en protestantse gewoontes.

2.4 Capaciteit

• Het zal duidelijk zijn dat de capaciteit van een begraafplaats zonder ruiming beperkt is. Op een gegeven moment is een begraafplaats vol. Op dat moment ontstaat er een knelpunt omdat er niet altijd de mogelijkheid bestaat om uit te breiden. Dit kan zowel ruimtelijk als financieel het geval zijn.

  Er bestaan twee manieren van grafuitgifte. Het kan in de vorm van een algemeen graf waarvoor de gemeente bepaalt wie erin begraven wordt. De andere mogelijkheid is het vestigen van een uitsluitend recht, de wet spreekt sinds de laatste wijziging van de wet van een particulier graf, waarvan de rechthebbende bepaalt wie daarin begraven wordt. Het uitsluitend recht wordt ook wel grafrecht genoemd. In de volksmond wordt vaak ook gesproken van een koopgraf. Het laatste geeft een verkeerde indruk omdat de grond niet daadwerkelijk gekocht wordt.

  De wet geeft de mogelijkheid om graven te ruimen als de wettelijke termijn van 10 jaar grafrust (artikel 31.2) is verstreken en de eventuele termijnen van grafrechten verlopen zijn. Een algemeen graf kan dus in principe al na 10 jaar geruimd worden.

  Er bestaan veel graven waarop ooit een grafrecht is gevestigd. Sommige voormalige gemeenten, maar die nu deel uitmaken van de Gemeente Winsum, hebben ook eeuwigdurende grafrechten uitgegeven.Tegelijk is dit administratief niet altijd goed vastgelegd, dat geldt ook voor het aflopen van rechten en het overschrijven van de rechten op een andere rechthebbende.

  Overigens moet de gemeente vóór het verstrijken van grafrechten de rechthebbende hiervan in kennis stellen als het adres ervan bekend is (artikel 28.2). Wanneer dat niet het geval is wordt er een publicatie bij het graf geplaatst (artikel 28.3). Een rechthebbende die zich naar aanleiding hiervan meldt, moet zijn recht aan kunnen tonen.

  Zijn grafrechten niet aantoonbaar verlengd of overgeschreven dan kan er geruimd worden.

  Ook op grond van ‘kennelijke verwaarlozing’ (artikel 28.4 t/m 28.7 ) is het ook mogelijk om een graf te ruimen, dat geldt ook voor het eeuwigdurend grafrecht.

  Wat in de praktijk ook vaak voorkomt, is dat betrokkenen dénken dat het om eeuwigdurende graven gaat, terwijl het gewoon om graven voor bepaalde tijd ging, waarvan (bijna) niemand nog gegevens heeft en men door tijdsverloop is gaan denken dat die oude graven wel voor eeuwig zouden zijn geweest.

  De gemeente hoeft niet zozeer aan te tonen dat de rechten verlopen zijn, maar belanghebbenden moeten aan kunnen tonen dat er rechten waren. Uitgangspunt in ons rechtssysteem is, dat ‘wie stelt, moet bewijzen’. Je moet dus eerst bewijzen dat er iets is. In dit geval een grafrecht. Als dat is aangetoond, ligt de bal weer bij de gemeente die dan aan moet kunnen tonen dat de rechten vervallen zijn. Als niemand aan kan tonen dat er rechten waren en wat die inhielden, kan ook niemand de gemeente verwijten zich er niet aan te houden.

  Armenlap

  Voor mensen die weinig geld hadden of op kosten van de gemeenschap werden begraven bestonden vroeger vaak aparte gedeeltes, de zogenaamde armenlap. Men werd er anoniem en zonder grafmonument begraven, een adequate registratie ontbreekt meestal. Het is meestal ook niet goed duidelijk waar dit gesitueerd is geweest. Dat betekent dat gazons op sommige begraafplaatsen wellicht nog extra capaciteit bieden maar zonder onderzoek is dat niet met zekerheid te zeggen.

• De tabel (pagina 12) geeft aan wat de capaciteit per begraafplaats is. Ook wordt inzichtelijk gemaakt waar en wanneer er capaciteitsproblemen zijn te verwachten.

2.5 Beheer

Het onderhoud op de begraafplaatsen bestaat uit onderhoud aan groenvoorzieningen, gebouwen en graven.

2.6 Financieel

3.1 Capaciteit

De bestaande begraafplaatsen moeten ook in de toekomst voldoende capaciteit bieden om voor de inwoners van de Gemeente Winsum een graf te hebben. Dat moet zowel in de vorm van een traditioneel graf, een urnengraf, een urnennis of middels verstrooiing kunnen. Dit betekent niet dat alle vormen van bijzetting ook op alle begraafplaatsen mogelijk moeten worden of blijven.

Het uitgangspunt is dat de huidige mogelijkheden worden gehandhaafd. Op de begraafplaats in Adorp kan op eenvoudige wijze nog een strooiveld worden aangewezen, dit biedt een extra mogelijkheid zonder dat daar noemenswaardige kosten mee zijn gemoeid. Overigens is het ook toegestaan om as te verstrooien op een andere plaats dan een begraafplaats op voorwaarde dat er toestemming is van de eigenaar. Voor de begraafplaatsen betekent dit dat er alleen verstrooit mag worden op de daarvoor aangewezen plaatsen.

Bovenstaande houdt wel in dat voor sommige keuzes de consequentie is dat er uitgeweken moet worden naar een begraafplaats buiten de woon- of geboorteplaats van de overledene. Dit is niet afwijkend van de huidige situatie.

Er bestaan nu geen aparte voorzieningen voor islamitisch begraven. Gezien het relatief lage aantal inwoners met een dergelijke achtergrond zal de behoefte waarschijnlijk ook gering blijven. Daarnaast laten moslims zich bovendien vaak in het land van herkomst begraven.

De noodzaak om voor het islamitisch begraven aparte inrichtingsmaatregelen te nemen lijkt er daardoor niet echt te zijn.

Wanneer de wens van een moslim is om in de Gemeente Winsum begraven te worden, kan dat uiteraard gehonoreerd worden wanneer dat volgens de bestaande wetgeving is toegestaan.

Voorstel:

1-Handhaven bestaande mogelijkheden voor begraven. Op de begraafplaats van Adorp een strooiveld aanwijzen.

Uitbreiding van begraafplaatsen is gezien de beschikbare ruimte niet altijd mogelijk maar bovendien ook kostbaar. Op basis van de uitbreiding op de algemene begraafplaats van Sauwerd, is berekend dat uitbreiding circa € 450 per graf kost tegen € 105 per geruimd graf (prijspeil 2006). Daarnaast zijn er structurele kosten voor ondermeer de extra te onderhouden uitbreiding. Totaal bedragen de kosten van uitbreiding ongeveer het 10-voudige van ruiming.

Het schema in hoofdstuk 2.4 laat zien dat er, gezien het lage aantal bijzettingen, op de kleinere begraafplaatsen geen tekort aan capaciteit hoeft te ontstaan. Voorwaarde is wel dat er geruimd wordt als daarvoor mogelijkheden bestaan.

Op de begraafplaats te Baflo is bij de laatste uitbreiding nog niet alles volledig ingericht. Voor een deel ontbreken alleen nog de paden en de beplanting. De grootste investering om dit in gebruik te kunnen nemen is daarmee al gedaan. Door ruiming is ingebruikname waarschijnlijk nog verder uit te stellen dan de berekende datum (2018) en wellicht zelfs helemaal niet nodig. Onderzoek naar de mogelijkheden voor ruiming moet dit uitwijzen.

De begraafplaats van Winsum bereikt zonder ruiming in 2019 het eind van de capaciteit. Of ruiming voldoende extra capaciteit op gaat leveren is ook hier zonder nader onderzoek niet met zekerheid te zeggen.

Er bestaat ook altijd de mogelijkheid dat rechthebbenden gebruik maken van het recht (art.28.1) om het gevestigde recht te verlengen. Iedereen die dat belangrijk vindt kan de termijn van grafrust hiermee in feite tot in eeuwigheid verlengen. De capaciteit is daarmee ook erg afhankelijk van de keuzes die rechthebbenden maken.

Er zijn graven welke om hun cultuurhistorische waarde niet geruimd moeten worden. Het zijn graven die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode, een opvallende vormgeving hebben, of er is een persoon begraven die van historische betekenis is. Het gevolg is wel dat het onderhoud voor rekening van de gemeente komt, nabestaanden zijn namelijk meestal onbekend.

Het is hiervoor nog wel nodig om criteria vast te stellen.

Doordat de grafrechten van partners niet altijd op hetzelfde moment aflopen, ontstaat formeel de mogelijkheid dat deze graven op verschillende momenten geruimd kunnen worden.

Uit piëteit met nabestaanden kan worden gekozen om pas te ruimen als voor beide partners het grafrecht is verlopen.

Om te kunnen ruimen is het van groot belang dat de administratie op orde is. Daarvoor is het noodzakelijk over een beheersysteem te beschikken welke de benodigde gegevens kan genereren.

Voorstel:

2-Waar graven, urngraven en urnnissen geruimd mogen worden, zal dit consequent uitgevoerd worden, er wordt daartoe een ruimingsplan opgesteld.

3-Er wordt een uitzondering gemaakt voor graven die van cultuurhistorische waarde zijn, er worden daartoe criteria en vervolgens een lijst opgesteld.

4-Er wordt een uitzondering gemaakt voor partners die naastelkaar zijn begraven. Er wordt dan pas geruimd wanneer dat voor beide graven mogelijk is.

5-Om over de voor ruiming benodigde gegevens te kunnen beschikken wordt het huidige beheersysteem aangepast.

In Baflo, Winsum, Ezinge en Garnwerd is aansluitend op de begraafplaats grond in eigendom. Op deze aangrenzende percelen bestaat eventueel de mogelijkheid voor uitbreiding.

Naast de begraafplaats van Feerwerd ligt een klein bosje welke eventueel voor een uitbreiding benut kan worden.

Voorstel:

6-Gezien de kosten wordt uitbreiding alleen overwogen in de complete kernen (Winsum, Baflo, Sauwerd, Ezinge) als andere mogelijkheden tot uitbreiding van de capaciteit binnen de bestaande ruimte geen adequate oplossing meer bieden. Uit strategisch oogpunt worden de aangrenzende gronden welke al in eigendom zijn daarom niet afgestoten.

7-De verwachting is dat door ruiming op de overige begraafplaatsen voldoende capaciteit kan blijven. Wanneer bijzetting op een begraafplaats niet meer mogelijk blijkt te zijn dan kan men uitwijken naar een andere begraafplaats in de gemeente Winsum.

Op sommige begraafplaatsen bevinden zich gazons welke mogelijk in aanmerking kunnen komen om te benutten als grafruimte. Dit zou een positief effect hebben op de capaciteit. Het is mogelijk dat deze in het verleden al eens zijn gebruikt als een zogenaamde armenlap maar dat dit niet meer als zodanig bekend is.

Voorstel:

8-Onderzoeken of er mogelijkheden zijn om gazons te benutten als grafruimte.

De begraafplaatsen waar (op korte termijn) niet meer begraven zal worden, kunnen door het college formeel gesloten worden verklaard. Dit betreft de begraafplaats in Wetsinge en de oude begraafplaats in Sauwerd, hiervan zijn in het archief geen stukken gevonden waaruit blijkt dat dit al is gebeurd.

De bijzondere begraafplaats in Obergum (Ranumerweg) kan alleen door de eigenaar (Hervormde gemeente Winsum-Obergum) worden gesloten. Alleen als er gedurende een periode van 10 jaar niet is begraven, kan het college de begraafplaats eventueel gesloten verklaren.

Er zijn geen duidelijk aanwijsbare redenen om deze begraafplaatsen formeel te willen sluiten.

Voorstel:

9-Het college zal de begraafplaatsen van Wetsinge en Sauwerd (Provincialeweg) niet gesloten verklaren.

3.2 Uitgifte

Het uitgeven van algemene graven heeft als nadeel dat er geen rechthebbende is welke verantwoordelijk kan worden gesteld voor het onderhoud. Dit zal de gemeente daarom zelf op zich moeten nemen. Ook wordt er geen recht gevestigd waar leges aan zijn verbonden. De baten bestaan hier slechts uit de leges voor begraven en het eventueel plaatsen van een monument.

Er zijn situaties waarin volgens de wet de burgemeester verantwoordelijk is voor de bijzetting (artikel 21). Hiervoor kan een algemeen graf worden aangewezen.

Het uitgeven van opties betekent in de praktijk dat graven soms langdurig niet gebruikt worden, dit is nadelig voor het efficiënt kunnen uitvoeren van het onderhoud.

Daarnaast wijst onderzoek uit dat het zogenaamde optierecht eigenlijk een onbekend iets is. Zowel in de wet op de lijkbezorging als in de modelverordening (VNG) komt het optierecht niet voor. Het beoogde doel van een optie is vooral het naastelkaar kunnen begraven van partners. Dat is eveneens mogelijk door het tegelijk vestigen van grafrechten. Op basis van de huidige tarieven is dat zelfs iets goedkoper dan middels een optie.

Grafrechten kunnen worden gevestigd bij leven. Dit wordt soms gedaan om de nabestaanden te ontzorgen. De daarbij gehanteerde termijnen gaan nu pas in op het moment van overlijden. Het gevolg is dat men voor een veel langere periode over een graf kan beschikken dan de feitelijke termijn van het grafrecht.

Voorstel:

10-Er worden alleen nog graven uitgegeven met een uitsluitend recht (particulier graf). Hiervan wordt alleen afgeweken als het een bijzetting betreft in opdracht van de burgemeester op grond van artikel 21 van de wet, daarvoor wordt dan een algemeen graf aangewezen.

Met name op de begraafplaatsen van Baflo en Winsum wordt het kritische punt betrekkelijk snel bereikt (2018-2019). De wet (art.28.1) geeft de mogelijkheid om graven met een uitsluitend recht (particulier graf) uit te geven met een bandbreedte van minimaal 10 jaar tot onbepaalde tijd met een verlenging van minimaal 5 en maximaal 20 jaar.

Het is daarbij wel van belang dat ook na een verlenging de minimale termijn van grafrust (10 jaar) nog gegarandeerd is.

Voorstel:

11-Het uitsluitend recht (particulier graf) kan worden gevestigd voor een periode van 20 jaar met een verlenging van telkens 10 jaar. Dit geldt voor zowel graven, urngraven als urnnissen. Wanneer bij overlijden de resterende termijn van het grafrecht onvoldoende blijkt voor de minimum wettelijke grafrust moet men verplicht het grafrecht verlengen.Door dat dan tegelijk ook voor de partner te doen blijft de looptijd voor beide gelijk. Resterende looptijd kan verrekend worden met het nieuwe grafrecht.

Er is nu geen éénduidig beleid waar het gaat om de fysieke uitgifte. Op de oudere begraafplaatsen zijn geen nadere regels gesteld terwijl voor de laatste uitbreidingen soms wel beperkingen zijn opgelegd. Dit blijkt in de praktijk niet eenvoudig te handhaven. Daarnaast is het voor nabestaanden kort na een overlijden moeilijk om gedetailleerd aan te geven hoe het graf er uit moet gaan zien. Tegelijk is het voor een efficiënt beheer noodzakelijk hiervoor regels te stellen. Deze moeten zowel eenduidig zijn als eenvoudig toe te passen.

Doordat grafrechten al bij leven kunnen worden gevestigd ontstaan er in rijen met graven veel gaten wat het onderhoud bemoeilijkt. Dit kan worden voorkomen door dit niet aan een vooraf bepaalde plaats te koppelen.

Doordat echtparen in een traditionele positie ten opzichte van elkaar worden begraven wordt het aaneengesloten begraven mogelijk onderbroken.

Voorstel:

12-Er wordt bij de uitgifte geen onderscheid meer gemaakt in type grafbedekking of grafmonument.

Voorstel:

13-Het vestigen van grafrechten, anders dan voor directe begraving is alleen mogelijk ten behoeve van een levenspartner en verwanten tot en met de tweede graad.

Er wordt aanééngesloten begraven (graf en urngraf). Er bestaat alleen een uitzondering voor een levenspartner en verwanten tot en met de tweede graad van een overledene. Voor een urnenmuur blijft de vrije keuze mogelijk.

3.3 Aula

De aula in Winsum wordt dusdanig weinig gebruikt dat de vraag gesteld kan worden of deze functie gehandhaafd moet blijven. Het is zeker geen verplichting van de Gemeente Winsum om het als zodanig in stand te houden. Veel begrafenisondernemingen beschikken bovendien over een eigen uitvaartcentrum. De huuropbrengst is nu niet kostendekkend.

Er wordt jaarlijks een bijdrage betaald voor het uitvaartcentrum in Baflo. Ook hiervoor geldt dat het wettelijk gezien geen verplichting is om deze voorziening in stand te houden.

Voorstel:

14-De verhuur van de aula/mortuariumin Winsum kan worden beëindigd omdat het in stand houden van de functie geen verantwoordelijkheid is van de gemeente. Wanneer de mogelijkheid zich voordoet, wordt het huidige huurcontract beëindigd.

15-De bijdrage aan het uitvaartcentrum in Baflo wordt beëindigd omdat het in stand houden van de functie geen verantwoordelijkheid is van de gemeente. Wanneer de mogelijkheid zich voordoet wordt deze beëindigd.

3.4 Beheer

Op een begraafplaats is relatief veel sierbeplanting aanwezig en wordt traditioneel meestal ook op een hoger niveau onderhouden dan de overige openbare ruimte. Dit heeft tot gevolg dat de begraafplaatsen relatief duur zijn in onderhoud.

Het beheerniveau ‘hoog’ wordt cijfermatig beoordeeld met een bandbreedte variërend van 7,5 tot 9,4. Het beheerniveau ‘basis’ wordt gewaardeerd met een cijfer tussen de 5,5 en 7,4. Door gebruik te maken van de bandbreedte binnen de beheerniveaus is het mogelijk de kosten iets te verlagen. We spreken dan van een hoge basis of een minimaal hoog beheerniveau. Dit komt overéén met de huidige gemeten kwaliteit.

Uitzondering zijn de begraafplaatsen die in landelijk gebied liggen, deze worden nu al op een semi-natuurlijke wijze onderhouden.

Een goed verzorgde begraafplaats wordt met name op de begraafplaatsen waar nog regelmatig begraven wordt belangrijk gevonden. Hier komen immers ook de meeste bezoekers. Het is daarom te overwegen om de begraafplaatsen waar (bijna) niet meer begraven wordt, maar die nu nog cultuurlijk worden onderhouden, op een lager niveau te onderhouden.

Voorstel:

16-De algemene begraafplaatsen waar nog frequent begraven wordt, blijven op een minimaal cultuurlijk beheerniveau onderhouden (Winsum, Baflo, Adorp, Sauwerd, Ezinge, Feerwerd en Garnwerd).

17-De begraafplaatsen in landelijk gebied blijven op een semi-natuurlijke wijze onderhouden (Maarhuizen, Ranum en Joodse begraafplaats).

18-De begraafplaatsen die nu cultuurlijk worden onderhouden, maar gesloten zijn of waar op redelijk korte termijn niet meer begraven zal worden, worden op semi-cultuurlijke manier onderhouden (Bellingeweer, Oude begraafplaats Sauwerd en Wetsinge).

Het onderhoud aan graven bepaalt voor een belangrijk deel het aanzicht van een begraafplaats. Al wordt het groen nog zo goed onderhouden, als grafonderhoud daarbij achter blijft doet dat afbreuk aan het totale beeld. De wet geeft de mogelijkheid om op grond van verwaarlozing een graf te ruimen (art.28.4 t/m 28.7). Dit kan van toepassing zijn op rechten die ouder zijn dan 20 jaar.

Omdat grafbedekking vaak deel uitmaakt van een groter geheel, denk daarbij aan halfverharding of gazon, is het raadzaam dit in eigen beheer te houden. Bovendien bedekt een monument meestal niet de volledige grafruimte waardoor er in de praktijk altijd een deel van het grafoppervlak door de gemeente wordt onderhouden.

Grafbedekking in de vorm van beplanting (veelal in combinatie met een staand monument) wordt door nabestaanden, vooral op langere termijn, niet altijd optimaal onderhouden terwijl de handhaving ervan moeizaam is. Om te voorkomen dat deze grafbeplantingen in negatieve zin het beeld verstoren kan er gekozen worden voor beperkte afmetingen van een graftuintje, dit geldt ook voor los te plaatsen potten en andere voorwerpen. Op deze manier blijft de invloed van een eventueel gebrek aan onderhoud op het totaalbeeld beperkt.

Het alternatief is om geen beperkingen op te leggen maar middels de beheerverordening het handhaven en eventueel het verwijderen van verwaarloosde grafbedekking beter vast te leggen.

Voorstel

19-De kosten voor begraafplaatsonderhoud worden standaard toegevoegd aan de leges. Het onderhouden van de grafbedekking (gedenkteken of beplanting) blijft hierbij volledig voor rekening van de rechthebbenden tenzij er eerder bindende afspraken over zijn gemaakt.

20-In de beheerverordening worden bepalingen opgenomen om in te kunnen grijpen wanneer de grafbedekking niet behoorlijk wordt onderhouden.

3.5 Financieel

3.6 Samenvatting nieuw beleid

3.7 Prognose baten en dekkingspercentage

Uitgangspunten en aannames

tarieven grafrecht

• ·

  Voorgesteld nieuw beleid;

• ·

  Tarieven 2011 omgerekend naar 15 jaar;

• ·

  Aantal betreft gemiddelde aantallen 2006 t/m 2010;

• ·

  Het gemiddelde aantal opties in de periode 2006-2010 worden nu grafrechten;

• ·

  Overschrijven en verlenging van verleende grafrechten, aangenomen wordt dat als na aflopen grafrecht verlenging plaats vindt (75%) er ook sprake is van evenveel overschrijvingen;

• ·

  Huidige tarieven opgehoogd met werkelijke kosten voor onderhoud begraafplaatsen; kosten gedeeld door aantal gevestigde en verlengde grafrechten: € 89.192 / 119= € 826;

tarieven begraven

• ·

  Aantal betreft gemiddelde van 2006 t/m 2010;

• ·

  De aanname is dat de kosten voor het bijzetten van een urn of asbus 1/3 zijn van het begraven;

• ·

  De toegepaste leges begraven is het gemiddelde van 7 gemeenten uit de regio, de leges van overige bijzettingen zijn daar van afgeleid;

Artikel 1. Begripsbepalingen

In deze verordening wordt verstaan onder:

• a.

  begraafplaatsen: de gemeentelijke algemene begraafplaatsen in de gemeente Winsum;

• b.

  graf: een zandgraf of keldergraf;

• c.

  grafkelder: een betonnen of gemetselde constructie waarin een lijk wordt begraven of asbussen worden bijgezet,

• d.

  asbus: een bus ter berging van as van een overledene;

• e.

  urn: een voorwerp ter berging van een of meer asbussen;

• f.

  particulier graf: een graf waarvoor aan een natuurlijk persoon of rechtspersoon het uitsluitend recht is verleend tot:

• 1.

  het doen begraven en begraven houden van lijken;

• 2.

  het doen bijzetten en bijgezet houden van asbussen met of zonder urnen;

• g.

  algemeen graf: een graf bij de gemeente in beheer;

• h.

  particulier urnengraf: een graf waarvoor aan een natuurlijk persoon of rechtspersoon het uitsluitend recht is verleend tot:

• 1.

  het doen bijzetten en bijgezet houden van asbussen met of zonder urnen;

• i.

  algemeen urnengraf: een graf bij de gemeente in beheer;

• j.

  particuliere urnennis: een nis waarvoor aan een natuurlijk persoon of rechtspersoon het uitsluitend recht is verleend tot het doen bijzetten en bijgezet houden van asbussen met of zonder urnen;

• k.

  verstrooiingsplaats: een plaats waar as wordt verstrooid;

• l.

  grafbedekking: gedenkteken en grafbeplanting op een graf;

• m.

  beheerder: de ambtenaar die belast is met de dagelijkse leiding van de begraafplaats(en) of degene die hem vervangt;

• n.

  rechthebbende: natuurlijk persoon of rechtspersoon aan wie een uitsluitend recht is verleend op een particulier graf, een particulier urnengraf, dan wel degene die redelijkerwijze geacht kan worden in diens plaats te zijn getreden;

• o.

  gebruiker: natuurlijk persoon of rechtspersoon aan wie een recht tot gebruik van een ruimte in een algemeen graf of een algemeen urnengraf is verleend, dan wel degene die redelijkerwijze geacht kan worden in diens plaats te zijn getreden.

-

Artikel 6. Opgravingen en ruimen

Bij het opgraven van lijken en de ruiming van graven zijn geen andere personen aanwezig dan degenen die door de beheerder met deze werkzaamheden zijn belast.

Artikel 13. Categorieën

Het college kan bij nader vast te stellen regels de algemene en particuliere graven onderverdelen in categorieën. Het college bepaalt voor de verschillende categorieën de situering en oppervlakte.

Artikel 15. Grafkelder

Het college kan aan de rechthebbende op een particulier graf vergunning verlenen tot het daarin voor eigen rekening doen aanbrengen van een grafkelder overeenkomstig de door het college te stellen voorwaarden.

Artikel 17. Afstand doen van graven

De rechthebbende kan schriftelijk afstand doen ten behoeve van de gemeente van het recht op het particuliere graf en ontvangt daartoe naar rato een vergoeding. Van de ontvangst van zodanige verklaring doen burgemeester en wethouders schriftelijk mededeling aan de rechthebbende.

De grondslag van de vergoeding is de som van het betaalde recht. De vergoeding wordt niet uitgekeerd als er al een bijzetting heeft plaatsgevonden.

Artikel 19. Onderhoud door de gemeente

Het college voorziet in het één maal per jaar schoonmaken van de urnenmuren en in de zorg voor de door de gemeente aangebrachte grafbedekking. De gemeente is niet verantwoordelijk voor gebrek aan onderhoud als gevolg van door de rechthebbenden of gebruikers geplaatste voorwerpen. De beheerder kan deze voorwerpen indien nodig geacht verplaatsen.

Artikel 21. Niet-blijvende grafbeplanting

Niet-blijvende beplanting op een graf die in een verwaarloosde staat verkeert kan door de beheerder worden verwijderd zonder dat aanspraak kan worden gemaakt op schadevergoeding. Losse bloemen, planten, kransen en dergelijke kunnen, wanneer zij verwelkt zijn, door de beheerder worden verwijderd. Linten, siervazen en dergelijke voorwerpen worden gedurende dertien weken ter beschikking gehouden van de rechthebbende of, wanneer het een algemeen graf betreft, van de belanghebbende indien deze daartoe tevoren een aanvraag heeft ingediend bij de beheerder.

Artikel 26. Intrekking oude regeling

Alle eerder vastgestelde beheerverordeningen en regelingen met betrekking tot begraafplaatsen worden ingetrokken.

Artikel 31. Inwerkingtreding

Deze verordening treedt in werking op de achtste dag na de datum van publicatie.

Artikel 32. Citeertitel

Deze verordening wordt aangehaald als: Beheerverordening gemeentelijke begraafplaatsen gemeente Winsum 2011.

Aldus vastgesteld in de raadsvergadering van 21 juni 2011

De griffier,

De voorzitter,

7 Legesverordening

Artikel 1

Begripsomschrijvingen

• 1.

  Deze verordening verstaat onder:

• a.

  Begraafplaats: de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Winsum:

• b.

  Graf: een grafruimte, keldergraf daaronder begrepen, ten aanzien waarvan voor een periode van 20 achtereenvolgende jaren het uitsluitend recht tot het doen begraven van één lijk is verleend, welk recht na het verstrijken van deze termijn door het college van burgemeester en wethouders telkens voor een termijn van10 achtereenvolgende jaren kan worden verlengd;

• c.

  Urnengraf: een grafruimte, keldergraf en urnennis daaronder begrepen, ten aanzien waarvan voor een periode van 20 achtereenvolgende jaren het uitsluitend recht tot het doen bijzetten of bijgezet houden van asbussen met of zonder urn is verleend, welk recht na het verstrijken van deze termijn door het college van burgemeester en wethouders telkens voor een termijn van10 achtereenvolgende jaren kan worden verlengd;

• d.

  Asbus: een bus ter berging van as van een overledene;

• e.

  Urn: een voorwerp ter berging van een of meer asbussen;

• 2.

  Het bijzetten van een asbus wordt voor de toepassing van deze verordening gelijk gesteld met het begraven van een lijk.

Artikel 2

Belastbaar feit

Op basis van deze verordening worden rechten geheven voor het gebruik van de begraafplaats en voor het door de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaats en het onderhoud daarvan.

Artikel 3

Belastingplicht

De rechten worden geheven van degene op wiens aanvraag dan wel ten behoeve van wie de dienst wordt verricht of van degene die van de bezittingen, werken of inrichtingen gebruik maakt.

Artikel 4

Vrijstellingen

Deze verordening kent geen vrijstellingen.

Artikel 5

Maatstaf van heffing en belastingtarief

• 1.

  De rechten worden geheven naar de maatstaven en de tarieven, opgenomen in de bij deze verordening behorende tarieventabel.

• 2.

  Voor de berekening van de rechten wordt een gedeelte van een in de tarieventabel genoemde eenheid als een volle eenheid aangemerkt.

Artikel 6

Belastingjaar

1.Met betrekking tot de rechten die per jaar worden geheven is het belastingjaar gelijk aan het kalenderjaar.

Artikel 7

Wijze van heffing

1.Rechten bedoeld als in de tarieventabel worden geheven door middel van een gedagtekende kennisgeving waarop het gevorderde bedrag is vermeld.

Artikel 8

Ontstaan van de belastingschuld

Alle rechten zoals bedoeld in de tarieventabel zijn verschuldigd bij de aanvang van het gevestigde recht of de dienstverlening.

Artikel 9

Termijnen van betaling

• 1.

  In afwijking van artikel 9, eerste lid, van de Invorderingswet 1990 moeten de rechten zoals bedoeld in de tarieventabel, worden betaald binnen 30 dagen na de dagtekening van het aanslagbiljet of de schriftelijke kennisgeving.

• 2.

  De Gemeentelijke Termijnenwet is niet van toepassing op de in de voorgaande leden gestelde termijnen.

Artikel 10

Kwijtschelding

Bij de invordering van de lijkbezorgingsrechten wordt geen kwijtschelding verleend.

Artikel 11

Restitutie

• 1.

  De rechthebbende welke schriftelijk afstand doet ten behoeve van de gemeente van het recht op het particuliere graf ontvangt daartoe restitutie. De grondslag van de vergoeding is de som van het oorspronkelijk betaalde recht. Er vindt alleen restitutie plaats over de nog resterende gehele jaren. Dit is alleen mogelijk wanneer er nog geen bijzetting heeft plaats gevonden.

• 2.

  Wanneer er op grond van artikel 8 lid 3 of artikel 14 lid 3, van de Beheerverordening gemeentelijke begraafplaatsen gemeente Winsum 2011, voor het eindigen van het recht op een particulier graf een verlenging van het recht plaats vindt, ontvangt de rechthebbende over de resterende gehele jaren van de oorspronkelijke termijn restitutie. De grondslag van de vergoeding is de som van het oorspronkelijk betaalde recht.

Artikel 12

Nadere regels door het college van burgemeester en wethouders

Het college van burgemeester en wethouders kan nadere regels geven met betrekking tot de heffing en de invordering van de lijkbezorgingsrechten.

Artikel 13

Inwerkingtreding en citeertitel

• 1.

  Een eerder vastgestelde Verordening lijkbezorgingsrechten, wordt ingetrokken met ingang van de in het vierde lid genoemde datum van ingang van de heffing, met dien verstande dat zij van toepassing blijft op de belastbare feiten die zich voor die datum hebben voorgedaan.

• 2.

  Deze verordening treedt in werking met ingang van 1 januari 2012.

• 3.

  In afwijking in zoverre van het in de voorgaande leden bepaalde, blijft, indien de datum van inwerkingtreding van deze verordening ligt na de in het vierde lid genoemde datum van ingang van de heffing, de ingetrokken verordening gelden voor de in de tussenliggende periode plaatsvindende belastbare feiten voor zover ter zake daarvan de heffing van de rechten in die periode plaatsvindt.

• 4.

  De datum van ingang van de heffing is 1 januari 2012.

• 5.

  Deze verordening kan worden aangehaald als de ‘Verordening lijkbezorgingsrechten 2012’.

Winsum, 21 juni 2011.

De raad voornoemd,

Voorzitter,

Griffier,

8 Uitvoeringsbesluit grafbedekkingen

Artikel 1. Begripsbepalingen

Deze nadere regels verstaan onder:

• 1.

  grafbedekking: gedenktekens en grafbeplanting op een graf;

• 2.

  gedenkteken: steen, zerk of ander monument, daaronder begrepen kettingen en hekwerken;

• 3.

  grafbeplanting: winterharde beplanting.

Artikel 3. Beslissing

De beslissing op de aanvraag wordt door burgemeester en wethouders schriftelijk medegedeeld.

Artikel 5. Losse bloemen en planten

Op een graf kunnen potplanten en bloemen in vazen worden geplaatst. Het is toegestaan op een graf losse bloemen te leggen. Op een graf mogen eenjarige gewassen worden geplant.

Artikel 7. Slotbepalingen

• 1.

  Deze nadere regels treden in werking op 1 juli 2011

• 2.

  Deze nadere regels kunnen worden aangehaald als: Regels grafbedekkingen 2011.

Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van burgemeester en wethouders van 10 mei 2011,

De secretaris,

De voorzitter,

Bijlage 1 toekenning lasten en baten

Bijlage 2 specificatie lasten

Bijlage 3 opbrengsten